Электив курс; "Башҡорт телен өйрәнәм", региондарҙан килгән уҡыуысыларға өҫтәлмә белем биреү маҡсатында төҙөлгән курс программаһы.
элективный курс по теме
Билдәле булыуынса, Рәми Ғарипов исемендәге гимназия - интернатта Башҡортостандан һәм күрше өлкәләрҙән килгән уҡыусылар уҡыйҙар.Әлбиттә, араларында башҡорт телен төрлө кимәлдә белгән уҡыусылар бар. Уларға телдең нескәлектәрен төшөнөргә ярҙам итеү маҡсатында электив курстар үткәрелә. Был курстарҙа телмәр үҫтереүгә, йәғни йәнле аралашыуға иғтибар ныҡлы бирелә.
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 programma_spets.kursa_.docx | 112.09 КБ |
Предварительный просмотр:
Аңлатма яҙыу
Башҡорт теле – башҡорт халҡының туған теле һәм Башҡортостан Республикаһының дәүләт теле булып һанала. Туған телдең метапредмет белем биреү функцияһы мәктәптә белем алыу процесында бала шәхесен формалаштырыуҙа «Башҡорт теле» предметының универсаль, дөйөмләштереү характерын билдәләй. Башҡорт теле баланың фекер үҫешенә булышлыҡ итә; белем һәм күнекмәләрҙе үҙ аллы үҙләштереү һәләттәрен үҫтерә, шулай уҡ уҡыусыларҙың үҫтереүсе уҡыу эшмәкәрлеген ойоштора. Туған тел башҡорт мәҙәниәтен өйрәнеүгә нигеҙ булып тора һәм башҡорт әҙәбиәтенең рухи тел байлығын үҫтереүгә булышлыҡ итә; уҡыусыларҙы кешелектең мәҙәни тарихи тәжрибәһенә ылыҡтыра. Киләсәктә төрлө белемде үҙләштереү һәм һаҡлау формаһы булараҡ, башҡорт теле бөтә предметтар менән тығыҙ бәйләнештә тора һәм профессиональ күнекмәләрҙе үҙләштереү сифатына йоғонто яһай. Аралаша белеү, шул һөҙөмтәлә уңыштарға өлгәшеү, юғары профессиональ һәм социаль әүҙемлек шәхес тормошоноң төрлө өлкәләрендә өлгәшелгән уңыштарын билдәләүсе характеристикаһы булып тора. Туған тел баланың төрлө тормош ситуацияларында тәрбиә-этик нормаларын формалаштырыу нигеҙе; үҙ ҡылыҡтарына дәллиле баһа биреү мөмкинлеген үҫтерә. Башҡорт теленән урта белем биреүҙең яҡынса уҡыу программаһы федераль дәүләт белем биреү стандарттарының төп белем биреү структураһына ярашлы төҙөлгән һәм урта белем биреү баҫҡысындағы белем биреү процесының ойошторолошон һәм йөкмәткеһен билдәләй, уҡыусыларҙың дөйөм мәҙәниәтен формалаштырыуға, уларҙың рухи-әхлаҡи, ижтимағи, шәхси һәм интеллектуаль үҫешенә йүнәлеш тота, белем алыусыларҙың һаулыҡтарын һаҡлау һәм нығытыу, уҡыу эшмәкәрлеген үҙаллы тормошҡа ашырыу, ижтимағи булдыҡлылыҡ, ижади һәләттәрен асыу, үҙ-үҙен үҫтереү һәм камиллаштырыу нигеҙҙәрен бирә. Башҡорт теле курсы урта белем биреү мәктәбенең предметтар системаһында донъяны танып-белеү һәм социомәҙәниәт (йәмғиәти мәҙәниәт) маҡсаттарын тормошҡа ашыра. Донъяны танып-белеү маҡсаттары уҡыусыларҙы тел тураһындағы фәндең төп нигеҙҙәре менән таныштырыуҙы һәм уның менән бәйләп уларҙың билдә-символдар ярҙамында ҡабул итеүен, логик фекерләүен, күҙ алдына килтерә алыуын формалаштырыуҙы аңлата. Башҡорт телен өйрәнеүҙең социомәҙәни маҡсаттары кешенең дөйөм мәҙәнилеге үҫеше күрһәткесе булараҡ уҡыусының коммуникатив компетенцияһын, һөйләү һәм яҙма телмәр үҫешен үҙ эсенә ала. Башҡорт телен өйрәнеү барышында ҡуйылған маҡсаттарҙы үтәү өсөн түбәндәге ғәмәли бурыстарҙы үтәү кәрәк:
- уҡыусының телмәрен, фекерләү, күҙ алдына килтерә алыу, аралашыу үҙенсәлектәренә һәм шарттарына ярашлы тел саралары һайлай белеү мөмкинлеген үҫтереү;
- башҡорт теленең лексикаһы, фонетикаһы, грамматикаһы буйынса нигеҙ белемде нығытыу;
- башҡорт теленә позитив эмоциональ-баһалы ҡараш, уның уникаллеген һәм таҙалығын һаҡлауға туранан-тура мөнәсәбәтле булыу тойғоһо тәрбиәләү; телгә танып-белеү ҡыҙыҡһыныуы, үҙ телмәрен яҡшыртырға ынтылыш уятыу.
Башҡорт теле программаһын өйрәнеү һөҙөмтәләренә талаптар:
Башҡорт телен өйрәнеүҙең шәхсән һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр керә:
- тел кешеләрҙең аралашыу сараһы икәнде аңлау, үҙләштереү;
- башҡорт телен милли мәҙәниәттең бер күренеше тип ҡабул итеү;
- дөрөҫ һөйләү теле һәм яҙма тел кешенең индивидуаль мәҙәнилеге күрһәткесе;
- үҙ телмәренә иғтибарлы булып үҙ-үҙен баһалау һәләтлелеге.
