КТП 5 класс родная литература
календарно-тематическое планирование (5 класс) по теме

Кичээлдиӊ темазы болгаш хевири

Шагы

Кичээлге шиӊгээдип адыр кол билиглер

Словарь ажылы

Бажыӊга онаалга

Эрттирер айы, хүнү

План ёзугаар

Херек

кырында

1-ги улдуӊ (19 шак)

Киирилде кичээл. «Ном- силерниң ѳңнүүңер болгаш башкыңар»

1

Чечен чогаал ному ырак-узак-даа, чоок-кожа-даа чурттарже, эрткен, амгы болгаш келир үеже-даа аян-чорук кылырынга , кижи тѳрелгетенниң эчис күзелин билип алырынга дузалаар. (С.Я.Маршак)

Ном дугайында билиг.

Чечен сѳстүң ийи хевири – аас чогаал болгаш литература.

Эртем-билиг дугайында үлегер домактар бижип эккээр.

09.09.11

09.09.11

С. А. Сарыг-оол «Ном»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.

С.Сарыг-оол ном дээрге «улуг, мерген, чаагай чырык угаанныглар-биле кады чурттаарынга херек, «угаан-билиг далайы» дээн.

«Угаан-билиг далайы»,

Ѳртемчей, мерген, сорук.

Шүлүктү шээжилээр.

10.09.11

10.09.11

Ю.Ш.Кюнзегеш «Сиген шѳлүнде»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.

Чай болгаш күс дугайында сактыышкынга үндезилеп, шүлүкте  амыдыралчы уткалыг демниг күш-ажылдың аянныг чаражын кѳргүскенин хайгаарадыр. Шүлүкке даянгаш, деңнелге дугайында билигни бээр.

Кадыр, уулза, оттук, дѳгүп, шалыыш, хымыс, кѳгээр, богаа.

Конспект, ар. 5

16.09.11

16.09.11

Деңнелге дугайында билиг

1

Деңнелге дугайында билигге даянгаш, чечен чогаалдан чижектер тыптырар.

Ээтпек ай дег, эштип чоруур кастар ышкаш…

Номчуур, ар. 7-12.

17.09.11

17.09.11

Тыва улустуң аас чогаалы.

«Балыкчы Багай-оол».

1

Аас чогаалы азы фольклор деп терминнер дугайы. Аас чогаалының тывылганы, чогааттынган аргазы, нептерээни, автору, ужур-дузазы. Ооң хевирлери.

Аас чогаалы азы фольклор деп терминнер дугайы. Аас чогаалынын хевирлери.

Номчуур, ар.12-16.

23.09.11

23.09.11

«Ирей, Кадай биле Алдын кушкаш» - тыва улустуң тоолу

1

Тоолда кижиниң угааны сагыш-сеткилди башкарар деп бодалды илереткени, чоннуң аас-кежик дугайында шаанда кенен билип чорааны.

Диалог, кодан, албаты, хоо-дазырт, кадын

Тоолду комикс хевиринге чуруур.  

24.09.11

24.09.11

КДНК. Тыва улустуң тоолдары.

1

Дириг амытаннар дугайында, хуулгаазын тоолдар база амыдыралчы тоолдарны ылгап билири.

Дириг амытаннар дугайында, хуулгаазын тоолдар база амыдыралчы тоолдар.

Номчуур, ар. 16-17.

30.09.11

30.09.11

Υлегер домактар дугайында билиг

2

Тыва үлегер домактарның кол-кол темалары: Тѳрээн чурт, күш-ажыл, эп-найырал, эртем, аажы-чаң.

Нүгүл, ѳжээн, ѳлең

Номчуур, ар.21-23

01.10.11

07.10.11

01.10.11

07.10.11

Тывызыктар

2

Тывызыктарны темалар аайы-биле бѳлүктеп ѳѳредир. Тыва улустуң тывызыктажырының чуруму. Кижилерниң тывынгыр, сагынгыр, тѳѳгүчү, демниг болурунга тывызыктарның  ужур-дузазы.

Хѳл-шыдыраа, ыдар, догааштырыг, баажы.

