9 класска «Чечен чогаалдыӊ лингвистиктиг анализи» деп элективтиг курс программазы
рабочая программа (9 класс) на тему

Донгак Уран Ыспан-ооловна

Тайылбыр бижик

          Тыва аас чогаалы болгаш литература кижилерниӊ медерелин сайзырадырынга, сагыш-сеткилин байыдарынга, аажы-чаӊын хевирлээринге, чоннуӊ чаагай чаӊчылдарын эдереринге аажок улуг салдарны чедирип турар. Ынчангаш бо программаны тургузарда, школада чорудуп турар шенелде шинчилел ажылдыӊ литература-чурт-шинчилелин удуртулга кылып, эксперимент ажылдыӊ удуртукчузу ф.э.к. Донгак У.А. болгаш методизиниӊ п.э.к. Кунгаа М.Б. тургусканы «4-8 класстарга немелде номчулга программазы» (2008) программаларынга даянган.

Бо программа 9-ку классчыларныӊ билиг-мергежилдеринге чүүлдештир тургустунган:

- чечен чогаалдыӊ сѳзүглелин, темазын, идеязын, сюжедин, маадырларын тодарадып шыдаар;

- бүгү аймактарныӊ болгаш хевирлерниӊ чогаалдарын аянныг номчуур;

- бодунуӊ тургусканы план-биле аас болгаш бижимел-биле чечен чогаал маадырынга характеристика бээр болгаш чаӊгыс азы элээн каш чогаалдарныӊ маадырларын деӊнеп билир;

- дылдыӊ чурумалдыг аргаларын тыптар, оларныӊ чогаалга ужур-дузазын тайылбырлап билир;

- номчаан чогаалынга аас-биле азы бижимел-биле үнелел берип шыдаар;

- чогаалга чурук чуруур;

- литературлуг теория болгаш словарь номнарын ажыглап билир  дээн ышкаш.

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл lat_fat_progr.docx32.31 КБ

Предварительный просмотр:

9 класска «Чечен чогаалдыӊ лингвистиктиг анализи»

деп элективтиг курс

программазы

Тайылбыр бижик

          Тыва аас чогаалы болгаш литература кижилерниӊ медерелин сайзырадырынга, сагыш-сеткилин байыдарынга, аажы-чаӊын хевирлээринге, чоннуӊ чаагай чаӊчылдарын эдереринге аажок улуг салдарны чедирип турар. Ынчангаш бо программаны тургузарда, школада чорудуп турар шенелде шинчилел ажылдыӊ литература-чурт-шинчилелин удуртулга кылып, эксперимент ажылдыӊ удуртукчузу ф.э.к. Донгак У.А. болгаш методизиниӊ п.э.к. Кунгаа М.Б. тургусканы «4-8 класстарга немелде номчулга программазы» (2008) программаларынга даянган.

Бо программа 9-ку классчыларныӊ билиг-мергежилдеринге чүүлдештир тургустунган:

- чечен чогаалдыӊ сѳзүглелин, темазын, идеязын, сюжедин, маадырларын тодарадып шыдаар;

- бүгү аймактарныӊ болгаш хевирлерниӊ чогаалдарын аянныг номчуур;

- бодунуӊ тургусканы план-биле аас болгаш бижимел-биле чечен чогаал маадырынга характеристика бээр болгаш чаӊгыс азы элээн каш чогаалдарныӊ маадырларын деӊнеп билир;

- дылдыӊ чурумалдыг аргаларын тыптар, оларныӊ чогаалга ужур-дузазын тайылбырлап билир;

- номчаан чогаалынга аас-биле азы бижимел-биле үнелел берип шыдаар;

- чогаалга чурук чуруур;

- литературлуг теория болгаш словарь номнарын ажыглап билир  дээн ышкаш.

Кол сорулгалары:

- тыва улустуӊ аас чогаалы болгаш литература аныяк салгалды чаагай идеалдарга, улусчу моральга, ужур-чурумга кижизидер талазы-биле эвээш эвес курлавырлыг болганда, оларны тѳрээн чуртунга, чонунга, ооӊ тѳѳгүзүнге чоргааралды, бойдуска, кижиге, дириг амытаннарга гуманисчи езу-биле хамаарылгалыг болурунга кижизидер;

- чогаалдыӊ идейлиг утказында, уран-чеченинде эӊ-не чугула чүүлдерни илередип, ооӊ литература-тѳѳгүлүг болгаш амгы үеге ужур-дузазын тодарадып билиринге ѳѳредир;

- чогаалдыӊ дылын, чурумалдыг аргаларын сайгартып ѳѳредир;

- сѳс курлавырын болгаш амыдырал дугайында билиглерин байыдар;

- пунктуация, орфография талазы-биле алган теориялыг билиглерин быжыглаар.

