Татар теленнэн эш программалары
рабочая программа по теме

Опубликовано 03.03.2013 - 0:15 - Вазиева Ильсияр Фаритовна

А.Яхин методикасы буенча эшләүче мөгаллимнәргә

Скачать:

Вложение	Размер
tat_literatura_5_klass.docx	57.58 КБ
tat_literatura_7_klass.doc	221.5 КБ
tat_literatura_9_klass.docx	75.23 КБ

Предварительный просмотр:

“Каралды”

Методик берләшмә җитәкчесе:

__________ Габидуллина Ф.Н.

Беркетмә №1, “___” ______ 2012 ел.

“Килешенде”

Уку-укыту эшләре буенча директор

урынбасары: ___________Галиева Г.Ө.

“___” ____ 2012 ел.

“Раслыйм”

Директор: _________ Хәмидуллин М.Р.

Приказ №

“___” _____ 2012 ел.

ТАТАР УРТА ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ

5 НЧЕ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН

2012 – 2013 нче уку елына

ТАТАР ӘДӘБИЯТЫННАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Төзүче: Вәҗиева Илсөяр Фәрит кызы,

Минзәлә муниципаль районы Тауасты Байлар урта гомуми белем бирү мәктәбенең

беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Педагогик киңәшмә утырышында каралды.

Беркетмә №_____, _____________, 2012 ел.

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

“Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).
“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).
Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).
Татар әдәбиятыннан урат (гомуми) белем бирүнең дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.
Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2008 ел.

Дәреслек: Әдәбият: Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең 5 нче сыйныфы өчен дәреслек / Яхин А.Г.– Казан: Мәгариф, 2011.

Татар әдәбияты дәресләренең укыту планындагы урыны.

Укыту планында 5 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 2 сәгать вакыт бирелә. Татар әдәбиятыннан тематик планны “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”на (А.Яхин, 5-11сыйныф, 2008) нигезләнеп төзедем. Программада 70 сәгать каралган: әдәби төрләр, жанрлар – 25 сәгать, язучы иҗаты – 35 сәгать. кабатлау – 2 сәгать, инша язу – 8 сәгать.

Дәресләрдә язучы тормышы һәм иҗаты буенча электрон дәреслекләрдән куллану, Интернет ресурслары белән эшләү кебек эш төрләреннән дә киңрәк файдалану, компьютер технологияләрен күбрәк кертү планлаштырыла.

Эш программасы структурасы.

Татар әдәбиятыннан эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләреннән.

Татар әдәбиятын укытуның максатлары:

Яңа стандарттагы иң мөһим таләп мондый: мәктәпне тәмамлаганда, «укучы үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрелергә тиеш”. Бу – яңа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт керткән яңалыкның әһәмиятле эчтәлеген ачып бирүче иң гомуми төшенчә. Белем алу гамәлләренең структурасын һәм принцибын стандарт үзе аңлата:

Структурасы – теория ярдәме белән, әдәби әсәрләргә анализ ясап, эчтәлек табу. Белем компонентлары өчәү: теория, өйрәнелә торган объект һәм алар арасындагы бәйләнеш – анализ гамәле.

татар әдәбиятының бай тарихын, классик язучыларының иҗатларын һәм иң күренекле әсәрләрне өйрәнү, үзләштерү;
иң күркәм әсәрләр мисалында рухи байлыкның кыйммәтен күрсәтү, дәрәҗәсен күтәрү;
укучыда кызыксыну хисен уяту, белем алуга, иҗади һәм рухи үсүгә теләк – омтылыш тудыру, укучының иҗади сәләтен үстерү;

Уку елы башына баланың белем һәм күнекмәләре:

Татар әдәбияты курсы буенча 4 нче к ласс укучылары:

-әсәрне эзлекле укый,

-әсәргә тулы анализ бирә

-сорауларга тулы җавап бирә

-шигырьне матур һәм сәнгатьле укый.

5 нче сыйныф укучыларның ел ахырына әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

тәкъдим ителгән эпик, лирик һәм драматик әсәрләрне уку һәм аларга үз мөнәсәбәтең, бәяң булу;
сайлап алган әсәрнең (кыскача, тулы, аерым бүлекләренең) эчтәлеген сөйли белү;
эпик әсәр буенча изложение язу;
әдәби әсәрнең төрләрен аера алу;
сайлап алып (яки тәкъдим ителгән) язучының тормыш юлын, иҗатын сөйләү;
әдәби әсәрнең төрен, жанрын исбатлау;
әдәби әсәрнең темасын, төп фикер – идеясен билгеләү;
әдәби әсәр героена характеристика бирү;
эпик әсәрнең бер өлешен образлы сөйләү;
шигырьне яттан белү яки прозадан өзекне яттан сөйләү;
әсәрнең сәнгатькүренеше икәнлеген аңлата алу;
бер яки берничә әсәр геройларын чагыштырып, уртак һәм үзенчәлекле якларын табу;
төрле әсәрләрнең проблемаларын яки темаларын чагыштыру, үзенчәлекләрен билгеләү;
әдәби әсәрнең әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;
әсәрдә сюжет элементларын аера, композициясен, тел – сурәтләү чараларын күрсәтә, аңлата белү;
автор сөйләмен һәм персонажлар телен анализлау;
әдәби әсәр буенча сочинение язу;
татар, рус (яки башка халыкларның) әдәбиятларында бер төрдәге темага язылган әсәрләрне чагыштыру, милли үзенчәлекләрен ачыклау;
ирекле темага сочинение язу.

Эш программасының эчтәлеге.

№	тема	максат
1	Бәя бирү	Бәя бирү чаралары белән танышу.
2	Чагыштыру юлы белән бәя бирү	Әдәби әсәрдә чагыштыру алымын күрә белергә өйрәнү
3	Әйбернең үз эчендәге каршылыгы	Әдәби әсәрдә каршылык алымын табарга өйрәнү
4	Әсәрдәге сыйфат дәрәҗәсен һәм кабатлауны өйрәнү	Сыйфат дәрәҗәсен һәм кабатлауны әсәрдә табарга өйрәнү
5	Әсәрдәге образларның мәгънәсен табу.	Мәгънә табарга өйрәнү
6	Чагыштыру алымнарының төрләре	Әсәргә анализ ясаганда нигез өчен чагыштыру табарга өйрәнү
7	Чагыштыру алымнарының төрләре	Чагыштырып бәя бирүне табарга өйрәнү
8	Чагыштыру төрләре	Чагыштыру табарга өйрәнү
9	Чагыштыруның үзгә төре буларак әйтемнәр	Әйтемнәрнең чагыштыру үзенчәлеген һәм сыйфат дәрәҗәсен күрсәтү вазыйфасын өйрәнү
10	Чагыштыру чарасы буларак әйтем.	Әйтемнәрне кулланырга өйрәнү
11	Чагыштыру төрләре. Мәкальләр	Мәкальнең чагыштыру үзенчәлеген өйрәнү
12	Каршылык төрләре.	Әсәрне анализлаганда бүленеш нигезе итеп каршылыкны файдаланырга өйрәнү
13	Каршылык төрләре	Бүленеш нигезе итеп каршылыкны файдаланырга өйрәнү
14	Каршылык төрләре	Әсәрне таркату нигезе итеп каршылыкны файдаланырга өйрәнү.
15	Каршылык төрләрен өйрәнү	Анализ ясаганда каршылыкны нигез итеп алырга өйрәнү
16	Сыйфат дәрәҗәсенең төрләре. Халык җырлары.	Халык җырларындагы хисне өлешләргә таркатырга өйрәнү
17	Хис дәрәҗәсе. Халык җырларының хис сәбәбен күрсәткән өлеше.	Сәбәп күрсәткән дүртьюллыкларга анализ ясарга өйрәнү
18	Хис дәрәҗәсе, сәбәбе. Юану. Халык җырлары мисалында.	Хисләрне аера белергә өйрәнү
19	Сыйфат дәрәҗәсенең төрләре. Мәзәкчәләрдә.Әкиятләрдә.	Сыйфат дәрәҗәсе нигезендә төзелгән әсәрләрне өйрәнү
20	Сыйфат дәрәҗәсенең төрләре	Бу алымны шигырьләрдә табарга өйрәнү
21	Кабатлау алымының төрләре.	Кабатлауның анализ нигезе булуын өйрәнү
22	Мәгънә төрләре.	Табышмакларның мәгънәсен табарга өйрәнү
23	Мәгънә	Белгәннән файдаланып, уйларга өйрәнү.
24	Мәгънә	Күләмле әсәрләрдә мәгънә табарга өйрәнү
25	Чагыштырып килүче якның мәгънәсен табу.	Вакыйгалар арасындагы бәйләнешне табарга өйрәнү
26	Әсәрдәге образларның мәгънәсен табу.	Уйлап язарга өйрәнү
27	Мәгънә	Мәгънәле сүзлзр табарга өйрәнү.
28	Бәя. Бәя бирү алымнары.	Укучыларның дәресне үзләштерүләрен тикшерү.
29	Бәя бирү алымнары	Укучыларның үзалларына уйлау дәрәҗәсенә бәя бирә.
30	Хис.(Әдәби әсәр эчтәлеге)	Хис турында аңлатма бирү. Хиснең әдәби әсәр эчтәлеге була алуына ышандыру.
31	Әнигә мәхәббәт хисе.	Төрле язучының бу хисне төрлечә тасвирлавын өйрәнү.
32	Әни каргышы.	Бәеттә ананың балага, баланың анага булган мәхәббәт үзенчәлеген табу.
33	Хис. Әнине ярату хисе.	Әнине ярату хисенең матурлыгы.
34	Хис. Әнине ярату хисе	Әнине ярату хисенең матурлыгы
35	Әниләргә мәхәббәт.	Бу хисне әйтә белергә өйрәнү
36	Дуслык хисе.	“Мокамай” шигырендә лирик геройның хисләрен табарга өйрәнү.
37	Дуслык хисе	“Мокамай” шигырендә лирик геройның хисләрен табарга өйрәнү.
38	Дуслык хисе	Дуслык хисенең дәрәҗәсен, эчтәлеген табарга өйрәнү
39	Дуслык хисе	Дуслык хисе тууын өйрәнү. Дуслыкның нигезен белү.
40	Дуслык хисе	Әсәргә анализ ясарга өйрәтү. Дуслык сыйфатларын өйрәнү.
41	Дуслык хисе	Уйлап язарга өйрәнү
42	Дуслык хисе	Дуслыкка хыянәт итү тудырган хисне өйрәнү. Әсәргә анализ ясарга өйрәнү
43	Туган илгә мәхәббәт хисе.	Бу хиснең эчтәлеген табарга өйрәнү
44	Туган илгә мәхәббәт хисе	Бу хиснең эчтәлеген өйрәнү
45	Туган илгә мәхәббәт хисе	Шул темага багышланган әсәргә анализ ясарга өйрәнү
46	Туган илгә мәхәббәт хисе	Бу темага уйлап язарга өйрәнү
47	Игелек.	Эчтәлеге игелек булган әсәрләргә анализ бирергә өйрәнү Игелек сыйфатын өйрәнү
48	Гаделлек	Гаделлек белән якыннан танышу. Темасы гаделлек булган әсәрләргә анализ бирергә өйрәнү
49	Гаделлек	Гаделлек белән якыннан танышу. Темасы гаделлек булган әсәрләргә анализ бирергә өйрәнү
50	Гаделлек	Гаделлек белән якыннан танышу. Темасы гаделлек булган әсәрләргә анализ бирергә өйрәнү
51	Гаделлек	Гаделлек темасына уйлап Закирга бәя бирү.
52	Игелек.	Укучыларны игелекле вакыйгалар белән таныштыру.
53	Игелек	Тукайның игелеккә игелек белән җавап бирүен өйрәнү
54	Игелек.	Укучыларда хәтер үстерү.
55	Игелек	Уйлап язарга өйрәнү.
56	Гаделлек	Борынгы мифларда гаделлек темасын өйрәнү
57	Гаделсезлек. Әкияткә анализ.	Әсәргә анализ ясарга өйрәтү. Гаделлек хисе тәрбияләү
58	Гаделлек. Әкияткә анализ	Охшаш вакыйгаларны гомумиләштерергә өйрәнү
59	Гаделлек	Гаделлек турында уйлану
60	Гаделлек	Укучыларның белемен, уйлау дәрәҗәсен тикшерү.
61	Лирик шигырьгә анализ.	Белгәннәрне беркетү
62	Әдәби әсәргә анализ.	Укучыларны юмор аңларга өйрәтү.
63	Бәеткә анализ	Лирик әсәрләргә анализ ясау алымнарын кабатлау.
64	Юмористик әсәргә анализ	Көлкенең ничек ясалуын өйрәтү.
65	Шигырьгә анализ	Белгәннәрне ныгыту.
66	Шигырьгә анализ	Шигырьдәге сурәтләрне күрә белергә өйрәтү.
67	Үз кичерешләреңне сөйли белү	Кичерешләрне сөйләргә өйрәнү
68	Белгәнне ныгыту.	Укучыларның мөстәкыйль фикерләү дәрәҗәләрен тикшерү.

Методлар :

аңлату-күрсәту;
репродуктив, проблемалы укыту методы, өлешчә эзләнү (эвристик) методлар кулланыла;

Технологияләр:

үстерелешле укыту технологиясе;
информацион-коммуникатив технологияләр .

Бәяләү нормалары

Минутка укыганда куела торган таләпләр

№

Таләпләр

Билге

Шул сыйныфка таләп ителгән күләмдәге сүзләр (текст) тиз, ачык, дөрес әйтелеп, фикер аңлаешлы бирелсә, ягъни:

-фонетик үзенчәлекләр (хәрефләрнең укылыш үзенчәлекләре) дөрес бирелсә;

-татар әдәби теленең орфоэпик нормалары (сүзнең язылыш һәм әйтелеш үзенчәлекләре) сакланса;

-җөмләләр сөйләмнең төп структур берәмлекләренә (сүзләр-иҗекләргә; җөмлә-сүз тезмәләре һәм сүзләргә, мәгънәле кисәкләргә) дөрес бүленсә;

-тукталышлар (паузалар) дөрес ясалса, сүз басымы һәм логик басым дөрес укылса яисә язылса;

-интонацион яктан тестктагы җөмләләр дөрес тавыш белән укылса;

Укучының текст эчтәлегеннән чыгып бирелгән сорауларга төгәл җавап бирелсә;

“5”ле куела

Таләп ителгән күләмдәге сүзләр (текст) тиешле тизлектә укылса, ләкин кайбер сүзләрнең әйтелешендә фонетик, орфоэпик үзенчәлекләр тиешенчә үтәлмәсә, ягъни:

-кайбер сүзләрне укыганда, сүзләрнең укылыш үзенчәлекләре орфоэпик нормаларга туры килмәсә;

-сөйләмнең структур бүленешендә кайбер хаталар булса;

-җөмләне укыганда, интонацион яктан 1-32 төгәлсезлек җибәрелсә;

Укытучының сорауларына төгәл җавап бирсә

“4”ле куела

Уку тизлеге вакыт чикләренә сыймаса һәм уку барышында 3-4 фонетик,2-3 орфоэпик хата җибәрелсә;

Текст сөйләм берәмлекләренә тиешенчә бүленмәү сәбәпле, интонация төгәл бирелмәсә;

Текстны аңлап та, сорауларга бирелгән җавапларда төгәлсезлек булса;

“3”ле куела

Тиешле тизлектә уку күнекмәләре булмаса;

Уку барышында үтелгән орфограммаларда төгәлсезлекләр күп кабатланса;

Уку барышында җибәрелгән фонетик, орфоэпик, интонацион хаталар текст эчтәлеген аңлауга комачауласа;

Текст эчтәлеге буенча бирелгән сорауларга өлешчә генә җавап алынганда;

“2”ле куела

Сочинение бәяләү нормалары

№	Эшнең эчтәлеге һәм теле	Грамоталылыгы	Билге
1	Эчтәлек темага туры килә; язмада фактик ялгышлар юк;план (яки плансыз) эзлекле язылган;теле бай, образлы, стиль бердәмлеге сакланган	1 орфографик яки пунктуацион (яки грамматик) хата бар	“5”ле куела
2	Язманың эчтәлеге темага туры килә, ул дөрес ачылган; 1 фактик хата җибәрелгән, хикәяләү эзлеклелелегендә артык әһәмияте булмаган бозу сизелә;тулаем алганда, теле бай, образлы; стиль бердәмлеге сакланган	2 орфографик,1 пунктуацион (яки1 грамматик) хата бар	“4”ле куела
3	Эчтәлекне бирүдә мөһим читләшүләр бар: ул нигездә дөрес, ләкин фактик төгәлсезлекләр очрый, хикәяләү эзлекле түгел; телнең ярлылыгы сизелеп тора; синонимик сүзләрне аз куллана, бертөрлерәк синтаксик төзелмәләр файдалана, образлы түгел, сүз куллануда ялгышлар җибәрә; стиль бердәмлеге сакланып җитмәгән.	3 орфографик,2 пунктуацион 1 грамматик хата бар	“3”ле куела
4	Тема ачылмаган; фактик төгәлсезлекләр күп, планга туры килми, эзлеклелек бозылган; теле ярлы; сүз куллану ялгышлары еш очрый; стиль бердәмлеге юк.	Орфографик хаталарның саны 3тән, пунктуацион хаталарның саны 2дән, грамматик хаталарның саны 3 тән артык	“2”ле куела
5	Төгәлсезлекләр билгесе “2”ле кую нормасыннан артып китә.	Төгәлсезлекләр “2”ле кую нормасыннан артып китә.	“1”ле билгесе куела

Татар әдәбиятыннан календарь-тематик план

Сыйныф: 5 нче сыйныф.

Укытучы: Вәҗиева И.Ф.

Сәгатьләр саны: 70, атнага 2 сәгать исәбеннән (35 атна – 70 сәгать)

Теманы өйрәнү - 54 сәгать

Иншалар язу, иҗади эшләр – 12 сәгать

Класстан тыш уку – 4 сәгать

Программа: ”Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”, А.Г.Яхин, 5-11 нче сыйныфлар. Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2007 ел.

Дәреслек: А.Г.Яхин, Әдәбият: татар урта гомуми белем мәктәбенең 5 нче сыйныфы өчен дәреслек. – Казан: Мәгариф, 2011.

Өстәмә әдәбият:

Методик ярдәмлекләр:

Яхин А.Г. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту. – Казан: Мәгариф, 2007.

