Мастер-класс учителей родного языка и литературы "Туган тел"
материал

Бүлек темасы  (Әсәр исеме, авторы)

Зөлфәт Хәким “Гасыр моңы” пьесасы (театраль роман).

Планлаштырылган дәресләр саны һәм темалары

1нче дәрес темасы: З.Хәкимнең тормышы һәм иҗаты

2нче дәрес темасы: “Гасыр моңы” пьесасының сюжеты

3нче дәрес темасы:  “Гасыр моңы” пьесасына анализ.

Максатлар:

Дидактик максат: язучы, драматург, композитор З.Хәкимнең тормыш  юлы һәм иҗаты драмага  анализ ясап, темасын, автор әйтергә теләген идеясен табу.  

Үстерешле  максат: бәйләнешле сөйләмне, иҗади фикерләүне һәм драма әсәрен анализлау күнекмәләрен үстерү. 

Тәрбияви максат: әдәбият үрнәкләрендә,  геройларның  гамәлләренә, холыкларына бәя бирү, яшәү фәлсәфәләрен өйрәнү,  гыйбрәт алу аша  тормыш тәҗрибәсе туплау.

Планлаштырылган нәтиҗәлелек

Предмет  буенча: З.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗаты белән дәреслектәге белешмә һәм өстәмә материаллар аша танышу, “Гасыр моңы “ пьесасын уку, эчтәлекне үзләштерү һәм анализлау. Укытучы белән бергәләп, үз эшеңне, иптәшләреңнең җавапларын бәяли белү. Драма жанры төшенчәсен аңлау.

Метапредмет нәтиҗәлелек:

• танып белү гамәлләре аша драмага анализ ясау ысулы;эчтәлеген модельләштерү;

укыганны анализлау.

• драманы кабул итү, күтәрелгән проблемаларга дәлилле фикер белдерә белү;
• үз эшчәнлегенә бәя бирә белү.

Төп ресурслар

Хрестоматия: Әдәбияттан хрестоматия: Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең 11 нче сыйныфы өчен / Төзүчеләр А.Г.Әхмәдуллин, Ф.Г.Галимуллин, Т.Н.Галиуллин, - Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2011.

Өстәмә ресурслар

мультимедия проекторы, презентация, рәсемнәр, язучының китапларыннан күргәзмә.

Дәреснең т\с, темасы

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник чаралар) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

1нче дәрес темасы:

З.Хәкимнең биографиясе һәм иҗаты

I. Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

Дәрестә уңай психологик  халәт тудыру

1) З.Хәким турында мәгълүмат алып килергә (язмача яки презентация)

Дәрескә игътибарлы булу.  Укучылар өйгә бирелгән эшләрне сөйлиләр.

Әсәр эчтәлегендә белемле булу, чәчмә әсәр анализлау этапларын үзләштерү

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

З.Хәкимнең портреты, китапларыннан күргәзмә, презентация.

Үзбәя:

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәреслектән файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• дәреслектән  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

2. Актуальләштерү.

Төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, без автор белән танышуны нәрсәдән башлыйбыз?

Көтелгән җавап: Авторның тормыш юлы белән танышабыз, иҗатын күзаллыйбыз.

3. Уку мәсьәләсен кую  ситуациясе  

Бүген дәрестә З.Хәкимнең биографиясе белән танышырбыз, ул яши торган елларның язучы иҗатында чагылышын табарбыз. Киңәшегез әле, эшне ничек оештырырбыз икән?

Көтелгән җавап: Язучы туган елын билгелибез, аның иҗатын бүгенге көн белән бәйлибез.

Үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән)  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• терәк конспекттан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• терәк конспектка  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.Уку мәсьәләсен    адымлап чишү

Укучылар, төркемнәрдә киңәшегез, З.Хәкимнең иҗатында нинди проблемалар күтәрелгән?

Дәреслектән З.Хәким турындагы белешмә укыла, презентация карала.  

Көтелгән җавап: аның иҗатында иҗтимагый-сәяси , тормыш-көнкүреш проблемалары күтәрелгән.

2. Модельләштерү 

1. З.Хәкимнең туган елы 1960
2. “Гасыр моңы”   пьесасы 2006 елда язылган, пьесада гаилә тәрбиясе, гыйлемлелек, әхлаклылык, мәрхәмәтлелек темалары күтәрелгән

Нәтиҗә:Драма иҗтимагый-сәяси, әхлакый-мәдәни мәсьәләләре йогынтысында язылган

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

Нәрсә эшләргә тиеш идек?;

ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә);

нинди нәтиҗә ясадык?

Көтелгән җавап: З.Хәкимнең тормыш юлын өйрәндек, иҗаты белән таныштык.

-регулятив гамәлләр Укучының үз эшчәнлеген анализлый белүе, нәтиҗә ясарга өйрәнү сәләте булдыру

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

        а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;

        б) терәк конспекттан файдаланмыйча сөйли алса - «4»;

        в) терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез үз-үзенә сөйли алса - «5».

-регулятив гамәлләр Укучының үз-үзен бәяли белүгә, мөстәкыйльлеккә өйртәтү

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

3. Өйгә эш алу.

1) Киләсе дәрестә укылачак әсәрне өйдә укып килергә.

2) З. Хәкимнең тормыш юлын сөйләргә өйрәнеп килергә

3) Кроссворд төзеп килергә

Дәреснең т\с, темасы

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник чаралар) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

2нче дәрес темасы: Зөлфәт Хәким

нең “Гасыр моңы”

пьесасының сюжеты

I. Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

Дәрестә уңай психологик  халәт тудыру

1) Киләсе дәрестә укылачак әсәрне өйдә укып килергә.

2) З. Хәкимнең тормыш юлын сөйләргә өйрәнеп килергә

3) Кроссворд төзеп килергә

Дәрескә игътибарлы булу.  Укучылар өйгә бирелгән эшләрне сөйлиләр, кроссвордларын күрсәтәләр

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

З.Хәкимнең портреты, китапларыннан күргәзмә, презентация, рәсемнәр.

Үзбәя:

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәреслектән файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• дәреслектән  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

2. Актуальләштерү

Төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, драма әсәре белән нишлибез?

Көтелгән җавап: Драма әсәренең сюжеты  белән танышабыз.

3. Уку мәсьәләсен кую  ситуациясе  

Бүген дәрестә З.Хәкимнең“Гасыр моңы”пьесасының сюжетын үзләштерәчәкбез. Киңәшегез әле, эшне ничек оештырырбыз икән?

Көтелгән җавап: Вакыйгаларны барлыйбыз,ике өлешкә калдырабыз, ике өлеш арасыннан бәйләнешне ачыклыйбыз.

Үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән)  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• терәк конспекттан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• терәк конспектка  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.Уку мәсьәләсен    адымлап чишү

Әсәрдә нинди вакыйгалар турында сөйләнә?

Көтелгән җавап: драма әсәре 1906-2006 елдагы төп вакыйгаларны үз эченә ала.

2. Модельләштерү 

Пьеса  вакыйгаларга таркатыла, охшашлары берләштерелеп ике сюжетка калдырыла

3. Акмуллиннар гаиләсенең сугышка кадәрге тормышы
4. Сугыш вакытындагы тормышлары.

