Сочинение учащихся
творческая работа учащихся (10, 11 класс) по теме

Муниципальное бюджетное образовательное учреждение

«Мари-Суксинская средняя общеобразовательная школа» Актанышского муниципального района

 Республики Татарстан

Сочинение

В единстве – сила

Выполнила:  ученица 11 класса

Хайбиева  Диляфруз Илдаровна

                                                                      Руководитель: Галиева И.А.,

                                                             учитель русского языка

                                          и литературы

Без дружбы жизни нет на свете,

                                                                                              Прошу, запомните всё это!

О.Чернышева.

Среди дремучих лесов недалеко друг от друга в нескольких местах из земли били ключи с прозрачной холодной ключевой  водой. По воспоминаниям старожилов, именно эту местность жители выбрали для поселения ещё более 400 лет назад. Так образовалась деревня Йушто Памаш, что в переводе с марийского означает «Холодный ключ». Со временем  рядом с марийской деревней начали заселяться и татары. Свою деревню они назвали Татарские Суксы. С  тех пор два народа живут по соседству в мире и согласии.

 «Птица сильна крыльями, человек – дружбой», - гласит марийская пословица. Толерантность – это страна дружбы, милосердия, сочувствия,

счастья внутри человека. Эта страна очень добрая и дружная. У меня она есть и мне там очень нравится.

          Родилась я в селе Татарские Суксы. Мне сейчас 17 лет. Уже в раннем детстве со слов своего деда, Хайбиева Мияссара Газизовича, узнала о народе мари. Он в 1978-1992 годах работал председателем колхоза «Гигант», в котором трудились и марийцы. «Народ мари очень общительный и дружелюбный, с ними и работать легко», - так отзывается о марийцах мой дедушка. С представителями  разных национальностей пришлось встречаться и отцу, Илдару Мияссаровичу, во времена, когда он был Главой сельского поселения. Дружно жили, работали дружно.

    Мне кажется, что исходя из жизненного опыта, родители отдали предпочтение марийской национальной школе. Учусь в Мари-Суксинской средней школе с 5 класса. Мне очень нравится моя школа. Школа – мой второй дом.

В нашей школе учатся дети разных национальностей. Есть татары, марийцы, русские, учились и армяне. Но это не мешает нам дружить. Мы вместе учимся, ходим в различные секции и даже не замечаем различия между собой.

Все мы живем в одной стране, где есть свои правила и традиции, которые необходимо соблюдать. В школе мы учим все уроки на русском языке. Нам это кажется нормальным и обычным делом. В то же время в школе созданы все условия для изучения татарского языка, с пятого класса учу марийский язык. Принимаю  участие на олимпиадах  школьников по марийскому языку и литературе, по татарскому языку и литературе. Два года  подряд становилась победителем районной олимпиады, принимала участие и на республиканском туре Всероссийской олимпиады по татарскому языку и литературе. Нам можно немножко позавидовать, потому что с рождения знаем два языка, в школе изучаем сразу четыре языка: русский, татарский, марийский, английский. Во всех семьях дети дома общаются на своем родном языке.

У каждого народа  есть свои праздники и обычаи. И у марийцев много добрых традиций: весело и дружно они справляют национальные праздники Шорыкйол (Рождество), Уярня (Масленица), Семык. Мне очень нравится фольклор народа мари: песни, танцы, игры. Марийский танец – это часть души народа. С большим удовольствием вместе исполняем марийские танцы (участвую в марийском народном фольклорном ансамбле «Ший памаш», который не раз становился дипломантом и лауреатом многих конкурсов и фестивалей). Марийский народ – очень интересный для меня народ. Марийцы трудолюбивые, добрые. А главное, они любят и уважают свой язык и традиции. А вместе с нами, представителями татарского народа, празднуют Науруз и Сабантуй.

А ребята других национальностей с уважением относятся к нашим традициям. Они принимают участие в народных гуляньях, отмечают с нами Рождество и Новый год. Также и мы должны относиться к их традициям с уважением, а не смеяться над ними.

Наши учителя учат нас сострадать, понимать друг друга. Приятно жить в такой школьной семье, где нет нетерпимого отношения к детям различных цветов кожи, веры, культуры и языков. Мы никогда не ссоримся, дорожим любовью близких, сострадаем чужому горю сердцем, а не на словах. У людей на Земле больше общего, чем различий.

В этом году мне  улыбнулось счастье отдохнуть в республиканском лагере «Костер». За неделю мы, школьники, студенты, стали друзьями, у нас появились общие интересы. Прибыла  делегация и из Америки, с которой нашли общий язык благодаря пониманию. Языком общения стал интернациональный русский язык. Пятнадцать студентов из разных штатов Америки получают образование в вузах Татарстана. Оказывается, они очень дружелюбные, интеллигентные, активные. Я все больше убеждаюсь, что надо иметь не сто рублей, а сто друзей.