Кичээлдерде ажыглаар чамдык аргалар болгаш методтар:

- киирилде беседа

- аянныг болгаш тайылбырлыг номчулга

- хостуг айтырыглар эдертир беседалар

- чурук чурууру

- шээжилээшкин

- боданып харыы тывар айтырыглар

- бижип харыылаар онаалгалар бээри

- шилилгелиг ушта бижилге

- чогаалчы болгаш чогаал дугайында шинчилел ажылдар кылыры.

Ниитизи-биле программада 1 чыл дургузунда 30 шак кѳрдүнген: теория - 10 шак, практиктиг кичээлдер – 20 шак. Шенелде программаны ф.э.к. Доржу К.Б. база ѳске-даа башкыларныӊ дуржулгазынга даянып кылган. Программада темаларны, шактарны чижеглей берген, ону башкы (ѳѳредилге чери) бодунуу-биле делгемчидип азы кыскаладып алыр эргелиг.

Ажыглаар литература:

- «Тыва улустуӊ аас чогаалы», Кызыл, 1976

- «Тыва тывызыктар», Курбатский Г.Н.; Кызыл, 2002

- «Дүрген чугаалар», Орус-оол С.М.; Кызыл, 1994

- «Матпаадыр», Кызыл, 1991

- «Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу», Сарыг-оол С.А.; Кызыл, 2008

- «Кара-Ашактыӊ кускуну», Куулар А.С.; Кызыл, 1988

- «Шын» солундан материалдар (1994-2009)

- «Сылдысчыгаш» солундан материалдар (1996-2010)

- «Башкы» сеткүүлүнден материалдар (1993-2010)

Чижек  шактар хуваалдазы

                                                                                       Чылда 30 шак

Кичээл темазы

Шагы

Хүнү

Литературазы

1.

Киирилде кичээл.

ЛАТ дугайында.

1

«Тыва чогаал»,9 класс (эрги)

2.

Улустуӊ аас чогаалы. Үлегер домактар. Тывызыктар.

Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы.

1

«Чоннуӊ чечени»,К; 1976

«Тыва тывызыктар»,К;2002

«Тыва дыл»,5класс,6-7 кл.

3.

Дүрген чугаалар.

Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы.

1

«Дүрген чугаалар».К;1994

4,5

С.А.Сарыг-оол. «Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу» деп романында тоолчургу чугаалар, оюннар. Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы.

2

«Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К;2008

6, 7

Куулар Аракчаа. «Кара-Ашактыӊ кускуну» деп чогаалындан экологтуг темага бижиттинген чечен чугаалар. Номчулга культуразы. Сюжет кезектеринге сайгарылга.

2

«Кара-Ашактыӊ кускуну», К.Аракчаа;К;1990

8

ЛАТ кичээли. Теориялыг билиглер (гипербола, литота, антитеза аргалары)

1

«Тыва дыл»,8класс (эрги)

9

Ч.с. Чогаадыг «Ынак номум»

1

10

Кызыл-оол Т.Д. «Үнүп келем», «Агым» деп шүлүктериниӊ уран-чечени (эпитет, метафора, деӊнелге, диригжидилге)

1

«Чылгычыныӊ хѳѳмейи»; К; 1962

11

«Серен-оол В.С. – тѳрээн чериниӊ алгакчызы» (беседа)

1

«Ѳскен ѳѳмден ѳртемчейже»;К; 2002

12,13

ЛАТ кичээли. Ономастика.

2

«Тыва дыл»,10-11класс

14

Сѳзүглелдер-биле ажыл.

1

15

Сѳзүглелдиӊ грамматиктиг сайгарылгазы.

1

«Шын» солундан материалдар

16

Стилистика дугайында билиг.

1

«Тыва дыл»,8класс (эрги)

17

Сѳзүглелдер-биле ажыл

1

18

Ч.т. Портрет чурумалыныӊ онзагайы.

1

Эртем статьялары

19,20

Психологтуг характеристика бээри.

2

«Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу», С.А.Сарыг-оол

21

Пейзаж чурумалы. Интерьер чурумалы.

1

Эртем статьялары

22,23

Шии чогаалынга аянныг номчулга.