Абдрәхимова Я.Х. “Әдәбият дәресләрендә мөстәкыйль һәм иҗади эшләр”, А.Г.Яхин программасы нигезендә укытучылар өчен методик кулланма, Яр Чаллы, Барда, 1997 ел.

Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: Мәгариф, 2004.

Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ә.М., Гыйләҗев Т.Ш. Татар әдәбияты: Теория. Тарих. – Казан: Мәгариф, 2004.

№	Дәрес темасы	Сәг. саны	Дәрес тибы	Укучылар эшчәнлегенә характеристика яки эшчәнлеге төрләре	Методик кулланма	Материалны үзләштерүнең нәтиҗәсен планлаштыру	Өй эше	Кал.ср.
								план	факт
1	Матур әдәбият- сәнгатьнең бер төре. Әдәбиятны өйрәнү юллары.	1	Яңа материалны үзләштерү	Сыйныф белән танышу, бала-ларның уку дәрәҗәсен белү.	Дәреслек, методик кулланма.	Әдәбият-әдәпкә өйрәтә.	Нәтиҗәләрне өйрәнергә.	4.09	4.09
2	Бәя бирү алымы буларак чагыштыру.	1	Яңа материалны үзләштерү	Уйларга өйрәтү.	Дәреслек, методик кулланма.	Нәтиҗәләр чыгару.	7 нче биттәге рәсем буенча эшләргә	6.09	6.09
3	Бер үк нәрсәнең үз эчендә каршылыкка килүенә корылган әсәрләр.	1	Яңа материалны үзләштерү	Шигырьләрнең ике өлешен табарга өйрәнү.	Мәзәкләр”Бәхетле”, “Балыкчы”	Персонажлар- геройлар.	Г.Тукай шигырьләрен белергә .	11.09	11.09
4	Каршылык ясау ысуллары.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әсәр төзелешен абайларга өйрәтү.	Г.Тукай .Баскыч.	Каршылык.	3 нче биремне эшләргә.	13.09	13.09
5	Төзелешендә каршылык яткан шигырьләрне өлешләргә бүләргә өйрәнү.	1	Яңа материалны үзләштерү	Теорияне куллана белү.	Ш.Галиев.Чабалар.Атлапр чыктым Иделне. Мәзәк.Солдат.	Өлешләр-каршы яклар.	“Хәйләкәр әтәч” әкиятен укырга	18.09	18.09
6	Каршылык төрләре.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әкият төзелеше белән таныштыру.	Дәреслек,“Хәйләкәр әтәч”	Сюжет-эчтәлек.	“Төлке белән торна “ укырга	20.09	20.09
7	Әкиятләрнең төзелеше.	1	Яңа материалны үзләштерү	Уйларга өйрәтү.	“Төлке белән торна” , “Әләкче”	Өлешләр	Әкият уйларга	25.09	25.09
8	Сыйныфтан тыш уку№1	1	Сыйныфтан тыш уку дәресе	Мөст.уку дәрәҗәсен барлау.	А.Алиш “Сертотмас үрдәк”	Әкият төзелеше.	Табышмаклар җыярга	27.09	27.09
9	Иҗади эш. Сюжет төзергә өйрәнү.	1	Сойләм үстерү	Сюжет төзер-гә өйрәтү.	Дәреслектән эш шартлары.		Язып бетерергә.	02.10	02.10
10	Анализның башы- әсәрләрне икегә таркату.	1	Яңа материалны үзләштерү	Уйларга өйрәтү.	“Ябалак”, “Акыллы килен”	Тема- нәрсә турында?	“Акыллы килен “ әкиятен укырга	4.10	4.10
11	Чагыштыру төрләре.	1	Яңа материалны үзләштерү	чагыштыру үзенчәлеген өйрәтү.	М.Галәү.Болганчык еллар. .	Мәкальләр.Әйтемнәр. Алар арасында аерма.	“ Таз” шигыреннән өзек ятларга	9.10	9.10
12	Әсәргә анализ. Каршы якларны табу.	1	Яңа материалны үзләштерү	Катлаулы төзелешне гадиләштерергә өйрәтү.	Г.Тукай “Күгәрчен”,“Таз”	Чагыштыру. Мәсәл.	"Күгәрчен” шигыренә анализ	11.10	11.10
13	Әсәр төзелеше.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әсәр төзелешен аңларга өйрәтү.	“Төшеңне сөйлисеңме?”		“Богдай”хикәясен сөйләргә өйрәнергә	16.10	16.10
14	Мәгънә. Әсәр төзелеше.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әсәр эчтәлеген, образларның мәгънәсен табарга өйрәтү	Ш.Галиев. Надан. З.Бәшири. Яхшылык. Мәзәк. Йөзек. Дәрдемәнд.Богдай.	Мәгънә.	Үтелгәннәрне кабатларга	18.10	18.10
15	Әйтемнәр, мәкальләр	1	Яңа материалны үзләштерү	Алардан файдалана белергә өйрәтү.	Дәреслек.	Арттыру алымы.	Әйтемне мәк.-дән аерырга өйрәнергә	23.10	23.10
16	Мөстәкыйль эш. Әйтемнәрне файдалана белү.	1	Контроль дәрес	Әйтемнәрне файдалана белү дәрәҗәсен билгеләү.	Сораулыклар, методкулланма.		25 нче битәге биремнәрне эшләргә	08.11
17	Катлаулы каршылык.	1	Яңа материалны үзләштерү	Сәнгать әсәрләренең төзелешен өйрәтү.	“Аю белән бабай”	Каршылык.	28-30 нчы битләрне укырга	30.10
18	Әсәр төзелешен өйрәнү, эчтәлек табу.	1	Яңа материалны үзләштерү	Мөст. уйларга өйрәтү.	Мәзәкләр.Иген.Сарык. Ш.Галиев.Һәркем әйтә дөресен.	Әдип-Укучы диалогы.	Мәзәкләргә анализ ясарга	13.11
19	Әсәр төзелеше . Әсәрдә мәгънә	1	Катнаш дәрес	Мөст. уйларга өйрәтү	Сораулыклар, методкулланма	Проблеманы чишү	Иҗади эшне үтәргә	15.11
20	Хис дәрәҗәсе. Сыйфат дәрәҗәсе төрләре.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хиснең әсәр эчтәлеге булырлык әһәмиятле чынбарлык икәнен аңлату.	Г.Тукайның җырлар турында мәкаләсе.	Җыр төрләре.	Нәтиҗәләрне өйрәнергә	20.11
21	Халык җырларының эчтәлеге.	1	Яңа материалны үзләштерү	Җырларның төзелешен, эчтәлеген өйрәтү.	Халык җырлары.	Әсәр өлешләре.	Җырга анализ ясарга.	22.11
22	Хис дәрәҗәсе, сәбәбе,юану өлеше	1	Катнаш дәрес	Җырларның төзелешен, эчтәлеген өйрәтү	Халык җырлары	Әсәр өлешләре	Мәзәкләр алып килергә	27.11
23	Сыйфат дәрәҗәсенә корылган әсәрләрне өйрәнү.	1	Яңа материалны үзләштерү	Сыйфат дәрәҗәсенең арттыру ысулын өйрәнү.	Дәреслек, Мәзәкчәләр:” Ике дус”һ.б.	Бәя бирү алымнары.	41 нче биттәге биремнәрне үтәргә.	29.11
24	Сыйфат дәрәҗәсенең төрләре	1	Ныгыту дәресе	Сыйфат дәрәҗәсенең төрләре	Дәреслек,сүзлекчә	Бәя бирү алымнары	Нәтиҗәләрне өйрәнергә	04.12
25	Кабатлау алымын өйрәнү.	1	Яңа материалны үзләштерү	Кабатлауның анализ ни-гезе булуын өйрәтү.	Г.Тукай “Бәйрәм бүген”, Г.Кутуй “Сагыну”	Чагыштыру, кабатлау.	Өзекне ятларга.	06.12
26	Мәгънә төрләре.	1	Яңа материалны үзләштерү	Табышмакның мәгънәсен табарга өйрәнү	Дәреслек, методик кулланма, К.Насыйри җыентыгы.	Табышмак төзелеше.	47 нче биттәге биремне эшләргә	11.12
27	Табышмакларда мәгънә табу	1	Ныгыту дәресе	Табышмакның мәгънәсен табарга өйрәнү	Дәреслек, методик кулланма, К.Насыйри җыентыгы.	Табышмак төзелеше.	Табышмаклар алып килергә	13.12
28	Сыйныфтан тыш уку№2	1	Сыйныфтан тыш уку	Табышмаклар чишү	Табышмаклар җыентыгы	Метафора-вакыйга.	48-49 нчы битләрне укырга.	18.12
29	Метафора.	1	Яңа материалны үзләштерү	Метафора алымын өйрәнү.	Дәреслек, методик кулланма.	Метафора.	48-49 нчы битләрне укырга	20.12
30	Сюжет.Әсәргә анализ	1	Яңа материалны үзләштерү	Эчтәлекләр кушу алымын өйрәтү.	Дәреслек, методик кулланма. Ф. Әмирхан “Нәҗип”.	Сюжет. Кабатлаулар	Сорау һәм биремнәрне эшләргә.	25.12
31	Әсәрдәге образларның мәгънәсен табу. Инша язу.	1	Сөйләм үстерү	Уйлап язарга өйрәтү.	Инша язу:“Үкенү “		Язманы төгәлләргә.	27.11
32	Әсәрнең өлешләре һәм алар арасындагы бәйләнешләр.	1	Яңа материалны үзләштерү	Образлар арасындагы бәйлә-нешләрне әсәрнең мәгънәсен табу.	М. Әгъләм. Тургай. Р.Фәйзуллин Таң.һ.б.	Чагыштыру. Каршылык.	Анализ алымнарын кабатларга.	15.01
33	Хис. Әдәби әсәр эчтәлеге. Әти-әниләргә мәхәббәт хисе.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хис турында аңлатма бирү. Хиснең әдәби әсәр эчтәлеге була алуына ышандыру.	Дәреслек, методик кулланма З.Туфайлова “Әни” сүзе. С.Габделмән. Бер сукыр баланың моң	Хис төрләре. Тема.	Минем әнием нинди? Соравына җавап эзләргә.	17.01
34	Әни каргышы. Бәеттә мәхәббәт үзенчәлеге.	1	Яңа материалны үзләштерү	Бәеттә баланың анага, ананың балага булган мәхәббәт үзен-чәлеге.	“Сак-Сок” бәете Дәреслек, методик кулланма.	Бәет. Хис сыйфатлары.	Ә.Еникинең “Матурлык” хикәясен укырга..	22.01
35	Хикәя сюжеты.	1	Яңа материалны үзләштерү	Сюжет сөйләргә, гомумиләш-терергә өйрәнү.	Дәреслек, методик кулланма. Ә.Еники “Матурлык”.	Лирик герой- узгынчы шәкерт.	Әсәргә анализ ясарга өйрәнеп килергә.	24.01
36	Ата- анага мәхәббәт, ата-ана мәхәббәте.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хикәянең эчтә-леген анализ нәтиҗәсендә табарга өйрәтү.	Дәреслек, методик кулланма. Ә.Еники “Матурлык”	Лирик герой	Ф.Хөснинең “Малай белән солдат “укырга.	24.01
37	Ф.Хөснинең “Малай белән солдат “хикәясендә хисләр чагылышы.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хикәянең эчтә-леген анализ нәтиҗәсендә табарга өйрәтү	Дәреслек, методик кулланма	Тема. Сюжет.	Минем әти.Телдән хикәяләү.	29.01
38	Дуслык хисе.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әсәргә анализ ясарга өйрәтү.	Һ.Такташ “Мокамай”	Лирик герой.	Ш.Галиев “Рәх-мәтләр хакында”- укырга.	31.01
39	Дуслык сыйфатларын өйрәнү. Дуслыкка хыянәт.	1	Яңа материалны үзләштерү	Анализ ясарга өйрәтү.	Дәреслек, методик кулланма. “Алтын балдак”	Әкият, аның үзенчәлекләре.	Әкиятнең ахы-рын уйлап бете-рергә: балдак сиңа эләксә нишләр идең?	05.02
40	“Турай батыр “әкиятендә хис бирелеше.	1	Яңа материалны үзләштерү	Дуслыкка хыя-нәт итү тудыр-ган хисне өйрә-нү.	Дәреслек, методик кулланма. “Алтын балдак”	Вакыйга. Каршылык. Әсәр төзелеше.	“Турай батыр “әкиятен укып бетерергә.	07.02
41	Иҗади эш	1	Сойләм үстерү	Дуслык хисен аңлату.	Иҗади эш бүлеге буенча эш.		“Шүрәле” 4 -бүлектән өзек ятларга.	12.02
42	Туган илгә мәхәббәт хисе.	1	Яңа материалны үзләштерү	Илне ярату хисе белән таныштыру.	Г.Тукай “Шүрәле”	Пейзаж	Туган ягым. Тасвирлама.	14.02
43	Игелек.	1	Яңа материалны үзләштерү	Эчтәлеге игелек булган әсәрләргә анализ ясарга өйрәтү.	З.Мансур “Кыр-мыска”, Н.Мадьяр”Әби күзлеген эзли”.	Тема.	Г. Ибраһимов “Алмачуар” 1-3 бүлекләрен укып килергә.	19.02
44	Гаделлек. Әлеге сыйфатның эчтәлеге белән таныштыру.	1	Яңа материалны үзләштерү	Гаделлек сыйфатының эчтәлеге белән таныштыру.	Г. Ибраһимов “Алмачуар”	Тема. Образлар.	Әсәрне укып бетерергә.	21.02
45	Г. Ибраһимов “Алмачуар” әсәрендә гаделлек темасы.	1	Яңа материалны үзләштерү	Темасы гаделлек булган әсәрләргә анализ бирергә өйрәнү.	Г. Ибраһимов “Алмачуар”	Бәяләмә.	Вакыйгаларны берләштерергә.	26.02
46	Образ. Аның кичерешләре.	1	Кабатлау	Гаделлек тема-сына уйланып, Закирга бәя бирү.	Г. Ибраһимов “Алмачуар”	Төп һәм ярдәм-че образлар.	Г.Тукайның “Исемдә калган-нар”әсәрен укырга.	28.02
47	Г.Тукайның “Исемдә кал-ганнар”әсәрендә игелеклелек хисләре чагылышы.	1	Яңа материалны үзләштерү	Игелекле ва-кыйгалар белән таныштыру.	Г.Тукайның “Исемдә калганнар”әсәре	Автобиография.	Истәлекләрен сөйләргә өйрәнергә.	05.03
48	Игелеккә игелек белән җавап бирү.	1	Кабатлау	Игелеклелек тәрбияләү.	Г.Тукайның “Исемдә калганнар”әсәре		Ә.Фәйзи “Кечкенә Апуш”	07.03
49	Сыйныфтан тыш уку№3	1	Ныгыту	Чагыштырма бәяләмә бирер-гә өйрәтү.	Ә.Фәйзи “Кечкенә Апуш”	Биография. Автобиография.	Иншага әзерләнергә.	12.03
50	Инша: “Истә калганнар	1	Сөйләм үстерү	Хәтер үстерү, уйлап язарга өйрәнү.	Инша: “Истә кал-ганнар”.		Ф. Яруллин “Зәңгәр күктә ай коена.” Укырга.	14.03
51	Әхлак сыйфаты: игелеклелек.	1	Яңа материалны үзләштерү	Игелеклелек тәрбияләү.	Ф.Яруллин “Зәңгәр күктә ай коена.”			19.03
52	Контроль эш.	1	Контроль	Нәрсә ул хис, лирик герой, һ.б.	Тест формасында язма эш башкару. Тиз уйларга өйрәтү		Мифлар белән танышып килергә.	21.03
53	Мифлар.	1	Яңа материалны үзләштерү	Мифларны өйрәтү.	”Тавык” “Нәркәс чәчәге” “Песи”	Мифлар. Аларның тари-хы.		02.04
54	Гаделсезлек.	1	Яңа материалны үзләштерү	Гаделлек тәрбияләү.	“Ак бүре” әкиятенә анализ.		Хәтердән сөйләргә.	04.04
55	Гаделлек.	1	Яңа материалны үзләштерү	Охшаш вакыйгаларны гомумиләштерергә өйрәнү.	“Ак бүре” әкияте		4-6 биремнәргә җавап бирергә.	09.04
56	Туган якка мәхәббәт. Метафора-вакыйга.	1	Яңа материалны үзләштерү	Әсәргә анализ ясарга өйрәтү. Темаларын табу.	И.Гази “Кояш артыннан киткән тургай”.	Метафора	Дәреслектән анализны өйрәнергә.
57	Хикәяләр төзелеше.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хикәяләрнең төзелешен табаргаөйрәтү.	И.Низамов “Теш үтмәгәч”, М.Кәрим “Томау”	Анализ тәртибе.	О.Генри “Соңгы яфрак”әсәрен укырга.	11.04
58	Хикәя сюжетын төзергә өйрәнү.	1	Яңа материалны үзләштерү	Хикәяләрнең төзелешен анализлау.	О.Генри “Соңгы яфрак”	Хикәя сюжеты.	Иншаны караламада яза башларга.	16.04
59	Инша. Хикәя сюжеты.	1	Сөйләм үстерү	Фикерләү сәләтләрен барлау.	Язмаларны дәвам итү.		“Тоткын Сөем-бикә”, “Җибәрә-сем килми янымнан.”	18.04
60	Бәеткә анализ	1	Кабатлау	Лирик әсәргә анализ ясау тәртибен искә төшерү	“Тоткын Сөем-бикә”, “Җибәрәсем килми янымнан”	Бәет.	“Югалган башмак бәете”. Укырга.	23.04
61	Юмористик әсәргә анализ	1	Кабатлау	Көлкенең ничек ясалуын өйрәтү	“Югалган башмак бәете”	Ирония		25.04
62	Контроль эш. Анализ юллары.	1	Өлешчә эзләнү	Үткәннәрне хәтердә калдыру.	Методик кулланма. 101 бит; сораулар: 1-12.		Ф.Әмирхан “Балалар атавы” Эчтәлекне сөйл.	30.04
63	Фантастик-күзаллаулы әсәрләр.	1	Яңа материалны үзләштерү	Фантастик-күзаллаулы әсәрләргә анализ.	Ф.Әмирхан “Балалар атавы”	Фантастика	Г.К.Андерсен “Патшаның яңа киеме”	02.05
64	Авторлы әкиятләр.	1	Яңа материалны үзләштерү	Халык әкиятләре булмаган әкиятләрне анализлау.	Г.К.Андерсен “Патшаның яңа киеме”	Автор-язучы, әдип.	Г.Сабитов”Ур-ман кызы Таңсылу” Эчтәлекне сөйләргә өйрән.	07.05
65	Сыйныфтан тыш уку №4. Тылсымлы хикәяләр.	1	Кабатлау	Тылсым алымнары белән таныштыру.	Г.Сабитов”Урман кызы Таңсылу”	Тел-сурәтләү чаралары.	Г.Сабитов”Урман кызы Таңсылу”	09.05
66	Тылсымлы хикәяләрнең төп үзенчәлекләре.	1	Яңа материалны үзләштерү	Тылсымлы хикәяләрне анализларга өйрәтү.	Г.Сабитов”Урман кызы Таңсылу”			14.05
67	Инша.Чагыштырма бәяләмә бирү.	1	Сөйләм үстерү	Образларның үзенчәлекләрен табарга өйрәтү.	Ф.Яруллин “Урман кызы.”, Г.Сабитов”Урман кызы Таңсылу”	Бәяләмә. Үзбәя.	Язманы тәмамларга.	16.05
68	Бәяләмәләргә анализ.	1	Кабатлау	Язмаларны бәяләргә өйрәнү	Иншалар.			21.05
69	Гомумиләштереп кабатлау.	1	Кабатлау					23.05
70	Резерв дәрес	1						28.05

Кушымта

Укыту – методик комплекты

Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы, 5-11 нче сыйныфлар/А.Г.Яхин.- Казан: Мәгариф нәшрияты, 2008
Татар мәктәпләрендә әдәбияттан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты/Ф.Ә.Ганиева, А.Г.Яхин, Л.Г.Әминова.-Казан, 2005 Әдәбият: Татар урта гомуми белем мәкт. 6нчы с-фы өчен дәреслек-хрестоматия./А.Г.Яхин.-Казан:Мәгариф,2011
5 нче сыйныфта әдәбият дәресләре: Укытучылар өчен методик кулланма/А.Г.Яхин.-Казан: Мәгариф,2005
Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина, М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф,2005
Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма/Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф,2007

Предварительный просмотр:

“Каралды”

Методик берләшмә җитәкчесе:

__________ Габидуллина Ф.Н.

Беркетмә №1, “___” ______ 2012 ел.