Башҡорт телен өйрәнеүҙең метапредмет һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр тора:
- белем алыу (уҡыу-уҡытыу) бурыстарын хәл итеү өсөн төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мөғлүмәт табыу маҡсатында телде ҡуллана белеү оҫталығы;
- аралашыуҙың маҡсаты, бурысы, сараһы, тел шарттарында ориентирлашыу;
- телмәрҙең һәм аралашыу ситуацияһын иҫәпкә алып, коммуникатив бурыстарҙы (диалог, монологик телмәр, яҙма текстар) уңышлы атҡарыу маҡсатында адекват телмәр сараларын һайлап ала белеү;
- үҙ фекереңде һәм позицияңды мөмкин тиклем теүәл итеп аңлатырға ынтылыу;
- һорауҙар биреү оҫталығы.
Башҡорт телен өйрәнеүҙең предмет һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә:
- башҡорт әҙәби теле нормалары (орфоэпик, лексик, грамматик) һәм телмәр этикеты ҡағиҙәләре тураһында тулы төшөнсә алыу;
- орфографик ҡағиҙәләрҙе һәм тыныш билдәләрен ҡуйыу ҡағиҙәләрен белеү;
- өн, хәреф, һүҙ өлөшө, телмәр киҫәге, һөйләм киҫәге, һөйләм кеүек тел берәмектәрен таба, сағыштыра, классификациялай (бүлә), ҡылыҡһырлай (характеристика биреү) алыу оҫталығы;
- үҙеңдең ғәмәлдәреңде контролдә тотоу, әйткәнде һәм яҙғанды тикшерә белеү һәләтлелеге.
Курстың структураһы.
Башҡорт телен өйрәнеү уҡыусыларҙың лингвистик белемгә эйә булыуының тәүге этабы булып тора. Башҡорт теленең курсы спецификаһы уның башҡа уҡыу предметтары менән, бигерәк тә әҙәбиәт уҡыу менән, тығыҙ бәйләнешендә сағыла. Был ике предмет үҙ-ара башҡорт телен өйрәнеү аша әҙәби һәм мәҙәни белем биреү кеүек берҙәм белем алыу өлкәһен тәшкил итә.
Төп йөкмәтке өлөштәре.
Башҡорт теленең системалы курсы мәктәптә үҙ-ара тығыҙ бәйләнгән төшөнсәләр, ҡағиҙәләр, мәғлүмәт йыйылмаһы итеп бирелгән һәм донъяны танып-белеү – коммуникатив йүнәлешкә эйә. Был коммуникатив мотивацияны үҫтереүҙе күҙ уңында тота, барлыҡ тел берәмектәренең мәғәнәһенә һәм функцияларына үтә ныҡ иғтибар кәрәклеген аңлата.
“Башҡорт теле” курсы материалы үрнәк программала түбәндәге йөкмәтке өлөштәре аша тәҡдим ителгән:
- лингвистика белеме нигеҙҙәре: фонетика һәм орфоэпия, графика, һүҙ төҙөлөшө (морфемика), грамматика (морфология һәм синтаксис);
- орфография һәм пунктуация;
- телмәр үҫтереү.
Тел материалы уҡыусыларҙың йәш үҙенсәлектәрен иҫәпкә алып, башҡорт теленең структураһы тураһында төшөнсә формалаштырырға, башҡорт әҙәби теленең нормаларын үҙләштереүҙә ярҙам итергә тәғәйенләнгән. Орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе өйрәнеү, шулай уҡ тел һәм яҙма телмәрҙе үҫтереү аралашыуҙың ғәмәли бурыстарын хәл итеүгә хеҙмәт итә һәм уҡыусыларҙың, йәмғиәтебеҙҙең киләсәк вәкилдәренең, мәҙәниәтен тел кимәлендә билдәләүсе күнекмәләрен формалаштыра. Балалар төрлө телмәр эшмәкәрлегенең маҡсаттарын, бурыстарын, сараларын һәм әһәмиәтен аңлаһын өсөн, программала махсус “Телмәр эшмәкәрлеге төрҙәре” тигән бүлек айырып күрһәтелгән.
Дөйөм уҡыу белектәре, күнекмәләре һәм эшмәкәрлек ысулдары.
Башҡорт телен уҡытыу барышында уҡыусылар өсөн мөһим роль уйнаған дөйөм уҡыу белемен, күнекмәләрен һәм эшмәкәрлек ысулдарын үҫтереү буйынса маҡсатлы эшләү түбәндәгенән тора:
- интеллектуаль (дөйөмләштереү, классификациялау, сағыштырыу, үҫеш һ.б.);
- танып белеү эшмәкәрлеге (уҡыу-танып-белеү мотивтары, уҡыуҙа үҙаллылыҡ һәм үҙ-үҙеңде ижади яҡтан күрһәтеү кәрәклелеге һәм уҡыу эшмәкәрлеге барышында яңы маҡсаттар һайлау, ҡуйыу, ҡабул итеү һәм уларға өлгәшеү өҫтөндә эшләү);
- ойоштороу (хеҙмәттәшлек итеү һәм үҙэшмәкәрлекте планлаштырыу эше).
“Башҡорт теле” курсын өйрәнгәндә, дөйөмләштереү, классификация тышҡы контролдән үҙконтролгә, һөҙөмтә буйынса контролдән эш ысулы буйынса контролгә, булғанды аныҡлауҙан алға сығып өйрәнеү кеүек дөйөм уҡыу интеллектуаль белектәрен үҫтереү аша тормошҡа ашырыла. Башҡорт телен үҙләштергәндә мәғлүмәти мәҙәниәт менән бәйле оҫталыҡтар формалаша: уҡыу, яҙыу, дәреслек менән эффектив эшләү, лингвистик һүҙлек һәм белешмәләр менән файҙаланыу.
Курстың йөкмәткеһе.
Тыңлау. Телдән аралашыуҙың маҡсатына һәм ситуацияһына төшөнөү. Яңғырап торған телмәрҙе адекват ҡабул итеү. Бирелгән текстағы мәғлүмәтте тыңлағанда аңлау, текстың төп фекерен билдәләү, уның йөкмәткеһен һорауҙар ярҙамында биреү.
