Сценарий "Цаhан Сарин марhан"
методическая разработка (8 класс) на тему

Цаhан Сарин марһан .

Күсл: Цаһан Сарин авъяс медγлх, хальмг келән ясрулх, урн γгин  зѳѳр олзлх, сурһмҗ авх.                                                                

Ширә деер хальмг цә,  олн-зүсн янзта боорцгуд, шикр-балта.

Хальмг айс соңсгдна, “Иткл” гидг баһчудын багин билг-эрдм үзүллһн. Презентац.

1. Орц үг.

Мендллһн.   Цаһан Сарин йөрәл.

                           Үвләс әмд – менд һарсн тадн!

                           Əмәрн өнр болҗ,

                           Аһрусарн байн болҗ,

                            Дән - даҗг уга,

                            Гем - шалтг уга,

                            Җиләс җилд үвләс менд һарч,

                            Амулң менд бәәтн!

Цаһан Сар – хаврин байр. Хаврин түрүн сарин нег шинд ичәндән бәәсн зурмн нүкнәсн һархла, хавр ирсн темдг.

Цаһана өмн өдр әмтн боорцг кенә, күңшү һарһна. Эн бас йорта. Үвлин аюлас хоосн биш, хот – хоолта һарувидн гисн темдг.

Цаһан өдр өрүн эрт босад, цәәһән, махан чанад, зулан өргәд, бурхнд зальврдмн. Дәкәд сән хувцан өмсәд, элгн-садан гиичд дууддмн.

“Күүкдтә-шуухдтаһан, гер-малтаһан үвләс менд һарвта” – гиҗ сурхла“, Һарувидн, һарувидн” – гиҗ хәрү өгдмн. Насарн баһ күн түрүн мендлнә.

Хаврин байрла нег-негән йөрәһәд цуг әмтн нәәрлнә.

2. 9-гч классин сурhульчнр гиичнриг, орлцачнриг  йөрәнә.

Сурһульч 1: О, хәәрхн!

                      Оньдин дөрвн цагт

                      Иигҗ боорцган элвгәр кеҗ,

                      Цә-боорцгарн дееҗән өргҗ,

                      Олн көгшдин йөрәл шингәҗ,

                      Байрта – бахта бәәцхәтн!

Сурһульч 2: Хальмгур Цаһан ирв –              Бумбин орна өргн тег

                      Хавр дарунь серв.                      Бамб цецгүдәр кеерх!

                      Цаһан Хавр хойр –                     Цаһан Хавр хойр –                    

                      Цуг әмрлтин байр!                     Цуг әмрлтин байр!

                     Күн, мал - цуһар                         Хавр Цаһан хойрта

                     Киитнәс әмд һарв.                      Хальмгтн эндр байрта!

                     Цаһан Хавр хойр –

                     Цуг әмрлтин байр!

Сурһульч 3:  Шугран Вера

                      Һуйр элдәд,                      Боорцг, боорцг,

                      Һал шатана,                      Бол, бусл,

                    Бичкн күүкән                   Тоста, шикртә,

                    Боорцгар тоона.               Тоһш зүстә.

Хальмг би. Шаваш келлһн. Шар харһа домбриг

                                                Шавдн бәәҗ цокита.

                                                Сәәхн бичкн иньгүд,

                                                Шаһаһарн мульҗита.

                                                  Хәдрис! Хәдрис!

3. Күүкд үүрмүдләһән, багшнрлаһан  цаһаллһн.

     4.  Марһана йовуд.

Баг болһнла таньлдлһн.

а)  «Бамб цецг» гидг баг. Һардачнь – Мерцала Люба.

Һольшг,  керсү, хальмг келндән дурта  сурһульчнр.

б) «Улан баһчуд» гидг  баг. Һардачнь – Бадм-Һәрән Һәрә.

Төрскнч баһчуд , мана харсачнр, килмҗтә  сурһульчнр.

в) «Теегин гөрәсн» гидг баг. Һардачнь - Һашуна Арслң.

Һартан өөтә, шулун-шудрмг, келсән күцәдг, көөсндән күцгддго, эрдмтә-билгтә сурһульчнр.

г) «Альвн харадас». Һардачнь – Бадм-Һәрән Цаһан.

 Күүнлә ээлтә,  дуулхларн күүнә зүрк авлдг, биилхләрн көлән хуһртл биилдг,  байрта-бахта сурһульчнр.

Тостн, альхан чаңһар таштн!

Һардач болһн эврәннь багдан нер шүүҗ автн  (боорцгар нерәдлһн).

    Туссн боорцгин  янзинь келҗ өгтн.

 1-гч даалһвр. Йөрәлин марһан. Баг болһн өгсн төрәр нег йөрәл келнә.

 2-гч даалһвр. «Үлгүрмүдин  дала». Үлгүрмүд селәд – селәд келх.

 3-гч даалһвр. «Герин даалһвр. Ахр шог». Баг болһн шогта йовдл келҗ эс гиҗ үзүлҗ өгтн.

 4-гч даалһвр.  «Хальмг би». Баг болһн бииһин билгән үзүлх.

 5-гч даалһвр. “Хальмг дуд”. Дурта  хальмг дуд  дуулх.

Тиигәд мана марһан төгсв. Цаһан Сарин авъясд нерәдсн нәәрт орлцснтн йир байрлҗанавидн!

Цугтан: “Цаһан Сар» гидг ду дуулна.

5. Гешүд ашлвр һарһна. Ачлврин кем.