Конспект, ар. 23-25.

Тывызыктар бижип эккээр.

08.10.11

08.10.11

Номчулга хыналдазы.

1

Уругларнын аянныг, медерелдиг номчуурун чедип алыр. Номчаан чүүлүнүң утказын чугааладыр.

Номчуур, ар. 26-28

11.10.11

11.10.11

КДНК. Тыва тоолдар.

2

Уруглар номчааны, билири тоолдарын  

Чогаадыг бижииринге белеткенир.

14.10.11

14.10.11

Ч/С. Чогаадыг «Мээң ынак тоолум»

1

15.10.11

15.10.11

К-Э.К. Кудажы «Кым эң ажыктыгыл?»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар. Чогаалда тоолзуг байдалды, диригжидилгени ажыглааш, кижилерниң аажы-чанынын тудуу талазы болур мактаныкчы чоруктуң янзы-бүрү илерээшкиннерин кѳргүскени.

Арганы дешпилдир, дойтук, маскактандыр.

Конспект. Тоолду чуруур.

18.10.11

18.10.11

Авторлуг тоолдар дугайында билиг

1

Авторлуг тоолдар дугайында билиг

Автор.

22.10.11

22.10.11

О.Ɵ. Сувакпит

 «Арзылаң биле Пар»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар. «Арзылан биле Парны» чүге басня дээрил? Ооң тоолзуг болгаш шүлүксүг демдектери. Чогаалда аттарны улуг үжүк-биле бижээни.

Шын күчүлүг, шынар ачылыг.

Басняны шээжилээр.

25.10.11

25.10.11

С.С.Серен «Ном биле Портфель»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар

Ном, портфель, серемчи

Басняны шээжилээр.

29.10.11

29.10.11

Басня дугайында билиг

1

01.11.11

01.11.11

2-ги улдуӊ (13 шак)

С.К.Тока «Ававыс чокта», «Черликпен»

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.

Революция мурнунда ядыы араттарнын аар-берге амыдыралын чугаалаар.

Ɵг-бүлениң шынчы ѳңнүү Черликпенге уругларның ынак сеткилдии. Ыттың даштыкы дүрзү-хевири.

Бүшкүк, ужалаар, шуткаан, ишти-хой, сартык, чооглаар.

Коданчы ыт, оттуг кезек, хоо-тараа, чадыр алажызы, барба.

Номчуур, ар.55-61

06.11.11

06.11.11

Ч.с.  «Мээң ыдым»  деп чогаадыгга белеткел

1

Чогаадыгга белеткенир.

19.11.11

19.11.11

Ч.С. Чогаадыгны бижиири.

1

Номчуур, ар. 66-75

22.11.11

22.11.11

В.Ш.Кѳк-оол база С.Б.Пюрбюнуң «Найырал» деп шиизинде найырал темазын кѳргүскени.

«Найырал» деп шииниң уран-чечени.

2

1

Шииниң авторларының дугайында допчу сѳс: кыска намдары, кол-кол чогаалдары. «Найырал» деп шииниң бижиттингени – авторларның улуг, узун чогаадыкчы кады ажылының херечизи.

Чечен чогаалдың шии хевириниң дугайында чугаа.

Шии, драма, революция, буга берген, саадак, эмгелээр, улчуур, актар, кызылдар.

Найырал дугайында үлегер домактар бижип эккээр.

Шииден тыва болгаш орус улустуң аас чогаалының чижектерин ушта бижиир.

26.11.11

29.11.11

03.12.11

26.11.11

29.11.11

03.12.11

О.К.Саган-оол «Эжишкилер»

1

   Чечен чугаада арат аныяктарның базымча-дорамчага удурланып чорааны, ооң уламындан хосталга чедип алганы.

Мээс, шончалай, кѳк, делгем, шыдажырының савазы, эриин ажа берген, тевии, карбаш, савааш, хевирип алгаш, караа шуруланы берген, чоннуң чоон оруу, амыдыралдың чалгыглары, эки эштиишкин.

Чогаадыгга белеткенир.

05.12.11

-

Ч.С. Чогаадыг «Эжим-биле найыралым»

    2

Чогаадыгны чедир бижиир.