Питер Брич посоветовал, как легко можно разрушить «стену непонимания»: «Надо просто улыбнуться и быть вежливым. Я уверен, что собеседник поступит также». Давайте попробуем, ведь все мы - жители одной планеты, почти соседи. Будем жить дружно! В крепкой дружбе – наша сила!

Использованная литература:

1. Материалы по истории деревни Йушто Памаш/Под редакцией И.М. Арсланова, 1995.
2. Информационно-сервисный портал NewsCOM.RU

 Пыжаш порт лийшаш кажне енын,

Да кажнын шепка – ял лийшаш.

А.Тимиркаев.

Татарстан Республикысе  Актаныш районышто сылне пуртусан  Мари-Суксу ял уло. Тушто марий калык ила. Калык тиде  ялым Йушто Памаш манын лумда. Тыште мемнан портна, тушто ила мыйын ешем. Айдемылан еш деч  шерге мо уло? Еш – тун энертышна, шочмо пыжашна. Мыйын ачам, Валерий Минлигареевич, авам,  Маруся Исламгалиевна, тиде ялыштак  шочын кушкыныт. Кум патыр эргым куштен, кугу илыш корныш луктыт. Ачам – туныктышо, авам школнан кочмыверыштыже повар, тудын ямдылыме кочкышыжым тамлен ончет – йылметым нелат.

Айдемын илышыже лым лийде йогышо энер дене иктак. Изенер кугурак вудыш ушна. Но тенызыш йоген пура гын, лумжо йомеш. Айдемынат тыгак: умыржо шуэшат, ош туня дене чеверласа. Пагыт эртыме семын лумжо йомеш, тудым йоршынат монден кертыт. Мыйын шонымаште, тыге лийшаш огыл… Мый шкемын тукым вожем палем, тудын дене кугешнем.

     Минлегарай кочам, ачамын ачаже, ялын ик мастар кидан енже лийын. Тудо техникым йоратен.  Ялыште икымше мотоциклан енат тудо лийын. Нимогай паша деч лудын огыл: механизатор,  завхоз, колызо лийын,  вакшыште ыштен, шуко енлан портышкемым йорен пуэн.  Эше тудо ялыште икымше фотограф улмаш.

    Калык кечым пашаште эртарен, а кастене клубышто, тугак уремыштат куштымаш да мурымаш касыш погынен. Кочам тале гармонистат улмаш. А  кушталтен  колтен  гын, куанен онченыт. «Льыпыне  (лыве) гай куштылгын, чонештыл гына кушта ыле», - шарналта  ачам. Тыгай уста, лывырге кап-кылан рвезе шуко удырлан келшен. Каче пелашлан  Гулемеш луман удырым ойырен. А кувавай  пеш мотор мурен. Нунын усталыкышт мыйын ачамлан пуалтын.  

Ачам, Валерий Минлигареевич, 1954 ийыште шочын. Изи гычак мураш-кушташ кумылан лийын. Школым пытарымек, ордыж велыш каен. Тувыра да сымыктыш деке кумылан лиймыже самырык эргым Москвасе Искусство пашаен-влакын тун (рудо) портшо (ЦДРИ) пеленсе  Калык муро школышкыжо конден.  Тиде школышто ачам мураш, кушташ, сцена мастарлыклан тунемын. Тиде жапыштак «Энергетик» культура полатысе «Взгляд» манме поэтический театрыш коштын. Театрын участникше-влак Москва да ола воктелсе яллаште  чучкыдын выступатленыт.

    Но шочмо ял гыч ойган увер толын: кочам колен. Ачамлан ялышке портылаш логалын да ял школышто йоча-влаклан биологийым туныкташ  туналын. Пашажым пеш йоратен шынден. Школ пакчам ончымаштат кугу надырым пыштен. Татарстан Республикыште эртаралтме школ пакча-влак кокласе турло конкурслаште участвоватленыт: кумшо, вара кок гана икымше верыш лектыныт. Озан олаш кок гана Всероссийский выставкыш школын чапшым аралаш да пашам ончыкташ миен. Уста педагогын фотографийже Татарстан образований министерствын пырдыжыштыже кечен.

1992 ийыште  школышто «Ший памаш» марий фольклор ансамбль чумырген да ачам латшым ий тудын вуйлатышыжлан шоген. Ансамбль марий калыкын тувыражым аралымаште кугу пашам шуктен: Татарстанын турло олалаштыже, яллаштыже, Удмуртийыште, Башкирийыште выступатлен. Мыйын ачам Марий Элышке марий калыкын съездлашкыже делегат  лийын коштеш да турло вашлиймаш,  мероприятийлаште  мемнан шочмо  ялна нерген кужу мурым  йонгалтараш йората. Репертуарыштыже татар муро-влакат  улыт.