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә);

ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә);

нинди нәтиҗә ясадык?

Көтелгән җавап: З.Хәкимнең “Гасыр моңы” пьсасының сюжетын үзләштерергә тиеш идек. “Гасыр моңы” драмасындагы вакыйгаларны таркаттык, охшашларын берләштереп ике өлешкә калдырдык.

-регулятив  гамәлләр 

уку мәсьәләсен чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле -төрле белем чыганакларыннан файдалана белү һәм эчтәлекне модельләштерү  күнекмәсе;

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

        а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;

        б) терәк конспекттан файдаланмыйча сөйли алса - «4»;

        в) терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез (в уме)   үз-үзенә сөйли алса - «5».

-регулятив гамәлләр Укучының үз-үзен бәяли белүгә, мөстәкыйльлеккә өйртәтү

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

3. Өйгә эш алу.

1) Әсәрнең сюжетын сөйләргә өйрәнеп килергә

2) Тел – сурәтләү чараларын дәфтәргә язып килергә.

3) Әсәрдәге геройларны яктырткан урыннарны дәфтәргә күчереп язып килергә

Дәреснең т\с, темасы

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник чаралар) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

3нче дәрес темасы: Зөлфәт Хәким

нең “Гасыр моңы”

пьесасына

анализ

I. Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

Дәрестә уңай психологик  халәт тудыру

1) Әсәрнең сюжетын сөйләргә өйрәнеп килергә

2) Тел – сурәтләү чараларын дәфтәргә язып килергә.

3) Әсәрдәге геройларны яктырткан урыннарны дәфтәргә күчереп язып килергә

Дәрескә игътибарлы булу.  Укучылар өйгә бирелгән эшләрне сөйлиләр, эшләрен күрсәтәләр.

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

З.Хәкимнең  портреты, китапларыннан күргәзмә, презентация.

Үзбәя:

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәреслектән файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• дәреслектән  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

2. Актуальләштерү.

Узган дәрестә без сезнең белән З.Хәкимнең “Гасыр моңы” пьесасының сюжеты белән таныштык, төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, эшне ничек дәвам итәрбез?

Көтелгән җавап: Драманы анализлыйбыз.

3. Уку мәсьәләсен кую  ситуациясе  

Бүген дәрестә З.Хәкимнең “Гасыр моңы” драмасына анализ ясарбыз. Киңәшегез әле, эшне ничек оештырырбыз икән?

Көтелгән җавап: персонажарга бәя бирәбез, пьесаның эчтәлеген (темасын) ачабыз,драманың мәгънәсен(идеясен), автор куйган проблеманы билгелибез.

Үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән)  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• терәк конспекттан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• терәк конспектка  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.Уку мәсьәләсен    адымлап чишү

 Пьесада  капма-каршы образлар бармы? Тагын капма-каршылыкны кайда күрәбез? Автор нинди проблеманы күтәрә? Укучысына нәрсә әйтергә тели?

Көтелгән җавап: Вильдан укымышлы булуына карамастан, тискәре герой. Басыйр уңай герой,  ул үз иленә тугры кала.  Илбәк белән  Фердинанд . Илбәкнең әтисенә карата булган мөнәсәбәте уңай була. Димәк, автор әсәрдә томышта үз юлыңны сайлый белү, намуслык, туган илгә булган мөнәсәбәт ,ата- ана  бала мөнәсәбәте,  сыйнфый тигезсезлек проблемасын күтәргән. З. Хәким укучысын  намуслы булырга чакыра, туганлык мөнәсәбәтләрен югалтмаска куша.

2. Модельләштерү 

Капма-каршылык нәрсәдә чагыла, шуны схема рәвешендә күрсәтү.

Әкълимә– Гарифә

Басыйр – Вильдан         Фаҗига

Илбәк - Фердинанд

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә);

ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә);

нинди нәтиҗә ясадык?

Көтелгән җавап: З.Хәкимнең“Гасыр моңы” драмасындагы образларга бәя бирдек, аларны чагыштырдык, әсәрдәге капма-каршылыкны таптык,әсәрнең темасын, идеясен, проблемасын язучының проблемага карата фикерен  билгеләдек.

-регулятив  гамәлләр 

уку мәсьәләсен чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле -төрле белем чыганакларыннан файдалана белү һәм эчтәлекне модельләштерү  күнекмәсе;

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

• терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча сөйли алса - «4»;
•  терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез (в уме)   үз-үзенә сөйли алса - «5».

-регулятив гамәлләр Укучының үз-үзен бәяли белүгә, мөстәкыйльлеккә өйртәтү

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

3. Өйгә эш алу.

1) Әсәрнең анализын сөйләргә өйрәнеп килергә

2) “Намуслылык ” нәрсә ул? Ничек аңлыйсыз?Үз фикерләрегезне язып килегез.

3) “Илемнең киләчәге минем кулларда”  дигән темага инша язарга.

Бүлек темасы  (Әсәр исеме, авторы)

М. Кәбировның “Мәхәббәттән җырлар кала” повесте

сәгатьләр саны

3 сәгать

Планлаштырылган дәресләрнең темалары

1нче дәрес темасы: М. Кәбировның “Мәхәббәттән җырлар кала” повестеның сюжеты

2нче дәрес темасы:  “Мәхәббәттән җырлар кала” повестена анализ

3нче дәрес темасы:  “Мәхәббәттән җырлар кала” повестенда бүгенге көннең хатын-кыз образы

Максатлар

1) дидактик: Укытучы белән укучы мөнәсәбәте аша эчтәлекне үзләштерү (сюжет сызыгы буенча вакыйгаларны аерып алу, уку мәсьәләсен куеп, повестька анализ ясарга өйрәнү. Күтәрелгән проблеманы, идеяне, чишелешне укучылардан таптыру. Өйрәнелгән әсәрдә бүгенге көннең хатын-кыз образының бирелешен аңлау). М. Кәбировның биграфиясе белән танышу;

2)  үстерешле: фикер эшчәнлеге өчен гомуми җирлек булдыру (анализ вакытында туган фикерләрне таркатырга, чагыштырыга өйрәнү. Иҗади фикерләүне үстерү);

3) тәрбияви: тормыш тәҗрибәсе туплау, геройларның гамәлләренә бәя биреп, яшәү фәлсәфәсе турында уйлануны булдыру. Тугрылык, хөрмәт хисләрен үстерү, бер-береңнең кадерен белергә өйрәнү. Сәнгать әсәре тудырган М. Кәбировка ихтирам хисләре тудыру.

Планлаштырылган нәтиҗәлелек

Предмет  буенча:

Әсәргә анализ ясау ысулларын үзләштерү, әсәрнең сюжетын синтезлый белү, автор кулланган алымнарны табарга өйрәнү, әсәрнең темасын,идеясен, проблемасын, автор фикерен билгеләргә өйрәнү. Әсәрне укый белү, укыганны үз сүзләре белән сөйләп бирү һәм әсәрнең катнашучыларын табу,  персонажларын, төп персонажны   аерып ала белү күнекмәләрен үстерү.

Метапредмет:

Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу. Дөрестән дөрес түгелне аера белү, нәтиҗәләр формалаштыру, укыганны анализлау.

