С.Б.Пюрбю. Хайыракан
план-конспект урока (7 класс) на тему

7-ги класска торээн чогаал кичээли

Темазы: С.Б.Пюрбю. Хайыракан

Өөредиглиг сорулга: шүлүктун тургузуунга,уран-чеченинге          хамаарыштыр литературлуг сайгарылга кылыр.

Сайзырадыр сорулга: өөреникчилернин билип алыр сонуургалын, сайгарыкчы боданыышкынын сайзырадыр.

 Кижизидиглиг сорулга: төрээн чер-чуртунун онзагай             черлеринге ынак, чоргаарланып, хумагалап чоруурунга                             кижизидер.

  Чаа тема өөренириниӊ кичээли.

   Хевири: бөлуктеп ажылдаары.

   Дерилге: С.Пюрбюнун чуруу, Хайыракан дагларынын чуруктары, компьютер, номнар.

    Кичээлдин планы:

        1.Шарада дузазы-биле ооренир чогаалдын адын тывары.

                    2.Автор дугайында кыска дыннадыг.(өөреникчи)

                  3.Викторина.(өөренир чогаалдын дугайында дыннадыг        

        бээри,тайылбыр орнунга)

        4.Башкынын аянныг номчулгазы.

                   5.Шинчилел ажылы (шулуктун литературлуг  

                         сайгарылгазы).

                   6.«Литературлуг лото»(рефлексия)

                   7. Туннел.

          Кичээлдин чорудуу

        1.Шарадалар тыптырары(познават.УУД)

           1-ги болуктун тывар шарадазы:

                               Анны кедээр чернин ады.

                               Анаа улай а деп ужук немептинер.

                               Дараазында эрткен уе причастиезинин                                            

                                                              кожумаандан немептинер.                                

                                 Унуп келген эвфемизм- топоним боор.

                                  Тывынарам!(Хайыракан)

       Метапредметтиг ажыл:  эвфемизм, топоним.

    --Эвфемизм деп чул?

    --Табу состун орнунга ажыглаар сос.

     --Табу деп чул?

      --Адаары хоруглуг сос.

      --Топоним деп чул?

      --Черлернин хуу аттары.

        2-ги болуктун тывар шарадазы:

                                    Башкы сөзу – чуве ады

                                     Дараазында – удурланыштырар эвилел

                                      Уланчызы – эрткен уе коргузер

                                      Причастие кожумаа

                                      Ол үштү кожуптарга,

                                      Онза чараш дагнын ады.

                                      Дагнын адын тывыңарам!(Хайыракан)

        2.Викторина(познават.УУД)

                   1. Хайыракан аттыг ыдыктыг даглар кайда барыл? (Моренде, Улуг-Хемде)

                   2. Улуг-Хемде Хайыракан даан кым, кажан ыдыктап кааныл, билир силер бе? (1992      чылдын сентябрь 20-де Чырыткылыг 14 Далайлама моргул номчааш, Хайыркан даан ыдыктаан)

                   3. Бистин Хайыракан даавысты чуге ыдыктыг дээр бис? ( аарыг-аржыын эмнээр аржаан суглар, сузуктуг кижилерге ачы-буянын коргузуп чоруур)

                   4. Бо ийи Хайырканнар Тывавыстын чузу бооп турарыл, уруглар? ( 9 эртинези бооп турар)

                   5.Дагларнын адынын тывылган легендазын билир кижи бар бе?(билбес болза, башкы чугаалап бээр)

             3.Шулукту башкы аянныг номчуур.

              4. Шулуктун литературлуг сайгарылгазы

        (тургустунган строфалар саны,строфа санында одуруглар саны,строфа аайы-биле аяннажылгазы,риториктиг

                 айтырыгларнын, адалганын ужур-дузазы,ажыглаан

                 уран-чечен аргалар)

             5.Туннел.

        6. Рефлексия

              а) «Литературлуг лото»

       Болук бурузу карточкаларны алгаш, 1минута дургузунда шулукту туружунче салыр, строфаларны шын туружу-биле номчуур. (кичээнгейин, утка-тургузуунун талазы-биле билип алганын хынаар)

                              Дүдүскектиң аразынче

                                   Дүндүүштелип үне берген

                                     Хайыракан! Хүннеш черден

                              Кажарарып көстүп кээр сен.

                                      Чоогунда дөмейи чок

                                    Чоргаар чараш Хайыракан!

                                    Дөрде чалаан шимилге бооп,

                                    Төрээн черим каастап тур сен.

              б)-- Бо кичээлден чуну билип алдынар?

            Онааалга.

             Шулукту шээжилээр.

        Кичээлдин  туннели.

            Уругларнын ажылын туннеп, демдектерни салыр.