Презентация к уроку "А.Уержаа Ие дылым"
презентация к уроку (5 класс) на тему

Темазы:

А.Уержаа"Ие дылым

Кичээлдиң хевири:

Чаа тема тайылбыры

Сорулгалары

Ооредиглиг: Аянныг номчулганы шын, тода чорударынга ѳѳредир болгаш чаңчыктырар.А.Уержааның кыска допчу намдары-биле таныштырар, ЧОГААЛДЫң утказын сайгарар. Дыл-домааның уран-чечен аргаларын тодарадыр,

Кижизидикчи: Тѳрээн дылынга камныг, хумагалыг болурун кижизидер.

Сайзырадыр:тыва дыл дугайында билиин делгемчидер, тыва дылынга сонуургалды оттуруп, чогаадыкчы чоруун,аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр.

Эртемни ѳоредиринин туннелдери:

Бот-тускайлаң: Чогаалдын утказынга дүуштур айтырыгларга харыылап, бот ажылдарны кылып,оскелерниң бодалын дыңнап, шын үнелеп,киржип, бодунуң бодалын, шызыдып, камгалаар.

Эртемнииниң:ѳоренип турар темазын сонуургаар, чаа билиглерни медерелдии-биле шингээдип алыр, сѳзуглелди аянныг, шын, тода номчуп, чогаадыкчы ажылдарга идепкейлиг киржир.

Метапредметтиг: бот-угланыышкынныг кичээлдин сорулгазын  тодарадыр, башкы-биле ажылын кады унелеп билир, туннелдерин амыдырал-биле холбаар.

медереп билириниң созуглелден кол чуулдерни шилип шыдаар, сайгарып билир.

Харылзажылга кичээлге алган билин аас болгаш бижимел бижиир, айтырыгларга шын, тода харыылаар, эптиг, найыралдыг ажылдаар

шиңгээдип алыр кол билиглер

шулук, дыл, ие

ажыглаар метод, аргалар

Чогаадыкчы хамаарылганыг номчулганын методу дилеп-тыварының, аянныг номчулга, ном-биле бот ажыл, беседа, дыннадыг

Ажылды организастаарының хевирлери

бот-тускайлан, эжеш

Дерилгези

Ном, проектор, компьютер, презентация.

Кичээлдин чадалары, кезектери

Башкынын ажыл-чорудулгазы

Ѳѳреникчилернин ажылы

Чедип алыр туннелдер

1. Орг кезээ

Ѳореникчилерни кичээлче хаара тудар. Кичээлге беленин хынаар

Кичээлге белеткенип, ном, ѳѳредилге херекселин белеткээр

Бот-угланыышкынныг, ѳѳредиглиг байдалче кирери

2. Чаа темаже киирилде

Александр Даржайнын «Тыва дылым» деп шулуун дыннаткаш, теманы тодараттырар.

- Силерге чугаалап берген солун чугаадан база дыннаанывыс шулукте бистин богун ооренир темавыстын дулгууру ында болур ужурлуг. Ынчангаш кичээнгейлиг дыннааш, темнаны тодарадыр силер , уруглар.

- Богун кандыг  тема ооренир-дир бис, уруглар. Тодарадып корунерем.

Кичээнгейлиг дыңнаар, айтырыгларга харыылаар

торээн дыл деп туннелди ундурер.

 3 Чаа теманың утказы болгаш сорулгалары

Богун бис А.Уержаанын "Ие дылым" деп шулуу-биле таныжар бис. Чогаалдын утказын, дыл-домаан сайгарар бис.