“Килешенде”

Уку-укыту эшләре буенча директор

урынбасары: ___________Галиева Г.Ө.

“___” ____ 2012 ел.

“Раслыйм”

Директор: _________ Хәмидуллин М.Р.

Приказ №

“___” _____ 2012 ел.

ТАТАР УРТА ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ

7 НЧЕ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН

2012 – 2013 нче уку елына

ТАТАР ӘДӘБИЯТЫННАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Төзүче: Вәҗиева Илсөяр Фәрит кызы,

Минзәлә муниципаль районы Тауасты Байлар урта гомуми белем бирү мәктәбенең

беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Педагогик киңәшмә утырышында каралды.

Беркетмә №_____, _____________, 2012 ел.

Татар әдәбиятыннан эш программасы

7 нчы сыйныф

(70 сәг)

Аңлатма язуы

Эш программасы статусы.

Программа нигезенә Россия, Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды, “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”( авт.А.Г.Яхин ,Казан, “Мәгариф”, 2008)

Эш программасы структурасы.

Эш программасының эчтәлеге.

Татар әдәбиятын укытуның максатлары:

татар әдәбиятының бай тарихын, классик язучыларының иҗатларын һәм иң күренекле әсәрләрне өйрәнү, үзләштерү
иң күркәм әсәрләр мисалында рухи байлыкның кыйммәтен күрсәтү, дәрәҗәсен күтәрү
укучыда кызыксыну хисен уяту, белем алуга, иҗади һәм рухи үсүгә теләк – омтылыш тудыру, укучының иҗади сәләтен үстерү

Укыту планында 7 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 2 сәгать вакыт бирелә. Татар әдәбиятыннан тематик планны “Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы”на (А.Яхин, 5-11сыйныф, 2008) нигезләнеп төзедем. Программада 70 сәгать каралган: әдәби төрләр, жанрлар – 25 сәгать, язучы иҗаты – 35 сәгать. кабатлау – 2 сәгать, инша язу – 8 сәгать.

Программаның эчтәлеге

№	Төп темалар	Сәг.	Белем һәм күнекмәләр
1	Кабатлау	4	Кабатлау, әдәби төрләрнең үзенчәлекләрен искә төшереп, әсәрләргә бергәләп анализ ясау
2	Халык иҗаты жанрлары әйтемнәр һәм мәкальләр Халык җырлары. Мөнәҗәтләр. Бәетләр	6	Әйтемнәрнең һәм мәкальләрнең уртак һәм аермалы якларын ачыклау Лирик җырларның мөнәҗәтләр һәм бәетләр белән уртак сыйфатларын, аермалы якларын ачыкларга өйрәнү
3	Әкиятләр	4	Көнкүреш әкиятләре. Хайваннар турындагы әкиятләр. Тылсымлы әкиятләр. Уртак сыйфатлары, аермалары
4	Әдәби жанрлар мәсәлләр	2	Мәсәлнең жанр буларак үзенчәлеген ачыклау.
5	Хикәяләр	10	Хикәя жанрының үзенчәлеге. Хикәяләргә фәнни анализ. Әсәрдәге вакыйгалар. Аларның сюжетка оешуы
6	Лирик шигырьләр	6	Шигырьдә үзенең кичерешләре турында сөйләүче лирик герой. Лирик герой һәм автор. Шигырьне бөтенлек ясаучы чаралар: бертөрле строфалар, рифмалар, ритм, басым тәртибе, кабатлаулар. Лирик шигырьнең үзенчәлекле эчтәлеге. Эчтәлекне анализ ясап табу гамәлләре.
7	Драмалар	2	Драма төренең һә драма жанрының аермасы. Драма әсәрләрен лирик шигырь һәм чәчмә әсәр үзенчәлекләре
8	Повестьлар	2	Повесть жанрының хикәя һәм роман жанрлары белән уртак сыйфатлары һәм аермасы. Әсәрдәге сюжет сызыклары.
9	Язучы иҗатына анализ Сибгат Хәким	5	Тормыш юлы. Иҗатындагы төп темалар: сөю сагышы, сугыш еллары, илнең иминлеге. “Диңгез күзе”, “Шигырь ничек туа?”, “Көз”, “Давыл чәчәкләре”, “Бу кырлар, бу үзәннәрдә”, “Фазыл чишмәсе”шигырьләренә анализ
10	Шәехзадә Бабич	5	Тормыш юлы. Иҗаты. Бабичның татар – башкорт язучысы булуын аңлату. Шигырьләренә анализ: “Дөньяга”, “Бәхетсез мин”, “Хәсрәт сагызы”, “Кышкы юл”, “Язгы җыр”
11	Шәриф Камал	4	Тормыш юлы. Иҗаты. “Әүвәл - әүвәл заманда”, “Акчарлаклар” әсәрләрен өйрәнү, анализлау
12	Фатих Әмирхан	5	Тормыш юлы. Иҗаты. “Хәят” әсәрен өйрәнү
13	Галимҗан Ибраһимов	4	Тормыш юлы. Иҗаты. “ Уты сүнгән җәһәннәм”, “Карт ялчы”әсәрләренә анализ
14	Галиәсгар Камал	4	Тормыш юлы. Иҗаты. “Беренче театр”, “Бүләк өчен” пьесаларына анализ ясау
15	Мөстәкыйль эшләр. Кабатлау	7

7нче сыйныф башына укучыларның формалаштырылган белем –күнекмәләре :

тезмә төр әсәрләрнең үзенчәлекләрен белү;
лирик шигырь төрләрен аеру, өлешләрне тоташтырып торучы үзәк(фокусны) табу, өлешләрне бәйләүче чараларны тану,

аларга анализ ясау күнекмәләре;

чәчм әсәрләр үзенчәлеген белү;
драма әсәрләре үзенчәлеген тану;
юмористик һәм сатирик әсәрләр үзенчәлеген аеру;
сайлап алган әсәрнең (кыскача, тулы, аерым бүлекләренең) эчтәлеген сөйли белү;
әсәрнең сәнгатькүренеше икәнлеген аңлата алу;
бер яки берничә әсәр геройларын чагыштырып, уртак һәм үзенчәлекле якларын табу;
төрле әсәрләрнең проблемаларын яки темаларын чагыштыру, үзенчәлекләрен билгеләү;
шигырьне яттан белү яки прозадан өзекне яттан сөйләү;

7 нче сыйныф ахырына укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

тәкъдим ителгән эпик, лирик һәм драматик әсәрләрне уку һәм аларга үз мөнәсәбәтең, бәяң булу;
сайлап алган әсәрнең (кыскача, тулы, аерым бүлекләренең) эчтәлеген сөйли белү;
эпик әсәр буенча изложение язу;
әдәби әсәрнең төрләрен аера алу;
сайлап алып (яки тәкъдим ителгән) язучының тормыш юлын, иҗатын сөйләү;
әдәби әсәрнең төрен, жанрын исбатлау;
әдәби әсәрнең темасын, төп фикер – идеясен билгеләү;
әдәби әсәр героена характеристика бирү;
эпик әсәрнең бер өлешен образлы сөйләү;
шигырьне яттан белү яки прозадан өзекне яттан сөйләү;
әсәрнең сәнгатькүренеше икәнлеген аңлата алу;
бер яки берничә әсәр геройларын чагыштырып, уртак һәм үзенчәлекле якларын табу;
төрле әсәрләрнең проблемаларын яки темаларын чагыштыру, үзенчәлекләрен билгеләү;
әдәби әсәрнең әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;
әсәрдә сюжет элементларын аера, композициясен, тел – сурәтләү чараларын күрсәтә, аңлата белү;
автор сөйләмен һәм персонажлар телен анализлау;
әдәби әсәр буенча сочинение язу;
татар, рус (яки башка халыкларның) әдәбиятларында бер төрдәге темага язылган әсәрләрне чагыштыру, милли үзенчәлекләрен ачыклау;
ирекле темага сочинение язу

7 нче сыйныфта әлеге эш прораммасын тормышка ашырганда түбәндәге методлар һәм технологияләр кулланыла:

аңлату-күрсәту; репродуктив, проблемалы укыту методы, өлешчә эзләнү (эвристик) методлар;
үстерелешле укыту технологиясе;
проблемалы укыту;
информацион-коммуникатив технологияләр .

Календарь-тематик план

Татар әдәбияты

Сыйныф: 7

Укытучы: Вәҗиева Илсөяр Фәрит кызы

Дәресләр саны: барлыгы – 70 сәг, атнага - 2 сәг

Контроль дәресләр: 1сәг.

Класстан тыш уку- 6 сәг.

Укыту – методик комплекты

Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы, 5-11 нче сыйныфлар/А.Г.Яхин.- Казан: Мәгариф нәшрияты, 2008
Татар мәктәпләрендә әдәбияттан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты/Ф.Ә.Ганиева, А.Г.Яхин, Л.Г.Әминова.-Казан, 2005 Әдәбият: Татар урта гомуми белем мәкт. 7 нчы с-фы өчен дәреслек-хрестоматия./А.Г.Яхин.-Казан:Мәгариф,2006

Өстәмә әдәбият

7 нчы сыйныфта әдәбият дәресләре: Укытучылар өчен методик кулланма/А.Г.Яхин.-Казан: Мәгариф,2007
Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина, М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф,2005
Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы сыйныфларында эшләүчеукытучылар өчен кулланма/Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф,2007.

№	Сәг. саны	Үткәрү вакыты	Дәрес темасы	Дәрес тибы	Белем һәм күнекмәләр.	Укучылар эшчәнлеге	Контроль	Өй эше
		фактик	План буенча