 Район администрацийже, Татарстан да Россий правительствыже ачамын пашажым кукшын акленыт.  Иктешлен каласаш гын, латкум Чап кагаз, «Калык просвещенийын отличникше» значок, «Озанлан 1000 ий лумеш» медаль, Марий Эл правительствын, «Марий ушем» организацийын, Татарстан да Марий Эл тувыра министерствыштын Чап кагазышт-влак, «Йыван Кырля 1909-2009» медаль – калык верч тыршымылан кугу ак.  Тудын нерген  статья-влакым «Сельская школа со всех сторон» газетын редакторжо Анатолий Маркович Цирульников «Учительская газета»,  «1 сентября» газетлашке, «Дружба народов» журналеш савыктен луктын.

  Мый ачам дене кугешнем. Вет тудо шочмо йылмыжым, калыкшым уло чонжо дене йората. Ачам чын патриот улеш. Ача ден авам кокласе ваш-ваш умылымаш, калык верч тыршымаш – чыла тиде мыланна, самырык тукымлан,  пример.

      Мыйын ачам ден авам пеш поро кумылан улыт, ордыж гыч толшо-влакым пеш сай уна ыштат. Мемнан ден ко гына лийын огыл: Финляндий гыч Матиас Кастрен обществын экспедиций членышт-влак (тушто канадец, финн, марий, руш-влак лийыныт), марий драме театрын артистышт-влак, «Марий Эл радио»што ыштыше-влак, Марий Эл тувыра министерствын енышт-влак, мурызо Влад Николаев ачаж ден пырля, «Юзо пасу» телепередачыште Якубович деч чеснокым налше марий Кудрявцев Виталий, эстон удыр-влак, Озанысе тувыра академийын туныктышыжо ден студентышт-влак, МарНИИЯЛИ-ын пашаенышт-влак.  Мый кугешнен ойлем, турло вере илыше калык коклаште кыл уло, тудо огеш йом!

Жап эркын ончыко кая… Кунам мыйын ешем иквереш погына, тыглай кечат пайремла чучеш. Мыйын эн лишыл, йоратыме енем-влак улыт. Могай мый пиалан улам!

 Возен: Ахметзянов Леонтий Валерьевич

Туныктышо: Галиева Ирина Александровна

Татарстан Республика  Актаныш муниципаль район                         МБОУ«Мари-Суксу кыдалаш общеобразовательный школ»            

Ушнымаште –вий!

Сочинений                         

Галиева Анастасия Эдуардовна,  

11 класс тунемшыже

       Туныктышо: Галиева Ирина Александровна

                                                                            Айдеме, молан тый тыгае улат?

             Шомак дечын лӱдын, кокланже шылат.

                                                                                   Шояшке варнен, сай айдеме коднет,

                                                                                Осал койышетлан пиалым йоднет.

Юрий Русанов.

 Ик кугыжаныште илен улмаш  рвезе. Кумло кум ий илен сайын гына, чыла лийын тудын: сурт-оралтыжат, вольыкшат. Но пеш неле пагыт толын, тиде жапым Кризис маныныт. Тӱня пычкемышалтын, осаллык шукемын. Пич чодыраште Коррупций лӱман кайык помыжалтын. Шуко поро, яндар чонан айдеме йомаш тӱҥалыныт. Мемнан рвезына декат Коррупций унала пурен да ойлен:

- Ужат, оза, кузе сай, ракатланен гына тый илет.  Чыла - моэт уло, пу-ян тый мылам,  вара чонетымат налам.

Но рвезын тыгай опкынлан нимом пуымыжо шуын огыл. Тунам осал кайык  чыла толен налын.

Эрге чот ойгырен да Прокурор лӱман патыр дек каен. Прокурор колыштын эргым, каласен: «Да-а, Коррупцийым сеҥаш куштылго огыл. Тиде кайыкым тышеч  диктофон да видеокамера гына поктен колтен кертыт.» «Кушеч мый тыгайжым муам?»-вуйым сака эрге. «Вуетым ит саке, пӧлек шотеш мый нуным тылат пуэм!» - вашешта Прокурор-патыр. Куаныше рвезе, Прокурорлан таум каласен, видеокамера ден диктофоным нумалын, Коррупций дене кучедалаш кая.

Коррупций тек ок кий. Тудо чыла вере шуэш: губернатор, мэр, министр дек вашлиймашке коштеш, эмлыме верышкат, полицийышкат миен лектеш… Рвезе – эре воктенже. Черетыште шинча  - видеокамера дене сниматла, диктофоныш возыкта. Вара погымо материалжым Прокурор-патыр дек намия.