Һөйләү. Коммуникатив бурысты эффектив хәл итеү өсөн аралашыуҙың маҡсаттарына һәм шарттарына ярашлы тел сараларын һайлау. Телмәрҙең диалог функцияһына ғәмәлдә эйә булыу. Һөйләшеүҙе башлау, ҡеүәтләү, тамамлау, кемдеңдер иғтибарын йәлеп итеү оҫталығына эйә булыу, һ.б. уҡытыу бурыстарына яраҡлы (тасуирлау, хикәйәләү, фекерләү) телдән монологик һөйләй алыу оҫталығына эйә булыу. Уҡытыу һәм көнкүреш ситуацияһында (сәләмләү, хушлашыу, ғәфү үтенеү, рәхмәт әйтеү, үтенес менән мөрәжәғәт итеү) телмәр этикеты нормаларына эйә булыу. Орфоэпик нормаларҙы һәм дөрөҫ интонацияны үтәү.
Уҡыу. Уҡыу өсөн тәҡдим ителгән тексты аңлау. Тейешле материалды табыу маҡсатында һайлап алып уҡыу. Тәғәйен текста бирелгән мәғлүмәтте табыу. Күҙгә күренгән текста тупланған мөғлүмәт буйынса, ябай һығымталар яһау. Текст йөкмәткеһендә тупланған мәғлүмәтте интерпретациялау һәм дөйөмләштереү. Текстың йөкмәткеһен, тел үҙенсәлектәрен һәм төҙөлөшөн анализлау һәм баһалау.
Һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе, һөйләмдәрҙе һәм ҡыҫҡа текстарҙы аңлап уҡыу. Өндәү билдәләренә ярашлы интонация һәм паузалар менән уҡыу. Текстар һәм шиғырҙарҙы аңлап һәм тасуири уҡыуҙы үҫтереү.
Һүҙҙе тоташ менән уҡыуға күскән осорҙа орфоэпик уҡыу менән танышыу. Орфографик уҡыу (шыбырлап ижекләп әйтеү) – әйтеп яҙҙырғанда һәм күсереп яҙғанда үҙконтроль сараһы.
Яҙыу. Яҙыу төрө кеүек уҡытыу эшмәкәрлегенә тура килгән гигиеник талаптарҙы үтәп, аңлайышлы, бөхтә яҙыуҙы талап итеү. Өйрәнелгән ҡағиҙәләргә тап килтереп, күсереп яҙыу, диктовка (әйткәнде) яҙыу. Тыңланылған һәм ентекле, һайланма уҡылған тексты теҙеп яҙа алыу (изложение). Балаларға ҡыҙыҡлы темалар (кисерештәр, әҙәби әҫәрҙәр, сюжетлы картиналар, картиналар серияһы, видеояҙма фрагменты буйынса үҙҙәренең текстарын төҙөтөү.
Аңлайышлы һәм ыҡсым яҙырға өйрәнеү. Хәрефһеҙ график сараларҙың: һүҙҙәр араһында ҡалдырылған буш урын, юлдан юлға күсереү билдәһенең функцияһын һаҡлау.
Һүҙ һәм һөйләм. һүҙҙе өйрәнеү объекты, анализлау материалы итеп ҡабул итеү. Һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңлау буйынса күҙәтеүҙәр ойоштороу. Һүҙ һәм һөйләмде айырыу. Һөйләм менән эшләү: һүҙҙәрҙе айырып алыу, уларҙың тәртибен үҙгәртеү.
Орфография. Дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәләре һәм уларҙы ҡулланыу менән танышыу.
Телмәр үҫтереү. Тексты үҙ аллы ҡысҡырып уҡыу һәм уны тыңлау барышында аңлау. Сюжетлы картиналар, үҙҙәренең мауығыуҙары, шөғөлдәре, күҙәтеүҙәре буйынса хикәйәләү характерындағы хикәйәләр төҙөү.
Системалы курс.
Фонетика һәм орфоэпия. Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәрҙе айырыу. Нәҙек һәм ҡалын тартынҡы өндәрҙе айырыу, ҡалынлыҡ-нәҙеклек буйынса парлы һәм парһыҙ тартынҡы өндәрҙе билдәләү. Һуҙынҡы һәм һаңғырау тартынҡы өндәрҙе айырыу, яңғырау һәм һаңғырау тартынҡы өндәрҙе айырыу, яңғырау, һаңғырау парлы һәм парһыҙ өндәрҙе билдәләү. Өндөң сифат буйынса характеристикаһын билдәләү: һуҙынҡы – тартынҡы; ҡалын – нәҙек тартынҡы, парлы – парһыҙ; яңғырау тартынҡы – һаңғырау, парлы – парһыҙ. Һүҙҙәрҙе ижектәргә бүлеү. Хәҙерге заман башҡорт әҙәби теле нормаларына ярашлы өндәрҙе һәм өндәр бәйләнешен дөрөҫ әйтеү. Һүҙҙе фонетик тикшереү.
Графика. Өндәрҙе һәм хәрефтәрҙе айырыу. Яҙыуҙа ҡалынлыҡ-нәҙеклекте билдәләү. Тартынҡы өндәрҙе яҙыуҙа сингармонизм принцибына таяныу. Хәрефһеҙ график сараларҙы: һүҙҙәр араһында ҡалдырылған буш урын, юлдан юлға күсереү билдәһен, абзацты ҡулланыу. Алфавитты белеү: хәрефтәрҙе дөрөҫ атау, уларҙың тәртибен белеү. Алфавитты һүҙлектәр, белешмәләр, каталогтар менән эшләгәндә файҙаланыу.