	4			Кабатлау
1	1	04.09	04.09	Лирик шигырьләргә анализ ясау үзенчәлеге	Белемнәрне системалаштыру	Үткән елларда алган белемне һәм анализ күнегүләрен искә төшерү	Хәсән Туфан “Җанлы кояшлар” шигыренә анализ ясау .Сибгат Хәким “Егетләре Казан артының “шигырен уку		“Егетләре Казан артының” шигыренә анализ ясарга
2	1	08.09	08.09	Чәчмә әсәрләргә анализ	Белемнәрне системалаштыру	Хикәяләргә анализ ясау алымнарын искә төшерү	Ибраһим Гази “Малайлыкта кунакта”. әсәренә анализ ясау		Сюжетны кыскартып сөйләргә
3	1	11.09	11.09	Әсәргә анализ	Белемнәрне системалаштыру	Әсәргә анализ ясау гамәлләрен искә төшерү.	Марсель Галиев. “Шүрәле гаеплеме?” әсәре буенча фикер алышу	Резеда Валие-ва “Дуслык”- мөст.рәвештә анализ ясау	1,2 нче биремнәр
	6	Халык иҗаты жанрлары
4	1	.15.09	.15.09	Әйтем һәм мә-кальләрне жанр итеп җыйган уртак сыйфатлар.	Яңа белм үзләш-терү	Әйтемнәрнең һәм мәкальләрнең төп вазифасын табу.	Әйтемнәр һәм мәкальләргә анализ ясау.		Өлкәннәрдән әйтем-мәкальләр язып килергә
5	2	18.09	18.09	Халык җырлары	Яңа белм үзләш-терү	Бу җанрның үзенчәлеген өйрәнү.	Халык иҗат иткән Җырларга анализ ясау.	Нәрсә ул халык җыры? – мөст.эш	1 халык җырын язып ятларга
6	3	22.09	22.09	Мөнәҗәтләр	Яңа белм үзләш-терү	Мөнәҗәтләрнең үзенчәлеген аңлату	“Анага бала күкрәк сагышы” мөнәҗәтенә анализ		Модель буенча сөйләргә
7	4	25.09	25.09	Бәет жанры	Яңа белм үзләш-терү	Бәет жанры белән танышу	Гайшә матур белән гашыйк Камил бәетен өйрәнү	Иҗади эш	Дәреслектән укырга
8	5	29.09	29.09	Класстан тыш уку Бәетләр	Белемнәрне камил-ләштерү		Авылымда иҗат ителгән бәетләр белән танышу, яңаларын язып алу		“ Сөембикә” бәетен укырга *Яңа бәетләр табып язып алып килергә
9	6	02.10	02.10	Татар халык иҗаты әсәрләре	Белемнәрне камил-ләштерү	Иҗади фикерләргә өйрәнү.	Әйтемнәр, мәкальләр, Мәзәкләр., җырлар.	Мөст.язма эш	Биремнәрне үтәргә
	4	Әкиятләр
10	1	06.10	06.10	Әкиятләр Халык иҗаты жанрлары	Яңа белм үзләш-терү	Әкият җанрының үзенчәлекләрен өйрәнү.	әкият жанрының үзенчәлекләрен ачыклау		Модель буенча сөйлә
11	2	09.10	09.10	Көнкүреш әкиятләре “Мактанчык бай” “Саран белән Юмарт”	катнаш	Көнкүреш әкиятләренең үзенчәлеген өйрәнү	“Мактанчык бай” “Саран белән Юмарт” әкиятләренә анализясау		әкиятләрнең сюжетын кыскартып сөйләргә
12	3	13.10	13.10	Хайваннар турында әкиятләр	катнаш	Хайваннар турындагы әкиятләрнең үзенчәлеген өйрәнү	“ Әтәч патша” “ Кыңгыраулы тычкан баласы” әкиятләренә анализясау	1 нче биремгә җавапны табарга “Кыңгыраулы тычкан баласы”	Әкият иҗат итәргә 1 әкият укырга, сөйләргә
13	4	16.10	16.10	Тылсымлы әкиятләр	катнаш	Тылсымлы әкиятләр үзенчәлеген ачыклау	“Унөч” “Алтын алма” әкиятләренә анализ ясау	Әкият төрләре-нең моделен мөст. төзү	“ Мең дә бер кичә”дән 1 әкият укып килергә
	2	Әдәби жанрлар.
14	1	20.10	20.10	Әдәби жанрлар үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	1.Әдәби жанрларның матур әдәбият бөтенлеге эчендәге урыныначыклау	Габдулла Тукай “Ике эт” “Мәрхәмәтле төлке әсәрендә төп фикереңне аңлата алу		Анализны кабатларга
15	2	23.10	23.10	Иҗади язма эш. Мәсәл язарга	контроль	Анализ ясарга, мәгънә табарга күнегү, сөйләм үстерү		Иҗади язма эш. Мәсәл язарга	Язып килергә
	10	Хикәяләр.
16	1	27.10	27.10	Хикәя жанрының үзенчәлеге.	Яңа белем үзләш-терү	Хикәя жанрының үзенчәлеген табу.	Ф. Әмирхан “ Ул үксез бала шул” хикәясенә анализ ясау	Тест сораулары Ф.Әмирхан иҗаты буенча	Хикәягә анализ ясау моделен кабатларга
17	2	30.10	30.10	Ф. Әмирхан “Корбан”	Яңа белем үзләш-терү	Анализ ясарга, мәгънә табарга күнегү	“ Ул үксез бала шул” хикәясенең мәгънә ясау		Төп геройга характеристика язарга
18	3	10.11	10.11	Класстан тыш уку	Белемнәрне камил-ләштерү	А.Гыймадиевның “Ниязның рекордлар китабы” әсәрен анализлау.	А.Гыймадиевның “Ниязның рекордлар китабы” әсәрен анализлау.	Сорауларга җавап бирү	К. Насыйри. “ Әбугалисина” укырга
19	4	13.11	13.11	Хикәяләрдә хис үзгәрүе	Яңа белем үзләш-терү	Хикәяләрдәге эчке вакыйганы табарга өйрәнү	М. Галиев. “ Балачак әсирлегендә” әсәрен анализлау		Модель буенча сөйләргә
20	5	17.11	17.11	Хикәяләрдә хис үзгәрүе	Белемнәрне камил-ләштерү	Хикәяләрдәге эчке вакыйганы табарга өйрәнүне дәвам итү	М. Галиев. “ Балачак әсирлегендә” әсәрен анализлау	Иҗади эш Илшатның холкы	Иҗади эшне язып бетерергә
21	6	.20.11	.20.11	Хикәя жанрының үзенчәлеге	катнаш	Хикәя язарга өйрәнү	М. Әмир. “Мөстәкыйм карт йокысы”әсәрен өйрәнү		“ Сөенечле хәбәр “ хикәясен укырга.
22	7	24.11	24.11	Сөйләм үстерү. 1.”Кышкы вакыйга” 2.” Кышкы матурлык” 3.”Кышны яратам”	Сөйләм үстерү	Хисләрне язмада чагылдыру күнекмәсен булдыру	Туган ягымда кыш темасында хисне бирү	Инша язу 1.”Кышкы вакыйга” 2.” Кышкы матурлык” 3.”Кышны яратам”	Язып килергә
23	8	27.11	27.11	Хикәяләрдә персонажлар хисе	Яңа белем үзләш-терү	Персонажларның күңел дөньясын күрергә күнегү	Роза Хафизова “ Сөенечле хәбәр” әсәрендә персонаж-ларның күңел дөньясын табу		Кыскача эчтәлеген сөйләргә
24	9	01.12	04.12	Хикәяләрдә персонажлар хисе	Белемнәрне камил-ләштерү	Персонажларның күңел дөньясын күрергә күнегү	Роза Хафизова “ Сөенечле хәбәр” әсәренә анализ		“Хисләремне әйтәм” Шигырь, хикәя, Рәсем...
25	10	04.12	05.12	Хикәя жанрының үзенчәлеге	Белемнәрне камил-ләштерү	Белемне файдаланырга өйрәнү.	Ләбибә Ихсанова. “Безнең ишегалдында хикәясен анализлау	Мөст.эш План төзү	Иҗади эшне үтәргә
	6	Лирик шигырь
26	1	08.12	08.12	Лирик шигырьләрнең уртак сыйфатлары	Яңа белем үзләш-терү	Гомумиләштерергә күнегү	Г. Тукай “ Милли моңнар” шигыренә анализ ясау	Шигырь төзе-леше. Ритм. Рифма – кагый-дәләрен язарга	Шигырьне ятларга
27	2	11.12	11.12	Лирик шигырьләрнең уртак сыйфатлары	Белемнәрне камил-ләштерү	Гомумиләштерергә күнегү	Г. Тукай “ Милли моңнар”		Шигырьне ятларга
28	3	15.12	15.12	Кл.тыш уку. К. Насыйри. “ Әбугалисина”	Белемнәрне камил-ләштерү	Сюжетны кыскартып сөйләү күнекмәсен формалаштыру.			Гаяз Исхакый “ Кәҗүл читек” укырга
29	4	18.12	18.12	Лирик шигырьләргә анализ ясарга күнегү	катнаш	Укучыларны уйларга һәм лирик шигырь матурлыгын күрергә өйрәтү	Х. Туфан “ Кояшта тудың микән”, “ Давыл” Ш. Галиев “ Кыр казлары” шигырьләренә анализ ясау	Рифма һәм ритм буенча тестлар	Ш. Галиев.” Кыр казлары” Биремнәр
30	5	22.12		Лирик әсәрләргә анализ ясау үзенчәлеге	катнаш	Укучыларны лирик герой хисен аңларга өйрәтү	Г. Тукай “ Пар ат”	Г. Тукай иҗаты буенча тест	Иншага әзерләнергә
31	6	25.12		Инша язу. “ Хәтерем хисе”	контроль	Хәтер хисләре турында язарга өйрәнү	Минем бабай., әби, әти, әни, сеҗлем, энем...	Инша язу	Язып бетерергә
	2	Драмалар
32	1	12.01		Драма жанрының үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	Жанр үзенчәлеген әсәргә анализ ясаганда файдаланырга өйрәнү	М. Фәйзи “ Ак калфак” әсәрен өйрәнә башлау	М. Фәйзи иҗаты буенча сораулар	“ Ак калфак” драмасын сез ничек төгәлләр идегез?
33	2	15.01		Драма жанрының үзенчәлеге	катнаш	Жанр үзенчәлеген әсәргә анализ ясаганда файдаланырга өйрәнү	М. Фәйзи “ Ак калфак” драмасын анализлау		“ Агыйдел” повестен укырга
	2	Повестьлар
34	1			Әдәби жанрлар Повесть жанры	Яңа белем үзләш-терү	Теорияне файдаланырга күнегү	М. Әмир “ Агыйдел” повесте буенча фикер алышу		Геройларның холкына бәя язып килергә
35	2			М. Әмир “ Агыйдел”	катнаш
	5	Язучы иҗатына анализ
36	1	26.01		Сибгат Хәким иҗатына анализ Шагыйрь иҗаты-ның үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	С. Хәким шигырьләренә анализ ясау. Өйрәнелгән әсәрләрнең уртак сыйфатларын табу.	С.Хәким “Шигырь ничек туа?” мәкаләсен өйрәнү	С. Хәким иҗаты буенча тест.	Модель буенча сөйләргә
37	2	29.01		С. Хәким иҗаты-ның үзенчәлеге	Белемнәрне камил-ләштерү	С. Хәким шигырьләренә анализ ясау	С.Хәким “Шигырь ничек туа?” мәкаләсен өйрәнүне дәвам итү		шигырьләр укырга
38	3	30.01		Сибгат Хәким иҗатының үзенчәлеге.	Катнаш	Әсәрләр охшашлыгын табарга өйрәнү.	Сибгат Хәким . “Көз”.	Фокус төшенчәсе	Модель буенча сөйләргә
39	4	05.02		Сибгат Хәким иҗатының үзенчәлеге.	Катнаш	Әсәрләр охшашлыгын табарга өйрәнү.	Сибгат Хәким “Давыл чәчәкләре”. “Бу кырлар, бу үзәннәрдә” шигырь-ләренә анализ ясау		“Фазыл чишмәсе.” укырга
40	5	09.02		Сибгат Хәким “Фазыл чишмәсе.”	катнаш	Әсәрләр охшашлыгын табарга өйрәнү.	“Фазыл чишмәсе.” шигыренә анализ ясау	Мөст.эш“Фазыл чишмәсе.” шигыренә анализ ясау	Шагыйрь иҗатының үзенчәлеген язарга
	5	Шәехзадә Бабич
41	1	12.02		Шәехзадә Бабич иҗатының үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	Укучыларны персонажлар кичерешен күрергә күнектерү	Шәехзадә Бабич “ Шатлык җыры”. “Бәхетсез мин”. шигырь-ләренә анализ ясау		Мөст.эш “Язгы җыр”
42	2	16.02		Шәехзадә Бабич иҗатының үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	Укучыларны персонажлар кичерешен күрергә күнектерү	Шәехзадә Бабич “Хәсрәт сагызы” “Кышкы юл”		Язма эшкә әзерләнергә
43-44	3-4	19.02 23.02		Язма эш Шәехзадә Бабич иҗатының үзенчәлеге “Тын төн”	Белемнәрне гомуми-ләштерү	Үткән дәресләрдә өйрәнгәнне искә төшерү		Язма эш Шәехзадә Бабич иҗатының үзенчәлеге “Тын төн”	Ш. Камалның “ Акчарлак-лар” повестен укырга.
45	1			КТУ. Г. Исхакый. “ Кәҗүл читек”	Белемнәрне камил-ләштерү	Хикәя жанрының үзенчәлеген искә төшерү	Г. Исхакый. “ Кәҗүл читек”		Ә. Еники. “ Әйтелмәгән васыять”
	4	Ш. Камал иҗаты.
46	1			Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге.	Яңа белем үзләш-терү	Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу, тормыш юлы белән танышу.	“Әүвәл-Әүвәл заманда” әсәре буенча фикер алышу		Ш. Камалның “ Акчарлак-лар” повестен укырга
47	2			Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге.	Яңа белем үзләш-терү	Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу	Ш. Камал “ Акчарлак-лар”	Повесть тө-шенчәсенә аңлатма бирергә	Эчтәлеген сөйләргә
48	3			Ш. Камал иҗаты-ның үзенчәлеге.	Белемнәрне гомуми-ләштерү	Ш. Камал иҗатының үзенчәлеген табу	Ш. Камал “ Акчарлак-лар”	Персонаж, сюжет сызыгы	Гариф кичерешләрен язып бетерергә
49	4			Язма эш 1. “ Гариф” 2. “ Акчарлаклар-ның Берсе” 3. “ Егет елый да, шатлана да”	Сөйләм үстерү	Кичерешләр турында язарга өйрәнү.	.1 “ Гариф” 2. “ Акчарлакларның Берсе” 3. “ Егет елый да, шатлана да” инша язу	Язма эш	Язма эшне тәмамларга
	5	Фатих Әмирхан
50	1			Фатих Әмирхан иҗатын өйрәнү	Яңа белем үзләш-терү	Ф. Әмирхан иҗаты белән танышу	Ф.Әмирхан “Хәят” әсәренең сюжеты белән танышу		“ Хәят” укырга
52	2			Ф.Әмирхан “Хәят” әсәренә анализ	катнаш	Повестька анализ ясарга күнегү	Ф.Әмирхан “Хәят” әсәре буенча фикер алышу		Сорауларга җавап бирергә
53	3			Ф.Әмирхан “Хәят” әсәренә анализ	катнаш	Ф.Әмирханның иҗат үзенчәлеген ачыклау	Ф.Әмирхан “Хәят” әсәре буенча фикер алышу		Сорауларга җавап бирергә
54	4			Ф.Әмирхан иҗа-тының үзенчәлеге. Инша язу	Белемнәрне гомуми-ләштерү	Укучыларны иҗади фикерләргә күнектерү	Ф.Әмирхан иҗатының үзенчәлеген ачыклау.	Инша язу	Язып бетерергә
55	5			Контроль эш.	контроль	Үтелгәннәрне тикшерү		Тестлар буенча эш	Сыйныфтан тыш уку өчен бирелгән әсәрләрне укырга
		Галимҗан Ибраһимов
56	1			Галимҗан Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗаты.	Яңа белем үзләш-терү	Моңа кадәр өйрәнгән әсәрләрне искә төшерү, аларга анализ ясау әсәргә анализ ясау	Галимҗан Ибраһимов-ның тормыш юлы буенча сөйләшү	Рецензия язу	“ Уты сүнгән җәһәннәм” укырга
57	2			Г. Ибраһимов “ Уты сүнгән җәһәннәм”	Катнаш	“ Уты сүнгән җәһәннәм” әсәренә анализ ясау	“ Уты сүнгән җәһәннәм” әсәре буенча фикер алышу		“ Карт ялчы” укырга
58	3			Г. Ибраһимов “ Карт ялчы”	катнаш	“ Карт ялчы”әсәрен анализлау	“ Карт ялчы” әсәре буенча фикер алышу	Мөст.эш	Ә. Еники. “ Әйтелмәгән васыять” укырга
59	4			КТУ. Ә. Еники. “ Әйтелмәгән васыять”	Белемнәрне камил-ләштерү	Анализ ясарга өйрәтү	Ә. Еники. “ Әйтелмәгән васыять” әсәренә анализ ясау		Х. Сарьян “ Бер ананың биш улы”
		Галиәсгар Камал
60	1			Галиәсгар Камал иҗатының үзенчәлеге	Яңа белем үзләш-терү	Әсәрләр арасындагы уртак сыйфатларны табу.	Галиәсгар Камалның тормыш юлы буенча модель төзү	Драма Трагедия Комедия – мөст.эш	“ Беренче театрны” укырга.
61	2			Галиәсгар Камал “ Беренче театр”	катнаш	Галиәсгар Камалның “Беренче театр” комедиясен анализлау	“ Беренче театр” комедиясе буенча фикер алышу		“Бүләк өчен” укырга
62	3			Галиәсгар Камал “Бүләк өчен”	катнаш	Галиәсгар Камалның “Бүләк өчен” комедиясен анализлау	“Бүләк өчен” комедиясе буенча фикер алышу		Х. Сарьян “ Бер ананың биш улы”
63	4			КТУ Х. Сарьян “ Бер ананың биш улы”	Белемнәрне камил-ләштерү	Анализ ясарга өйрәтү	Х. Сарьян “ Бер ананың биш улы” әсәрен өйрәнү		Г. Ахунов “ Артышлы тау буенда”
			Кабатлау
64-65	1-2			Мөстәкыйль эшләр	Контроль	Алдагы дәресләрдә алган белемнәрне файдалану.	Гәрәй Рәхим “Басмада”, И. Юзеев “ Тик бер тапкыр” әсәрләрен өйрәнү	Мөстәкыйль эшләр	Үткәннәрне кабатларга
66-67	3-4			Мөстәкыйль эшләр	Контроль	Алдагы дәресләрдә алган белемнәрне файдалану.	Әкият” Кыш усаллыгы” Ш. Камал “ Сукбай” әсәрләрен өйрәнү	Мөстәкыйль эшләр	Үткәннәрне кабатларга
68	5			Мөстәкыйль эшләргә анализ	Контроль	Алдагы дәресләрдә алган белемнәрне файдалану.		Контроль тест	Әдәбият исемлеген бирү
69	6			Гомумиләштереп кабатлау	Белемнәрне гому-миләш-терү	Алдагы дәресләрдә алган белемнәрне файдалану.
70	7			Йомгаклау	Белемнәрне гому-миләш-терү

Кулланылган әдәбият:

Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә альтернатив дәреслекләрдән әдәбият укыту программасы, 5-11 нче сыйныфлар/А.Г.Яхин.- Казан: Мәгариф нәшрияты, 2008
Татар мәктәпләрендә әдәбияттан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты/Ф.Ә.Ганиева, А.Г.Яхин, Л.Г.Әминова.-Казан, 2005 Әдәбият: Татар урта гомуми белем мәкт. 6нчы с-фы өчен дәреслек-хрестоматия./А.Г.Яхин.-Казан:Мәгариф,2006
7 нчы сыйныфта әдәбият дәресләре: Укытучылар өчен методик кулланма/А.Г.Яхин.-Казан: Мәгариф,2007
Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина, М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф,2005
Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма/Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф,2007

Предварительный просмотр:

“Каралды”

Методик берләшмә җитәкчесе:

__________ Габидуллина Ф.Н.

Беркетмә №1, “___” ______ 2012 ел.

“Килешенде”

Уку-укыту эшләре буенча директор

урынбасары: ___________Галиева Г.Ө.

“___” ____ 2012 ел.

“Раслыйм”

Директор: _________ Хәмидуллин М.Р.

Приказ №

“___” _____ 2012 ел.

ТАТАР УРТА ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ

9 НЧЫ СЫЙНЫФЫ ӨЧЕН

2012 – 2013 нче уку елына

ТАТАР ӘДӘБИЯТЫННАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Төзүче: Вәҗиева Илсөяр Фәрит кызы,

Минзәлә муниципаль районы Тауасты Байлар урта гомуми белем бирү мәктәбенең

беренче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Педагогик киңәшмә утырышында каралды.

Беркетмә №_____, _____________, 2012 ел.

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

“Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).
“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).
Россия Федерациясенең 309-Ф3 номерлы Законы (2007 ел, 1 декабрь).
Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.
Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары (5-11 нче сыйныфлар). – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

Дәреслек: Әдәбият (Борынгы һәм Урта гасыр, XIX йөз татар әдәбияты): Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең һәм гимназияләренең 9 нчы сыйныфы, урта махсус уку йортлары, педагогия училищелары, колледж һәм лицей укучылары өчен дәреслек / Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А. - Өченче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Хрестоматия: Әдәбияттан хрестоматия: Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең 9 нчы сыйныфы өчен / Төзүчеләр Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А. – 3 нче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Методик ярдәмлекләр:

Хөснетдинова Л.К. 9 нчы сыйныфта әдәбият укыту: укытучылар өчен кулланма. – Яр Чаллы, 2006.

Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: Мәгариф, 2004.

Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ә.М., Гыйләҗев Т.Ш. Татар әдәбияты: Теория. Тарих. – Казан: Мәгариф, 2004.

9 нчы сыйныф өчен программада татар әдәбиятына 68 дәрес каралган, эш программасында да уку елы дәвамында 68 дәрес үткәрү планлаштырыла. Һәр тема программада каралган сәгать санынча өйрәнелә. Аерма бары тик “Кыйссаи Йосыф” әсәрен өйрәнү дәресләренә генә карый: ул бер дәрескә арттырылды. Аның өчен йомгаклау һәм имтиханга әзерләнү дәресләреннән бер сәгать алынды. Дәресләрдә “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабын куллану, Интернет ресурслары белән эшләү кебек эш төрләреннән дә киңрәк файдалану, компьютер технологияләрен күбрәк кертү планлаштырыла. Программа материалының күләмле булуын истә тотып, өйгә индивидуаль эшләр дә күп бирелә.

9-11 нче сыйныфларда татар әдәбиятыннан белем бирүнең максатлары

Татар әдәбиятының тарихи барышы турында гомуми караш булдыру.
Татар әдәбиятының барышын, аның аерым чорлардагы торышын, чор әдәбиятының йөзен билгеләүче язучылар иҗатын анализларга һәм бәяләргә өйрәтү.
Әдәби-теоретик белемнәр нигезендә әдәби әсәрнең, язучы иҗатының, чор әдәбиятының, гомумән, татар әдәбиятының үзенчәлекләрен табарга күнектерү.
Текст һәм башка мәгълүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм аны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү.
Иҗади фикерләүдәге уртак һәм милли үзенчәлекләрне танырга өйрәтү.

Бурычлар

Өйрәнелгән әдәби әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә системалы итеп күзалларга ярдәм итү.
Әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен, төрен һәм жанрын билгеләргә өйрәтү.
Әдәби әсәрне анализлау күнекмәләре булдыру.
Шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрләрдән өзекләрне ятлату.
Укучының мөстәкыйль фикерләвен, гомумиләштереп нәтиҗәләр ясау сәләтен үстерү.
Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләре булдыру.
Рефератлар, докладлар әзерләргә өйрәтү.
Әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча сочинение язу күнекмәләрен үстерү.
Әдәбият теориясе, әдәбият тарихы, сәнгатьнең башка төрләре бергәлегендә укучыда әдәбиятны мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру һәм әдәбият-сәнгать белән даими кызыксыну тәрбияләү.
Матур әдәбиятта халык тарихы, милләт язмышы гәүдәләнешенә укучыларның игътибарын туплау.
Әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен, поэтикасын аңларлык эстетик зәвык булдыру.
Укучыларда кешелеклелек, горурлык, үз кадереңне белү хисләре тәрбияләү.

Программаның эчтәлеге.

1.Кереш.

2.Татар –төрки әдәбиятының чыганаклары.

3.Болгар чоры әдәбияты.

4.Алтын Урда чоры әдәбияты.

5.Казан ханлыгы чоры әдәбияты.

6.17 нче йөздә әдәбият

7.18 нче йөздә әдәбият.

8.19 нчы йөзнең беренче яртсында әдәбият.