Номчуур, ар. 77-80

05.12.11

10.12.11

05.11.12

10.12.11

С.Сарыг-оол «Оюннар»

2

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.  

Дүне боорга, дүктүг сыртык, хүндүс боорга, мадар аяк; хырын ээзи, чээргеннээр, чымыш, хаак аът, буга дѳзү дагыыр; аптара, орун, үлгүүр, ширтек, ожук, паш; бүүргектиг даштар, ында догдур, мында догдур, кенен, пѳрүк, сыңзыг; тѳрепчилээр, уруктаар, мѳгзүр, сыдымнаар; аспан, шартылаа, маас, шокар ары, даш хап чижир, дукпурту, молдурук; уулза, шанчар, сиир кадар, ааттынар, баг кагар, кажык адар; хѳл-шыдыраа, буга-шыдыраа, мыйыс-шыдыраа, даалы, хорул; игил, бызаанчы, чадаган.

Тыва оюннарнын аттарын бижиир.

12.12.11

17.12.11

12.12.11

12.12.11

КДНК. И.Самбуунун «Тыва оюннар» деп номунун онзагайы.

1

Эртемденниң дугайында кыска тайылбыр.

Уругларга тыва оюннарның хевирлерин таныштырар, оларның чамдыктарын ойнадып өөредир.

Кажык-биле оюннарның хевирлерин өөредир.

Номчулга хыналдазынга белеткенир.

14.12.11

24.12.11

Түңнел кичээл. Номчулга хыналдазы.

1

2-ги улдунда ѳѳренген чогаалдарын катаптаар, башкынын айтырыгларынга харыылаар.

Уругларнын аянныг, медерелдиг номчуурун чедип алыр. Номчаан чүүлүнүң утказын чугааладыр.

Номчуур, ар. 81-94

26.12.11

26.12.11

 III улдуң  (22 шак)

1. О.Сегленмей «Нина Салчак каникулда»

2. Нинаның дидим чоруу.

3.  «Нина Салчак каникулда” деп чечен чугааның дылының онзагайы.

3

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.  

Мергежил шилилгези. Зоотехник деп кымыл?

Даай, чээн, күүй, шончалай, бижииргек, хоо, чүң, ээрер, ижигер, шеден, генерация, брезент, чөкпек, улуур, шо, төлге, хуваанак, бук-баш кылдыр, ишкирнир, кодан-даваннаар, Дон уксаалыг аскырлар, сараат.

Номчаан чүүлнүң утказын барымдаалап, чурук чуруур.

14.01.12

16. 01.12

21.01.12

ЧСК. Чогаадыг “Нина – эр  хей”

1

23.01.12

“Ногаан таңныыл” – Олег Сувакпиттиң уругларга баштайгы проза чогаалы.

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.  

Бойдусту кижи бүрүзү камнаар,  камгалаар ужурлуг.

Ногаан таңныыл, сержант, парк.

Чурук чуруур.

28.01.12

Н. Кууларның  “Арыг агаар” деп шүлүүнде бойдус камгалалының темазын чырытканы.

1

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.

 Бойдусту кижи бүрүзү камнаар,  камгалаар ужурлуг.

Экология, кашпал, магадаашкын, коваяр, шалың, дешпилге, ундараар, магадылаар, салгакчы, чаяалга, хини тудуш.

Шүлүктү шээжилээр.

30.01.12

С.Б. Молдурганың “Бөмбүрзек” деп шүлүүнүң амыдырал болгаш төөгү-биле холбаазы.

1

Шүлүкте бойдус камгалалының дугайында бодалдарның амгы үеде чугулазы.

 Черни үрегдээринге чамдык кижилерниң киржип, “чурттап-ла алган соонда чүү-даа болзун” дээр бодалдыын, келир үениң салгалдарынга өнчү кылдыр арттырарын бодавас чорук-биле демиселче номчукчуларны чогаалда кыйгырганы.

Бөмбүрзек, “Челенджер”, сарыылдыглар, саваажоктар, мези, дөөннеп, төөректелгеш.

