Кичээл планы С.Сарыг-оол "Авамнын ынак оглу" шулук
план-конспект урока (6 класс) на тему

С.А. Сарыг-оолдуӊ «Авамныӊ ынак оглу» деп шүлүүнге ажык кичээл

Сорулгазы:

1.Чогаалчынын дугайында болгаш «Авамнын ынак оглу» деп чогаал-биле уругларны таныштырары, тоогу-биле холбаары.

2.Уругларны найыралга шынчы, торээн чуртунга ынак болурунга, оон тоогулуг эрткен уелерин унелеп билиринге кижизидери.

3.Уругларнын дыл-домаан, сос курлавырын, аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры.

Дерилгези: интерактивтиг самбыра, чуруктар, ажылчын кыдырааштар, таблица-биле ажыл.

1. Организастыг кезээ:

 Башкы:  Экии, уруглар!-------------------------овна дээр, Бай-Тал

ортумак школазынын тыва дыл, чогаал башкызы. Бөгүнгү кичээливисте   дараазында ырыны дыӊнап эгелээлинер.  Кижи бүрүзү кичээнгейлиг дыӊнап көрүӊерем, уруглар.  (ырыны салыр)

Ам чаа дыӊнаан ырывыс С.Сарыг-оолдуӊ  «Чечен биле Белекмаа» деп операзындан Белекмааныӊ  ырызы-дыр, уруглар. Ол дээрге тыва литературада бирги тыва опера болур. Чогаалдыӊ бодун 7-ги класска өөренип, сайгарар силер.  

- С.Сарыг-оолдуӊ дугайында чүнү билир силер?  (уругларныӊ харыызын дыӊнап, башкы немей чугаалаар, слайдылардан тайылбырлаар)

- С.Сарыг-оолдуӊ бижээн шүлүктери, чогаалдары дыка хөй.  Бөгүнгү кичээливисте чогаалчывыстыӊ бижээн С.Сарыг-оол «Авамныӊ ынак оглу» деп шүлүүнүӊ утказын, онзагайын  сайгарып өөренир бис.

Баштай шүлүктү силерге аянныг номчуп берейн, кичээнгейлиг дыӊнаӊар.

II. Словарь-биле ажыл.

Словарьны чуруктар-биле көргүзүп тургаш, уругларга тайылбырлаар.

Шинель – шериг кижиниӊ шепкен тону.

Ланчыы – эрги хевирниӊ боозу.

Кара бодап – каразып, эки эвес сеткил-биле.

Актар – хамааты дайыныныӊ үезинде хаанныг Россияныӊ эрге-ажыын камгалаан шериглер.

III. Айтырыглар.

1. Шүлүктү номчуп туруӊарда, маадырларныӊ овур-хевирлери карааӊарга канчаар чуруттунуп келир-дир?

2. Шүлүкте чүнүӊ дугайында чугаалап турарыл?

3. Улуг-Хемге кезек өгге чүү болганыл?

4. Огонёктуӊ даштыкы хевирин чугаалаӊар. (номдан портретти тыптырар, ушта бижиттирер)

5. Огонёкту тыва ава эгезинде канчаар хүлээп алганыл, а сөөлүнде кандыг хамаарылгалыг апарганыл?

6. Тыва ие кижиниӊ сагыш-сеткилин шүлүкте канчаар илереткенил?

7. Огонёк чүге авазыныӊ ынак оглу болганыл?

8. Орус-тыва чоннуӊ аразында найыралын көргүскен өске кандыг чогаалдар өөренген силер?

9. Чогаалдыӊ кол маадырлары кымнар болду? Оларныӊ аажы-чаӊын, сагыш-сеткилин канчаар көргүскенил?

Башкы: Чогаал дугайында билип алганыӊар, силернин харыыларынар дыка эки, тода болду, уруглар. Айтырыгларга шупту идекпейлиг харыыладыӊар.

Сула шимчээшкиннер. «Ужар, ушпас» деп оюн. Ужар чуулдерни чугаалаарга ужуп оттунер. Ушпас  чуулдерни чугаалаарга, олурар кылдыр кылдыныгларны кылыр силер, уруглар.  

     1.сааскан 2.сарбашкын 3.хокпеш 4.эзир 5.деспи 6.дээлдиген.

IV. Быжыглаашкын.

      Ам дараазында кичээливисти быжыглаары-биле долдурган таблицавысты туннеп чугаалажыптаалынар, уруглар. Четтикпейн барган уруглар кичээл соонда дужааптар. База туннел демдектерни алыр силер.

V.  Кичээлге түӊнел.

Башкы. Бөгүнгү өөренген шүлүүвүсте маадырлар Огонёк болгаш Опайныӊ маадырлыг чоруунуӊ дугайында билип алдывыс. (чуруктарда оолдарнын чураан чуруктарын коргузер.) Силернин коружунер-биле орус, тыва шериглерни бажыннарынарга чуруп эккээр силер. Амгы үеде силерниӊ билириӊер интернационалчы өг-бүлелерден үнген кандыг онзагай кижилерни билир силер, уруглар?

Сергей Шойгу – Россияныӊ маадыры, онза байдалдар яамызыныӊ министри, генерал-майор.

Надя Рушева – чурукчу, ол чүгле 16 хар чурттаан, кыска назыныныӊ иштинде 10 муӊ ажыг чуруктарны чурааш, делегейге алдаржаан.

Кичээнгейлиг, идекпейлиг кичээлге киришкенирен дээш, шуптунарга четтирдим, уруглар. Идекпейлиг болган оолдар, уругларга демдектерги салыр-дыр мен. Аттарын адаар.

Онаалга бээри. Шулукту аянныг номчуп тургаш, шээжилеп алыр. Чурук чуруур.

ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫН ЭРТЕМ БОЛГАШ ӨӨРЕДИЛГЕ ЯАМЫЗЫ

МУНИЦИПАЛДЫГ БЮДЖЕТТИГ ӨӨРЕДИЛГЕ ЧЕРИ

БАЙ-ТАЛ ОРТУМАК НИИТИ БИЛИГ ШКОЛАЗЫ

Ажык кичээл

Степан Сарыг-оол «Авамныӊ ынак оглу» шүлүк

Кичээлди тургускан:

Тыва дыл, чогаал башкызы

Иргит Шончалай Борисовна

Бай-Тал- 2012