9.19 нчы йөзнең икенче яртысында әдәбият

9 нчы сыйныф башына укучыларының белем дәрәҗәсе

Әдәби-тарихи процессның төп закончалыкларын, этапларын, чор әдәбиятына зур өлеш керткән әдипләр иҗатын белү.
Мәктәп курсында өйрәнелгән әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә өзлексез барыш итеп күзаллау.
Әдәбият тарихы һәм теориясе буенча белемнәргә (тема, проблема, идея, пафос, образлар системасы, сюжет-композиция, телнең сәнгати сурәтләү чаралары, әдәби деталь) нигезләнеп, әдәби әсәрне анализлау һәм шәрехләү.
Әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш белән бәйлелектә тикшерә һәм аңлата белү.
Классик әдипләребезнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белү.
Әдәбият теориясенә караган иң әһәмиятле төшенчәләрне, аларның билгеләмәләрен белү (әдәби процесс, иҗат методы, сәнгатьчә алымнар-чаралар, анализ төрләре, язучының стиле, әдәбият һәм чор, шәхес һәм җәмгыять бәйләнешләре).
Татар әдәбиятында традицияләр һәм яңару процессы, жанрлар үсеше турында гомуми күзаллау булу.

9 нчы сыйныф ахырына формалаштырылырга тиешле күнекмәләр

Әдәби әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау.
Өйрәнелгән әсәрләр буенча яки бирелгән тема буенча сочинение яза белү.
Тәкъдим ителгән яки укучы үзе сайлаган әсәрләрне (шигырь, проза) яттан сөйләү.
Язучыларның иҗатларын, әсәрләрен чагыштырып уртак һәм аермалы якларын аңлата, бәяли белү.
Татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерә, аларга бәя бирә алу.
Дәреслек белән эшләү, конспектлар төзү, белешмә әдәбияттан (төрле сүзлекләрдән, тәнкыйть материалларыннан, фәнни чыганаклардан һ.б.) файдалану күнекмәләре булу.

ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛӘР.

1.Проблемалы укыту технологиясе

2.Шәхескә якын килү технологиясе

3.Мәгълүмати-коммуникатив технологияләр

КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН

Сыйныф: 9 нчы сыйныф.

Укытучы: Вәҗиева И.Ф.

Сәгать саны: атнага – 2 сәгать (елына – 68 сәгать). Шулар арасында: әсәрләр өйрәнү – 51 сәгать, сөйләм үстерү – 6 сәгать (4 - сочинение язу), дәрестән тыш уку - 8 сәгать, кабатлау һәм имтиханга әзерләнү – 3 сәгать.

Дәреслек: Әдәбият (Борынгы һәм Урта гасыр, XIX йөз татар әдәбияты): Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең һәм гимназияләренең 9 нчы сыйныфы, урта махсус уку йортлары, педагогия училищелары, колледж һәм лицей укучылары өчен дәреслек / Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А.. - Өченче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Хрестоматия: Әдәбияттан хрестоматия: Татар урта гомуми белем бирү мәктәпләренең 9 нчы сыйныфы өчен / Төзүчеләр Миңнегулов Х.Й., Садретдинов Ш.А.. – 3 нче басма. – Казан: Мәгариф, 2005.

Кулланылган кыскартылма сүзләр: МК – методик кулланма (Хөснетдинова Л.К. 9 нчы сыйныфта әдәбият укыту: укытучылар өчен кулланма. – Яр Чаллы, 2006.), ТТ – методик ярдәмлек (Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ә.М., Гыйләҗев Т.Ш. Татар әдәбияты: Теория. Тарих. – Казан: Мәгариф, 2004.), ӘТ - әдәбият теориясе, КТ – контроль төре, ИР – Интернет ресурсы, МТК – милли-төбәк компоненты

