ИЙИГИ УЛДУН24
план-конспект урока (5 класс) на тему

Темазы: АДАЛГАЛАРЛЫГ ДОМАКТАР

СОРУЛГАЗЫ:

1. Адалга деп чүл база ону адаарда интонацияны шын адап база оларны домактардан ылгап, бижик демдектерин канчаар салырын өөреникчилерге билиндирери;

2. Адалгаларны домактардан тыптырып база ону канчаар ажыглаарыныӊ тайылбырын чорудуп тура, өореникчилерни хүндүлээчел чорукка кижизидер;

3. Адалгаларлыг домактар-биле янзы-бүрү мергежилгелерни кылып тургаш, өореникчилерниӊ аас болгаш бижимел чугаазыныӊ сайзырадылгазын чедип алыр.

КИЧЭЭЛДИӉ ПЛАНЫ

1. Организастыг кезээ.

2. Онаалга хыналдазы.

3. Чаа тема тайылбыры.

4. Быжыглаашкын кезээ

5. Түӊнел кезээ.

6. Демдектер салыры.

7. Онаалга бээри.

КИЧЭЭЛДИӉ ДЕРИЛГЕЗИ: сөзүглелдер бижээн карточкалар, Шын бижилге дүрүмү бижээн карточка, тыва дыл ному.

КИЧЭЭЛДИӉ ЧОРУДУУ

1. Организастыг кезээ.

 - Өөреникчилерни кичээлге белеткендирип, кичээнгейин хаара тудар.

 - Өөреникчилер-биле мендилежир.

 - Даӊзы езугаар ончалаар.

2. Онаалга хыналдазы. Дыштанылга үезинде бижээн чогаадыгларын чыып алыр база дыштанылга дугайында айтырыглар салыр?

3. Чаа тема тайылбыры.

 - Адалга деп чүл?

 - Адалгаларны ажыглап тургаш, бот-боттарывыска эки  күзээшкиннерден чугаалап көрээлиӊерем.

- Адалгалыг домактар чогаадыр:

       1)    чаӊгысклассчызынга;

2. башкыга;
3. акызынга азы дуӊмазынга.
4. төрелдеринге.

ТҮӉНЕЛ

Эки  чылыг сөс –

чоок кижизинге белек.

Адалгалар чүнүӊ-биле илереттинерил?

Европа чурттарында чаӊчыл езугаар  адалгалар салгалдан салгалче дамчып амгы үеге чедир ажыглаттынып турар:

   Польшада – пан и пани,

    Италияда – синьор, синьора,

   Францияда – мадам, месье.

ТҮӉНЕЛ

    Орус дылда эр болгаш херээжен улуска хамаарыштыр адаар адалгалар чок.    

• Херээжен улусту: женщина, девушка
• Эр улусту: молодой человек, парень, мужчина.

Чүнү адалга дээр бис?

Чугааны дыннаар кижинин адын илередир сөстү азы сөс каттыжыышкынын адалга дээр.

Мергежилге 107 (аас-биле)

1. Улуг, биче школачылар! Каяа-даа чурумнуг, үлегерлиг болуӊар!

2. Өөреникчилер, бажыӊнарыӊарга, школаӊарга болгаш хөй-ниити черлеринге арыг-шеверни, корум-чурумну шынгыы сагыӊар!

3. Өөредилге болгаш библиотека номнарын камныг ажыглаӊар, уруглар!

Мергежилге 109 (аас-биле)

1. Кара-кыс бөгүн класска дежурныйлап хүнзээн.
2. Кара-кыс,  бөгүн класска дежурныйлап хүнзедиӊ бе?
3. Салчак Серенович, Ак-Довуракта даг-дүгү болбаазырадыр фабрикада ажылдап турар силер бе?

       4.    Салчак Серенович Ак-Довуракта даг-дүгү болбаазырадыр фабрикада ажылдап турар.

ШЫН БИЖИЛГЕ ДҮРҮМҮ

1.  А, д.

2.  Д, а.

3.  Д, а, д.

Дараазында домактарга бижик демдектерин салыӊар.

 Эш Сүрүӊ-оол ам айтырыгларга харыылап көрүӊер. 2. Ынчалза-даа эргимим ындыг дүрген утту кааптар кончууӊну аа? 3. Кичээлиӊ доосту бергени ол бе Дарый? 4. Өөреникчилер күш-ажылга ынак болуӊар! 5.Эр хей Салчак эр кижи ындыг дидим болур ужурлуг.

4. Быжыглаашкын кезээ

ХАЙГААРАЛ

Чамдык  мергежилдиӊ кижилеринге хамаарыштыр мындыг адалгалар бар:

 -  доктор, сестра, няня, эмчи.

 - башкы, садыгжы, чолаачы.

ЧОГААДЫКЧЫ АЖЫЛ

Чоок кижилериӊерниӊ аттарындан чассыткан уткалыг адалгалардан чогаадып көрүӊер.  

СӨЗҮГЛЕЛ-БИЛЕ АЖЫЛ

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?

5. КИЧЭЭЛДИӉ ТҮӉНЕЛИ

• Кичээлден адалга дугайында чүнү билип алдыӊар, уруглар?
• Адалгаларныӊ ажыы чүл?

6. Демдектер салыры.

7. Онаалга бээри.  Мергежилге 110,111

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?

Оолдуӊ адын Ооржак Сергей дээр. Ооӊ хары он ийи. Ол школада 5-ки класста өөренип турар. Спортка хандыкшылдыг.  Шыдыраалаарынга ынак. Ону авазы, улуг акызы, эштери, чаӊгыс классчылары, чоок төрелдери, кожалары, шыдыраа бөлгүмүнүӊ база секцияныӊ уруглары чүү деп адаарыл?

Николай Николаевич Васильев. Ол 40 харлыг. Инженер болуп ажылдап турар. Кадайы, ада-иези, эштери, ажы-төлү , дуӊмалары, даргазы, кожалары, шагдаа, эмчи, автобус контролеру ону кым деп адаарыл?