Литература вулавĕн урокĕ
презентация к уроку по теме

Урок теми: Асамçă хĕл

Урок тĕсĕ:

Класс тулашĕнчи вулав  урокĕ

 Сапăрлăх тĕллевĕ:

1. çут çанталăк илемне чи пĕчĕк пулăмра курма-туйма вĕрентесси;

2. çыравçăн шухăш-ĕмĕтне, сăмахсен ытарлăхне вĕренекенсен чун-чĕри патне çитересси.

3.сывлăха упрас, çирĕплетес тĕллевпе çут çанталăкпа туслă пулма, ăна упрама хавхалантарасси.

Пĕлÿ  тĕллевĕ:

1) хĕл  çинчен мĕн пĕлнине пĕтĕмлетсе хăварасси;

2) ачасен вулавне, ĕç хăнăхĕвĕсене, шухăшлавне, пуплевне аталантарасси.

 Аталантару тĕллевĕсем: çыхǎнуллǎ пуплеве, шухǎшлава, тимлĕхе, илемлĕ те тĕрĕс вулав хǎнǎхĕвĕсене аталантарасси, сǎмах йышне пуянлатасси.

Усă курнă технологисем: информаципе хутшăну технологийĕсем, сывлăха сыхлас технологисем, проблемăллă тата аталантару технологийĕсен элеменчĕсем, ушкăнра хутшăнса ĕçлесси.

Ĕç мелĕсемпе меслечĕсем: ыйту-хурав, учитель сăмахĕ, калаçу, шырав-тĕпчев,  проблемăллă ыйтăва хуравлани, тишкерÿ-пĕтĕмлетÿ, çурма сасăпа, саспа вуласси, суйлавлă вулав, илемлĕ вулав, диалог,монолог тăвасси, кластер, синквэйн

Пуплев хăнăхăвĕсем: сасăсене тĕрĕс илтесси, пĕр-пĕрне ыйтусем парас, хуравлас хăнăхусене аталантарасси, палăртуллă вулав, сăмах йышне пуянлатасси, çĕнĕ сăмахсемпе усă курса çыхăнуллă пуплеве аталантарасси.

Курăмлăх хатĕрĕсем: кĕнеке, компьютер, проектор, экран, темăпа хатĕрленĕ слайдсем; юр пĕрчисем.

 Литература теорийĕ: лирика – çырса кăтартнине йăлтах автор (сăвăç) туйăмĕсем урлă сăнлать; сăнлани – çут çанталăкăн пĕр-пĕр вăхăтне е пĕр-пĕр япалана илемлĕх мелĕсемпе усă курса çырса кăтартни; сăнарлăх хатĕрĕсем (мелĕсем) – чĕлхене илемлĕ те витĕмлĕ тумалли тÿрĕ тата куçăмлă пĕлтерĕшлĕ сăмахсем (эпитет, танлаштару, сăпатлантару)

Словарь ĕçĕ: лирик, пейзажист

УРОК ЮХĂМĔ

I. Класа йĕркелесси.  

а) Пĕр-пĕрне сывлăх сунни

Шăнкăрав. Вĕрентекен класа кĕрет. Ачасем ура çине тăраççĕ.

Вĕрентекен:

- Ырă кун пултăр, ачасем!

Вĕренекенсем:

- Ырă кун пултăр!

ă) Фонозарядка туса илесси.

Чи малтанах, ачасем, чĕлхене çемçетсе, вылятса илĕпĕр. Тепĕр майлă каласан, чĕлхе зарядки тăвăпăр. Пурте харăссăн ман хыççăн калатпăр:

Ÿс-ÿс  – пысăк ус,

Тумлан-тумлан – ăшăрах тумлан,

Тытăн-тытăн – ĕçе тытăн,

Лар-лар итлесе лар,

Пул-пул – маттур пул. 

II. Çĕнĕ темăна ăнлантарасси

 - Ачасем, паян урокра мĕн çинчен калаçассине пĕлес тесен малтан сирĕн тупмалли юмахăн тупсăмне тупмалла пулать:

«Çулленех пĕр мучи килет, шур кашмине илсе килет».

- Мĕн-ши вăл?

- Тĕрĕс, хĕл.

   1) Учитель сăмахĕ.

    - Хĕл миçе уйăхран тăрать-ши?

    - Раштав уйăхĕнче мĕнле уяв пулать?

    - Хĕллехи вăхăтра тата мĕнле уявсем пулаççĕ?

    - Хĕл килнине эпир мĕнрен пĕлетпĕр терĕмĕр-ха?

    Юр çусан хĕл ларать теççĕ. Вăл тĕлĕнмелле асамлăх илсе килет. Шап-шурă тĕс тавралăха асамлă чатăрпа картлать. Эпир вара сак асама курасшăн тунсăхласа çитрĕмĕр. Çапла-и?

    Хĕл илемĕ кашни çын чунне тыткăна илет. Çак илем чунра кĕвĕ çуратать, куç умне ÿкерчĕк кăларса тăратать, сăвă йĕркисем ăсталама пулăшать, кĕвĕ хывать.