№	Дәреснең темасы	Сәгать саны	Срок	Үтәлеш	Җиһазлау	Дәрес тибы Укучылар эшчәнлеге яки укыту эшчәнлеге төрләре	Материал үзләштерүнең көтелгән нәтиҗәләре Контроль төре	Өйгә эш, индивидуаль биремнәр
1 нче чирек
КЕРЕШ
1	Кереш. Тарихи-әдәби процесс һәм аның үзенчәлекләре. Матур әдәбиятның кеше тормышында тоткан урыны.	1	04.09		1. Татар әдәбияты тарихы.1 нче том.- К., 1984. 2. Географик карта. 3. Әдәбият теориясе.- К., 1979. 4. “Мәгариф” журналы, 1997, №3. 5. “Мәгариф” журналы , 1995, №5-6. 6. “Ачык дәрес” газетасы (плакат-таблица), сентябрь, 2007. 7. МК: 5 - 11 б. 8. ТТ: 97 б. 9. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 266 б. 10. “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Кереш дәрес. Күчермә (репродуктив) ысул: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, сорау кую, нәтиҗә чыгару, лекция материалын тезислар рәвешендә язу.	Татар әдәбиятының халык һәм милләт язмышында уйнаган роле. Аның үсеш баскычлары: меңьеллык әдәбиятыбыз тарихын чорларга бүлү мәсьәләсе. Бу бүленештә әдәбиятның үз эчке закончалыклары һәм үсеш тенденцияләре, аларның үзәгендә кеше шәхесенә мөнәсәбәтнең ятуы. Кешенең һәм татар халкының борынгыдан алып бүгенге көнгә кадәр сузылган тормышын һәм яшәү рәвешен сәнгатьле чагылдыручы буларак татар әдәбияты. ӘД: Матур әдәбиятның милли үзенчәлеге.	“Әдәбият белеме сүзлеге”, “Татар әдәбияты тарихы” җыентыкларын һәр дәрестә кулланма итеп алырга. Дәреслек: 5-13 нче битләр. Татар әдәбиятының чорларга бүленешен ятларга.
ТАТАР-ТӨРКИ ӘДӘБИЯТЫНЫҢ ЧЫГАНАКЛАРЫ
2	Татар-төрки әдәбиятының чыганаклары. Рун язулы истәлекләр.	1	07.09		1. Ташка язылган җуелмас (Руник ядкярләрдәге мәкальләр һәм әйтемнәр) // “Мирас” ж., 1993, №2. 2. “Борынгы әдәбият”, “Ул дәрья да, бу дәрья”, “Татар халык авыз иҗаты” җыентыклары. 3. Рун, уйгур, гарәп алфавитлары язылган плакат-таблица. 4. “Атлас истории Татарстана и татарского народа”.- Казань-Москва, 1999. 5. Рун, уйгур, гарәп алфавитларындагы тамгалар язылган плакат-таблица. 6. МК: 11-17 б. 7. ТТ: 98-99 б. 8. “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, әңгәмә, аңлатмалар бирү, чагыштыру, өзекләр уку, материалны төп фикерләр рәвешендә язу.	Татар әдәбиятының халык авыз иҗаты һәм мифология белән бәйләнеше. Фольклордан килә торган аваз-мотивлар һәм сәнгатьлелек ысул-чаралары, алымнары. Рун язулы истәлекләр. «Орхон-Енисей язмалары»нда алга таба әдәбиятта үстерелеш тапкан фикер-мотивларның чагылышы.	Дәреслек: 14-21 (укырга), 21-22 бит (сорауларга җавап бирергә).
3	Уйгур язулы истәлекләр. Гарәп язулы истәлекләр: М.Кашгарый “Диване лөгатет-төрк”, Й.Баласагунлы “Котадгу белек”.	1	11.09		1. “Борынгы әдәбият”, “Ул дәрья да, бу дәрья”, “Татар халык авыз иҗаты” җыентыклары. 2. Ш.Әнвәр “М.Кашгарый төзегән “Түгәрәк җиһан харитасы” // “Мирас” ж., 1994, №5-6. 3. Х.Мәхмүтов “Мәңгелек ядкяр”// “Мәдәни җомга”, 30 нчы апрель, 1999 нчы ел. 4. Х.Госман Борынгы төрки һәм татар әдәбиятының чыганаклары. - К., 1981. 5. МК: 17 – 20 б. 6. ТТ: 99 б. 7. “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, сәнгатьле уку, әңгәмә, аңлатмалар бирү, чагыштыру. Мәкальләрне хәзерге телдәге төрдәшләре белән чагыштыру. “Балаларга үгет-нәсыйхәт” китабын тәкъдим итү.	Уйгур язулы истәлекләр. Мәхмүд Кашгарыйның «Диване лөгатет-төрк» китабы — борынгы төркиләрнең мәдәниятен, шул җөмләдән фольклор һәм әдәбиятын өйрәнү өчен әһәмиятле чыганак. Борынгы дидактик әдәбият үрнәге буларак, Й. Баласагунлының «Котадгу белек» поэмасы. Андагы төп фикер, поэманың сәнгатьчә эшләнеше. Бу әсәрләрнең төрки-татар язма әдәбиятына тәэсире. ӘД: Матур әдәбиятның иҗтимагый вазифасы. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 13-14 б.)	Хрестоматиядән укырга.
4	Әхмәд Йүгнәки, Әхмәд Ясәви һәм Сөләйман Бакырганый иҗатлары турында кыскача мәгълүмат бирү.	1	14.09		1. “Халык авыз иҗаты” җыентыгы. 2. “Балаларга үгет-нәсыйхәт” китабы. 3. МК: 20 - 24 б. 4. “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә һәм иҗади уку ысуллары: укытучы сүзе, әңгәмә, аңлатмалар белән уку, сөйләү, чагыштыру.	Әхмәд Йүгнәки, Әхмәд Ясәви һәм Сөләйман Бакырганый иҗатлары турында кыскача мәгълүмат бирү. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 14 б.)	Хрест.- 19-24 бит. Дәреслек: 35-43 б. (укырга, сөйләргә).
5	Коръән. Ислам дине һәм төрки-татар мәдәнияте.	1	18.09		1. Г.Хәйям “Робагыйлар”. 2. Коръән тәфсире. 3. “Балаларга үгет-нәсыйхәт” 4. “Салават күпере” журналы, 1998, №11-12. 5. Вәгазьләр, Коръән аятьләре яздырылган аудиоязмалар. 6. Кулъязма яки басма Коръән. 7. “Мәгариф” журналы, 1998, №3 (37-38 бит). 8. МК: 24-27 б. 9. Дәрес эшкәртмәләре үрнәкләре. Татар теле һәм әдәбият. I кисәк. Татар мәктәбе укытучылары, югары һәм урта педагогик белем бирү уку йортлары студентлары өчен ярдәмлек. – Казан: РИЦ “Школа”, 2005. – 193-198, 242-248 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару, китап күргәзмәсе алымы, дәреслектәге язмаларның конспектын төзү, сайлап сөйләү. Татар фольклорындагы Коръән белән бәйле элементларга мисаллар таптыру.	Коръән, аның кыскача эчтәлеге һәм сәнгатьчә эшләнеше. Коръән сюжетларының әхлакый һәм рухи эчтәлеге, аларның әдәбиятка тәэсире, алга таба татар әдәбиятында сәнгатьле дәвам иттерелүе һәм үстерелүе. Ислам дине һәм төрки-татар мәдәнияте. Әдәбиятның иҗтимагый тормыш белән бәйләнеше. Язучының җәмгыять тормышында биләгән үзенчәлекле аерым бер урыны. ӘД: Шәрык классикасы. КТ: тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һәм әдәбиятын укыту тәҗрибәсеннән. – Казан: “Яңалиф”, 2003, 81-84 б)	1) “Йосыф” сүрәсен укырга. Конспект язарга
БОЛГАР ЧОРЫ ӘДӘБИЯТЫ
6	Болгар чоры әдәбияты. Кереш.	1	21.09		1. Миңнегулов Х. Болгар чоры язма мәдәнияте. // “Мирас” журналы, 1994, №5-6. 2. Географик карта. 3. “Атлас истории Татарстана и татарского народа”.- Казань-Москва, 1999. 4. Китап күргәзмәсе. 5. Рәсемнәр, иллюстрацияләр. 6. МК: 28-29 б. 7. “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Кереш дәрес. Күчермә ысул: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару, китап күргәзмәсе алымы, конспектлау.	Идел — Кама буендагы Болгар дәүләте. Анда мәдәниятнең чәчәк ату үзенчәлекләре. Әдәбият һәм сәнгатьнең югары сыйфатын дәлилләгән фактлар.	1) 54-59 б. (укырга), 59-60 б. (сорауларга җавап бирергә). 2) * Татар фольклорындагы Болгар чорына мөнәсәбәтле ядкярләр, газета-журналлардагы мәкаләләр белән даими рәвештә танышып барырга, берсе буенча чыгыш ясарга әзерләнергә.
7	Класстан тыш уку. М.Хәбибуллин “Кубрат хан” романында тарихи чынбарлык»	1	25.09		1. “Мәгариф” журналы, 1999, №5. (28-30 б.) 2. Күргәзмә өчен сайланган китаплар. 3. Язучы портреты. 4. Иллюстрацияләр. 5. Дәрес эшкәртмәсе: Дәрес эшкәртмәләре үрнәкләре. Татар теле һәм әдәбият. I кисәк. Татар мәктәбе укытучылары, югары һәм урта педагогик белем бирү уку йортлары студентлары өчен ярдәмлек. – Казан: РИЦ “Школа”, 2005. – 236-242 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Газета-журналларның яңа саннары белән танышу, китапханәдәге яңа китапларга күзәтү ясау. “Иң яраткан китабым” күргәзмәсен оештыру. Эзләнү (эвристик) ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәр турында фикер алышу, сорауларга җавап табу.	Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Кол Гали турында мәгълүмат тупларга. Дәреслек: 61-63 бит (укырга). ИР: “Болгар чоры әдәбияты. “Кыйссаи Йосыф” сайты” белән танышырга http://kolgali.blogspot.com/
8	Шәхес һәм шагыйрь буларак Кол Гали турында белешмә. “Кыйссаи Йосыф” поэмасының язылу һәм яшәү тарихы.	1	28.09		1. Кол Галинең рәссам Т.Хаҗиәхмәтов ясаган портреты. 2. Х.Әюпнең “Кол Гали” шигыре. 3. Иллюстрацияләр. 4. Аудиоязма. 5. МК: 29-30 б. 6. . “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, әңгәмә, сорау, нәтиҗәләр чыгару, аңлатмалар бирү. Коръәндәге “Йосыф” сүрәсен “Кыйссаи Йосыф” әсәрендә сурәтләнгән вакыйгалар белән чагыштыру.	Шәхес һәм шагыйрь буларак Кол Гали турында мәгълүматлар. Дастанның язылу вакыты һәм урыны, бүгенгәчә саклану һәм өйрәнелү дәрәҗәсе.	Дәреслек: 63-75 б (укырга), “Кыйссаи Йосыф” – укырга (тулы версиясен).
9	“Кыйссаи Йосыф”ның сюжеты (уку һәм анализлау).	1	02.10		1. Поэма тексты. 2. Рәсем-иллюстрацияләр. 3. Аудиоязма. 4. МК: 30-32 б. 5. . “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008. (аудиоязма)	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү (эвристик) ысулы: эзләнүчән әңгәмә, текст өстендә эшләү, биремнәр үтәү, сүзлек эше.	Дастан-поэманың төп сюжет сызыгы буенча охшаш әсәрләргә нисбәте. Фирдәүси һәм Кол Гали.	Йосыф, Ягъкуб, Зөләйха образларына бәяләмә бирергә әзерләнергә.
10	“Кыйссаи Йосыф”ның төп образлары, идея - проблематикасы.	1	05.10		1. Җәләлиева М. Борынгы татар әдәбиятында Кеше образы. - К., 1968. 2. Иллюстрацияләр. 3. МК: 33-34 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, сөйләү, образларга бәләмә, сүзлек эше, проблемалы анализ, биремнәр эшләү.	«Кыйссаи Йосыф» әсәрендә автор әйтергә теләгән төп фикерләр. Бу фикерләрне уздыруда Йосыф һәм Зөләйха мәхәббәте сызыгының роле. Сюжетта кешеләрне ярату (гуманизм), гаделлек карашларының чагылышы. Ислам дине алга сөргән гомумкешелек идеалларын җирдәге тормыш вакыйгаларында җанландыру. Әсәрнең нигезендә яткан, мөселман дине мәҗүсилектән өстен һәм бердәнбер дөрес дин дип, күп Аллага табынуның хаталыгын раслаган концепцияне сәнгатьле итеп бирү өчен, Йосыф һәм Зөләйха образларының каршы куелып тасвирлануы. Йосыфның рухи ныклыгы, иманына тугрылык саклавы, мәрхәмәтле булуы, акылны хистән өстен куюы, туганлык-кардәшлек тойгы-хисләрен алга сөрүе. Мәхәббәткә тугрылык идеалы буларак Зөләйха образы. Хыянәт, саранлык, тотнаксызлык, хөсетлек, үчлек кебек кешегә ят булырга тиешле сыйфатларны кире каккан күренеш-ситуацияләрнең сюжет сызыгына оста кертелүе. Язмыш кысаларында кешенең үз гамәлләренә үзе җаваплы һәм ирекле булуын раслау, шуның белән кешене олылау. Аның шәхес буларак рухи дөньясын бай итеп сурәтләү.	“Хәтимә” өлешен ятларга.
11	“Кыйссаи Йосыф”ның сәнгатьчә эшләнеше, әһәмияте. Поэманы гомумиләштереп анализлау.	1	09.10		1. Б.Урманченың “Сагыш” скульптурасы репродуциясе. 2. М.Шәмсетдинова “Бөек Болгар дастаны” исемле музыкаль әсәре яки “Багышлау” аудиокассетасы. 3. МК: 34-35 б.	Йомгак-дәрес. Эвристик ысул, тикшеренү ысуллары: текст буенча мөстәкыйль эшләү, әңгәмә, биремнәр үтәү, проблемалы анализ, гомумиләштерү.	Композицион төзелеше. Шартлылык һәм фантастиканың, романтика һәм реалистик җанлылыкның, символиканың үзара тыгыз аралашып килүе, аларның укучыга эстетик тәэсире. Поэтик детальләргә игътибар, аларның халыкчанлыгы һәм сәнгатьлелеге. Әсәрнең традицияләргә тугрылыгы һәм новаторлыгы. ӘД: Урта гасырлар әдәбиятында дастан жанры. Традиция һәм новаторлык.	Сочинение язарга әзерләнергә. Дәреслек: 94-96 б. (укырга).
12	Бәйләнешле сөйләм үстерү. Сочинение «Кыйссаи Йосыф» поэмасында гаделлек»	1	12.10		1. Сочинение язарга өйрәтү китаплары. 2. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 310-311 б.	Иҗат эше (сочинение). Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. Күчермә ысул, тикшеренү ысулы: аңлату, сөйләү, әңгәмә, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару, иҗади эш алымы, план төзү, аңлатмалар бирү. Сочинениене яза башлау.	«Кыйссаи Йосыф» әсәренең татар әдәбиятына ясаган тәэсире, алга таба үстерелгән традицияләре. Сочинение жанрлары турында тулы мәгълүматка ия булу. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 19-22 б.) яки тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һәм әдәбиятын укыту тәҗрибәсеннән. – Казан: “Яңалиф”, 2003, 84-87 б)	1) Сочинениене язып бетерергә, акка күчереп язарга. 2) Аерым укучыларга Алтын Урда чоры турында докладлар әзерләргә .
АЛТЫН УРДА ЧОРЫ ӘДӘБИЯТЫ
13	Алтын Урда чоры әдәбиятына күзәтү. Суфичылык.	1	16.10		1. Географик карта. 2. “Халык авыз иҗаты” җыентыгы. 3. Газета-журнал материаллары. 4. Рәссамнарның картина репродукцияләре. 5. МК: 35-36 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004, 268, 271-273 б. 7. Видеоязма, карта: “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, сүзлек эше, укучыларның докладларын тыңлау, әңгәмә, аңлатмалар бирү (дидактик әдәбият, әдәби багланышлар, әдәби тәрҗемә, газәл, касыйдә, гаруз жанрлары, суфичылык атамасы), дәреслектәге язманың конспектын төзү.	XIII йөз урталарыннан алып XV йөз башына кадәр дәвердә болгар-татар мәдәнияте, әдәбияты һәм сәнгатенең торышы турында кыскача мәгълүмат бирү. Бу чор әдәбиятында иҗтимагый тормышның, сәяси һәм икътисади хәлләрнең чагылышы. Төп мотивлар һәм геройлар.	105-106 бит -сорауларга җаваплар әзеләргә. Суфичылык – конспектларга.
14	ХIV йөз әдипләре. Рабгузый, Харәзми, М.Болгари, Әхмәд Үргәнчи әсәрләре.	1	19.10		1. Газета-журнал материаллары (папка). 2. Иллюстрацияләр. 3. Таблица (үрнәге -“Мәгариф” ж., 1999, №7, 79 бит). 4. МК: 36-38 б. 5. ТТ: 103-104 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 270-271 б. 7. Текстлар: “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Рабгузый, Харәзми, М.Болгари, Әхмәд Үргәнчи әсәрләренә күзәтү, өлешчә анализлау. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәрнең өлешләрен тикшерү, фикерне исбатлау, нәтиҗәләр чыгару, сорау-биремнәргә җавап эзләү, уку. “Балаларга үгет-нәсыйхәт” китабындагы әдәплелек турындагы язмалар белән үреп бару.	Рабгузый, Харәзми, М.Болгари, Әхмәд Үргәнчи әсәрләре, аларда чагылган суфичылык мотивлары турында кыскача мәгълүматлар. Суфичылыкның кеше шәхесен аңлауда уңай һәм кайбер бәхәсле яклары. Бу чор әдәбиятында дөньяви мәсьәләләрнең куелышы һәм сәнгатьле хәл ителеше. Жанрлар үсеше, әсәрләрнең поэтик төзелешендә, тел-сурәтләү чараларында яңалыклар.	Мөстәкыйль рәвештә “Хөсрәү вә Ширин ” әсәрен укырга.
15	Хисам Кятиб “Җөмҗөмә солтан”.	1	23.10		1. Иллюстрацияләр. 2. Г.Тукайның “Печән базары...” поэмасы. 3. . “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, сөйләү, әсәргә проблемалы анализ ясау, стиль үзнечәлекләре.		“Хөсрәү вә Ширин” әсәрен укырга.
16	Класстан тыш уку. Котб “Хөсрәү вә Ширин” . Мәхәббәт -мәңгелек”	1	26.10		1. Иллюстрацияләр. 2. Х.Миңнегулов “Котб иҗаты”. 3. Әмирхан Р. “Мәхәббәт фәлсәфәсе чыганагы” // “Мирас” ж., 1993, №5. 4. “Мәгариф” ж., 1998, №9, 31-32 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзлзнүчән әңгәмә, сөйләү, әсәргә проблемалы анализ ясау, стиль үзенчәлекләре.	Котбның “Хөсрәү вә Ширин” әсәре белән таныш булу. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 14-15 б.)	С.Сараиның тәрҗемәи хәле. “Сөһәйл вә Гөлдерсен” дастанын укырга.
17	С.Сараиның тәрҗемәи хәле. “Гөлстан бит-төрки” әсәрен, “Сөһәйл вә Гөлдерсен” дастанын уку һәм анализлау.	1	30.10		1. Х.Миңнегулов “Сәйф Сараи: тормышы һәм иҗаты”.- К., 1976. 2. Әмир Нәҗип “ХIV йөз шагыйре Сәйф Сараи һәм аның заманы”. 3. “Мирас”ж., 1997, №1-10., иллюстрацияләр. 4. МК: 38-42 б. 5. ТТ: 101-103 б. 6. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 269 б. 7. . “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, уку, сүзлек эше, сөйләү, әсәрнең өлешен тикшерү, стиль үзенчәлекләрен күзәтү, аңлатмалар бирү (нәзыйрәчелек), чагыштыру.	Шагыйрьнең тормышы турында мәгълүматлар. Иҗат эшчәнлеге. Сәгъдинең «Гөлестан» әсәрен «Гөлес-тан бит-төрки» исеме белән ирекле тәрҗемә итүе. Сәгъдидән килә торган фикерләрне тәрҗемәченең үзенекеләре белән аралаштыруы. Сәйф Сарайның тәрҗемәче буларак уңышлары. Сарайның оригиналь әсәрләре, аларның үзенчәлекләре. Шагыйрьнең фәлсәфи уйланулары, аның әсәрләрендәге төп фикерләр: яшәү-үлем, тормышка мөнәсәбәт, яшәүнең төп мәгънәсе, хезмәт һәм иҗатның роле, табигатьнең үлемсезлеге һәм роле һ. б. Шагыйрь иҗатында мәхәббәт, яшьлек һәм картлык, галимлек һәм наданлык, тугрылык һ. б. мәңгелек темаларның хәл ителүе. «Сөһәйл вә Гөлдерсен» дастаны. Идея-эстетик эчтәлеге, сәнгатьлелек ягыннан үзенчәлекләре. Дастанда сурәтләнгән табигать күренешләренең роле. Чагыштыру, метафоралар, аларның оригинальлеге. Дөньяны материалистик аңлауны чагылдырган детальләр, аларның ышандыру көче. Сәйф Сарай иҗатының татар әдәбияты өчен әһәмияте. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 18 б.) яки тест (Каюмова Г.Ф. Татар теле һәм әдәбиятын укыту тәҗрибәсеннән. – Казан: “Яңалиф”, 2003, 87-90 б) КТ: тест (“Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008)	Дәреслектән укып ныгытырга
18	Казан ханлыгы әдәбиятына кереш. “Идегәй” дастаны.	1	09.11		1. В.Хаков “Казан ханлыгы чоры язма мәдәнияте”, “Мирас” ж., 1993, №10-12. 2. Рәсемнәр, иллюстрацияләр. 3. “Идегәй” дастаны. 4. Китап күргәзмәсе. 5. Географик һәм тарихи карталар. 6. Таблица. 7. “Мирас” ж., 1996, №9. 8. МК: 42-45 б. 9. Карта, видеоязма: “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эвристик ысул: укытучы сүзе, сүзлек эше, эзләнүчән әңгәмә, биремнәр үтәү, проблемалы анализ, чагыштыру, китап күргәзмәсе алымы.	Казан ханлыгында әдәбиятның үсеше, аңарда иҗтимагый һәм сәяси хәлләрнең чагылу дәрәҗәсе. Сүз һәм графика сәнгатьләренең үзенчәлекле чагылышы буларак кабер ташлары (эпитафия). Легенда һәм риваятьләр. Аларда җәмгыять тормышының кайбер яклары гәүдәләнү һәм бу чор кешесенең рухи дөньясы чагылу үзенчәлекләре. Дастаннар. «Идегәй» дастаны турында VIII сыйныфта алган белемнәрне киңәйтү. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 12-13 б.)	Казан ханлыгы чоры вакыйгалары тасвирланган әсәрләргә күзәтү ясарга. Сәйяди “Дастаны Бабахан” – укырга.
2 нче чирек (7 атна – 14 дәрес)
КАЗАН ХАНЛЫГЫ ЧОРЫ ӘДӘБИЯТЫ
19	Класстан тыш уку. Сәйяди “Дастаны Бабахан”.	1	13.11		1. Низаметдинова Л. “Китап дөньясына сәяхәт”. 2. Эзләнүләр, уйланулар, табышлар. - К., 1989, 57-72 бит. 3. “Таһир – Зөһрә” газетасы, 1999-2000 нче елгы саннар. 4. МК: 45-46 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, сөйләү, әсәргә проблемалы анализ ясау, стиль үзенчәлекләре.	«Дастаны Бабахан» әсәре белән таныш булу. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләре. ӘД: Дидактик әдәбият турында төшенчә. Поэтик тәрҗемә, аның милли әдәбиятны үстерүдәге роле. Әдәби багланышлар. Жанр төре һәм жанр формасы буларак газәл, касыйдә. Шигырьләрдә рифма үлчәүләре турында мәгълүматлар.	Дәфтәрләргә әсәр турында конспект язарга.