Лексика (курстың бар бүлектәрендә лә өйрәнелә). Һүҙҙең яңғырау һәм мәғәнә берлеген аңлау. Мәғәнәләрен аныҡларға кәрәкле һүҙҙәрҙе айырып алыу. Аңлатмалы һүҙлек ярҙамында текстағы һүҙҙе билдәләү һәм уның мәғәнәһен асыҡлау. Бер мәғәнәле һәм күп мәғәнәле һүҙҙәр, тура һәм күсмә мәғәнәле һүҙҙәр менән таныштырыу.
Һүҙ составы (морфемика). Тамырҙаш һүҙҙәр төшөнсәһен үҙләштереү. Тамырҙаш һүҙҙәр менән бер үк һүҙҙең төрлө формалары араһындағы айырма. Тамырҙаш һүҙҙәр һәм синонимдарҙы, тамырҙаш һүҙҙәр һәм омонимик тамырлы һүҙҙәрҙе айырыу. Айырып алына торған бер үк төрлө морфемалы һүҙҙәрҙә ялғау, тамырҙар, нигеҙ билдәләү. Һүҙҙе составы буйынса тикшереү.
Морфология. Һүҙ төркөмдәре. Һүҙ төркөмдәрен үҙ аллы һәм ярҙамсы төрҙәргә бүлеү.
Исем. Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. “Кем?” һәм “нимә?” һорауҙарына яуап булып килгән исемдәрҙе айырыу, рус теле менән сағыштырыу. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Исемдең ниндәй килештә ҡулланылыуын билдәләү. Килеш һорауҙары буйынса айырыу. Исемдәрҙе морфологик тикшереү.
Сифат. Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Сифаттың һан һәм килеш менән үҙгәреше. Сифатты морфологик тикшереү.
Алмаш. Алмаш тураһында дөйөм төшөнсә. Зат алмаштары, уларҙың телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Берлектәге һәм күплектәге I, II, III зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше.
Ҡылым. Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Ҡылымдың инфинитив (башланғыс) формаһы. Нимә эшләргә? һорауы. Ҡылымдың заман менән үҙгәреше. Хәҙерге, үткән, киләсәк заман ҡылымдарының зат һәм һан менән үҙгәреше. Ҡылымды морфологик тикшереү.
Рәүеш. Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы.
Ярҙамсы һүҙҙәр. Уларҙың мәғәнәһе, һөйләмдәге роле.
Синтаксис. Һөйләмдең, һүҙбәйләнештең, һүҙҙең айырмаһы (уларҙың оҡшашлығын һәм айырымлыҡтарын аңлау). Һөйләмдәрҙе әйтелеш маҡсаты буйынса айырыу: хәбәр, һорау; хис-тойғо биҙәге буйынса: өндәү һәм өндәү булмаған һөйләмдәр.
Һөйләмдең баш киҫәктәрен: эйә һәм хәбәрҙе табыу. Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айырыу. Мәғәнәүи һорауҙар ярҙамында һүҙбәйләнештәге һәм һөйләмдәге һүҙҙәр араһында бәйләнеш булдырыу. Теркәүесле һәм һәм, ә, ләкин теркәүестәре менән килгән тиң киҫәкле һөйләмдәрҙе табыу һәм үҙ аллы төҙөй белеү. Тиң киҫәкле һөйләмдәрҙә һанау интонацияһын ҡулланыу.
Ябай һәм ҡушма һөйләмдәрҙе, ҡатмарлы синтаксик төҙөлмәләрҙе айырыу.
Орфография һәм пунктуация. Орфографик үткерлек формалаштырыу, һүҙҙәге орфограмманың урынына ҡарап, дөрөҫ яҙыуҙың ысулын һайлау. Орфографик һүҙлек ҡулланыу.
Телмәр үҫтереү. Аралашыу ситуацияһын аңлау: ниндәй маҡсат менән, аралашыу кем менән, ҡайҙа бара тип үҙләштереү. Үҙ фекереңде дәлилләп әйтеү.
Аралашыуҙы алып барыу оҫталығына (һөйләшеүҙе башлау, ҡеүәтләү, кемдеңдер иғтибарын йәлеп итеү, үҙләштереү, һ.б.) өйрәтеү. Уҡытыу һәм көнкүреш аралашыуы ситуацияларында телмәр этикеты нормаларын (сәләмләү, хушлашыу, ғәфү үтенеү, рәхмәт әйтеү, үтенес менән мөрәжәғәт итеү) үҙләштереү.
Телмәрҙең төрлө тибын ҡулланып, ниндәйҙер тема буйынса телдән монологик һөйләүҙе ғәмәли үҙләштереү (тасуирлау, хикәйәләү, фекер йөрөтөү).
Текст. Текстың билдәләре. Текстағы һөйләмдәрҙең мәғәнәүи берлеге. Текстың исеме.
Текста һөйләмдәрҙең теҙелеше.
Текстың өлөштәренең бер-бер артлы урынлашыуы (абзац).
Текст структураһы буйынса комплекслы эш: исем биреү, текстағы һөйләмдәрҙең һәм өлөштәрҙең урынлашыу тәртибен яҡшыртыу.
Текст планы. Бирелгән текстарға план төҙөү. Тәҡдим ителгән пландар буйынса үҙҙәренең текстарын төҙөү.
Текст типтары: тасуирлау, хикәйәләү, фекер йөрөтөү, уларҙың үҙенсәлектәре.
Хат һәм ҡотлауҙар жанры менән танышыу. Яҙма телмәрҙең төгәллеген, дөрөҫлөгөн, байлығын һәм тасуирилығын иҫәпкә алып, үҙ текстарын төҙөү һәм бирелгән текстарҙы яҡшыртыу; текстарҙа синонимдар һәм антонимдар ҡулланыу.
Изложение (ентекле теҙеп яҙыу) һәм иншаларҙың үҙенсәлеге менән (билдәләмәһен ятлатмай ғына) таныштырыу: ентекле теҙеп яҙыу (изложение), инша элементтары ҡулланып яҙылған изложение; хикәйәләү иншаһы, тасуирлау иншаһы, фекер йөрөтөүгә ҡоролған инша.