   Асамлă пулăмсене, ĕçсене асăрхама пĕлекен çынсене лирик, пейзажист, композитор теççĕ. Пейзажист ÿкерсе илеме ĕмĕрлĕх хут çине хăварать пулсан, лирик - сăвăç çав илеме тĕлĕнсе каймалла ăста та чуна çывăх сăмахсемпе хут çине ĕмĕрлĕхех çырса хăварать, пирĕн чун-чĕресене тыткăнлать, унăн сăмахĕсем пирĕн чĕлхере, чунра. Композитор вара кĕвĕпе чуна тыткăнлать. Паян эпир илеме курма пултаракан талантлă çынсмпе тата вĕсен ĕçĕсемпе паллашăпăр.

    2) Илле Тукташăн  «Хĕл илемĕ» сăвви тăрăх Аверий Матвеевич Токарев хывнă юрăпа паллаштарасси.

3) Хĕрлĕ Чутай районĕнчи Туканаш ялĕнче çуралнă  художникăн, Анатолий Васильевич Даниловăн, хĕл илемне кăтартакан ÿкерчĕкĕсемпе паллаштарасси.

    4) Хĕрлĕ Чутай районĕнчи Хусанушкăнь ялĕнчи лирик-сăвăç Светлана Вячеславовна Яруткина çырнă «Юр пĕрчисен ташши» сăвва тишкересси.

     а) Сăвва учитель илемлĕ вулани.

Ăшшăн та ыр кăмăлпа

Пăхрĕ хĕвел тÿпере.

Юр пĕрчисем сывлăшра

Ячĕç ташша хаваспа.

Шап-шур юр пĕрчисем

Çăлтăр пекех ялтăраççĕ.

Йăлтăр та йăлтăр куçсем

Тĕрлĕ тĕспе ялкăшаççĕ.

Вăй картинчи хĕрсем пек

Йăкăш - йăкăш тăваççĕ.

Çепĕç, çăмăл кĕвĕпе

Çамăллăн çаврăнкалаççĕ.

Юр пĕрчисен ташшипе

Пăхса тăран савăнать.

Таврари пур илемпе

Пĕтĕм тĕнче савăнать.

   ă) Сăввăн тытăмне тишкени.

– Сăвăра миçе çавра?

– Çаврара миçе йĕрке?

   ă) Сăввăн темине палăртасси

   б) Вĕрентекен пулăшнипе хĕвеллĕ кластер тăвасси:

 - юр пĕрчи мĕн тăвать?

- юр пĕрчи мĕнле, мĕн пек?

  в) сăвăри илемлĕх мелĕсене учитель пулăшнипе тупасси, хăш ушкăна кĕнине каласси.

5) а) Вырăс лирикĕ Константин Бальмонтăн «Снежинка» сăввипе паллаштарасси

      СНЕЖИНКА

Светло-пушистая,

        Снежинка белая,

Какая чистая,

        Какая смелая!

Дорогой бурною

        Легко проносится,

Не в высь лазурную,

        На землю просится.

Лазурь чудесную

        Она покинула,

Себя в безвестную

        Страну низринула.

В лучах блистающих

        Скользит, умелая,

Средь хлопьев тающих

        Сохранно-белая.

Под ветром веющим

        Дрожит, взметается,

На нем, лелеющем,

        Светло качается.

Его качелями

        Она утешена,

С его метелями

        Крутится бешено.

Но вот кончается

        Дорога дальняя,

Земли касается,

        Звезда кристальная.

Лежит пушистая,

        Снежинка смелая.

Какая чистая,

        Какая белая!

Физкультминутка: «Куçа кантаратпăр»

ă) сăвăри сăнарлăх мелĕсене  тупма пулăшасси

б) икĕ сăвăри пĕрпеклехсене тупасси.

6) Хĕллехи вăйăсем пирки кĕскен калаçни.

V.Пĕтĕмлетни.

 – Хĕллехи асамлăха малтан мĕнре куратпăр-ха?

 – Тупмалли юмахсен хуравĕсем тăрăх  хĕл асамлăхĕн тупсăмĕсене пĕлесси.

1.Шурăскер, ирĕлекенскер – сахăр мар. Мĕн-ши?

2. Хĕлле те, çулла та пĕр тумпа.

3. Алли çук, пÿрни çук, сăмса вĕçне чĕпĕтет.

4.Çĕнĕ çулта чи кĕтнĕ хăна.

5. Шыв çинче кĕмĕл кĕпер.

6.Пÿрт хыçĕнче кÿпĕннĕ сурăх выртать.

7.Иней сăмах чăвашла мĕнле пулать-ши?

8.  … çул  -  çĕнĕ пурнăç илсе килет.

 – Вĕрентекен пулашнипе темăпа çыхзăнтарса синквэйн тăвасси.

 – Çут çанталăк пире тĕлĕнмелле асамлăх тĕнчине йыхăрать. Апла пулсан çак илемлĕхе камăн упрамалла-ха?

VI. Ачасен ĕçне хакласси.

VII. Киле ĕç парасси. Хĕл илемĕ пирки сăвă çырасси и «Асамçă хĕл» темăпа ÿкерчĕк тумалла

Халĕ эпир сире Н. Сандров çырнă «Пĕрремĕш юр» сăввине вуласа парасшăн.

Юр çăвать, пĕрремĕш юр...

Юр çăвать, тухса эс кур...

Ут эс тĕре урампа,

Юр пĕрчи вылять санпа.

Юр çăвать, пĕрремĕш юр...

Сахăр пек таса, шап-шур.

Кăмăла çĕклентерет,

Йăпатать те илĕртет.

Ман çĕрес килет каĕчен

Нăтăрт-нăтăрт юр çинче.