2

«Сѳѳскеннер чечектелип турда», В.С.Серен-оол.

24

Практиктиг кичээл. Дылдыӊ лексиктиг курлавыры.

1

«Тыва дылдыӊ тайылбырлыг словары»; 1-ги, 2-ги тому

25

Чогаалда овур-хевирлер.

1

Эртем статьялары

26,27

С.А.Сарыг-оол. «Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу» деп роман-дилогиязындан эгелер сайгарылгазы.

2

«Аӊгыр-оолдуӊ тоожузу», С.А.Сарыг-оол

28,29

Ч.т. Троптар (доора, кѳжүрген уткада сѳстерниӊ) чогаалда ажыглаттынганы.

2

Сѳзүглелдер-биле ажыл

30

Т\ёнел кичээл. Рефераттар дужаары.

1

                                                                                               

                        Тургусканы: У.Ы.Донгак

Бадылааны:

Ай, хүнү:

1.Киирилде кичээл (1 шак)

      ЛАТ (лингвистический анализ текста) азы сѳзүглелдиӊ лингвистиктиг анализи деп чүл дээрзинге эге билиг. Дыл эртеминде лексика болгаш сѳстүӊ уткаларыныӊ дугайында билиглеринге катаптаашкын.

2.Улустуӊ аас чогаалы. Үлегер домактар. Тывызыктар. Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы

(1 шак)

Тыва улустуӊ аас чогаалыныӊ биче жанрлары, оларныӊ тургузуу, тематиказы. Үлегер домактарда синонимнер, антонимнер, фразеологизмнер. Тывызыктарда антонимнер, кѳжүрген уткалыг сѳстер.

3.Дүрген чугаалар.Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы (1 шак)

Дүрген чугааларныӊ тургузуу, аяны, хевирлери. Оларда архаизмнер, хѳй уткалыг сѳстерни ажыглааны. Д\рген чугааларны аянныг номчууру.

4.Тоолчургу чугаалар, оюннар. Дылдыӊ лексиктиг сайгарылгазы (2 шак).

С.А.Сарыг-оолдуӊ «Аӊгыр-оолдуӊ тоожузунда» кирген тоолчургу чугааларныӊ дылыныӊ лексиказы: архаизмнер, табу, эвфемизмнер дээш. Тыва уруглар оюннарында чугаа культуразы.

5.Чогаалдыӊ сюжет кезектеринге сайгарылга(филологтуг сайгарылга) (2 шак)

Куулар Аракчааныӊ «Кара-Ашактыӊ кускуну» деп экология темазынга бижээн бѳлүк чечен чугааларында сюжет кезектери: дүүшкүн, ѳѳскүдүлге, дыӊзыгыышкын, чештиниишкин.Чечен сѳстүӊ дээштиг, бүзүрелдиг, сеткил-сагышты доюлдуруп кээр кылдыр ажыглаттынганы.

6.Чечен чогаалдыӊ дылыныӊ чурумалдыг аргалары (2 шак)

Дылдыӊ тускайлаӊ чурумалдыг аргаларыныӊ чогаалда ажыглалы: эпитет, деӊнелге, гипербола, литота, антитеза, аллегория.

7.В.С.Серен-оол – тѳрээн чериниӊ алгакчызы (1 шак)

Тус чер-чурттуг чогаалчы В.С.Серен-оолдуӊ (1942-1994) дугайында алган билиглерин делгемчидип  база  ооӊ ажыл-чорудулгазында тѳрээн чуртун алгап-мактаан шүлүктериниӊ патриотчу хѳѳнүн, дыл-домаанда топонимнер, гидронимнерниӊ ажыглалы.

8.Ономастика (2 шак)

В.С.Серен-оолдуӊ  шүлүк чогаалдарында хуу аттар: оларныӊ тургузуу, уткалары.

9.Сѳзүглелдиӊ  грамматиктиг сайгарылгазы (2 шак)

Дыл эртеминиӊ морфологиязында морфологтуг  сайгарылгалар, грамматиктиг уткалар болгаш оларны билиндирери.

10.Стилистика (1 шак)

Сѳзүглелдиӊ стиль онзагайы.Чогаалчы бүрүзүнүӊ дылыныӊ онзагайы. Чогаал маадырларыныӊ дылында ылгавырлыг сѳстер.

