Башҡорт теленән методик ҡулланмалар
учебно-методический материал

2 класс. Башҡорт теле. Ижек.

1. Һүҙҙәрҙе иҗеккә бүлеп яҙ.

Шыуа, ауыл, картуф, сана, шәл, арпа, бесәй, юлбарыҫ, йылы, йәшел.

2. Ҡайһы һүҙҙәрҙе юлдан юлға күсереп булмай? Ике бағанаға айырып яҙ.

Шәмбе,ашлама,шәл,сабаҡ,аҡсарлаҡ, аш, ҙур,дәфтәр, йәй.

3. Күсереп яҙ.Өс ижекле һүҙҙәр аҫтына һыҙ.(Спиши текст. Подчеркни слова с тремя слогами )

Атайым эштән ҡайта. Ул Гөлгөнәне ҡоссаҡлап ала, йә алма, йә шоколад бирә. Ә Гөлгөнә бер аяғында әтәс кеүек һикерә. Әсәһе янына килеп маҡтана.

4. Тамыр һәм ялғауҙарҙы билдәлә.

1.Урман, урмансы, урмансылыҡ.

Эш, эшсе, эшсән, эшсәнлек.

Балыҡ, балыксы, балыҡсылыҡ.

2.Кеше, кешелек, кешелекле.

Ау, аусы, аусылык.

Юл, юлдаш, юлсы.

3.Ауыл, ауылдаш.

Һүҙ, һүҙлек, һүҙсән.

Сәскә, сәскәлек, сәскәле.

5.Бирелгән һүҙҙәргә ҡапма-ҡаршы мәғәнәле һүҙҙәр табып яҙ.

Аҡ -

Киң -

Ҙур -

Йәш -

Ҡалын -

Ҡыҫҡа -

Ауыр-

Яҡшы-

2 класс. Башҡорт теле. Эш-хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәр.

1. Һөйләмдәрҙе тултырып яҙ.

Ҡыҙҙар гөлдәргә һыу  … . Малайҙар ҡоштарға оя … . Айгөл таҡта … . Уҡыусылар дәрес … . Уҡытыусы дәфтәр … . Баҡсала алма … .

Белешмә өсөн һүҙҙәр: үҫә, яһай, һибә, һөртә, тикшерә, әҙерләй.

2. Эш-хәрәкәтте белдергән һүҙҙәрҙе һайлап яҙығыҙ.

Йәшенле ямғыр.

Йәйге ҡояшлы көн. Наил дуҫтары менән урманға китте. Улар урманға килеп еттеләр. Шул арала ҡайҙандыр ҡара болот килеп сыкты. Күк йөҙө ҡараңғыланды. Ҡойоп ямғыр яуа башланы.

3.Күсереп яҙырға. Эш-хәрәкәтте белдергән һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙырға.

Минең дуҫым.

Юлдаш менән Салауат ауылда йәшәйҙәр. Улар бер класта уҡыйҙар. Мәктәптән бергә ҡайталар., бергә уйнайҙар. Улар бер-береһенә ярҙам итәләр. Өй эшен бергәләшеп эшләйҙәр.

3. Һүҙҙәрҙе ни эшләй? Һорауына яуап бирерлек итеп үҙгәртеп яҙ.

          Баҫ_, эшлә_, ултыр_, уйна_, ят_, тор_, ал_, уҡы_, яҙ_, ҡабатла_.

4. Һөйләмдәр төҙөп яҙ.

Мин      китап     ятлай.

Һин       инша      яҙам

Ул         шиғыр     уҡыйһың.

Үтелгәндәр буйынса башҡорт теленән контроль эш

(3-cө класс)

1. Придумайте задание к данным словам и выполняйте задание.

Уҡыусы, таҡта, баҡса, матур, тәнәфес, урман, китап, дәрес, сәскә, дәреслек, уҡытыусы, ҡала, ҙур, ҡәләм.

2. Найдите пары слов.

Дәфтәр                             строитель

Төҙөүсе                             дети

Балалар                            мел

Аҡбур                               тетрадь

Дәреслек                          учебник

3.  Составьте предложения из данных слов.

а) Мәктәп, беҙҙең, матур, ҙур, һәм.

б) Өсөнсө, мин, уҡыйым, класта.

в) 30, уҡыусы, класта, беҙҙең.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Переведите предложения.

1) Беҙҙең мәктәп ҙур һәм өс ҡатлы. 2) Иртәгә башҡорт теле дәресе була. 3) Балалар мәктәптә уҡыйҙар, яҙалар, һүрәт төшөрәләр.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Придумайте задание на тему “Наша школа”.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Переведите слова.

Уҡытыусы –                                                  Времена года -

Төҙөүсе –                                                       Осень -

Һатыусы –                                                    Весна -

Ашнаҡсы –                                                    Лето -

Табип –                                                         Зима -

Рәссам –                                                       Месяц -

Тегенсе -                                                       Год –

6.  Продолжите предложения.

