Спецкурс по подготовке к ГИА по татарскому языку для учащихся 9 классов
материал для подготовки к егэ (гиа, 9 класс) по теме

«Согласовано»                                                                   «Согласовано»                                                   «Утверждаю»

Руководитель ШМО                                                         зам. Директора                                                    и.о.директор гимназии №21

__________________                                                         _______Э.А.Исмагилова                                     _______П.А.Разбежкин

Протокол №____________

от «______»________2012г.

Спецкурс по подготовке к ГИА

по татарскому языку

для учащихся 9 классов

преподаватель: Муртазина Л.Р.

учитель первой квалификационной категории

педагогический стаж-11

КАЗАНЬ-2012

  Татар теленнән спецкурс программасы  төп гомуми белем бирү программаларын үзләштергән 9 сыйныф укучыларының әзерлек дәрәҗәсенә куелган таләпләр буенча төзелгән.  Бу программа укучыларның  татар теленнән коммуникатив компетенция (ареым алганда, сөйләм, тел, социаль- мәдәни, уку танып белү  компетенцияләре) дәрәҗәсен ачыклауга юнәлтелгән.

   Төп гомуми белем мәктәбе курсы буенча татар теленнән имтиханда тикшерелә торган эчтәлек элементлары исемлеге татар теленнән гомуми белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартына нигезләнеп төзелде.

   Яңа стандарттагы иң мөһим таләп мондый: мәктәпне тәмамлаганда, «укучы үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрелергә тиеш”. Бу – яңа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт керткән яңалыкның әһәмиятле эчтәлеген ачып бирүче иң гомуми төшенчә. Белем алу гамәлләренең структурасын һәм принцибын стандарт үзе аңлата:

   Татар теле укытуның максатлары:

1. Укучыларда татар теленә хөрмәт һәм аны ярату, рухи кыйммәт һәм кешелек дөньясының аралашу, белем алу чарасы буларак  аңлы караш тәрбияләү;
2. Укучыларның сөйләү һәм фикерләү сәләтен үстерү, аларны татар әдәби телен тормышның төрле өлкәләрендә ирекле куллана алырлык шәхесләр итеп тәрбияләү;  дөрес сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнен белдерү;
3. Татар теле, аның төзелеше, кулланылышы турында мәгълүмат алу; татар әдәби теленең төп нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллау, аларны тиешенчә куллана белү; сүз байлыгын арттыру, сөйләмдә кулланыла торган грамматик чараларны төрлеләндерү;
4. Телне өйрәнгәндә үзләштергән белем һәм күнекмәләрне сөйләмдә дөрес куллана белү.

Белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы.

1. Коммуникатив компетенция.

 Сөйләм. Телдән һәм язма сөйләм. Диалогик һәм монологик сөйләм. Сөйләм стильләре. Матур әдәбият теле.

Телдән һәм язма сөйләмне аеру. Тел берәмлекләрен аралашуны ситуация үзенчәлекләренә карап сайлый белү. Аралашу өлкәсенә һәм ситуациясенә бәйле рәвештә телдән һәм язма сөйләмне дөрес файдалану.

Текстның темасы, төп фикере һәм төзелеше. Аларның стильләрендә жанр төрлелеге.

Татар әдәби теле һәм аның нормалары турында төшенчә.

Сөйләм эшчәнлеге төрләрен (тыңлап аңлау, сөйләү, уку һәм язу) үзләштерү.

Укуның төрле төрләрен (танышу, өйрәнү һ.б.)үзләштерү. Уку киталары, масса күләм мәгълүмат чаралары, интернет һ.б. чаралар белән эшләү алымнарын үзләштерү.

 Иҗтимагый-мәдәнии, әхлакый, көнкүреш, уку темаларына бәйле булган монологтк һәм диалогик сөйләм үрнәкләрен төзү.

 Текстның эчтәлеген кыскача , тулы яки сайлап алып сөйләү. Диктантлар, изложениеләр һәм сочинениеләр язу.  Төрле стилҗ һәм жанрдагы текстлар төзү: бәяләмә, аннотация, хат, ышаныч кәгазе, гариза, тезис, конспект һ.б.

2. Лингвистик компетенция.

Телнең кеше тормышында һәм җөмгыятьтә тоткан урыны. Татар теле – Татарстан Республикасының дәүләт теле. Татар теле – татар халкының милли теле. Матур әдәбият һәм аның нормалары турында төшенчә.

Татар теленең үсештә булуы. Соңгы елларда татар теле лексикасындагы үзгәрешләр.   Тел белеменә караган сүзлекләр һәм алардан файдалану.

Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

1. телнең төп функцияләрен  белү;
2. “сөйләм ситуациясе”, “әдәби тел”, “тел нормасы”, “сөйләм культурасы” төшенчәләренең мәгънәләрен аңлау;.
3. тел берәмлекләрен һәм ярусларын, аларның төп билгеләрен һәм үзара бәйләнешләрен белү;
4. татар әдәби теленең орфоэпик, лексик, грамматик, орфографик,һәм пунктацион нормаларын белү;
5. тормыш-көнкүреш, иҗтимагый-мәдәни, фәнни-уку, рәсми эш стильләрен, аларга бәйле булган сөйләм әдәбе нормаларын белү;
6. телдән һәм язмача белдерелгән төрле фикерләргә эчтәлеге һәм формасы ягыннан чыгып бәя бирү;
7. текстка лингвистик анализ ясау;
8. тел белән халык тарихы, мәдәнияты тыгыз бәйләнгән булуын аңлау;
9. текстның жанрына карап, аны төрлечә (танышу, өйрәнү, рефератив характерда һ.б.) уку;
10. кирәкле мәгълүматны төрле чыганаклардан (фәнни текстлардан, белешмә әдәбияттан, компакт дисктан, Интернеттан) алу;
11. телдән һәм язмача бирелгән текстны мәгълүмати яктан эшкәртүнең төрле алымнарын файдалану;
12. тормыш-көнкүреш, фәнни, рәсми текстларны монологик һәм диалогик характерда, төрле жанрда һәм стильдә язу;
13. телдән һәм язма сөйләмдә татар әдәби теленең орфоэпик, лексик, грамматик нормаларын саклау;
14. аралашуның төрле өлкәләрендә сөйләм әдәбе нормаларын саклау;
15. язуда хәзерге татар здзби теленең орфографик һәм пунктацион нормаларын саклау;
16. сөйләмдә һәм язуда татар әдәби теленә хас булган сүз тәртибен саклау;
17. татар әдәби телендә төрле ситуацияләрдә телдән һәм язма аралаша белү;
18. төрле жанрда һәм стильдә язылган (сөйләнгән) текстны татар теленә рус теленнән, рус теленә татар теленнән тәрҗемә итә белү.

Укыту – методик комплекты

        1. “Рус мәктәпләрендә укучы рус  балаларына татар телен  программалары

        2. 9 нчы сыйныфта татар теле  дәреслеге. (Ф.С. Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова Казан,2012)

        3.   Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика

                 колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина,  

                 М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф,2005

         4.   Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы  

              сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма/Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф,2007