Шәхескә кагылышлы:  Тормыш тәҗрибәсе туплау, геройларның гамәлләренә бәя биреп, яшәү фәлсәфәсе турында уйлануны булдыру. Тугрылык, хөрмәт хисләрен үстерү, бер-береңнең кадерен белергә өйрәнү.

Төп ресурслар

ХХ һәм ХХ1 гасыр такталары, ноутбук, Марат Кәбиров эшчәнлеге буенча презентация, китап күргәзмәсе

Өстәмә ресурслар

Уку эшчәнлеген оештыру

Дәресләрдә танып-белү эшчәнлеге академик Әхмәт Зәки улы Рәхимовның иҗади үсеш технологиясенә корыла.

  Ягъни дәрестә  танып белү эшчәнлеген оештыруның

• формасы – нигездә, төркемнәрдә;
• методы – нигездә, тикшерүле;
• контроль,бәя,пробелныбетерү–нигездә,үзконтроль,үзбәя;
• чаралар–нигездә, белем чыганаклары, такта, укучының эш дәфтәре;
• нәтиҗәлелек - махсус белем күнекмәләр генә түгел, универсаль гамәлләр формалашуы өчен дә җирлек тудырылу;
• максат - дидактик максат, ягъни нинди махсус белем ни дәрәҗәдә күнекмәгә әйләнергә тиешлеге конкретлаштырыла;

 ә тәрбияви (нәрсәгә, нинди мөнәсәбәт формалаштырырга тиешлеге) һәм үстерешле (нинди фикерләү формалары,

ни дәрәҗәдә кулланышка кертелүе) конкретлаштырылмый, чөнки Ә.3.Рәхимов тәкъдим иткән  иҗади үсеш технологиясенең эчтәлеге физиология,

 психология, педагогика, дидактика, философия кануннарын бер төен итә. Технология төгәл гамәлдә булганда, һәр дәрестә фикерләүнең барлык формалары

 һәм төрләре дә кулланышка керү, предметның дидактик бурычларын хәл итү барышында укучыларда бик күп кыйммәтләргә

 (үз-үзенә, классташка, эшчәнлек сыйфатына, укытучыга, вакытка һ.б. бик күп кыйммәтләргә) мөнәсәбәт формалашу тәэмин ителә.

Дәрес

нең т\с, темасы

Дәрес

 Этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник...) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

1

2

3

4

5

6

7

1нче дәрес:

М. Кәбировның “Мәхәббәттән җырлар кала” повестеның сюжеты

I.        Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.        

Дәрестә уңай психологик  халәт тудыру.

Өй эшләрен тикшерү (повестьны  укырга, вакыйгаларны аерырга)

Төркемнәргә бүленеп өй эшләрен искә төшерәләр, системалы итеп сөйлиләр

Эчтәлекне аңлап сөйләү, вакыйгаларны аерып күрсәтү, модельләштерү

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

ХХ һәм ХХ1 гасыр такталары, ноутбук, Марат Кәбиров эшчәнлеге буенча презентация, китап күргәзмәсе

2. Актуальләштерү,.

Төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, әдәби әсәрне укыганда беренче чиратта нәрсәгә игътибар  итәбез?

Көтелгән җавап: Әсәрнең сюжетына игъ тибар итәбез

3. Уку мәсьәләсен конкретлаштыру   ситуациясе   процессы

Сюжет сызыгы нәрсәләрдән тора соң?

Көтелгән җавап:

Сюжет сызыгы вакыйгалардан тора

4. Үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән)  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• терәк конспекттан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• терәк конспектка  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен

(УМ) чишү этабы.

1.        Уку мәсьәләсен

адымлап чишү

Әсәрдә нинди вакыйгалар турында сөйләнә? Вакыйгалар бер-берсенә охшаганмы?

Көтелгән җавап:

• Гөлзиләнең балачактан үги ана янындагы михнәтле һәм шул ук вакытта рәхәт тормышы
• Гөлзиләнең мәхәббәте
• Ата-анасының үлеме
• Студент булу теләгенең чәлпәрәмә килүе
• Гөлзиләнең үз-үзендә көч табып, авыр шәһәр тормышына яраклашуы
• Алга китә башлаган тормыш
• Таһирның үлеме
• Гөлзиләнең танылуы

Вакыйгаларны Гөлзиләнең бәхетле һәм бәхетсез булу мизгелләре буенча ике төргә аерып була

2. Модельләштерү

Эшчәнлек барышы схемада чагылдырыла

  эш дәфтәрләренә теркиләр

вакыйгаларны аера белү, модель төзү күнекмәләрен булдыру

-регулятив  гамәлләр 

уку мәсьәләсен чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле -төрле белем чыганакларыннан файдалана белү һәм эчтәлекне модельләштерү  күнекмәсе;

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

III. Рефлексия,

бәя этабы.

1.Рефлексия.

        .

дәрестә узган юлны кире узу; ягъни

• нәрсә эшләргә тиеш идек?;
• ничек эшләдек?
• нинди нәтиҗә ясадык?

Сюжетны өйрәндек, вакыйгаларны аерып алып, төп геройның язмышында бәхетле һәм бәхетсез вакыйгаларга калдырдык

-регулятив гамәлләр Укучының үз эшчәнлеген анализлый белүе, нәтиҗә ясарга өйрәнү сәләте булдыру

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

2.Дәрестәге эшчәнлеккә

 үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

        а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;

        б) терәк конспекттан файдаланмыйча сөйли алса - «4»;

        в) терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез (в уме)   үз-үзенә сөйли алса - «5».

3. Өйгә эш алу.

эш 3 дәрәҗәдә тәкъдим ителә:

• репродуктив  эшчәнлеккә:

Повестьне тулысынча укып килергә, тел-сурәтләү чараларын табарга        

• конструктив эшчәнлеккә:

 Модельне презентация итеп ясарга

• иҗади эшчәнлеккә: авырлыклар кичергән Гөлзилә исеменнән Таһирга хат язарга

 Үзенең мөмкинлегеннән чыгып – көче җитәрдәй эшне сайлый.

Дәреснең т\с, темасы

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник чаралар) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

2нче дәрес темасы:  “Мәхәббәттән җырлар кала” повестена анализ

I. Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

Дәрестә уңай психологик  халәт тудыру. Өй эшләрен тикшерү

(Повестьне тулысынча укып килергә, тел-сурәтләү чараларын табарга,        

Модельне презентация итеп ясарга,

авырлыклар кичергән Гөлзилә исеменнән Таһирга хат язарга)

Дәрескә игътибарлы булу.  Укучылар өйгә бирелгән эшләрне сөйлиләр, тел сурәтләү чараларын саныйлар, презентацияләрне күрсәтәләр

Повестька анализ ясый белү, проблема, идея, чишелешне табу, теманы аеру, автор фикере белән килешү яки килешмәү

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

ХХ һәм ХХ1 гасыр такталары, ноутбук, Марат Кәбиров эшчәнлеге буенча презентация, китап күргәзмәсе

2. Актуальләштерү. Уку мәсьәләсен кую  ситуациясе  

Узган дәрестә без сезнең белән М. Кәбировның “Мәхәббәттән җырлар кала” повестен вакыйгаларга таркаттык, сюжетын өйрәндек,төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, эшне ничек дәвам итәрбез?