Ҡыш кейә торған кейем-һалым;……………………………................................

……………………………………………………………………………………….

Йәй көнө кейә торған кейем-һалым:………………………………………….......

……………………………………………………………………………………….

7. Найдите лишние слова.

а) Күлдәк, яулыҡ, ашнаҡсы, тун.

б) Рәссам, табип, төҙөүсе, көҙ.

в) Һатыусы, миҙгел, ҡыш, яҙ, йәй.

8. Допишите предложения.

         1) Бер йылда ……………. миҙгел. 2) Мин ………………… миҙгелен яратам. 3) Көҙ еткәс, ………………………… мәктәпкә баралар. 4) Ҡыш айҙары: …………………., ……………………, …………………… .5) Мин үҫкәс, ……………………….. булам.

9. Соедините стрелкой слова по теме.

Һөнәрҙәр                                                 ҡыш, яҙ, көҙ, йәй

Йыл миҙгелдәре                                     күлдәк, итек, тун, бейәләй

Кейем-һалым                                        олатай, әсәй, ҡусты, һеңле

Ғаилә                                                     һатыусы, төҙөүсе, рәссам, табип

10. Допишите предложения.

Мин …………….. миҙгелен яратам.  …………….. көнө еләк-емеш ашайым. Бер йылда …………………. ай. …………. көнө урамда ҡар яуа. Ҡыш көнө мин ………………….., ………………….., ………………….. кейәм.

Башҡорт теленән дидактик материалдар

(4-се класс ҡабатлау дәресе)

Исем.

1. Бер бағанаға - яҙыусыларҙың, икенсеһенә композиторҙарҙың исем-фамилияларын яҙ:

Рим Хасанов, Мостай Кәрим, Баязит Бикбай, Ноғман Мусин, Заһир Исмәғилев, Зәйнәб Биишева.

2. Бер бағанаға ҡала, икенсеһенә йылға исемдәре айырып яҙ:

Ағиҙел, Урал, Стәрлетамаҡ, Өфө, Ҡариҙел, Инйәр, Салауат, Ишембай, Һаҡмар.

3. Тейешле урынға күплек ялғауҙарын ҡушып,һөйләмдәрҙе күсереп яҙ. 

Циркта ике ҡуян... барабан ҡаҡты. 2. Ҡышын ҡуян... ағас ҡайрыһын кимерәләр. 3. Мин  айыу...  тураһында әкиәт уҡыным. 3. Ҡыштың һалҡын айҙарын айыу... йоҡлап үткәрәләр.

                                                Сифат.

1. Сифаттарға миҫалдар яҙ.

2. Яҡшы ғәҙәт әҙәм итер, яман ғәҙәт әрәм итер. Мәҡәлдән сифаттарҙы табып яҙ.

3. Сифат ҡулланып бер-нисә һөйләм төҙө.

4. Зифа, ҡара, оҙон, шаян, тырыш, аҫыллы, йылы, тәмле сифаттарының ҡаршы мәғәнәһен яҙ.

Ҡылым .

1. Мәҡәлдәрҙе яҙып бөтөр. Ҡылымдарҙың заманын билдәлә.

Кем эшләмәй, ... .

Тырышҡан – табар, ... .

Күп уҡыған ... .

Юғалған аҡса табыла, ... .

2.”Ҡышҡы каникуллар” темаһына 4-5 һөйләмдән торған хикәйә төҙөп яҙ.

3.Ҡылымдың төрлө формаларын ҡулланып һөйләмдәр төҙөп яҙ.

Алмаш.

1. Алмаштар ҡулланып хикәйәне дауам итеп яҙ.

    Ирек һәм Айрат – дуҫтар. Улар бер йортта йәшәйҙәр, бергә уҡыйҙар. Малайҙар һәр ваҡыт бергә уйнайҙар, йыш ҡына дәрестәрен дә бергә әҙерләйҙәр.

     Бер көндө Айрат ауырып китте. ...

2. Мин  алмаштарын үҙгәртеп «Үҙем тураһында» тигән темаға хикәйә яҙ.

Һөйләм.

1. Схемаларға тура килгән һөйләмдәр уйлап яҙ. Баш киҫәктәрен билдәлә.

            Ниндәй?        нимә?       ни эшләй?

            Нимә?            нимәне?   ни шләй?

            Ҡайҙа?           нимә?       ни эшләй?

2. Күсереп яҙырға. Баш киҫәктәрҙең аҫтына һыҙырға.

Урман.

Бына урман. Ниндәй генә ағастар юҡ бында. Урман ситендә ап-аҡ ҡайындар, йәшел уҫаҡтар, хуш еҫле йүкәләр, мөһабәт имәндәр үҫә.

Йәйен урман шаулай һәм тирбәлә. Ҡоштар һайрауы, япраҡ шаулауы күңелле бер моң тыуҙыра.