Ә телмәр үҫеше түбәндәгеләрҙе үҙ эсенә ала:
- башҡорт теленең системаһы һәм структураһы хаҡындағы белемдәрен стандарт һәм стандарт булмаған уҡыу ситуацияларында ҡулланыу мөмкинлектәре етерлек кимәлдә булыуы;
- төрлө сығанаҡтарҙан (дәреслек, уҡытыусының аңлатыуы, өҫтәлмә әҙәбиәт) тейешле мәғлүмәт табыу, уны тикшереү (анализлау) һәм йомғаҡлау;
- диалогта ҡатнашыу оҫталығы, телмәр этикеты нормаларын үтәп, аралашыу ситуацияһын иҫәпкә алып, әңгәмә ҡороу, ғәҙәти монологик телмәр һәм яҙма текстар төҙөй белеү;
- орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләргә ярашлы яҙыу, уҡылған тексты анализлай белеү, йәш үҙенсәлектәренә ҡарап төҙөлгән ябай һүҙлектәрҙе һәм белешмә сығанаҡтарҙы ҡулланыу;
- уҡыусыларҙың уҡыуҙа үҙаллылығын һәм танып-белеүҙә ҡыҙыҡһыныуын (уҡыу бурысын ҡабул итеү, уҡыу эшмәкәрлегенең мотивы, ҡуйылған маҡсаттарға адекват булған уҡыу бурысын хәл итерлек ысул һайлап ала белеү; контроль һәм үҙконтроль сағылдырған оҫталығының формалашҡанлығы.
Уҡыу процесын методик һәм матди-техник яҡтан тәьмин итеү
- Мультимедия компьютеры (техник талаптарға яуап биргән ноутбук);
- Телевизор (телекоммуникация саралары, мультимедиапроектор урынына ҡулланыла);
- Сканер, күсермә яһау мөмкинселеге булған лазер принтеры;
- Даими ҡулланылған методик стендтар;
- Башҡорт мәҙәниәте һәм әҙәбиәте буйынса күргәҙмә материалдар;
- Башҡорт телендә сыҡҡан ваҡытлы матбуғат төпләнмәләре, әҙәби китаптар, һүҙлектәр, методик ҡулланмалар;
- Башҡорт теле һәм әҙәбиәте, мәҙәниәте буйынса уҡытыусының шәхси методик папкалары.
Ҡулланылған әҙәбиәт
1. Төп дөйөм белем биреү федераль дәүләт стандарттары. – М: Просвещение, 2011
2. Ғәбитова З.М. Төп дөйөм белем биреү буйынса өлгө программалар. Башҡорт теле 5-9 класс. – Өфө: Китап, 2012
3. Аҙнағолов Р.Ғ. Башҡорт телен уҡытыу методикаһы. – Өфө: Китап, 1996
4. Аҙнағолов Р.Ғ. Мәктәптә башҡорт телен уҡытыу методикаһы. – Өфө: Китап, 2011
5. Раҡаева Ә.С., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теленән контроль һорауҙар, тестар ҡулланмаһы.- Өфө: Педкнига, 2008
6. Баһауетдинова М.И., Йәғәфәрова Г.Н. Башҡорт теле һәм әҙәбиәт дәрестәрендә яңы технологиялар ҡулланыу. – Өфө, 2008
7. Сәмситова Л.Х. Башҡорт тел картинаһында мәҙәниәт концепттары. – Өфө – 2010
Махсус курс уҡыусылары белергә тейеш төшөнсәләр
- Ике составлы,бер составлы, кәм һөйләм, һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре,эйә менән хәбәрҙең сағылыу ысулдары, тыныш билдәләренең принциптары
- Айырымланған эйәрсән киҫәкле ябай һөйләмдәрҙә тыныш билдәләренең ҡуйылыу ҡағиҙәләре,эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ ҡулланыу ҡағиҙәһе, һөйләмдәрҙә инеш һүҙ, инеш һүҙбәйләнеш, инеш һөйләм, ымлыҡтар булғанда тыныш билдәләренең ҡуйылышы,тура һәм ситләтелгән телмәрле,цитаталы һөйләмдәрҙә тыныш билдәләре ҡуйылышы.
Күнекмәләр:
-һүҙбәйләнештәргә, ике составлы ябай, бер составлы, тура телмәр булған һөйләмдәргә синтаксик анализ яһау, ике составлы һөйләмдәр, тиң киҫәктәр, инеш һүҙҙәр, инеш һүҙбәйләнештәр, инеш һөйләмдәр,өндәш һүҙҙәр булған тарҡау һөйләмдәр төҙөү
-эйәһе, хәбәре төрлө һүҙ төркөмөнән килгән һөйләмдәр менән файҙаланыу
-эйәле һөйләмдәрҙе эйәһеҙ һөйләм итеп, ябай һөйләмдәрҙе айырымланған эйәрсән киҫәкле һөйләм итеп, тура телмәрҙе ситләтелгән телмәр итеп үҙгәртеп төҙөй белеү, цитаталар менән, стилгә һәм йөкмәткегә ҡарап, синтаксик синонимдар менән ҡуллана белеү
-төрлө тип һөйләмдәрҙә тыныш билдәләрен ҡуя белеү
-хикәйәләү тексын, тасуирлау элементтары индереп,ентекле һәм һайлап изложение яҙыу,әҙәби геройҙарҙы сағыштырып,урынды,тарихи һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларын тасуирлап,әхлаҡ-әҙәп темаһына хөкөм йөрөтөү(фекер йөрөтөү) иншаһы яҙыу, төп фекеренә, темаһына ҡарап, орфографик, тыныш билдәләре буйынса, грамматик һәм телмәр хаталары булған текстарҙы камиллаштырыу
Тел тураһында әңгәмә (1 сәғәт)
Лексика, фонетика,морфология,орфография буйынса белемдәрен тикшереү (3 сәғәт)
Синтаксик һәм пунктуация,һүҙбәйләнеш,һөйләм,текст,һөйләмдә һүҙҙәр бәйләнеше (7 сәғәт)
- Һүҙбәйләнеш, уның һөйләмдән айырмаһы, һүҙбәйләнештәрҙең төрҙәре тураһында төшөнсә. Һүҙбәйләнеш һәм ҡушма һүҙ. Һөйләмдәге һүҙҙәр араһында теҙмә һәм эйәртеүле бәйләнеш. Эйәртеүле бәйләнештәрҙең төрҙәре: ярашыу, башҡарылыу, йәнәшәлек,һөйкәлеү. Текст һәм уның өлөштәре,унда һөйләмдәрҙең үҙ –ара бәйләнеше.