Бу гамәлебез ничек дип атала?

Көтелгән җавап: Повестьнең темасын билгелибез, идея, проблеманы табабыз, автор әйтергә теләгән фикерне ачыклыйбыз. Гомумән, повестьне анализлыйбыз.

Шулай ук  персонажларга бәя бирәбез, әсәрнең эчтәлен (темасын) ачабыз, әсәрнең мәгънәсен(идеясен), автор куйган проблеманы һәм язучының проблемага карашын билгелибез

Үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• терәк конспекттан (тактадан, эш дәфтәрләренән)  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• терәк конспекттан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• терәк конспектка  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.Уку мәсьәләсен    адымлап чишү

Узган дәрестә без авторны каршы кую принцибына таянган дидек. Әсәрдә капма-каршы образлар бармы? Тагын капма-каршылыкны кайда күрәбез? Автор нинди проблеманы күтәрә? Укучысына нәрсә әйтергә тели?

Көтелгән җавап: Гөлзилә намуслы кыз. Аның максаты югары-җырчы булу, ләкин үзенең сафлыгын саклый белүе, аңа бу хыялыннан баш тартып, авырлыклар белән көрәш юлына китереп бастыра. Аның ахирәте Нурия исә, җырчы буласы килеп, кемгәдер сатыла, намусын, сафлыгын сакламый. Ахырда начар юлга баса. Гөлзиләнең сөйгәне Таһирның капма-каршысы булган Гыйльман шулай ук әхлак нормаларыннан тайпылып, тормыштан китә. Үзенең хыялын тормышка ашырасы килеп янган Гөлзилә аракы сатуга да барып җитә, кереме яхшы булса да, зур вөҗдан газабы кичерә ул. Эш сөюе, авырлыкларга каршы тора алуы Гөлзиләне тиздән уңышлы юлга чыгара. Ләкин бәхет тагын кул җитмәс ераклыкка күчә-Әфган сугышыннан тулысынча гарипләнеп кайткан Таһир мәңгегә күзләрен йома. Гөлзилә таныла, аны халык ярата, тик ул “мәхәббәттән җырлар кала...” дип йөрәк әрнүен җырлый.

2. Модельләштерү 

Повестьтә  образларга, вакыйгаларга бәя бирелә, аларны чагыштырып, әсәрдәге капма-каршылык табыла,әсәрнең темасы, идеясе, проблемасы язучының проблемага карата фикере билгеләнә.

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә);

ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә); нинди нәтиҗә ясадык?

Повестьне анализлап бүгенге көн өчен актуаль булган проблемаларны, идеяне, теманы ачыкладык, тел-сурәтләү чараларын таптык. Йөрәгебез һәм сафлыгыбызга тугры була белергә өйрәндек

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

        а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;

        б) терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез (в уме)   үз-үзенә сөйли алса - «4»;

        в) терәк конспекттан файдаланмыйча, әсәрнең темасын, идеясен, проблемасын ачып  сөйли алса - «5».

-регулятив  гамәлләр 

уку мәсьәләсен чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле -төрле белем чыганакларыннан файдалана белү һәм эчтәлекне модельләштерү  күнекмәсе;

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

3. Өйгә эш алу.

1) М. Кәбировның тормыш юлы һәм биографиясен өйрәнергә;

2) Тел-сурәтләү чараларын дәфтәрләргә язарга

3) М. Кәбиров эшчәнлеге турында презентация ясарга

-регулятив гамәлләр Укучының үз-үзен бәяли белүгә, мөстәкыйльлеккә өйртәтү

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

Дәреснең тәртип саны, темасы

Дәрес этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник чаралар) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем , күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

3 нче дәрес

“Мәхәббәттән җырлар кала” повестенда бүгенге көннең хатын-кыз образы

I. Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

1. Өй эшләренә анализ.

Уңай психологик халәт тудыру.

Өй эшләрен тикшерү.

(1) М. Кәбировның тормыш юлы һәм биографиясен өйрәнергә;

2) Тел-сурәтләү чараларын дәфтәрләргә язарга

3) М. Кәбиров эшчәнлеге турында презентация ясарга)

Дәрескә игътибарлы булу.  Укучылар өйгә бирелгән эшләрне сөйлиләр, эшләрен күрсәтәләр.

регулятив  гамәлләр: уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

Презентация. Китаплар күргәзмәсе

Үзбәя:

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• Әзер материалдан файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• Әзер материалдан файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• Әзер материалдан бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• Әзер материалдан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

2. Актуальләштерү.

Төркемнәрдә киңәшеп искә төшерегез әле, без укыган повестьта төп герой кем ул? Аның белән нәрсәләр булды?

Көтелгән җавап: Гөлзилә. Ул тормышының яңа чзчзк ата башлаган чорында ата-анасыз калып, замананың коточкыч фаҗигаләре белән ялгыз торып кала

3. Уку мәсьәләсен кую  ситуациясе  

Димәк. бүгенге дәрестә без хатын-кыз буларак Гөлзиләнең бүгенге көн проблемалары белән япа-ялгыз калып, чишелеш юлларын эзләвен өйрәнербез. Эшебезне ничек оештырабыз?

.

Көтелгән җавап: Төркемнәргә бүленеп фикер алышу рәвешендә эшлик. Авторның көн проблемаларын ничек итеп чишүен табыйк

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.Уку мәсьәләсен    адымлап чишү

Укучылар, төркемнәрдә киңәшегез, бүгенге көндә тормышыбызда нинди проблемалар бар? Кайсылары Гөлзилә язмышында чагылыш тапкан?

Чын татар кызы нинди булырга тиеш соң?

Повестьта күтәрелгән проблемалар Гөлзиләне шәхес буларак формалаштыра. Ул сафлыгын югалтмый, сөйгәненә тугры, мәхәббәтен саклап калу өчен төннәр буе авыр хезмәт белән  җыйган малын да сатарга риза бу кыз. Фәхишәлек проблемасын автор әсәрдә төп геройның намуслы булуы белән чишә. Тик болардан тыш повестьта бугенге заманнның явызлыгы- сугыш темасы да күтәрелә. Аянычлы язмышка дучар ителгән Таһир сөйгәне Гөлзиләнең ни генә булса да, үзен бик нык яратуын аңлап үлә

2. Модельләштерү 

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә);

ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә);

нинди нәтиҗә ясадык?

“Мәхәббәттән җырлар кала” повестенда хатын-кыз образының бирелешен аңладык. Әхлаклы. Намуслы булуны кеше өчен югары сыйфат дип билгеләдек.

-регулятив  гамәлләр 

уку мәсьәләсен чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү, үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе

– танып – белү гамәле -төрле белем чыганакларыннан файдалана белү һәм эчтәлекне модельләштерү  күнекмәсе;

– коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

Универсаль критерий:

Нәрсә эшләргә тиеш идек? Ничек эшләдек? Нинди нәтиҗә ясадык? дигән сорауларга

• терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;
• терәк конспекттан файдаланмыйча сөйли алса - «4»;
•  терәк конспекттан файдаланмыйча, сүзсез (в уме)   үз-үзенә сөйли алса - «5».