Икмыняр жап гыч Коррупций ӱмбак парня дене ончыкташ,  тудым поктылаш  тӱҥалыныт: «Мландӱмбалне тый дечет посна илаш ласкарак лиеш ыле, кай мемнан деч!» Калык Коррупций лӱман кайык ваштареш нӧлталтын. Кенета кече петырналтын, кумдыкеш пычкемышалтын. Эрге кавашке ончалын – Коррупций чоҥештен кая улмаш, а почешыже чыла родо-тукымжо. Тиддеч вара куштылгын шӱлалта айдеме тукым, ласкан илаш тӱҥалеш.

 Йомакын мучашыже эре сай. Молан гын илышыште тыге огыл?

         Мылам латшым ий, эше илаш гына тӱҥалам. Можыч, шукыжым умыленат ом шукто. Но  мый, школысо тунемше, элын проблемыже-влаклан шинчам кумен ом керт.

        Чынжымак, таче Российысе калыклан илаш куштылго огыл. Нелылыкым чылажат шижыт.  Илен лекташ манын, айдеме тӱрлӧ йӧным кычалеш. Икте мӧҥгыштыжӧ вольыкым онча, кузе-гынат йӱаш-кочкаш, чияш ситыше оксам ышташ тырша.  Весе куштылго корным муэш. Шокшо верым, ласка илышым   шийвундылан «ужален» налеш. Кызытсе жапыште тӧра-влак шке «верышт»  дене пеш чот пайдаланат, нунылан кугу пӧлекым ыштымаш, взяткым пуымаш  чот вияҥыныт. Молан элыштына коррупций, взяткым налмаш да пуымаш озаланат? Илыш саемже манын, эн ондак промышленностьым, ял озанлыкым   да экономикым вияҥдаш кӱлеш манын ойлат. Но йӧршеш вес сӱретым ужына: олигарх-шамыч утыр да утыр поят, а калык йорлын ила. Мый законым йӧршын ом умыло. Рим историкше Тацитын мутшо ушеш возеш:  «Коррупций вияҥме дене элыште законат шукемеш». Кузе чын каласен Тацит! Куш ит кай – чыла вере коррупций, тудын законжо. Черланен возын, черет деч посна сай эмлыме верыш логалнет -  оксатым ямдыле, пашавер келшен – взятке кӱлеш. Икшывылан  йочасадыште вер кӱлеш гынат, оксатым луктын пыште! Водитель правам ужален налеш. Тыгай шофёр деч сайым вучаш лиеш мо? А аварий кӧн титакше дене лиеш? Правам ужален налше тюрьма деч утлаш адак взяткым пуаш куржеш. Шоналташат лӱдыкшӧ: могай саманыште ме илена? Калык «налаш» да «пуаш» чот тунемын шуын. Ала  «пуышыжо» ок лий гын, «налшыжат» пыта ыле?

Тыгак армийысе беспорядкым ончен ӧраш веле кодеш: кушто самырык еҥын патриотизмже. Самырык рвезе-влак шукыжо  армий радамыш логалме деч шылаш тӧчат. А кӧ аралаш тӱҥалеш шочмо элнам, калыкнам?  

Кӧ тыште титакан? Айдеме шке але правительстве? Очыни, тидыжат, тудыжат.

Мый вашке школым пытарем. Сай вузышко «пуртен шындаш» мыйынат ача-авам  взяткым пуышаш улыт мо? Уке! Тиде йоҥылыш корно. Айдеме шке вийжылан ӱшанышаш. Ужален налме «шинчымаш» дене пеш мӱндыркӧ от кай.

Мый, ялысе икшыве, можыч, политикымат умылен ом пытаре. Но умылем, кажне еҥ сай илынеже. Элыштына  поянланат, йорлыланат законжо икте огыл мо? Мыйын шонымаште, кажнына коррупций ваштареш кучедалшаш. Йомакысе семын чылан иктыш ушнен гына, осалым сеҥаш лиеш.  Айста тугеже тидын нерген сайрак шоналтена. Вуйым сакен, шып шогаш тӱҥалына гын, нимогай результат ок лий. Коррупций ваштареш кучедалашат тӱрлӧ йӧн уло. Тек взяткым налше да пуышо-влак кугу размеран штрафым тӱлат.  Чиновниклан, кудо кусенышке пышташ йӧрата, пашаверым але репутацийым йомдарымаш ушым пуртат.

          Ӱшанем, коррупций ваштареш кучедалше, калык пиал верч пеҥгыдын шогышо-влак улыт. Нине тале еҥ-влак коклаште мыят лӱддымын, ӱшанлын ончыко ончем!