- Һүҙбәйләнештәрҙе фразеологик берәмектәр менән сағыштырыуға,улар араһында айырманы танырға өйрәтеү
Ике составлы ябай һөйләмдәр(13 сәғәт)
- Ике составлы һөйләмдәр тураһында дөйөм төшөнсә. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйәнең ябай һәм ҡушма һүҙҙәрҙән килеүе.
Ябай һәм ҡушма хәбәр. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ. Ҡылымдарҙан, исем һәм ҡылымдан килгән ҡушма хәбәрҙәр. Эйә менән хәбәр араһында ярашыу бәйләнешенең үҙенсәлектәре.
Уҡыусылар яҙалар, уҡыусылар яҙа,мин килдем,беҙ килдек һ.б.
Тиң һәм тиң булмаған аныҡлаусылар, улар эргәһендә тыныш билдәләре .Өҫтәлмәлек. Улар эргәһендә тыныш билдәләре.
Тура һәм ситләтелгән тултырыусы. Мәҫәлән, ҡәләм алдым, Ғәлимә менән килдем. Тура тултырыусы билдәле һәм билдәһеҙ төшөм килештә килә ала. Мәҫәлән,китап уҡыным,шул китапты уҡыным,Сәлимәне күрҙем,Ғәлиевте осраттым.
Хәлдәр. Мәғәнә яғынан хәлдәрҙең төрҙәре: ваҡыт, урын, сәбәп, маҡсат, рәүеш, шарт, күләм-дәрәжә, кире хәлдәр.Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.Башҡорт һәм рус теле һөйләмдәрендәге һүҙҙәр тәртибен сағыштырыу.
- Өҫтәлмәлектәрҙе,тиң булмаған аныҡлаусыларҙы,тура һәм ситләрелгән тултырыусыларҙы телмәрҙә ҡулланырға,эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ ҡуйылған һөйләмдәрҙе дөрөҫ интонация һәм пауза менән уҡырға өйрәтеү.
Бүлек буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау һәм системалаштырыу.
Бер составлы һөйләмдәр (6сәғәт)
- Бер составлы һөйләмдәр тураһында дөйөм төщөнсә.
- Бер составлы һөйләмдәрҙең төрҙәре:а) хәбәр составынан ғына тороусы бер составлы һөйләмдәр:билдәле эйәле һөйләм,билдәһеҙ эйәле һөйләм, эйәһеҙ һөйләм,б) эйә составынан ғына тороусы бер составлы һөйләм:атама һөйләм.
Эйәле һөйләмдәрҙе эйәһеҙ һөйләмдәр менән алмаштыра белергә һәм уларҙы телмәрҙә файҙаланырға.тәбиғәтте тасуирлағанда,урынды.ваҡытты һүрәтләгәндә атама һөйләмдәрҙе ҡуллана белергә өйрәтеү.
Бүлек буйынса үтелгәндәрҙе йомғаҡлау һәм тәртипкә килтереү.
Тулы һәм кәм һөйләмдәр(2 сәғәт)
- Тулы һәм кәм һөйләмдәр тураһында дөйөм төшөнсә. Кәм һөйләмдәрҙең телмәрҙәге стилистик роле. Кәм һөйләмдәрҙең бер составлы һөйләмдәрҙән айырмаһы.
- Кәм һөйләмдәрҙе ҡулланып,хикәйәләр, диалог төҙөргә, изложение яҙырға өйрәтеү. Диалогтарҙы тасуири уҡырға өйрәтеү.
Предмет- ара бәйләнеш. Ике һәм бер составлы кәм һөйләмдәр. Бер составлы һөйләмдәрҙең төрҙәре. Йыйнаҡ һәм тарҡау бер составлы һөйләмдәр.
Тиң киҫәкле һөйләмдәр (5 сәғәт)
Интонация менән бәйләнеп килгән тиң киҫәктәр, теркәүестәр менән бәйләнеп килгән тиң киҫәктәр, теркәүестәр менән бәйләнеп килгән тиң киҫәктәр. Улар араһында тыныш билдәләре. Тиң киҫәктәр эргәһендә дөйөмләштереүсе һүҙҙәр, улар эргәһендә тыныш билдәләре.
Тиң киҫәкле һөйләмдәрҙә күплек, килеш эйәлек заты ялғауҙарының иң аҙаҡҡы киҫәккә генә ҡушылыуы. Мәҫәлән, Китап,ҡәләм, дәфтәрҙәреңде портфелеңә һал һ.б.
Дөйөмләштереүсе һүҙҙәре булған тиң киҫәкле һөйләмдәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡырға өйрәтеү (ҡарттар, ҡатындар, балалар- бөтәһе лә эшкә киткәндәр һ.б.). Тарҡау тиң киҫәкле һөйләмдәрҙе ҡуллана белеү, тиң киҫәктәргә дөйөмләштереүсе һүҙ һайларға өйрәтеү.
Предмет эсендәге бәйләнеш. Башҡорт теле. (5-се класс).
Синтаксис һәм пунктуация. Теркәүесһеҙ һәм теркәүесле тиң киҫәктәр, тыныш билдәләренең ҡуйылышы.
Синтаксис һәм пунктуация.Тиң киҫәкле һөйләмдәр.