11.Чогаалда портрет чурумалы (2 шак)

Чогаал маадырыныӊ даштыкы хевирин чуруп кѳргүзер деӊнелгелер. Портрет-үнелел. Психологтуг портрет. Портрет-чурумал.

12.Пейзаж чурумалы (1 шак)

 Чечен чогаалда бойдус чурумалы. Интерьер чурумалы. Психологтуг пейзаж: кижиниӊ сагыш-сеткилиниӊ бойдус-биле дүүшкээ.

13.Шии чогаалынга аянныг номчулга (2 шак)

В.Ш.Кѳк-оолдуӊ «Хайыраан бот» деп шиизиниӊ үзүндүзүн рольдарга  хуваап  алгаш, сценага  чугаа культуразынга ѳѳредир.

14.Дылдыё лексиктиг курлавыры (1 шак)

Сѳзүглелдерден сѳстерге словарь ажылы. Тыва дылдыӊ тайылбырлыг словары-биле ажыл.

15.Троптарныӊ чогаалда ажыглаттынганы (1 шак)

Троптар: доора, кѳжүрген уткалыг сѳстер, метафора, метонимия, синекдоха.

16. Түӊнел  кичээл ( 2 шак)  Шиӊгээдип алган кол билиглеринге түӊнел чогаадыкчы ажылдар камгалалы. Чогаадыкчы ажылдарныӊ сайгарылгазы

Дус-Дагның ортумак  ниити  билиг школазы

«Тыва чечен чогаалдың  филологтуг сайгарылгазы» 

деп элективтиг курс

                                    программазы

10 класс

                                                             Тургусканы:                Донгак У.Ы.

   Бадылааны:           Кошкар-оол А.С.

                                                       

Дус-Даг-2012

10 класска «Тыва чечен чогаалдыё филологтуг сайгарылгазы»

деп элективтиг курс

программазы

Тайылбыр бижик

Тыва аас чогаалы болгаш литература кижилерниё медерелин сайзырадырынга, сагыш-сеткилин байыдарынга, аажы-чаёын хевирлээринге, чоннуё чаагай чаёчылдарын эдереринге аажок улуг салдарны чедирип турар. Ынчангаш бо программаны тургузарда, школада чорудуп турар шенелде шинчилел ажылдыё литература-чурт-шинчилелин удуртулга кылып, эксперимент ажылдыё удуртукчузу ф.э.к. Донгак У.А. болгаш методизиниё п.э.к. Кунгаа М.Б. арга-сүмезин ап, ф.э.к. доцент Доржу К.Б.-ның чечен чогаалдың филологтуг сайгарылгазын чорударының чижек чурумунга даянып,  программаны  ажылдап кылган..

Бо  программа 10-гу классчыларныё билиг-мергежилдеринге ч\\лдештир тургустунган:

- чечен чогаалдыё с=з\глелин, темазын, идеязын, сюжедин, маадырларын тодарадып шыдаар;

- б\г\ аймактарныё болгаш хевирлерниё чогаалдарын аянныг номчуур;

- бодунуё тургусканы план-биле аас болгаш бижимел-биле чечен чогаал маадырынга характеристика бээр болгаш чаёгыс азы элээн каш чогаалдарныё маадырларын деёнеп билир;

- дылдыё чурумалдыг аргаларын тыптар, оларныё чогаалга ужур-дузазын тайылбырлап билир;

- номчаан чогаалынга аас-биле азы бижимел-биле \нелел берип шыдаар;

- чогаалга чурук чуруур;

- литературлуг теория болгаш словарь номнарын ажыглап билир  дээн ышкаш.

Тус черниң сураглыг чогаалчызы, Тываның үлустуң чогаалчызы С.А.Сарыг-оолдуң «Аңгыр-оолдуң тоожузу» деп роман-дилогиязының сөзүглелин кичээлдерге сайгарылга кылырынга ажыглаар кылдыр алган.

Кол сорулгалары:

- тыва улустуё аас чогаалы болгаш литература аныяк салгалды чаагай идеалдарга, улусчу моральга, ужур-чурумга кижизидер талазы-биле эвээш эвес курлавырлыг болганда, оларны т=рээн чуртунга, чонунга, ооё т==г\з\нге чоргааралды, бойдуска, кижиге, дириг амытаннарга гуманисчи езу-биле хамаарылгалыг болурунга кижизидер;

- чогаалдыё идейлиг утказында, уран-чеченинде эё-не чугула ч\\лдерни илередип, ооё литература-т==г\л\г болгаш амгы \еге ужур-дузазын тодарадып билиринге ==редир;

- чогаалдыё дылын, чурумалдыг аргаларын сайгартып ==редир;

- с=с курлавырын болгаш амыдырал дугайында билиглерин байыдар;

- пунктуация, орфография талазы-биле алган теориялыг билиглерин быжыглаар.