20	XV-XVI йөзләрдә иҗат иткән әдипләр. Өмми Кәмал, Мөхәммәт Әмин, Кол Шәриф, Шәрифи иҗатлары турында кыскача мәгълүмат.	1	16.11		1. Картина репродукцияләре. 2. Ә.Рәшит “Кол Шәриф” поэмасы. // “Казан утлары” ж., 1992, №1. 3. Кол Шәрифнең рәсем-портреты. // “Мирас” ж., 1993, №10. 4. Кол Шәриф мәчете белән бәйле материаллар. 5. “Салават күпере” ж., 1998, №11-12. 6. МК: 46-47 б. 7. ТТ: 105-106 б. 8. : “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә һәм иҗади уку ысуллары: әңгәмә, укытучы сүзе, сүзлек эше, аңлатмалар бирү, нәтиҗәләр чыгару.	Казан ханлыгы чоры әдәбиятының аерым вәкилләре турында кыскача мәгълүмат. Болгар дәүләте һәм Алтын Урда чоры әдәбиятларыннан килә торган идея-эстетик мотивларның яңача дәвам иттерелүе. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 17 б.)	Таблицаны тутырып бетерергә. Лирик герой төшенчәсен, тел-сурәтләү чараларын искә төшерергә.
21	Мөхәммәдьярның тәрҗемәи хәле. “Төхфәи мәрдан”, “Нуры содур” поэмалары.	1	20.11		1. С.Поварисов “Нуры содур” поэмасының тел-сурәтләү үзенчәлекләре. “Совет мәктәбе”, №8. 2. Ә.Рәшит “Мөхәммәдьяр” поэмасы. // “Мирас” ж., 1996, №9. 3. Язучының портреты (К.Нәфыйков) // “Мирас” ж., 1994, №2;, 1997, №6. 4. Х.Миңнегулов “Ярмөхәммәд, сүзне тугры...” // “Мәгариф” ж., 1997, №8, 25-27 б. 5. Ш.Абилов “Олуг шагыйрь” // “Мирас” ж., 1996, №9. 6. Ш.Абилов “Мөхәммәдьяр әсәрләренең мәгънәви тәрҗемәләре” // “Мирас” ж., 1997, №6. 7. МК: 47-50 б. 8. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 291-293 б. 9. : “Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты” интерактив китабы.- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча “Effecto studio”, 2008.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү һәм иҗади уку ысулы: эзләнүчән әңгәмә, укытучы сүзе, сора-биремнәргә җавап эзләү, стиль үзенчәлекләрен күзәтү, чагыштыру.	Тәрҗемәи хәленә кагылышлы кайбер мәгълүматлар. Мөхәммәдьярның әдәби әсәрләренә гомуми күзәтү. Аларда-гы уртак яклар (композицион төзелештә, тел-стилендә, халык авыз иҗатыннан файдалануда һ. б.). «Төхфәи мэрдан» һәм «Нуры содур» поэмалары. Аларда гаделлек фикере, кешене яратуны алга сөрү. Лирик герой кичерешләренең табигыйлеге, гомумкешелек мәнфәгатьләреннән килеп чыгуы. Поэмаларда кеше тормышы һәм табигать күренешләренең чагылышы. Тел-сурәтләү чаралары. ӘД: Лирик герой турында төшенчәне киңәйтү. Поэмаларда кеше тормышы һәм табигать күренешләренең чагылышы. Тел-сурәтләү чаралары.	Дәреслек: 171-173 б. (конспектларга).
22	Бәйләнешле сөйләм үстерү. Мөхәммәдьяр – гуманист шагыйрь дигән темага әңгәмә. Татар поэзиясен үстерүгә Мөхәммәдьяр керткән өлеш. Казан ханлыгы чоры әдәбиятына йомгак.	1				Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. (Бәхәс) Шагыйрь иҗатының әһәмиятен билгеләү дәресе.	Татар поэзиясен үстерүгә Мөхәммәдьяр керткән өлеш. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 15 б.)	Ф.Латыйфиның “Хыянәт”романын укырга.
23	Класстан тыш уку. Ф.Латыйфи “Хыянәт” романы буенча	1			1. Язучының портреты. 2. Матбугат, белешмә әдәбият материаллары.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. “Ф.Латыйфи иҗатында Казан ханлыгы чорының чагылышы”, “Ф.Латыйфи әсәрләрендә тарихи шәхесләр” дигән темаларга әңгәмә. Сүзлек эше, иҗади уку ысуллары.	Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Тарихи романнар укырга.
VII ЙӨЗДӘ ӘДӘБИЯТ
24	XVII йөз әдәбиятына күзәтү. “Дәфтәре Чыңгызнамә”, “Гайса углы Амәт”, “Җәмигъ-әт-тәварих” әсәре турында мәгълүмат.	1			1. “Халык авыз иҗаты” җыентыклары. 2. МК: 50-51 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, сүзлек эше, әңгәмә, аңлатмалар бирү, конспект язу.	Бу чорда илдәге иҗтимагый-сәяси шартларның татар әдәбиятында үзенчәлекле чагылышы. Татар милләтенең хәле: милли дәүләтчелек бетү, татар халкының колониаль коллыкка эләгүе. Моның мәдәнияткә, әдәбиятка тәэсире. Әдәбиятта татар халкының азатлык көрәше чагылу, мондый әсәрләрнең сәнгатьчә эшләнеше. Милләт язмышына бәйле төстә әдәбиятта суфичылык фәлсәфәсенең асылы һәм әсәрләрдә чагылышы. Милли бәйсезлек мотивларының көчле яңгыравы. Бу чор әдәбиятына кыскача күзәтү («Дәфтәре Чыцгызна-мә», «Гыйса углы Амәт» һ. б.). «Җэмигъ әт-тәварих» әсәре турында мәгълүмат.	Таблица эшләргә.
25	Мәүла Колыйның тәрҗемәи хәле. “Хикмәтләр”ен уку һәм анализлау.	1			1. Татар поэзиясе антологиясе, К., 1992. 2. МК: 51-53 б. 3. Дәрес эшкәртмәләре үрнәкләре. Татар теле һәм әдәбият. I кисәк. Татар мәктәбе укытучылары, югары һәм урта педагогик белем бирү уку йортлары студентлары өчен ярдәмлек. – Казан: РИЦ “Школа”, 2005. – 198-211 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәрне тикшерү, сүзлек эше, уку, сөйләү, әсәрнең телен, корылышын күзәтү, нәтиҗәләр чыгару, сорау-биремнәргә җавап әзерләү.	Тәрҗемәи хәле. Иҗаты, анда Казан ханлыгы җимерелгәннән соңгы чордагы татар әдәбиятының төп сыйфатлары чагылу. Суфичылык поэзиясенең югары гәүдәләнеше буларак бу иҗатның үзенчәлекләре, сәнгатьлелек дәрәҗәсе. М. Колый «Хикмәтләр»е, аларның үзенчәлеге, идея-эстетик байлыгы, сәнгатьчә эшләнеше. М. Колый поэзиясендә образлар системасы.	Үзеңә ошаган хикмәтләрен язып алырга, берничәсен ятларга.
26	Габди иҗаты турында кыскача мәгълүмат. Шигырьләрен уку һәм анализлау.	1			1. Газета-журналлардан тупланма. 2. Абилов Ш. “Поэзиябез тарихына яңа исем”. “Казан утлары” ж., 1978, №10. 3. МК: 53-54 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә һәм эзләнү ысуллары: укытучы сүзе, сүзлек эше, эзләнүчән әңгәмә, сәнгатьле уку, сөйләү.	Габди иҗаты буенча гомуми мәгълүматларга ия булу. ӘД: Шигырь төзелеше турында урта сыйныфларда белгәннәрне искә төшерү һәм тагын да тулырак мәгълүмат бирү. Поэзиядә стилистик фигураларның урыны һәм роле.	Дәр.- 195-196 бит, 9 нчы сорауга җавап язарга.
VIII ЙӨЗДӘ ӘДӘБИЯТ
27	XVIII йөз әдәбияты. Тарихи-мәдәни күзәтү. XVIII гасыр татар әдәбиятында жанрлар. “Мәҗмугыл хикаят” җыентыгы.	1			1. Атлас. 2. Алишев С. Татары Среднего Поволжья в Пугачевском восстании. К., 1973. 3. “Мәҗмугыл-хикәят”. Борынгы татар прозасы. К., 1994. 4. Миңлебаев К. “Батырша”. // “Мирас” ж., 1994, №4. 5. Батыршаның портреты. // “Мирас” ж., 1993, №5. 6. Э.Мостафин “Батырша” (поэма). // “Мирас” ж., 1993, №5. 7. “Батыршаның соңгы минутлары”. Шәмаил. Нәфыйков К. // “Мирас” ж., 1994, №4. 8. МК: 54-56 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Аңлату-күрсәтү ысулы: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, план, конспект төзү.	Бу чор татар әдәбиятында халыкның иҗтимагый-икъти-сади хәле чагылу дәрәҗәсе, әдәбиятның халык тормышына якыная баруы. Азатлык көрәшләрен сыйфатлаган әсәрләр. Сүз сәнгатенең үзенчәлекле гәүдәләнеше буларак Батырша хатлары. Пугачев хәрәкәтенең халык авыз иҗатында һәм язма әдәбиятта чагылуы.	Таблица тутырырга.
28	XVIII йөздә иҗат иткән әдипләр. Габдессәлам, Габделмәннан Мөслим углы, Әхмәдбик, Т.Ялчыгол һ.б. язучыларның иҗатларына күзәтү.	1			1. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 2. Ялчыгол Т. “Рисаләи Газизә”. “Мирас” ж., 1998, №10-12. 3. Таблица. “Мәгариф” ж., 1999, №7, 80 б. 4. МК: 54 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Эзләнү ысулы: укытучы сүзе, сүзлек эше, эзләнүчән әңгәмә, биремнәр үтәү, әдәби әсәрне өлешчә тикшерү.	Габдессәлам, Габделмәннан Мөслим углы, Әхмәдбик, Т.Ялчыгол һ.б. язучыларның иҗатларына гомуми күзәтү. Әдәбиятта суфичылык: дидактик рухның көчәюе, дөньяви мотив-авазларның урын алуы. Боларның чагылышы буларак әдәбиятта илаһи бәет, дастан, сәяхәтнамә һәм риваять, мәдхия һәм мәрсия төрләренең активлашуы. Алардагы поэтик табышлар.	Дәреслек: 202 – 218 битләр (жанрлар һәм әдипләр буенча таблицалар тутырырга).
29	Г.Утыз Имәни. Тәрҗемәи хәле. Иҗатына гомуми күзәтү. Фәнни хезмәтләре.	1			1. Язучының портреты. 2. Плакат: “Чын бәхетне бирә тик гыйлем генә...” (Г.Утыз Имәни) 3. Тормышы, иҗат юлына багышланган синхрон таблица. 4. Габдерәхим Утыз Имәни “Шигырьләр, поэмалар” (Төзүчесе - Ә.Шәрипов). К., 1986. 5. МК: 56-57 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Эзләнү ысулы: укытучы сүзе, сүзлек эше, эзләнүчән әңгәмә, биремнәр үтәү, аңлатмалар бирү.	Иҗатына гомуми күзәтү. Тәрҗемәи хәле. Фәнни хезмәтләре.	Дәреслек: 217-222 битләрдәге материал буенча сөйләү өчен план төзергә.
30	Г.Утыз Имәнинең әсәрләрен уку, анализлау.	1			1. МК: 57-58 б.	Әдәби әсәрләргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, сөйләү, әсәрнең өлешләрен анализлау, стиль үзенчәлекләрен тикшерү.	Шигырьләре, аларда гыйлемгә һәм мәгърифәткә хөрмәтле караш чагылу, кешене олылау, фикер хөрлеген яклау. Бу шигырьләрдәге лирик герой образының төп сыйфатлары. Утыз Имәни — заманының алдынгы фикер иясе. Иҗатында әдәбиятның яңа сыйфат үзгәрешләрен, яңа баскычка күтәрелү үзенчәлекләрен чагылдыруы. Язучы һәм галимнең татар әдәбиятына һәм фәлсәфәсенә тәэсире. ӘД: Урта гасырлар татар әдәбиятында жанрлар төрлелеге. Мәдхия, мәрсия.	Тестка әзерләнергә.
31	Борынгы һәм Урта гасыр әдәбиятына йомгак.	1			1. “Мәгариф” ж., 1998, №6. 2. МК: 58-61 б.	Йомгак-дәрес. Эзләнү һәм тикшеренү ысуллары: укытучы сүзе, укучыларның чыгышлары, проблемалы ситуацияләрне анализлау, укучыларның чыгыш ясаучыларга сораулары, сорауларга җавап табу, фикер алышу, нәтиҗәләр чыгару. Үз белемеңне тикшерү.	Урта гасырларда татар әдәбиятының үсеш юллары. Андагы төп мотив һәм тенденцияләр. Урта гасыр гуманизмының үзенчәлекләре. Кешене, аның җирдәге урынын һәм яшәү мәгънәсен аңлауда әдәбиятта үсеш баскычлары. Кеше образын сәнгатьле сурәтләүдә язучылар ирешкән уңышлар. Кеше белән җәмгыять бәйләнешен төшенә-үзләштерә бару. Әдәбиятның сәнгатьлелеккә ирешүдәге казанышлары, тел-стильдә үсеш-үзгәрешләр, художестволы ачышлар. Борынгы телнең үзенчәлекләре, бүгенге телдән аермалы яклары, моның сәбәпләре, борынгы телдән халыкчан әдәби телгә күчеш баскычлары, бу юлда көч куйган күренекле шәхесләр. ӘД: Тарихи-әдәби процесста әдәби бәйләнешләрнең роле. Әдәби иҗатта күчемлелек. Кт: тест.	Сочинениегә әзерләнергә.
32	Бәйләнешле сөйләм үстерү. Урта гасыр әдәбияты буенча сочинение.	1			1.Әдәби материал. 2.Өстәмә материал.	Иҗат эше (сочинение). Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. Тикшеренү ысулы: иҗади эш алымы, план төзү, аңлатмалар бирү.	Урта гасыр әдәбияты буенча алган белемнәрне мисаллар ярдәмендә күрсәтә алу.	Акка күчереп язарга.
3 нче чирек (10 атна – 20 сәгать)
XIX ЙӨЗНЕҢ БЕРЕНЧЕ ЯРТЫСЫНДА ӘДӘБИЯТ
33	XIX йөзнең беренче яртысында әдәбиятка күзәтү. Җәмгыять тормышына, мәгърифәт үсешенә тәэсир иткән факторлар.	1			1. Атлас. 2. Татар әдәбияты тарихы. II том. К., 1984. 3. Китап күргәзмәсе. 4. МК: 61-63 б. 5. ТТ: 106-108 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару, китап күргәзмәсе алымы, конспект язу.	XIX гасырдагы татар әдәбиятына кыскача бәяләмә-кереш. Татар әдәбияты һәм милләт тарихы. Җәмгыять тормышына, мәгърифәт үсешенә тәэсир иткән факторлар (Казанда университет һәм типографияләр ачылу һ. б.). Татарларның Россия һәм Европа эшләренә күбрәк катнашуы. 1812 елгы Ватан сугышында активлыклары. Декабристлар хәрәкәтендә татарлар. Милли тормышка торган саен ныграк тәэсир иткән европалашуның сүз сәнгатендә чагылуы. Бу чор әдәбиятында ике баскыч.	Конспектны төгәлләргә.
34	Әбелмәних Каргалый иҗаты.	1			1. МК: 63-65 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Иҗади уку ысулы: укытучы сүзе, аңлатмалар белән уку, проблемалы сорауларга җавап бирү, әңгәмә.	Иҗатына гомуми күзәтү. Бу иҗатта чагылган суфичылык карашларының үзенчәлекләре. Яхшылык кылу яки гөнаһка бату фәлсәфәләре, шәхесне бәяләүдә аларның әһәмияте. Җәмгыятьне тигез кешеләр оешмасы итеп күрү фикеренең сәнгатьле гәүдәләнешендә яңалыклар. Аерым алымнарны (антитеза һ. б.) куллануда һәм кайбер әдәби образларның (мәхәббәт, үлем, елан һ. б.) гәүдәләнешендә үзгәрешләр. Татар поэзиясенә һәм сәнгатьле фикерләү рәвешенә бу шагыйрь керткән яңалыклар. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 28 б.)	Үзеңә ошаган шигырен ятларга.
35	Һ.Салихов, Ш.Зәки-Суфи иҗатларына күзәтү.	1			1. МК: 65-67 б. 2. Заһидуллина Д.Ф. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы. – Казан: “Мәгариф”, 2004. – 273 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Иҗади уку ысулы: укытучы сүзе, аңлатмалы уку, проблемалы сорауларга җавап бирү, әңгәмә.	Иҗатларына гомуми күзәтү. Бу иҗатларда чагылган суфичылык карашларының үзенчәлекләре. Яхшылык кылу яки гөнаһка бату фәлсәфәләре, шәхесне бәяләүдә аларның әһәмияте. Җәмгыятьне тигез кешеләр оешмасы итеп күрү фикеренең сәнгатьле гәүдәләнешендә яңалыклар. Аерым алымнарны (антитеза һ. б.) куллануда һәм кайбер әдәби образларның (мәхәббәт, үлем, елан һ. б.) гәүдәләнешендә үзгәрешләр. Татар поэзиясенә һәм сәнгатьле фикерләү рәвешенә бу шагыйрьләр керткән яңалыклар. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 28 б.)	Дәреслек: 252-261 б. (укырга).
36	Г.Кандалый – татар әдәбиятында дөньяви поэзияне башлап җибәрүче. “Мулла белән абыстай” шигырен уку һәм анализлау.	1			1. Г.Кандалый “Шигырьләр һәм поэмалар”. К., 1988. 2. Госманов М. Габделҗәббар Кандалый: яңага таба борылыш. // “Мирас” ж., 1997 (“Сәхибҗәмал” поэмасына иллюстрация белән). 3. Портреты. “Мирас” ж., 1997, №7. 4. МК: 67-68 б. 5.ТТ: 109-111 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Күчермә ысул: тасвири лекция, әңгәмә, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару.	Язучының тормыш юлы. Кандалыйның шәхес буларак үзенчәлекләре, сыйфатлары. Беренче әдәби әсәрләреннән «Рисалэи-л-иршад» («Тугры юлга күндерүче китап») һәм «Кыйссаи Ибраһим Әдһәм» поэмалары. Боларда үгет-нәсыйхәтчелек, дини дидактиканың дөньяви рух белән өртелеп бирелүе. Шагыйрь иҗатында эпиклыкның башлангычлары. Суфичылык рухы. Кандалыйның беренче шигырьләрендә уздырылган фикерләрдә хөрлекне яклау авазлары. Искелеккә, фанатизмга каршы булу.	“Мулла белән абыстай” шигырен ятларга.
37	Г.Кандалый иҗатында дөньяви мәхәббәт. Кандалый реализмы. Хатын-кызларга багышланган поэмалары, шигъри хатлары.	1			1. “Сәхибҗәмал”, “Фәрхи”, “Шәфгый” поэмалары. 2. МК: 68-69 б. 3. ТТ: 111-112 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Тикшеренү ысулы: мөстәкыйль эшләр. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, шигырьләрне автор артыннан бару юлы белән анализлау, сәнгатьле уку, эчтәлеген сөйләү, нәтиҗәләр чыгару, сорау-биремнәргә җавап эзләү.	Г. Кандалыйның алга таба иҗатында дөньяви мәхәббәтнең төп темага әверелүе. Бу теманы эшкәртүдә шагыйрьнең әдәби традицияләргә тугрылыгы һәм новаторлыгы. Хатын-кызларга багышланган поэмалары һәм шигъри хатлары: «Шәфгый», «Сахибҗәмал», «Фәрхи» һ. б. Хатын-кыз гүзәллеген тасвирлауда, гашыйк булган кешенең хисләрен сөйләүдә, саф сөюне зур бәхет дип раслауда шагыйрьнең сәнгатьле табышлары. Бу идея-эстетик табышларның иҗтимагый аң үсеше белән бәйләнеше. Гашыйкны гәүдәләндергән лирик герой образы ярдәмендә һәркемнең шәхси бәхеткә, мәхәббәткә һәм интим тормышка хакы барлыгын раслау. Җәмгыятьнең төзелешен, бу төзелештә ярлы катламның авыр хезмәт белән тулы тормышын сурәтләүдә Кандалый реализмының уңышлары. Әлегә бу реализмның башлангыч адымнар гына булуы. Кандалыйда крестьян («мужик») образы. Кандалый мәгърифәтчелегенең үзенчәлекләре, анда демократик омтылышларның чагылышы.	Хрест. - 217-225 б. (сәнгатьле укырга өйрәнергә).
38	Г.Кандалыйның татар шигъриятенә, шигырь техникасын баетуга керткән зур өлеше.	1			Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. - К., 1979.	Язучы иҗатының әһәмиятен билгеләү дәресе. Тикшеренү ысулы: мөстәкыйль эшләр (тестлар, карточкалар белән эш), укучылар чыгышы.	Г. Кандалыйның татар шигъриятенә, шигырь техникасын баетуга керткән зур өлеше. Иҗатына К. Насыйри, Г. Тукай кебек язучылар биргән бәяләр. Кандалый иҗатының туплану һәм өйрәнелү дәрәҗәсе. ӘД: Шигырь үлчәмнәре. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 27 б.)	Дәреслек: 280 281 б. (конспектларга), индивидуаль биремнәр буенча чыгышлар әзерләргә.
XIX ЙӨЗНЕҢ ИКЕНЧЕ ЯРТЫСЫНДА ӘДӘБИЯТ (ЯҢА ӘДӘБИЯТКА КҮЧЕШ ЧОРЫ)
39	XIX йөзнең икенче яртысындагы татар әдәбиятына гомуми бәяләмә-күзәтү. Ш.Мәрҗани, Х.Фәезхановларның эшчәнлеге һәм иҗаты турында кыскача мәгълүмат бирү.	1			1. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 2. Татар мәгърифәтчеләренең портретлары. 3. Атлас. 4. МК: 70-76 б. 5. ТТ: 112 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: проблемалы лекция, әңгәмә, план төзү, конспект язу.	XIX гасырның икенче яртысында, бигрәк тә соңгы чирегендә татарлар арасында иҗтимагый хәрәкәтнең җанлануы, моңар аерым гыйльми җәмгыятьләрнең, башка халыкларның алдынгы карашлы галимнәренең йогынтысы. И. Гаспралы турында мәгълүмат бирү. Көнчыгыштан килә торган алдынгы карашлар һәм фәлсәфи тәгълиматлар тәэсире. Җәмгыятьтәге үзгәрешләрнең әдәбиятта чагылышы. Реализмның ныгый башлавы. Мәгърифәтчелек реализмы формалашу. Аның төп билгеләре һәм сыйфат үзенчәлекләре. Әдәбиятта чагылган гомумкешелек кыйммәтләренең реаль эчтәлек ала баруы. XIX йөзнең икенче яртысындагы татар әдәбиятына гомуми бәяләмә-күзәтү. Идеаль башлангыч урынына реаль башлангыч килү. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 26-27 б.)	Дәреслек: 292-294 б. (сөйләргә).
40	К.Насыйриның тормыш юлы. Гыйльми-мәгърифәтчелек эшчәнлеге.	1			1. Язучының портреты. 2. Ибраһимова Ф. К.Насыйри турында истәлекләр. / Китапта-Әдәби мирас. - К., 1996, 57-58 б. 3. МК: 76-77 б.	Биография өйрәнү дәресе. Күчермә ысул: лекция, әңгәмә, аңлатмалар бирү, сорау кую, нәтиҗәләр чыгару, китап күргәзмәсе алымы, конспект язу, К.Насыйриның Казандагы музеена виртуаль экскурсия: http://www.tatar.museum.ru/M2763	Аның әсәрләре турында урта сыйныфларда белгәннәрне искә төшерү. Иҗат эшчәнлегенең күптармаклы булуын мисаллар белән раслау. Әдәби әсәрләренә күзәтү. Аларда Урта гасыр Көнчыгыш әдәбиятларыннан һәм татар әдәбиятыннан килә торган мотивларның аралашып дәвам иттерелүе.	Дәреслек: 295-301 б. (сөйләргә)