Һөйләмдең айырымланған киҫәктәре (7 сәғәт)
- Айырымланыу тураһында төшөнсә. Эйәрсән киҫәктәрҙең айырымланыуы. Улар эргәһендә тыныш билдәләре. Хәл әйтемдәре эргәһендә тыныш билдәләре. Айырымланған эйәрсән киҫәктәр менән айырымланған хәл әйтемдәре араһында оҡшашлыҡ һәм айырма.
- Айырымланған эйәрсән киҫәкле һөйләмдәрҙе төҙөй белергә һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланырға өйрәтеү. Йәнле һөйләү телмәрендә һөйләмдең айырымланған эйәрсән киҫәктәрен интонация менән сағылдырырға, яҙма телмәрҙә тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуйырға өйрәтеү.
Ябай һөйләмдәрҙе айырымланған эйәрсән киҫәкле һөйләмдәр менән алмаштыра белергә.
Предмет эсендәге бәйләнеш.Башҡорт теле. (6-сы класс). Хәл ҡылым. Уның төрҙәре.
П р е д м е т-ара бәйләнеш.Рус теле (7-се класс).Айырымланған эйәрсән киҫәкле һөйләмдәр: аныҡлаусының, өҫтәлмәлектең, хәлдәрҙең айырымланыуы. Рус теле (6-сы класс). Хәл ҡылым (деепричастие). Хәл әйтеме. Уның айырымланыуы (деепричастный оборот,обособление деепричастного оборота).
Өндәш һүҙе, инеш һүҙе,инеш һөйләме һәм ымлыҡтары булған һөйләмдәр (4 сәғәт)
Өндәш һүҙҙәр. Өндәш һүҙҙәрҙең мәғәнәүи үҙенсәлектәре, уларҙың һөйләмдәге урындары. Өндәш һүҙҙәр янында тыныш билдәләре. Инеш һүҙле,инеш һөйләмле һөйләмдәр.Ымлыҡтар. Улар эргәһендә тыныш билдәләре.
Өндәш һүҙҙәр, инеш һүҙҙәр, инеш һөйләмдәр һәм ымлыҡтар булған һөйләмдәрҙе, текстарҙы дөрөҫ интонация менән тасуири уҡырға өйрәтеү.Яҙыуҙа тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуйырға өйрәтеү.
П р е д м е т э с е н д ә г е б ә й л ә н е ш. Башҡорт теле. (5 класс). Синтаксис һәм пунктуация. Өндәш һүҙле һөйләмдәр. Тыныш билдәләре. П р е д м е т-а р а б ә й л ә н е ш. Рус теле(7- се класс). Өндәш һүҙле, инеш һүҙле һөйләмдәр. Өндәш һүҙ.Өндәш һүҙҙең һөйләмдәге урыны.Өндәш һүҙле һөйләмдәрҙә тыныш билдәләре.
Тура һәм ситләтелгән телмәр (4 сәғәт)
Тура телмәр. Тура телмәр эсендә автор һүҙҙәре. Тура телмәрле һөйләмдәрҙә тыныш билдәләре. Ситләтелган телмәр, уның тура телмәрҙән айырмаһы. Цитата. Уның янында тыныш билдәләре. Диалог.
Уҡығанда автор һүҙен айырып әйтә белеү. Тура телмәр һәм диалогтар булған текстарҙы,драма әҫәрҙәрен дөрөҫ интонация менән тасуири уҡыу.Тура телмәпҙе ситләтелгән телмәргә әйләндереү. Инша һәм төрлө эш ҡағыҙҙары яҙғанда цитаталар һәм эпиграф ҡулланырға өйрәтеү.
Календарь-тематик планлаштырыу
№ | Үтәлеү ваҡыты | Бүлек исеме Дәрес темаһы | Йөкмәткенең өлөштәре | Дәрес төрө | Тикшереү һәм үҙ аллы эш төрҙәре | Уҡыусыларҙың белеменә талаптар | УМК | Өйгә эш |
1. | 1-се сирек 9 аҙна 18 сәғәт Сентябрь 1-се аҙна | Тел - аралашыу һәм көрәш ҡоралы. Фонетика,орфо- графия,орфоэпия буйынса үтелгән- дәрҙе ҡабатлау | 5-6-сы кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау.Башҡорт теле –беҙҙең туған телебеҙ.(әңгәмә) Телмәр үҫтереү. Интерактив таҡта менән эш. | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау, телмәр үҫтереү | Карточкалар менән эш,та-суири уҡыу, һорауҙарға яуап биреү. | Тел темаһына әңгәмә ҡора белеү, һорауҙарға дөрөҫ яуап бирә белеү, 5-6-сы кластарҙа үтелгәнде систе-малаштырыу. | Карточка-лар,тест һорауҙарыИнтерактив таҡта,проектор.Мето-дик ҡул-ланма. | 4-5-се бит уҡырға,тел тураһында 10 мәҡәл яҙып килергә |
2. | Сентябрь 1-се аҙна | “Морфология һәм лексика” буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау. | “Мофология һәм лексика” буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.Көҙ миҙ-геле тураһында әңгәмә | Үтелгәндәрҙе ҡабатлау, телмәр үҫтереү | Тасуири уҡыу, Һүҙҙәргә анализ эшләү, һүҙлек эше | Көҙ миҙгеле тура-һында текст төҙөй белеү. Һүҙҙәргә лексик һәм мор-фологик анализ яһай белеү.Тасуири уҡыу күнекмәләре. | Ин-терактив таҡта,проектор.Мето-дик ҡул-ланма. Кар-точкалар, таблицалар | “Алтын көҙ” темаһына инша яҙырға |
3. | Сентябрь 2-се аҙна | Өйрәтеү диктанты “Аласыҡ” | Уҡыусыларҙың белемен баһа-лау,үтелгәндәрҙе ҡабатлау,система-лаштырыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау дәресе | диктант | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы | Ҡағиҙә-ләрҙе ҡабатларға |