-регулятив гамәлләр Укучының үз-үзен бәяли белүгә, мөстәкыйльлеккә өйртәтү

-коммуникатив (укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү)

3. Өйгә эш алу.

1) Киләсе дәрестә укылачак әсәрне өйдә укып килергә.

2) М. Кәбировның  тормыш юлын сөйләргә өйрәнеп килергә

3) “Мәхәббәттән җырлар кала” темасына теләсә нинди иҗдаи эш  язарга

Бүлек темасы  (Әсәр исеме, авторы)

Галимҗан Гыйльманов иҗаты. “Язмышның туган көне” повесты.

Планлаштырылган дәресләр саны һәм темалары

1нче дәрес темасы: Г. Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәренең сюжеты.

2нче дәрес темасы: Г. Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәренә анализ.

Максатлар

1) дидактик: әдәби әсәргә анализ ясау.

2)  үстерешле: сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру, сөйләм үстерү.

3) тәрбияви: аралаша белү, үз язмышыңа хуҗа булырга өйрәнү.

Планлаштырылган нәтиҗәлелек

Предмет  буенча: Г. Гыйльмановның тормыш юлы һәм иҗаты белән дәреслектәге белешмә һәм өстәмә материаллар аша танышу, “Язмышның туган көне” повестын уку, эчтәлекне үзләштерү һәм анализлау. Укытучы белән бергәләп, үз эшеңне, иптәшләреңнең җавапларын бәяли белү. Повесть жанры төшенчәсен аңлау.

Метапредмет нәтиҗәлелек: яшерен эчтәлекне табып, тормыш белән бәйле нәтиҗәләрне ачыклау, авторның төп кисәтүен аңлау, рухи авырлыкларга әзер булу, чишелешләр эзләү  позициясен кабул итү, автор тарафыннан әсәр эчтәлегенә салынган идеяне безнең заман, реаль тормыш, чынбарлык белән бәйләп аңлата белү, үз эшчәнлегенә адекват бәя бирә белү.

Төп ресурслар

1. 7нче сыйныф. Әдәбият. Татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен уку әсбабы. Д.М.Абдуллина, Л.К.Хисмәтова, Ф.Х.Җәүһәрова. Казан: Тат.китап нәшр., 2014.
2. Гыйльманов Г.Х. Язмышның туган көне: Балалар һәм яшүсмерләр өчен повестьлар, хикәяләр, парчалар, әкияләр/Галимҗан Гыйльманов.– Казан: Ихлас нәшр., 2012.– 344 б. 
3. «Әдәби әсәргә анализ ясау», А.Яхин. Казан, 2003.
4. Мозаффарова М.Г. “Әдәбият” предметын укыту үзенчәлекләре. Татар әдәбияты буенча төп, урта гомуми белем бирү программаларын гамәлгә куя торган педагогик хезмәткәрләр өчен тәкъдимнәр. Казан.  ТРМҮИ. 2014.
5. «Әдәбият» уку предметы буенча гомуми төп белем бирүнең планлаштырылган нәтиҗәлелеге.
6. Татарча-русча сүзлек: 2 томда, I том. -Казан: «Мәгариф» нәшрияты, 2007 ел; II том. -Казан: «Мәгариф» нәшрияты, 2007 ел.

Өстәмә ресурслар

компьютер, мультимедия проекторы, презентация, язучы портреты, китаплардан күргәзмә.

Уку эшчәнлеген оештыру

• танып-белү эшчәнлеге формасы – төркемнәрдә оештырылган эш һәм сыйныф белән эшләү;

• танып-белү методы – тикшерүле;
• контроль, бәя, үзконтроль, үзбәя;
• чаралар – такта, укучының эш дәфтәре;
• укучыларда  тормышка яраклаштырылган универсаль гамәлләр формалашуы өчен дә җирлек тудырылу.

Дәрес

нең т\с, темасы

Дәрес

этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник...) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем, күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

1

2

3

4

5

6

7

Дәрес

№ 1.

Г. Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәренең сюжеты.

1. Ориентлашу,  мотивлаштыру

этабы.

Укучыларда яхшы кәеф, эшлисе килү халәте тудыру.

- Хәерле көн, укучылар!

- Кәефләрегез ничек? Замандаш язучыларыбызның иҗатын өйрәнүне дәвам итәбез.

 Укытучы һәм сыйныфташлары белән теләктәшлек планлаштыру.

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

Слайд № 1  

Г.Гыйльманов портреты күрсәтелә.

Слайд № 2

Гыйльманов Г.Х. Язмышның туган көне: Балалар һәм яшүсмерләр өчен повестьлар, хикәяләр, парчалар, әкияләр. Казан: Ихлас нәшр., 2012 

китабы күрсәтелә.

Слайд № 3

Язмыш сүзенә ачыклык кертү, билгеләмә бирү.

Язмыш ( судьба, доля, участь, рок, удел) -  1. Дини караш буенча: кешенең үзе туганчы ук алла тарафыннан билгеләнеп, язып куелган тормышы, күрәчәк, тәкъдир 2. Нәрсәнең дә булса үсеше, үзгәреше, яшәү тарихы, яшәү хәле яки соңы, азагы халык җырларының язмышы 3. Алгы көндәге яшәеш, киләчәк, киләчәктәге тормыш. Нәрсәнең дә булса алдагы хәле, яшәү-яшәмәү мәсьәләсе.

1. Өй эшләренә анализ.

- Иң элек, өйгә бирелгән әсәрне өйрәнүгә күчкәнче, әйдәгез әле әлеге повестьнең авторы биографиясенә кыскача күзәтү ясыйк. Кем соң ул  Г.Гыйльманов?

Беренче сорауга алдан әзерләнеп килгән бер укучы тарафыннан җавап алына.

Көтелгән җавап: язучы, шагыйрь, драматург, әдәбият галиме Галимҗан Хәмитҗан улы Гыйльманов 1957нче елның 1нче февралендә хәзерге Башкортостан Республикасының Дүртөйле районы Әсән авылында туган.
Мәктәпне тәмамлагач, 1974-1979нче елларда Казан дәүләт университеттында белем ала.

1982нче елда "Татар балладасы" дигән темага кандидатлык диссертациясе яклый. 1980-1986нчы елларда Казан дәүләт университетында татар әдәбияты укыта, аннары 1999нчы елга кадәр Татарстан китап нәшриятында матур әдәбият редакциясе мөдире булып эшли. 1999-2005нче елларда Татарстан Язучылар берлеге рәисе урынбасары.
Хәзерге вакытта Татарстан Министрлар Кабинеты Аппаратының мәдәният һәм Татарстан Республикасы халыклары телләрен үстерү бүлегендә баш консультант булып эшли. 1994нче елда Татарстан Республикасының югары бүләге – Мактау Грамотасы белән бүләкләнә. 

Татарстан Язучылар берлегенең Абдулла Алиш премиясе лауреаты (2002). Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе (2003).

Иң танылган әсәрләре: "Тозлы яңгыр", "Албастылар", "Оча торган кешеләр", "Табылдык хатлар", "Язмышның туган көне", "Әбием сихерче бугай", "Шүрәлеләр ни

атлы?" һ.б.

Үзбәя.

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәреслектән файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;
• дәреслектән  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

2. Актуальләштерү.