ПРЕЗЕНТАЦИЯ – Тыва дылдын турсакаалынын дугайында кыска медээ

ПРЕЗЕНТАЦИЯ –А .Уержаанын бот –намдары

Ам шулуувусту аянныг номчуй кааптаалынар, уруглар

Кол-кол чуулдерни бижип алыр

Бот-медерелдиг: чогаалчынын кыска намдарын медерелдии-биле билип алыр

 4 Созуглел-биле ажылдаарынга белеткел

Башкы номда арынның дугаарын айтып бээр

номнарын ажыдып алыр

номчулгаже сонуургалды оттурар

 5Созуглел-биле ажыл

Башкынын аянныг номчулгазы

Оореникчилернин аянныг номчулгазы

словарь-биле ажыл

Сѳзуглелдин утказын сайгарары-биле айтырыглар салыр

физминутка (Магадаашкын минутазы) Ам магадаашкын минутазындан кылыптаалынар че, уруглар. (Башкы аянныг номчуурга,уруглар оо деп сагыш-сеткилинден магадаанын коргузуп, чугаалаар).

Магадаашкынны , сеткилдин дээди хайныышкынын чугле чангыс" ОО "деп ун-биле илередир турган боор.

Чараш чечек коргенде, сеткил-сагыш чугле"О-о-дээр.Амданныг чем чигенде база-ла "О-о"-дээр.Чараш, каъп-ѳй хеп кеткенде база-ла "О-о дээр

Оон артык, оон онзагай сос-даа тывылбас."О-о -кандыг кончуг ханы уткалыг ун боор.О-о ,кандыг кончуг чараш чоор! о-О,чуртталга черле онза-дыр!

   - Тыва дылывыс тывызыксыг-ла ийин.Чангыс ун безин ханы уткалыг болур.

кыдыраашка бижип алыр

Эдертир коор

Ѳѳреникчилернин аянныг номчулгазы

уруглар идепкейлиг харыылаар

Созуглелдиң кол бодалын, номчаан чуулунге хамаарылгазын тодарадыр

6 Быжыглаашкын

Дылының  уран-чечен аргаларын тодарадыр

Оюн"Даалы"

Чогаадыкчы ажыл кылдыртыр.

2 ѳѳреникчи унуп келгеш, оюнну ойнаар.

Деннелге, эпитет деп билиглерни быжыглап алгаш, сѳзуглелден оларны тывар.

Бердинген сѳстерни ажыглап тургаш, чанында эжи-биле шулук чогаадыр

Бот-тускайлаң: уран-чечен аргаларнын тодарадылгазын быжыглаар.

Болуктеп:Чогаадыкчы чоруун сайзырадыр

 7 Алган билиин системажыдары

"Эде сал" деп оюнну ойнадыр

уруглар эде салып тургаш, шулукте созуглел ышкаш, тургузар

Кичээнгейлиг чоруун сайзырадыр

 8 Немелде билигни дамчыдары

Тыва дылдын богунгу байдалы-биле таныштырар

ыыттар дугайында  сайгарылга,орус дыл-биле деннелге кылыр.

кичээнгейлиг дыннаар, херек чуулдерни демдеглеп алыр

Билип алырының: тыва дылдын байдалын тодарадып, шын унелелди еылыр

 9 Туңнели.

Рефлексия

Богун кандыг чогаалды оорендивис?

Силер бо кичээлден чаа чуну билип алдыңар?

Силерде билиг савазы  бар(Баш бурунгаар чуруктарны улеп бээр). Богунгу кичээлден силер кайы-хире чаа билиглерни алган силер ,ам коруптээлиңер. Улуг саваны кѳргузуп турар болзуңарза,хѳй чаа билигни, биче сава болза, эвээшти алган деп чувени бадыткап турарывыс ол.

Кайызын,чуге шилип алганын уруглардан айтырар..Түңнел демдектерни салыр.

Башкы-биле кады туңнелди ундуреринге идепкейлиг киржир.

туннелди ундуруп,бодунуң билиин хынаар

 10 Онаалга бээри

Шулукту доктаадыр. шулук чогаадырын уламчылаар.

Онаалгазын демдеглеп бижип алыр

чуве сактып алыр чоруун , чогаадыкчы чоруун сайзырадыр,