Кичээлдерде ажыглаар чамдык аргалар болгаш методтар:

- киирилде беседа

- аянныг болгаш тайылбырлыг номчулга

- хостуг айтырыглар эдертир беседалар

- чурук чурууру

- шээжилээшкин

- боданып харыы тывар айтырыглар, тестер

- бижип харыылаар онаалгалар бээри

- шилилгелиг ушта бижилге

- чогаалчы болгаш чогаал дугайында шинчилел ажылдар кылыры.

Ниитизи-биле программада чартык өөредилге  чылының дургузунда 18 шак к=рд\нген: теория _  шак, практиктиг кичээлдер –  шак. Шенелде программаны ф.э.к. Доржу К.Б. база =ске-даа башкыларныё дуржулгазынга даянып кылган. Программада темаларны, шактарны чижеглей берген, ону башкы (==редилге чери) бодунуу-биле делгемчидип азы кыскаладып алыр эргелиг.

Ажыглаар литература:

- «Тыва улустуё аас чогаалы», Кызыл, 1976

- «Чогаалдар чыындызы» - том1, С.А.Сарыг-оол, Кызыл, 1984

- «Аёгыр-оолдуё тоожузу», Сарыг-оол С.А.; Кызыл, 2008

- «Шын» солундан материалдар (1994-2011)

- «Сылдысчыгаш» солундан материалдар (1996-2011)

                                              - «Башкы» сетк\\л\нден материалдар (1993-2011)

                                               - «Юбилеи писателей» - материалы НПК, ТывГУ; Кызыл, 1999

- «О творческом наследии С.А.Сарыг-оола»- материалы НПК, ТИГИ; Кызыл, 2010

 

 Шактар хуваалдазы

                                                                                       Шупту 18 шак

Кичээл темазы

Шагы

Х\н\

Литературазы

1.

Киирилде кичээл.

ФАТ дугайында.

1

Лекция материалдары.

2.

Чогаал теориязы. Роман дугайында.

1

«Тыва чогаал», 10 класс (эрги)

3.

Чогаалдың композициялыг тургузуу.

1

«ЧЧ»1,С.А.Сарыг-оол.

4,5

С.А.Сарыг-оол. «Аёгыр-оолдуё тоожузу» деп романында пейзаж чурумалы.

2

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

6, 7

«Аңгыр-оолдуң тоожузунда» портрет чурумалы.

2

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

8

ЛАТ кичээли. Теориялыг билиглер (гипербола, литота, антитеза аргалары)

1

«Тыва дыл»,8класс (эрги)

9

Ч.с. Чогаадыг «Чылым онза шынарлары»

1

10

«Аңгыр-оолдуң тоожузунда» интерьер чурумалы.

1

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

11

Чогаалда шажынчы тема.

1

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

12,13

ЛАТ кичээли. Ономастика.

2

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

14, 15

Дылдың лексиктиг курлавырының ажыглалы ( синоним, антоним, архаизмнер, профессионализмнер дээш)

2

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

16

С=з\глелдиё грамматиктиг сайгарылгазы.

1

«Шын» солундан материалдар

17

Чогаалда үе болгаш девискээр.

1

«Аёгыр-оолдуё тоожузу»,С.А.Сарыг-оол; К; 2008

18

Түңнел кичээл.Рефераттар камгалалы.

1

                                                                                   Тургусканы: У.Ы.Донгак

                                                                                                                      Бадылааны:

                                                                                                                                              Ай, х\н\:


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Диалект состер. Лингвистиктиг болгум программазы

программа лингвокраеведческого кружка "Диалектная лексика"...

«Кызыл-Бѳрттүг» деп чечен чугаада ат домактары

Чечен чугаада ат домактарын чогаалчыныӊ кииргениниӊ онзагайы. Ажылдыӊ чаа чүүлү: тыва дыл кичээлинге «Ат домактарын» ѳѳренип  тургаш, чогаал-биле холбап, ону тывары. Кичээлге домактарныӊ сай...

Чогаалда хронотоп

Чылгычы Ондарныӊ «Мусульманнар батальону» деп чогаалында хронотоп (чогаалчыныӊ 60 харлаанынга) ...