Искә төшерегез әле, повесть жанрындагы әсәр белән без гадәттә нишлибез?

Көтелгән җавап:  повесть жанрындагы әсәренең эчтәлеге белән танышабыз.

3. Уку мәсьәләсен конкретлаштыру   ситуациясе   процессы.

 Мотивлаштыру  процессы:

• Бүген без сезнең белән Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” дип аталган бик матур әсәре белән якыннанрак таныша башларбыз. Аңа кадәр мин сездән “Нәрсә ул язмыш?” дигән сорауга 2 төркемнән дә җаваплар ишетер идем.
• Һәр әдәби әсәрнең төп фикере, идеясы, күтәрелгән проблемасы була. Әдәбият дәресләрендә сез аларны билгеләргә  өйрәндегез.

  Бүгенге һәм киләсе дәрестә сезгә тәкъдим ителгән  проблемалы сорау:  Бәхетле булу өчен нәрсә эшләргә кирәк? Автор сезгә нәрсә әйтергә, нәрсә җиткерергә теләгән? Моның асылын аңлау өчен, безгә әсәрнең эчтәлегенә төшенү мөһим. Бу безне борчыган сорауларга җаваплар табуга турыдан-туры ярдәм итәр.

1. Зөһрәнең гамәлләрен күзәтү.
2. Зөһрәнең гамәлләре һәм күңел дөньясы параллельлеген күзәтү.
3. Зөһрә һәм “Язмыш”.

Дәреслектән җавапны дәлилли алырлык урыннарны таба белү. Һәр өзекнең эчтәлеген кыскача сөйләү. Кызның психологик халәтен һәм үз-үзен тотышын күзәтү.

Үзбәя.

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәреслектән файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән файдаланып  сөйләп

бирә алса - «3»;

• дәреслектән  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.        Уку мәсьәләсен

адымлап чишү .

Әсәрдә нинди вакыйгалар турында сөйләнә?

Нинди вакыйгалар охшаш? Кайсы вакыйга төп (әсәрнең фокусы)?

Көтелгән җавап: әсәрдә тормыш-көнкүреш вакыйгалары тасвирлана. Гадәти тормышта күзәтелә торган ситуацияләр чагылган.

  Зөһрәнең һәр гамәле аның уе һәм теләге белән, яки шушы гамәленә карата фикере белән параллель бирелеп бара. Һәр гамәлендә кыз Язмышка таяна, өметләнә.

  11нче вакыйга. “Туган көн”. Зөһрәнең туган көнендә  “Язмыш”тан муенса кабул итүе.

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

Слайд № 4

“...Зөһрә барысын да аңлады. Бүген аның туган көненә чып-чын, чып-чын Язмышы килгән иде! Ул моны Ясир абыйсының куенына килеп керү белән тойды. Теге вакытта, буранлы төндә, нәкъ шушы кулларда, шул кочакта кайтты бит ул! Зөһрә бу кулларны башка бер генә кул белән дә бутамаячак. Шул ук күзләр, шул ук йөз, елмаю, мыек…

Нәрсә ди бит: “Зөһрә акыллым!” — ди. Нәкъ хатында язганча… Хатын тәмамлаганда да: “Синең Я.” — дип куя иде. Бу “Я” дигәннәре Ясир абыйсы икән бит! Язмыш — Ясир… Ясир — Язмыш… Нинди матур могҗиза бу… Быел Зөһрәгә туган көне менә шушы матур могҗизаны бүләк итте!..” (11нче вакыйга).

Слайд № 5

Каршылыклар (эчке халәт һәм чынбарлык арасындагы).

1нче кисәк. Зөһрәнең әтисе булмау – иң кадерле кешеле – әниле булу, алар арасындагы аера алмаслык мәхәббәт.

2нче кисәк. Әнисенең хатын-кыз бәхетенә ия булмавы – акыллы, тәрбияле кыз үстеруе.

3нче кисәк. Әнисез калудан курку – кунак алдында үзен горур, дөрес тоту.

4нче кисәк. Балалар алдында кимсенү – “Язмыш” белән дуслашу.

5нче кисәк.

Бүләкне сорап алуның ярамавын белү – зәңгәр чәчәкле булу теләге.

6нчы кисәк.

Беренче “2”ле – Я... белән дуслыкның укуга карата теләк тудыруы.

7нче кисәк. Руслан тарафыннан җәберләнүе – Русланга карата җылы хисләр.

8нче кисәк. Этнең тешләве – яңа догалар өйрәнү.

9нчы кисәк. Аягын авырттыру – Язмыш кулына килеп керү.

10нчы кисәк.

Алдалау – намус уяну.

11нче кисәк. Язмышның Ясир икәнлеген белү – 2 туган көнне бәйрәм итү.

2. Модельләштерү.

  Повесть ике сюжетка калдырыла:

Каршылыклар (эчке халәт һәм чынбарлык арасындагы, яки + һәм -):

1нче кисәк. Зөһрәнең әтисе булмау – иң кадерле кешеле – әниле булу, алар арасындагы аера алмаслык мәхәббәт.

2нче кисәк. Әнисенең хатын-кыз бәхетенә ия булмавы – акыллы, тәрбияле кыз үстеруе.

3нче кисәк. Әнисез калудан курку – кунак алдында үзен горур, дөрес тоту.

4нче кисәк. Балалар алдында кимсенү – “Язмыш” белән дуслашу.

5нче кисәк.

Бүләкне сорап алуның ярамавын белү – зәңгәр чәчәкле булу теләге.

6нчы кисәк.

Беренче “2”ле – Я... белән дуслыкның укуга карата теләк тудыруы.

7нче кисәк. Руслан тарафыннан җәберләнүе – Русланга карата җылы хисләр.

8нче кисәк. Этнең тешләве – яңа догалар өйрәнү.

9нчы кисәк. Аягын авырттыру – Язмыш кулына килеп керү.

10нчы кисәк.

Алдалау – намус уяну.

11нче кисәк. Язмышның Ясир икәнлеген белү – 2 туган көнне бәйрәм итү.

III. Рефлексия,

бәя этабы.

1.Рефлексия.

        .

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә);

Ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә);

Нинди нәтиҗә ясадык?

Көтелгән җавап: Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” повестының сюжетын үзләштерергә тиеш идек.      

  Әсәрдәге вакыйгаларны таркаттык, охшашларын берләштереп, ике өлешкә калдырдык.

  Нәтиҗә: өмет чаткысы, яхшыга ышану, куелган проблема алдында сыгылмау.

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

2. Дәрестәге эшчәнлеккә

үзбәя.

Исегезгә төшерегез, дәрес башында мин сезгә нинди проблемалы сорау куйган идем? Без аңа җавап таптыкмы? Дәрес барышындагы шәхси  эшчәнлегегезгә  адекват бәя куегыз.

• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;
• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып,  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;
• дәреслектән, терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

Слайд № 6

Бәхетле булу өчен нәрсә эшләргә кирәк?

3. Өйгә эш алу.

Өч төрдәге эш тәкъдим ителә:

1. Төп образларга характеристика язып килергә.
2. Тел сурәтләү чараларын дәфтәрләрдә булдырырга.
3. Язмыш һәм бәхет үзара ничек бәйләнгән? Алар һәрвакытта да янәшә киләме?  дигән сорауларга язмача җавап бирергә.