Шүлүктен деңнелгелерни, эпитеттерни ушта бижиир.

04.02.12

“Бөмбүрзек” деп шүлүктүң тургузуу, уран-чечени.

1

Шүлүкте оюскан уткалыг билиишщкиннерниң ужур-утказы.

Чогаалда оюскан уткалыг мөчү, өрүвүткен, хендирбе, меңги-булук чавыдактаан, өйүп каапкан, ооң (Черниң) арны,

Чогаадыгга белеткенир.

06.02.12

ЧСК. Чогаадыг “Бойдузувус камнаалыңар”

1

Номчуур, ар. 99-103.

11.02.12

КДНК. Б.Хөвеңмей “Гостиницага”.

1

“Кижиниң экизи найыралында, аъттың экизи мунужунда” деп үлегер домакты уругларга билиндирер.

Гостиница (аалчылар бажыңы), шагзыраан, сайгылгаан, цех мастери, Федор кулак, “хлеб дилеп чиптер”, колхоз, фашистерниң чакпыыл огу, паспорт, хөлечик.  

Чурук чуруур.

13.02.12

КДНК. С.Сарыг-оол “Бистиң малывыс”

1

Тываларның  чеди азы тос чүзүн малының дугайында билиндирери.

Хой, хураган, дөпте, кошкар, ирт.

Өшкү, хуна, анай, серге.

Аът, аскыр, бе, кулунчак, богба, чаваа, чылгы.

Инек, буга, шары,  бызаа, молдурга, казыра, сарлык.

Теве, буура, бодаган, эңгин.

Иви, чары, анай, хокаш, таспан...

Кроссворд тургузар, чурук чуроуур.

18.02.12

“Бораңга таварышканы” – О.Саган-оолдуң “Баян-Таланың кижизи” деп тоожузундан үзүндү.

1

Тоожунуң, ооң маадырының база авторунуң дугайында барымдаалыг кыска чугаа. Ооржак Лопсанчап – Социалистиг күш-ажылдың Маадыры.

Кызыл-Тайга, доруг аът, колхоз баштаар чер, бараадаар, кежеге, шораан булут, мактал, шуудаар, доруга бээр, дөргүн, шарлан, чаглак, секперей бээр, шекпен тон, иштики байдалы кузумналыр,

Чогаалдың сөстери-биле кроссворд тургузар.

20.02.12

“Баян-Таланың кижизинде” бойдусту база кижилерни чураанының онзагайы.

1

Чогаалда улуг кижи биле бичии уругнуң аразында диалогтуң аяны. Тоожунуң кол идеязы, амгы үеде ооң ужур-дузазы.

Чурук чуруур.

25.02.12

С.Б. Пюрбюнуң  “Кадарчының таалал ыры” деп шүлүүнүң тыва улустуң “Кадарчының ырызынга”  чоок талалары.

1

Малчын кижиниң ажылындан хөңнү калбас болганының бир кол чылдагааны бойдусту чарашсынып, диригжидип, ооң шимээн-даажын аялгалар кылдыр дыңнап билиринде деп бодалды шүлүкте илереткени.

Бойдус – малчынның тура-соруунуң хей-аът киирикчизи.

Эңмек тей, чечек сырып, чоога, куттулуп кээр.

Шүлүктү шээжилээр.

27.02.12

КДНК. К.Оргу “Буура”

1

Теве малдың аажы-чаңы база ону малдаарының онзагайы.

“История плачущего верблюда” деп барымдаалыг кинодан үзүндүнү күргүзер.

Бодаган, буура, мөген.

Чурук чуруур.

03.03.12

М.С.Эргеп “Өдүгенде чайлаг”

1. “М.Эргеп – уруглар чогаалчызы” деп беседа.

2. “Тоолзуг Тожу” деп видеофильм-биле таныжылга.

3. “Уялыг мыйыс”, “Демир аргамчылар” деп эгелерде Тожу черниң онзагай байдалын чурааны.

4. Түңнел кичээл.

4

Чогаалчы дугайында сѳс. Ооң портреди-биле таныштырар.  

Тоожунуң маадырларының овур-хевирлери, оларның бот-боттарынга дөмейлешпези.