41	К.Насыйриның матур әдәбият өлкәсендәге хезмәтләре.	1			1. Рәсем-иллюстрацияләр. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 3. МК: 77 б.	Әдәби әсәрләргә өлешчә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, суйләү, проблемалы анализ, биремнәр үтәү.	«Әбугалисина кыйссасы»нда мәгърифәтне, яхшылыкны алга сөрү, гади халыкны һәм гаделлекне яклаучыны зурлау. Мәгърифәт һәм гыйлемнең хаклык яклы да, явызлыкка илтүче мин-минлек яклы да булырга мөмкин икәнен күрсәтеп, беренчесен алга чыгару. «Кыйсса»дагы фантастик әкиятләр стиле.	252-259, 306-311 б. (сөйләргә)
42	К.Насыйриның фольклор өлкәсендәге эшчәнлеге.	1			Карурманны чыккан чакта. К., 2001.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, сәнгатьле уку, сөйләү, аңлатмалар бирү.	«Фәвакиһел-җөләса фил-әдәбият» җыентыгы. Андагы гуманлы фикерләр. Урта гасырлар әдәбияты традицияләрен дәвам итү. Иҗтимагый мәсьәләләрнең сәнгатьле чишелешендә үзенчәлекләр. К. Насыйри иҗатының халыкчанлыгы. Әдәби әсәрләрендә халык авыз иҗатына киң урын бирелү.	Дәреслек: 301-306 б. (сөйләргә).
43	Класстан тыш уку. “Кырык бакча” китабы, “Кырык вәзир” кыссасы.	1			1. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 2. МК: 77-79 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, укучыларның чыгышлары, чагыштыру, тел-стиль үзенчәлекләрен күзәтү.	ӘД: Әдәбиятның халыкчанлыгы төшенчәсен киңәйтеп кабатлау. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 31-35 б.)	Сочинение өчен материал тупларга. Планын төзергә.
44	Бәйләнешле сөйләм үстерү. Сочинение язу. “К.Насыйри үз халкының һәм үз чорының улы булган” (К.Дмитриев).	1				Иҗат эше (сочинение). Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. Язучы иҗатының әһәмиятен билгеләү дәресе. Тикшеренү ысулы: иҗади эш алымы, план төзү, аңлатмалар бирү.	Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Язып бетерергә.
45	Реалистик проза үсеше.	1			1. Мусин Ф. Татар прозасы. “Мирас” ж. 2. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 3. МК: 79-80 б. 4.ТТ: 113-114 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: проблемалы лекция, әңгәмә, нәтиҗәләр чыгару, дәреслектәге мәкаләнең планын төзү, конспект язу.	Татар прозасының реализм нигезләрендә җитлегү чорына керүе. Прозада жанрларның камилләшә баруы, яңа жанрлар һәм жанр төрләре барлыкка килү (роман, повесть, сатирик хикәя һ. б.). Төп темалар һәм проблемалар, аларның мәгърифәтчелек рухында хәл ителеше. Уңай һәм тәнкыйди юнәлешләрнең ачык төс алуы. Татар әдәбиятының «күп гасырлар Шәрык тәэсире белән килгәннән соң, акрын гына Гареб тәэсире астына» (Ф. Әмирхан) керә башлавы һәм моның прозада чагылышы. Язучыларның милләт язмышы турында уйлануларында яңалыклар. ӘД: Мәгърифәтчелек реализмы.	Мәгърифәтчелек реализмы турында сөйләргә өйрәнергә.
46	М.Акъегетнең тормышы, иҗаты. “Хисаметдин менла” романын уку һәм анализлау.	1			1. Язучының портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 3. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 4. МК: 80-84 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Иҗади уку ысулы һәм күчермә ысул: әсәрне автор артыннан бару юлы белән анализлау, укытучы сүзе, сүзлек эше, сюжетны кыскача сөйләү, аерым өлешләргә анализ бирү, аңлатмалар белән уку, әңгәмә.	Язучының тормыш юлы, иҗатына күзәтү ясау. «Хисаметдин менла» романы — мәгърифәтчелек реализмы әдәбиятының беренче әсәрләреннән.	Әсәрне укып бетерергә.
47	М.Акъегетнең “Хисаметдин менла” романын уку һәм анализлауны дәвам итү.	1			1. Язучының портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 3. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 4. МК: 80-84 б. 5.ТТ: 116-120 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Иҗади уку эзләнүчән әңгәмә, әсәрне образлар бирелеше аша анализлау, анализ алымнарын кулланып, әсәрнең эчтәлеген сөйләү, геройларга бәя бирү, сорау-биремнәргә җавап эзләү, тел-стиль үзенчәлекләрен күзәтү.	Үзәк геройлар — шәхес иреге өчен көрәшүчеләр, аларның асыл сыйфатлары. Романның стиль үзенчәлекләре. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 35 б.)	Таратма материалдан Ризаэддин Фәхреддиннең хикмәтле сүзләрен ятларга, әти-әниләр белән бергәләп мәгънәсенә төшенергә.
48	Риза Фәхретдиннең иҗади эшчәнлеге. “Әсма, яки Гамәл вә җәза” әсәрен уку һәм анализлау.	1			1. Әдипнең портреты. 2. Китап күргәзмәсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. Сюжеты: Кәримова Ф.С. Ризаэддин Фәхреддин хакыйкате. – Яр Чаллы: ӨПББИ. – 14-15 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Иҗади уку һәм эзләнү ысуллар: укытучы сүзе, сүзлек эше, зсзрне автор артыннан бару юлы белән анализлау, эзләнүчән әңгәмә, сәнгатьле уку, сөйләү, аерым өлешләргә анализ бирү.	«Әсма, яки Гамәл вә җәза» әсәрендә яхшылык һәм явызлык, әдәплелек һәм әдәпсезлек, галимлек һәм наданлык бәрелеше.	Әсәрне укып бетерергә.
49	Риза Фәхрединнең “Әсма, яки Гамәл вә җәза” әсәрен уку һәм анализлауны дәвам итү.	1			1.Әдипнең портреты. 2. Китап күргәзмәсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. Анализ схемасы: Кәримова Ф.С. Ризаэддин Фәхреддин хакыйкате. – Яр Чаллы: ӨПББИ. – 24-18 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Иҗади уку һәм эзләнү ысуллар: укытучы сүзе, текст өстендә эшләү, әсәргә проблемалы анализ, проблемалы сорауларга җаваплар табу, биремнәр үтәү.	«Әсма, яки Гамәл вә җәза» романда гомумкешелек кыйммәтләрен раслау. Әсәрнең әдәби-стиль үзенчәлекләре. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу. ӘД: Мәгърифәтчелек реализмы. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 35-36 б.)	* Әдәби викторина сорауларына җаваплар тупларга (Мәгърифәтче Ризаэддин Фәхреддин тәгълиматы: эзләнүләр һәм тәҗрибә. – Яр Чаллы: ӨПББИ, 2006, 31-32 б.)ю Ш.Мөхәммәдевнең “Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай” әсәрен укырга.
50	Класстан тыш уку. Ш.Мөхәммәдев “Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай”.	1			Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәрне тикшерү, үз мөнәсәбәтеңне белдереп сөйләү, фикерне исбатлау, нәтиҗәләр чыгару.		ИР: “Кем ул Заһир Бигиев?” сайты белән танышырга http://zahirbigiyev.blogspot.com/
51	З.Бигиевнең тормышы, иҗаты. “Мавәрәэннәһердә сәяхәт” әсәре.	1			1.Әдипнең портреты. 2. Китап күргәзмәсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. З.Бигиев. Зур гөнаһлар. К., 1991. 5. Мусин Ф. Татар романы. “Мирас” ж., 1992, №2. 6. “Мәгариф” ж., 1995, №11 (15-17 б.). 7. МК: 87 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: лекция, укучыларның чыгышлары, сәнгатьле уку, сөйләү, әңгәмә, нәтиҗәләр чыгару, китап күргәзмәсе алымы.	Әдипнең тормыш юлы. Киң белемле, алдынгы карашлы, дөнья әдәбиятын яхшы белгән, аерата төрек һәм француз әдәбиятлары белән кызыксынган зыялы рухани булып җитлегүе. «Мавәраэннәһердә сәяхәт» әсәре турында мәгълүмат бирү. ӘД: Роман жанры турында өстәмә мәгълүмат бирү.	Хрестоматия: “Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә” романын укырга.
52	З.Бигиевнең “Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә” романын уку һәм анализлау.	1			1. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 2. “Мәгариф” ж., 1999, №6 (16-18 б.); 1999, №1 (24-25 б.) 3. МК: 88-89 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Күчермә һәм иҗади уку ысуллары: сәнгатьле уку, автор артыннан бару юлы белән анализлау (аңлатмалар белән уку, кыскача сюжетны сөйләү, әңгәмә, план төзү).	«Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романында саф мәхәббәт белән байлык арасындагы каршылык тудырган хәлләрнең тормышчан итеп тасвирлануы. Татар прозасында детективның реаль нигезләргә утыртылуы.	Хрестоматия: “Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә” романын укып бетерергә.
4 нче чирек (8 атна – 16 сәгать)
53	З.Бигиевнең “Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә” романын уку һәм анализлауны дәвам итү.	1			1. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 2. “Мәгариф” ж., 1999, “6 (16-18 б.); 1999, №1 (24-25 б.) 3. МК: 88-89 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәрне образлар бирелеше аша анализлау (график алым – таблица төзү), аерым өзекләрне уку, эзләнү төсендәге сорауларга җаваплар бирү, геройларга мөстәкыйль бәя бирү, нәтиҗәләр чыгару.	Кеше менәзен (характерын) тормышчан җирлектә ачуда уңышлы алымнар. Зөләйханы фаҗигагә алып килгән сәбәпләрнең берсен күрсәтеп, «бала ата-ана сүзеннән чыкмаса яхшы» дигән фикер уздырылу. Байлыкка омтылышның кеше холкын бозуын, һәлакәткә китерүен сурәтләү. Хикәяләүнең объективлаша төшүе. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Бигиев “Гөнаһе кәбаир” романын укырга, сораулар язарга.
54	З.Бигиев “Гөнаһе кәбаир” романы.	1			1.Әдипнең портреты. 2. Китап күргәзмәсе. 3. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 4. З.Бигиев. Зур гөнаһлар. - К., 1991. 5. Мусин Ф. Татар романы.//“Мирас” ж., 1992, №2. 6. “Мәгариф” ж., 1995, №11, 15-17 б. 7. МК: 89-94 б. 8. Трофимова С.М., Хәйруллин И.Г. Киләчәк бүгенгедән башлана. – Казан: РИЦ “Школа”, 2008, 78-80 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, әсәрне тикшерү, үз мөнәсәбәтеңне белдереп сөйләү, фикерне исбатлау, нәтиҗәләр чыгару.	«Гөнаһе кэбаир» романы турында кыскача мәгълүмат. Заһир Бигиен романнарының поэтик эшләнешендә алга китеш буларак сюжет һәм композиция төзеклегенә омтылу. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 38-39 б.)	Дәреслек: 361-362 б (Сюжет, композиция – конспектларга).
55	XIX йөзнең икенче яртысында татар поэзиясе. Гомуми күзәтү.	1			1. Татар мәгърифәтчелек әдәбияты. К., 1979. 2. МК: 94-96 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: лекция, лекцияне язып бару, план-конспект эшләү, нәтиҗәләр чыгару.	Татар поэзиясенең бу чоры -- яңа сыйфат үзгәрешләренә әзерлек дәвере. Яңаруның татар халкы милләт буларак формалашу, милли үзаңы көчәю белән бәйләнештә баруы. Иске формаларда яңа эчтәлек уздырылу. Лирикада кеше хисләрен чагылдыруның ачыклана төшүе. Шигъри хикмәтләрдә акыл үткенлегенең, сәнгатьлелекнең артуы.	Дәреслек: 364-368 б. (укырга, сөйләргә).
56	М.Акмулланың тормыш юлы, иҗатына күзәтү. “Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе” һ.б. әсәрләрен уку һәм фикер алышу.	1			1.Әдипнең портреты. 2. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 3. Атлас. 4. Акмулла “Шигырьләр”. К., 1981 5.Синыгул Ә. Бер мираска ике караш. “Мәгариф” ж., 1998, №10, 28-30 б. 6. МК: 97 б. 7. Трофимова С.М., Хәйруллин И.Г. Киләчәк бүгенгедән башлана. – Казан: РИЦ “Школа”, 2008, 80-83 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: укытучы сүзе, әңгәмә, сәнгатьле уку, материалларны төп фикерләү рәвешендә язу, аңлатмалар белән уку, нәтиҗәләр чыгару.	Мифтахетдин Акмулла — татар, казакъ, башкорт әдәбиятларының уртак вәкиле. Акмулланың хат алымы белән язылган шигырьләре («Замана галимнәренә», «Нургали хәзрәт» һ. б.), алардагы төп фикерләр, поэтик үзенчәлекләр. «Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе». Аның романтик рухы, җанлы сөйләмгә якын булуы, халык иҗаты алым-детальлә-реннән мул файдаланып язылуы.	Дәреслек: 375-385 б (сөйләргә). ИР: “Мифтахетдин Акмулла” сайты белән танышырга: http://www.akmulla.ru/
57	Акмулла – чичән шагыйрь. Татар шигъриятенә керткән зур өлеше. Иҗатының әһәмияте.	1			1. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 2. МК: 98 б.	Язучы иҗатының әһәмиятен билгеләү дәресе. Эзләнү ысулы: эзләнүчән әңгәмә, укучыларның чыгышларын тыңлау, шагыйрь хикмәтләренең төп сыйфатларын билгеләү, фәнни чыганаклардан өзекләр уку, Акмулла әсәрләреннән мәкаль-әйтемнәрне, канатлаы сүзләрне билгеләү, мәгънәләрен аңлату, нәтиҗәләр чыгару. Күчермә ысул: аңлатмалар бирү.	Акмулла — чичән шагыйрь. Аның хикмәтләренең төп сыйфатлары: кыскалык, тапкырлык, образлылык. Акмулла турында Г. Тукай, Ф. Әмирхан, Җ. Вәлиди, Г. Ибраһимов. ӘД: Шигырьдә ритм һәм рифма турындагы төшенчәләрне укучылар хәтерендә яңарту һәм көчәйтү. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 40-41 б.)	Кандалый иҗатыннан омонимик рифмаларга мисаллар эзләргә. Акмулла шигырьләрендә нинди рифма төрләре бар? Мисаллар китерергә.
58	Я.Емельянов иҗаты турында белешмә бирү. “Кайгы”, “Саран бай”, “Олысыманлык” шигырьләрен уку һәм анализлау.	1			МК: 96-97 б. ТТ: 115 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Иҗади уку һәм эзләнү ысуллары: укытучы сүзе, сәнгатьле уку, аңлатмалар бирү, нәтиҗәләр чыгару, тел-стиль үзенчәлекләрен күзәтү.	Иҗаты турында белешмә бирү. Бу иҗатта дини мотивлар. Шигырьләрендә гражданлык рухының көчәя баруы. Җәмгыятьнең байлар һәм ярлыларга бүленүеннән ризасызлык, гади кеше хәлен реалистик буяулар белән тасвирлау. Гадел, юмарт, юаш, яхшы кешеләрне мактап («Балам»), шагыйрьнең саран, яман, усал, тәкәббер адәмнәрне тәнкыйть итүе («Саран бай»). Лирик геройның рухи халәтен тасвирлауда яңалыклар («Кайгы»). Шигырьләренең халыкчанлыгы, тел-сурәтләү чараларының гади образлылыгы, ритмика ягыннан байый һәм төрләнә баруы. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 39-40 б.)	Әхмәт Уразаев-Кормашиның “Кыйссаи Таһир илә Зөһрә” әсәрен укырга.
59	Класстан тыш уку. Әхмәт Уразаев-Кормашиның “Кыйссаи Таһир илә Зөһрә” әсәре.	1				Анализ дәресе.	Әхмәт Уразаев-Кормашиның “Кыйссаи Таһир илә Зөһрә” әсәре белән таныш булу. Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Г.Исхакый. “Өч хатын белән тормыш” әсәрен укырга.
60	Татар драматургиясенең беренче адымнары. Жанр формалашу. Беренче сәхнә әсәрләрендә күтәрелгән мәсьәләләр.	1			1. Карурманны чыккан чакта. К., 2001. 2. МК: 99 б.	Темага кыскача күзәтү ясау дәресе. Күчермә ысул: лекция, укучыларның драма әсәрләрен бәя-анализлау турындагы чыгышлары, фикер алышу, аңлатмалар бирү.	Жанр формалашу. Драматургиядә Көнчыгыш әдәбиятлары һәм Урта гасыр татар әдәбиятыннан килә торган хыялый-романтик рухны дәвам иттерү (Минһаҗетдин Әлказаный. «Ихтыярлы кыз ихтыярсыз улмыш». Ф. Халиди. «Залим ачлык, испанияле Сәет Яхъя» ). Беренче сәхнә әсәрләрендә мәхәббәт һәм гаилә мәсьәләләре, саф әдәп-әхлак кагыйдәләрен яклау, иске тормыш һәм гореф-гадәтләрне тәнкыйтьләү. Төрекчә һәм русчадан тәрҗемәләр: «Комедия Чистайда», «Зәваллы чужык», «Ревизор» һ. б. ӘД: Драма һәм комедия жанрлары турында белемнәрне тулыландыру.	Г.Ильяси “Бичара кыз”, Ф.Халиди “Рәдде бичара кыз” – укырга.
61	Г.Ильяси “Бичара кыз”, Ф.Халиди “Рәдде бичара кыз”. Пьесаларны уку, анализлау.	1			1. Мөхәммәтшин З. Мәгърифәтче әдипләребездән берсе.”Мирас” ж., 1993, №4. 2. Ф.Халиди “Ел фасыллары”. “Мирас” ж., 1993, №4; 1996, №5-6. 3. МК: 100 б. 4.ТТ: 120-123 б.	Әдәби әсәргә анализ дәресе. Күчермә һәм эзләнү ысуллары: сәнгатьле уку, автор артыннан бару юлы белән анализлау (кыскача сюжетны сөйләү, аерым өлешләргә анализ бирү), әңгәмә.	Әсәрләрдә мәхәббәт һәм гаилә мәсьәләләре, саф әдәп-әхлак кагыйдәләрен яклау, иске тормыш һәм гореф-гадәтләрне тәнкыйтьләү. КТ: әдәби викторина сорауларына җавап бирү (Исламов Ф.Ф. Әдәби викториналар - әдәбиятка, сәнгатькә мәхәббәт тәрбияләүдә кыйммәтле чара. – Казан: Татарстан Фәннәр Академиясе Ш.Мәрҗани исемендәге Тарих институты, 2005, 41-42 б.)	Ел буена үткәннәрне кабатларга, тестка әзерләнергә
62	Класстан тыш уку. Г.Исхакый. “Өч хатын белән тормыш”.	1				Әдәби әсәргә анализ дәресе.	Бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү күнекмәләренә ия булу.	Контроль сорауларга җаваплар әзерләргә.
63	IX сыйныфта өйрәнгәннәргә гомуми йомгак.	1			1. Карточкалар, тест сораулары, таблица-схема. 2. МК: 100-105 б.	Йомгак-дәрес. Тикшерү ысулы: укытучы сүзе, укучыларның чыгышлары, контроль соруларга җавап бирү, нәтиҗәләр чыгару.	Матур әдәбият һәм иҗтимагый-тарихи үсеш процессы. Урта гасырлар, ХУШ һәм XIX йөзләрдәге әдәбиятларда төп баганалар булган иҗатчылар, күренекле әдәби әсәрләр. Аларда кеше шәхесенә карашның үсә, тирәнәя баруы. Әдәбиятта иҗтимагый мотивларның чагылыш дәрәҗәләре. Сәнгатьлелекнең үсеш баскычлары. Әдәбиятның гади халык тормышына якыная баруы. КТ – тест (Гайфуллина Ф.Ә. Әдәбият дәресләрендә: укытучылар өчен методик кулланма. – Казан, “Яңалиф” нәшрияты, 2006, 35-43 б.)	Контроль сочинениегә әзерләнергә.
64-65	Бәйләнешле сөйләм үстерү. Контроль сочинение “Мәгърифәтчелек әдәбиятында тормыш һәм аны үзгәртү юллары”.	2			Әдәби материал.	Иҗат эше (сочинение). Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе. Тикшеренү ысулы: иҗади эш алымы, план төзү, аңлатмалар бирү.	Сочинение язу күнекмәсе булу.	Имтиханга әзерлек.
66-68	Кабатлау һәм имтиханга әзерләнү.	3			Тестлар.			10 нчы сыйныфта үтеләчәк әсәрләрне укырга.

Кулланылган өстәмә әдәбият.

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Мне нравится

Навигация

Библиотека

Татар теленнэн эш программалары
рабочая программа по теме

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

10, 11 нче сыйныф рус төркемнәре өчен татар теле һәм татар әдәбиятыннан эш программалары ( дәреслек Хәйдарова Р.З.)

Календарь тематик план татар теленнэн 6 сыйныф рус төркеме

татар теленнэн эш программалары

татар теленнэн эш программалары

3 сыйныфка татар теленнэн эш программасы

татар теленнэн олимпиадалар

Татар мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан эш программалары

Навигация

Библиотека

Татар теленнэн эш программаларырабочая программа по теме

Скачать:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

Предварительный просмотр:

По теме: методические разработки, презентации и конспекты

10, 11 нче сыйныф рус төркемнәре өчен татар теле һәм татар әдәбиятыннан эш программалары ( дәреслек Хәйдарова Р.З.)

Календарь тематик план татар теленнэн 6 сыйныф рус төркеме

татар теленнэн эш программалары

татар теленнэн эш программалары

3 сыйныфка татар теленнэн эш программасы

татар теленнэн олимпиадалар

Татар мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан эш программалары

Татар теленнэн эш программалары
рабочая программа по теме