 Үзенең мөмкинлегеннән чыгып – көче җитәрдәй дәлилләр табып эшли.

Слайд № 7

Өй эше:

1. Төп образларга характеристика язып килергә.
2. Тел сурәтләү чараларын дәфтәрләрдә булдырырга.
3. Язмыш һәм бәхет үзара ничек бәйләнгән? Алар һәрвакытта да янәшә киләме?  дигән сорауларга язмача җавап бирергә.

Дәрес

нең т\с, темасы

Дәрес

этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

Фаразланган, көтелгән нәтиҗәлек

Ресурлар (методик, техник...) б\н тәмин итү

предмет нәтиҗәлелеге

(махсус белем, күнекмәләр )

метапредмет нәтиҗәлелеге

(универсаль гамәлләр)

1

2

3

4

5

6

7

Дәрес

№ 2.

Г. Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәренә анализ.

2. Ориентлашу,  мотивлаштыру

этабы.

Укучыларда яхшы кәеф, эшлисе килү халәте тудыру.

- Хәерле көн, укучылар!

- Кәефләрегез әйбәтме?  Күтәренке кәефтә дәресебезне башлап җибәрик.  Г. Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәрен өйрәнүне, анализлауны дәвам итәбез.

 Укытучы һәм сыйныфташлары белән теләктәшлек планлаштыру.

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

Слайд № 1  

Г.Гыйльманов портреты күрсәтелә.

Слайд № 2

Гыйльманов Г.Х. Язмышның туган көне: Балалар һәм яшүсмерләр өчен повестьлар, хикәяләр, парчалар, әкияләр. Казан: Ихлас нәшр., 2012 

китабы күрсәтелә.

1. Өй эшләренә анализ.

- Иң элек, өй эшенә күз салыйк.

1. Төп образларга характеристика язып килергә.
2. Тел сурәтләү чараларын дәфтәрләрдә булдырырга.
3. Язмыш һәм бәхет үзара ничек бәйләнгән? Алар һәрвакытта да янәшә киләме?  дигән сорауларга язмача җавап бирергә.

Укучыларның җаваплары тыңланыла.

Үзбәя.

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дәфтәрдә теркәлгәннәрдән файдаланып та сөйләп бирә алмаса, дөреслектән ерак булса - «2»;

• дәфтәрдә теркәлгәннәрдән файдаланып  сөйләп бирә алса, дөреслеккә бераз якын булса - «3»;
• дәфтәрдә теркәлгәннәрдән  бераз гына  карап сөйли алса, дөреслеккә якын булса - «4»;
• дәфтәрдә теркәлгәннәрне үз-үзенә сөйли алса, дөреслеккә якын булса - «5».

2. Актуальләштерү.

Искә төшерегез әле, повесть жанрындагы әсәрне анализлау

дигәндә, без гадәттә нәрсәне күздә тотабыз?

Көтелгән җавап:  повесть жанрындагы әсәренең эчтәлегеннән чыгып, аның идея, тема, проблемасын һәм дә автор әйтергә теләгән фикерне ачыклыйбыз. Әсәрне бүгенге тормыш белән бәйләп, чагыштырып  карыйбыз.

3. Уку мәсьәләсен конкретлаштыру   ситуациясе   процессы.

  Элек-электән халкыбыз әдәп сакларга, инсафлы, намуслы булырга, ата-ана хакын хакларга, борынгы йолаларны мөмкин кадәр үтәргә тырышкан. Кызганычка каршы, бу сыйфатларны бүгенге көндә бөтенләй югалтып бетердек түгелме? Бүген дәрестә шул хакта сөйләшербез.

  Шулай итеп, әсәрне анализлауны нәрсәдән башларга кирәк?

Көтелгән җавап: образларга характеристика, вакыйгалар үстерелеше, әсәрнең иң югары ноктасын, чилешен табу, темасын, проблемасын, идеясен ачыклау, автор фикере, бүгенге тормыш белән бәйләп карау. (һәр термин аңлатыла).

Үзбәя.

Укытучы критерий бирә, шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең кайсы критерийгә туры килүен билгелиләр.

• дөрес җавап бирә алмаса - «2»;
• җавап бирү дөреслектән ерак булса - «3»;

• җавапта конкретлык җитеп бетмәсә - «4»;
• төгәл җавап алынса - «5».

II.        Уку мәсьәләсен (УМ) чишү этабы.

1.        Уку мәсьәләсен

адымлап чишү .

Мотивлаштыру  процессы:

• Укучылар, Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” әсәре белән без инде таныша башлаган идек. Бүген без шушы әсәре белән авторның ни әйтергә теләгәнен ачыкларбыз.
• Һәр әдәби әсәрнең төп фикере, идеясы, күтәрелгән проблемасы була, дидек.  Автор сезгә нәрсә әйтергә, нәрсә җиткерергә теләгән? Моның асылын аңлау өчен, без узган дәрестә әсәрнең эчтәлегенә төшендек. Ә хәзер әйдәгез бергәләп, эчтәлеккә, әсәрнең өзекләренә таянып, төп проблема, тема һәм идеяне аерып чыгарыйк.

Экспозиция:

– Әйдәгез, әсәрдәге төп образлар белән тагын бер кат танышып китик. 

Образлар системасы.

Вакыйгалар үстерелеше.

– Зөһрәне нинди сорау борчый?

– Зөһрәнең иң яраткан әйбере?

– Өченче бүлектә ни өчен Зөһрә Ясир абыйны чит кеше дип атады һәм ни өчен бүтән килмәвен теләде?

– Дүртенче бүлектә кешеләрнең нинди начар сыйфатлары сүрәтләнә?

– Зөһрә кемгә атап хат яза, ни өчен?

– Зөһрәнең Русланга карата мөнәсәбәте нинди?

– Зөһрәгә барлык авырлыкларны да җиңеп чыгарга нәрсә ярдәм итә?

Иң югары нокта.

Чишелеш.

– “Һәр кешенең үз вакыты, үз сәгате бар, диләр. Шул сәгать суккан вакытка туры китерә алса, кешегә бәхет капусы ачыла. Бүген генә сигез яшен тутырган Зөһрәнең дә сәгате сукты. Аның тормышы бөтенәйде.”

   Әсәр укучы көткәнчә (китап укыганда, барсы да яхшы тәмамлансын дип телибез), бөтенесенең дә бәхетле булуы  белән тәмамлана.

   Әсәрдә нинди сурәтләү чараларын таба аласыз?

Әсәрнең темасы нинди?

– Менә әсәргә анализ ясап үттек. Әсәрнең проблемасы нинди соң?

– Язучы Галимҗан Гыйльманов бу әсәре белән безгә нәрсә әйтергә тели?

– Бу повестьта күтәрелгән проблеманы без, кызганычка каршы, көн саен телевидение, газета-журналлар аша еш ишетәбез, көндәлек тормышта еш очратабыз. Димәк, Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” повесты безнең заман өчен дә бик актуаль булган идеяләр белән сугарылып язылган.