Иви ажыл-агыйының өске мал ажылындан ылгалдыы, онзагайы.

Тожу диалектизиниң сөстерин уругларга доктааттырары, чугаага ажыглап өөредири.

Номчуур, ар. 136-141

Номчуур, ар. 142-149.

Чогаалдан утказы билдинмес сөстерни ушта бижиир.

Чогаадыгга белеткенир.

05.03.12

10.03.12

12.03.12

17.03.12

ЧСК. Чогаадыг “Кадарчының чымыштыг ижи”

1

Чогаадыгны чедир бижиир.

19.03.12

КДНК. Н.Доможаков “Изен, Тыва!”

1

Авторнуң дугайында киирилде беседа.

Тыва, хакас чоннарның дыл, культура болгаш ажыл-агый талазы-биле чоок талалары.

Номчулга хыналдазынга белеткенир.

26.03.12

Номчулга хыналдазы

1

30.03.12

4-кү улдуӊ (14 ШАК)

Б.Хөвеңмей “Чүрээм сөглеп келди”

1

Чогаалчының чогаадыкчы ажыл-чорудулгазының дугайында.

Эртем-техниканың  октаргайның делгемнерин шинчилээриниң талазы-биле чедиишкиннериниң дугайында өөреникчилер-биле чугаа.

Ю. Гагарин – космосче эң башатй ужуткан Маадыр.

Октаргай, космонавт, төлептиглер, халашса-даа, Юпитер, Венера, Хүн системазы.

Космос дугайында чуруктар чуруур.

09.04.12

КДНК. С.Пюрбю “Черниң кызы”

1

В.Терешкова – эң баштайгы херээжен космонавт, Совет Эвилелиниң Маадыры.

Черниң аазын ээп өскен, айдыс, солаңгы, хувулгаазын.

Номчуур, ар. 153-157.

14.04.12

Ш.Суван “Азыранды”

1

“Ш.Суван –уруглар чогаалчызы” деп беседа.

Чечен чугаада мөзү-шынар темазы.

Ыймактажыр, үгек, “чер чүректиг”, чүкүрер.

Чурук чуруур.

16.04.12

С.Сарыг-оол “Экизин аа!”

1

С.А.Сарыг-оолдун кандыг чогаалдарын өөренгениниң дугайында сактыышкын.

Шүлүктү бижээн үези. Ол үениң өөрүшкүзүн авторнуң илереткени.

Ол өөрүшкүнү илередирде эртенги хүн, эртем, күштүг амгы шаг, хар дег аккыр курупчаат, чайгы шаг дег деп сөстер каттыжыышкынын ажыглааны.

Шүлүктүң сөс-домаан сайгарар.

21.02.12

КДНК. Е.Бады-Мөңге “Челер-Доруг”

1

Авторнуң дугайында чугаа.

“Кадарчының чымыштыг ижи” деп темага бижээн чогаадыынга даянып, ону улам бадыткаар. Малчын кижиниң мергежилиниң ачы-хавыяазын улам бедидип, алгап-мактаар. Аът- угаанныг амытан.

Аъттың адынга хамаарыштыр тайылбыр. Аъттың чоруу: саяктаар, челер, даалыктаар, чыраалаар,шошкудар,  араалчалаар, базар д.о.ө.

Изиг-демир, даңза, хураганнарны ыдар, кадыыр, оялык, хат намдап тур, өөдежок, моомалар. Хайт, хойт! Куу! – аян сөстери.

Чурук чуруур.

23.04.12

С.Сарыг-оол “Маадыр Чүргүй-оол”

1

“Маадыр Чүргүй-оол” – дайынчы алдар, найырал, өлүм чок чорук дугайында шүлүк.

Дээди совет өрегеде чүс-чүс нацтар, дары кагы секпиилденген ашактар, таныш кысты ол хүн ошкаан оолдар, аңгы черге орун салбаан кыстар, академик, төдү чоннуң, оттуг чаа, оңгарылгаш, оңгу, алдын баштыг орус оолдар; Матросов, Кошевой, Зоя; Алдын Сылдыс, Ленин орден.

