С.А. Сарыг-оол «Агар-Сандан ыяш»
опыты и эксперименты по теме

Санчы С.Д.

Гимназия № 9, Кызыл.

С.А. Сарыг-оол «Агар-Сандан ыяш»

(литературлуг тоол, авторлуг тоол, тыва аас-чогаалынын тоол, тоолчургу чугаа жанрлары)

Тыва чоннуң делегей кѳрүүшкүнүн бурунгу ажыл-агый хевирлеринге үндезилээн: аңнаар, малчын.

        Тоол аяны: Эгези «шыяан ам»

«Арзайты сыннарынын бажындан узун орун эгелээн Ак-кѳк Улуг-Хемниң эриинге, кайгамчык ыяш Агар-Сандан бодарап үнүп келген…»

        Уран-чечен аргазы: символ, диригжидилге, уран-чечен аллегория (ойзу сѳглээр арга), гипербола (хѳѳредир, улгаттырар арга) чижелээрге: /стүн 30 хонук эргиир, адаан алдан хонук эргиир ыяш; Чигир-чимис, үзүм, кат, далган-тараа.

Тыва Арат Республика (1921 чыл) дээргеле Агар-Сандан ыяш.

Чѳрүлдээ:

Агар-Сандан ыяш (монолог):

-Мээң чигир-чимизимни четтирип кѳрүңер. Силерниң муң-муң човалаң-хинчээңерден тѳккен дериңерден, ханыңардан, килеңиңерден бодарап, тѳрүттүнген мен.

Ачылыг холун сунуп, херелдендир хүлүмзүрүп, мерген үнү-биле чугаалаан.

Овур-хевирге түңнел:

        Ассоциация – сактып деңнээр боданыышкын аргазы.

        Чоннуң угаан медерели: Россия- хадың, Хам дыт , тел ыяш – Тыва.

        Ыяштың овур-хевири кирген чогаалдар:

1. Ю. Кюнзегеш «Дыт»
2. В.Кѳк-оол «Хайыраан бот» (Караның монологу)
3. С. Козлова «Сыра» (иениң овур-хевири)

Ажыглаан литература:

1. Тыва чогаал 7 класс. Кызыл 2005ч. К. Х. Оргу, Х.М. Ойдан-оол.
2. С. Сарыг-оол «Чогаалдар чыындызы». Кызыл 1988 чыл.
3. Т.Х. Очур «Этнопоэтическое своеобразие прозы С.Сарыг-оол». Кызыл-2011.