   Дәресебезне әсәрдән алган юллар, авторның үз фикере белән тәмамлыйсым килә: “Язмыш – таң кебек: башы бар, ахыры юк… Безнең күз алдында өр-яңа Язмыш туды. Язмыш һәрвакыт бәхет булып туа. Безнең геройларыбыз да аны шул бәхетле килеш сакласыннар иде, тормышның бормалы юлларында әрәм-шәрәм итеп бетермәсеннәр иде”.(12нче вакыйга)

Дәреслектән җавапны дәлилли алырлык урыннарны таба белү.  Көтелгән җавап: персонажарга бәя бирәбез, повестьның эчтәлеген (темасын) ачабыз, мәгънәсен (идеясен), автор куйган проблеманы билгелибез.

Көтелгән җавап: 

– Үзәк образ – Зөһрә. Ул – итагатьле, саф күңелле, горур, кыю, тырыш, максатына ирешүчән.

– Әнисе Гүзәлия – кызын бик яратучы ана образында сүрәтләнә. Бөтен тормышын кызына багышлый, хәтта кызы өчен үз бәхетеннән дә ваз кичә.

 – Ясир – балаларны яратучы, уңай образ итеп сурәтләнә. Максатына ирешүчән, олы йөрәкле ир-ат.

– Руслан – башта тискәре образ итеп сурәтләнсә дә, күңелендә явызлык юклыгы ачыклана һәм бик яхшы дус булып китә.

– Ятимлелек, Зөһрәнең әнисенә карата мөнәсәбәте, аңа булган мәхәббәте.

– Әнисез бөтенләй яшәп булмаганлык. Төп фикер - әни кеше – бу дөньяда иң мөһиме, иң кирәге, иң изгесе!

– Әнисе, курчагы, кояш, гөл чәчәге.

– Зөһрә ялгыз калудан, аны барысы да онытуларыннан курыкты. Моңа кадәр икесе генә яшәгән кызчык, әнисен бер кеше белән дә бүлешәсе килмәде.

– Мактанчыклык, үзеңне башкалардан өстен күрү.

– “Язмыш”ка, беркемгә дә әйтә алмаган серләрен, үтенечләрен җиткерү өчен.

– Зөһрәгә ул малай бик ошый. Күңелендә аның белән дус булу хыялы яши. Алга таба бу хыял тормышка аша.

– Әбисе өйрәткән догалар.

– Буранлы төн.

– “Язмышның” кем булуы ачыклануы.

– Чагыштыру: Зөһрә әнисен алтын белән чагыштыра.

– Җанландыру: гөл чәчәген үзенең дусты дип атау                «Алсушка».

– Эпитетлар: аңлаешсыз сүзләр, күңелсез сүзләр, бәхетле гомер, тату гомер, ачы язмыш, бәхетсез язмыш...

Әсәрдә чынбарлык, тормыштагы вакыйгаларга  нигезләнеп, серлелек алымнары кулланлып, Зөһрә исемле кызның тормышы сурәтләнә. Шулай ук әти-әнигә ихтирамлылык, кешелеклек, дуслык, ятимлек темалары да

 бар.

– Нәни кызчык, Зөһрәнең әтисе исән булып та, әтисез яшәве.

– Зөһрәнең тулы гаиләдә әтиле-әниле булып яшисе килүе.

– Әсәрнең идеясе: тулы гаиләдә яшисе килгән Зөһрә кебек балаларның бүгенге тормышта бик күп булулары.

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

Слайд № 3

“Һәр кешенең үз вакыты, үз сәгате бар, диләр. Шул сәгать суккан вакытка туры китерә алса, кешегә бәхет капусы ачыла. Бүген генә сигез яшен тутырган Зөһрәнең дә сәгате сукты. Аның тормышы бөтенәйде.”(12нче вакыйга)

Слайд № 4

Повесть  сюжеты 2гә бүленә:

1. Я...га кадәр тормыш (Әтисез булу, башкалар алдында кимсенү).
2. Я...дан соң тормыш (Әтиле булу бәхетенә ия булу).

2. Модельләштерү.

  Повесть  сюжеты 2гә бүленә:

3. Я...га кадәр тормыш (Әтисез булу, башкалар алдында кимсенү).
4. Я...дан соң тормыш (Әтиле булу бәхетенә ия булу).

III. Рефлексия,

бәя этабы.

1.Рефлексия.

        .

Нәрсә эшләргә тиеш идек? (УМ искә төшерелә).

Ничек эшләдек? (чишү юллары искә төшерелә).

Нинди нәтиҗә ясадык?

Көтелгән җавап: Г.Гыйльмановның “Язмышның туган көне” повестының сюжетына таянып, идея, тема, проблеманы ачыкларга тиешле идек.      

  Әсәрдәге вакыйгаларның үстерелешен, бер-берсе белән тыгыз элемтәдә,  булуын һәм аларның барысын да бер фикер бәйләвен ачыкладык.  Нәтиҗә: язмыштан узмыш юк. Ни булуга да карамастан, тормышның җил-бураннарына каршы тора белергә,

регулятив  гамәлләр: –  уку мәсьәләсен кую, чишү юлларын билгеләү, эффектив булганын сайлап ала алу, чишү;

–  үз эшенә контроль ясый һәм бәя бирә белү күнекмәсе.

танып-белү гамәле: –  нәрсә эшләвеңә карамастан  ысул  аерып алу.

коммуникатив:

–  укучының тыңлый, ишетә, үз фикерен диалогта һәм монолог рәвешендә башкаларга дәлилле җиткерә белү.

Слайд № 5

Әсәрнең темасы – әсәрдә, чынбарлык, тормыштагы вакыйгаларга  нигезләнеп, серлелек алымнары кулланлып, Зөһрә исемле кызның тормышы сурәтләнә. Шулай ук әти-әнигә ихтирамлылык, кешелеклек, дуслык, ятимлек темалары да бар.

Әсәрнең проблемасы -

– Нәни кызчык, Зөһрәнең әтисе исән булып та, әтисез яшәве.

– Зөһрәнең тулы гаиләдә әтиле-әниле булып яшисе килүе.

Әсәрнең идеясе - тулы гаиләдә яшисе килгән Зөһрә кебек балаларның бүгенге тормышта бик күп булулары.

2. Дәрестәге эшчәнлеккә

үзбәя.

Исегезгә төшерегез, дәрес башында без нинди максат куйган идек? Без аңа җавап таптыкмы? Дәрес барышындагы шәхси  эшчәнлегегезгә  адекват бәя куегыз.

• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып та сөйләп бирә алмаса - «2»;

• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып  сөйләп бирә алса - «3»;
• дәреслектән, терәк конспекттан, алда әйтелгәннәрдән  файдаланып,  бераз гына  карап сөйли алса - «4»;

дәреслектән, терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5».

3. Өйгә эш алу.

Өч төрдәге эш тәкъдим ителә:

1. Киләсе әсәрне уку.
2. Г.Гыйльмановның биографиясен тулырак чагылдырган презентация эшләү.
3. “Гаилә нинди булырга тиеш?” темасына сочинение язып килергә.

Слайд № 6

Өй эше:

1. Киләсе әсәрне уку.
2. Г.Гыйльмановның биографиясен тулырак чагылдырган презентация эшләү.
3. “Гаилә нинди булырга тиеш?” темасына сочинение язып килергә.