Шүлүктен үзүндү шээжилээр.

28.04.12

Эпитет дугайында билиг

1

С.Сарыг-оолдуң  “Маадыр Чүргүй-оол”деп шүлүүнүң чижээнге сайгарылга.

Айыылдыг хол, барның-чоктуң аразы, бачым хүннер, ынак мен, ыдык, дошкун шылгалда, кааң хүндүс ийи тала сегиржип аар, оттуг-көстүг, ханныг, ыштыг,бүргег шөл, ханын төкпейн, когарал чок, берге көрбейн, карыш-даа чер дайзыннардан арыгланмас.

Номчуур, ар. 180-192.

30.04.12

И.Кузнецов “Эки турачы тыва кыстар”

1

И. Кузнецовтуң “Саяндан Ровно чедир” деп тоожузунуң болгаш ооң авторунуң дугайында сөс.

 Тыва эки турачы кыстарның аттары төөгүден балалбас.

Эки турачы, Ада-чурттуң Улуг дайыны, чалыы кыстар, тулчуушкун, санитар кыстар, командир, тыва эскадрон, санинструктор, фашистерниң сектери, пулемет взводу, гвардейжи аъттыг дивизия, генерал, капитан, полк, фронт, курлавыр, маадырлыг чорук, санитар салбыры, танкист, нам кежигүнү, коммунист, мурнуку шугум, изиг күзел, билдириишкин, ТАР, чазак.

Чогаалды номчааш, эпитеттер ушта бижиир.

05.05.12

В. Манаенков “Тыва эки турачы кыстар дугайында баллада”

1

Автор дугайында сөс.

Чогаалды баллада дээн ужуру.

Сезик, тыл, сүртеп, күчү, күчүтен, Полесье, арыг хан, эвилелчи.

Эки турачы тыва кыстарның аттарын ушта бижип алыр.

07.05.12

Музей-классче экскурсия-кичээл “Кым-даа, чүү-даа уттундурбаан”

1

Музей-класста стендилерден уруглар тыва эки турачыларның чурук-хөрүүн танып ап, боттарының бодалдарын чугаалаар.

Номчуур, ар. 182-191

12.05.12

С.Тока “Чаа Тыва”

1

“Араттың сөзүнүң” үшкү ному.

Күрүне тугу, сүлде, арат масса, эт-эконому, сургуул, бырааттар, Төп Хораа, Политбюро, ССРЭ, Коммун намның Төп Комитеди, кожуун, суму, МЧАЭ, хром сапык, X Улуг хурал, нам үүрү, Германияның чепсектиг күжү, оор ёзу-биле халдаар, арын-шырайы кадыырап, Кызыл Шериг, гитлержи, немец-фаштстиг эжелекчилер, мөөңнээр, ССРЭ-ниң хүрээлеңи, Октябрь революциязы, ополченнерниң дириг херечилери, митинг, кызыл партизаннар, изиг-түлүк, ССРЭ-ниң Дээди Соведи, хамааты.

Чурук чуруур.

14.05.12

 “Россияга алдар” – О. Сувакпиттиң хамааты  лириктиг , сурагжаан баштайгы чогаалы.

1

Чогаалчы болгаш ооң чогаалдарының дугайында сөс.

“Россияга алдар” – патриотчу сеткилди оттуруп чоруур чогаал.

Тараалаң, кылыйткан.

Шүлүк шээжилээр. Ар. 205.

19.05.12

А. Үержаа “Ие  дылым”

1

Авторнуң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазының дугайында чугаа.

“Ие дылым” деп сөс каттыжыышкынының утказын тайылбырлаар, уругларны төрээн дылынга ынак болурунга кижизидер.

Шолурааш, огурар, көшке, игил, айлаң-кушкаш.

Чыл дургузунда өөренген чогаалдарын катаптаар.

21.05.12

Түңнел кичээл.

1

Чайгы дыштанылгада немей номчуур чогаалдарның даңзызын уругларга бижидер ( “Төрээн чогаал” номунуң 208 -209 –ку арыннарынды)  

Бердинген чогаалдарны номчуур.

24.05.12