4. | Сентябрь 2-се аҙна | Синтаксис. Һүҙбәйләнеш. Синтаксистың төп маҡсаты.Һүҙбәйлә-неш һәм һөйләм. | Синтаксис һәм һүҙбәйләнеш тура-һында төшөнсә биреү.Һүҙбәйләнеш һәм һөйләмдең айырмаһын билдәләү. | Яңы материал-ды үҙләште-реү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү,һүҙлек эше,ижади эш (мини-инша яҙыу) | Айырым һүҙбәйлә-нештәр яһау,улар менән һөйләмдәр төҙөргә өйрәнеү,әң-гәмә ҡороу. | Дәреслек, дидактик материал-дар,табли-цалар. | 22-се күнегеү, 16-сы бит |
5. | Сентябрь 3-сө аҙна | Һүҙбәйләнештең яһалыу юлдары. | Һүҙбәйләнештәрҙең ике юл-теҙмә һәм эйәртеүле юлдар менән барлыҡҡа килеүен аңлатыу, уларҙың айырмаһын төшөндөрөү.Тәрбиә-үи әңгәмә үткәреү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һүҙбәйләнеш-тәр менән һөйләмдәр төҙөү, һүҙлек эше,тасуири уҡыу,телмәр үҫтереү | Һүҙбәйләнештәр ҡулланып,һөйләм-дәр төҙөү,анализ яһау,телмәр үҫтереү, индивидуаль эш | Дәреслек, дидактик материал-дар,табли-цалар,кар-точкалар | 27-се күнегеү, 20-се бит |
6. | Сентябрь 3-сө аҙна | Эйәтеүле бәйләнештең төрҙәре. Ярашыу. | Эйәртеүле бәйлә-неш төрҙәре тура-һында төшөнсә биреү.Һөйләмдәрҙе дөрөҫ уҡыу.Картина буйынса эш. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һөйләмдәр төҙөү,үҙ аллы ҡағиҙә сыға-рыу, анализ яһау.Картина буйынса әңгәмә. | Һүҙбәйләнештәр төҙөү,дөрөҫ инто-нация менән уҡый белеү,һорауҙарға яуап биреү.Картина буйынса инша яҙыу. | Дәреслек, дидактик материал-дар.Ә.Лот-фуллиндың портреты, “Алтын көҙ” картинаһы. | “Бәхетле ҡартлыҡ” темаһына инша яҙырға |
7. | Сентябрь 4-се аҙна | Башҡарылыу | Башҡарылыу менән танышыу,башҡа төр һүҙбәйләнештән айырырға өйрә-неү.Халҡыбыҙ тари-хына ихтирам,хөр-мәт тойғолары тәр-биәләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һүҙбәйләнеш-тәр менән һөйләм яҙып, текст төҙөү, схема һыҙыу, индивидуаль эш | Һөйләмдәр яҙып,текст төҙөй, схемаһын һыҙа белеү.Дөрөҫ уҡыу, шыма итеп һөйләй белеү оҫталығын үҫтереү. | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар. | 44-се күнегеү, 30-сы бит |
8. | Сентябрь 4-се аҙна | Йәнәшәлек | Йәнәшәлек бәйлә-неше менән таны-шыу,уны айырырға өйрәнеү.Халыҡтың тарихы,арҙаҡлы шә-хестәре менән ғорурлыҡ хистәре тәрбиәләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һүҙбәйләнеш-тәр менән һөйләм яҙып, текст төҙөү, схема һыҙыу, индивидуаль эш | Һөйләмдәр яҙып,текст төҙөй, схемаһын һыҙа белеү.Дөрөҫ уҡыу, шыма итеп һөйләй белеү оҫталығын үҫтереү. | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар | 48-се күнегеү, 32-се бит |
9. | Октябрь 5-се аҙна | Һөйкәлеү | Һөйкәлеү бәйлә-неше менән таны-шыу,уны айырырға өйрәнеү.Изгелек,дуҫлыҡ,берҙәмлек тураһында әңгәмә ҡороу. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һүҙбәйләнеш-тәр менән һөйләм яҙып, текст төҙөү, схема һыҙыу, һүҙлек диктанты | Һөйләмдәр яҙып,текст төҙөй, схемаһын һыҙа белеү.Грамоталы яҙа белеү.Эйәртеүле бәйләнеш төрҙәрен айыра белеү. | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар | 56-сы күнегеү, 35-се бит |
10 | Октябрь 5-се аҙна | Инша.Ә.Лотфуллин-дың “Хушлашыу” картинаһы буйынса | Уҡыусыларҙың фекерләү ҡеүәһен, һүрәтте аңлай белеү һәләтен үҫтереү. Һүрәт буйынса текст төҙөргә өйрәтеү. | Телмәр үҫтереү дәресе | Индивидуаль эш | Иншаның тулы булыуына,теманың эҙмә-эҙлекле асы-лыуына һәм һөйләм-дәрҙең стилистик яҡтан дөрөҫ төҙө-лөүенә иғтибар итеү | Дәреслек, авторҙың портреты, хеҙмәттәр, картинанан репродук-ция | үтелгәнде ҡабатларға |
11 | Октябрь 6-сы аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. | Хаталар өҫтөндә эш,ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү,ҡабатлау, системалаштырыу | Төҙәтеү, хаталарҙы анализлау дәресе | Индивидуаль эш | Иншаны анализлай, хаталарҙы табып төҙәтә белеү,һығым- та яһарға өйрәнеү | Дәреслек, картинанан репродук-ция | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
12 | Октябрь 6-сы аҙна | Һүҙбәйләнеш һәм ҡушма һүҙ | Ҡушма һүҙҙәрҙе ҡабатлау,системаға һалыу.Һүҙбәйләнеш менән ҡушма һүҙ- ҙәрҙең айырмаһын билдәләү.Тыуған тәбиғәткә,уның яҙ- мышына изге, һаҡ- сыл ҡараш тәрбиә-ләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һүҙбәйләнеш-тәр,ҡушма һүҙҙәр менән һөйләм яҙыу, текст төҙөү, дөрөҫ итеп уҡыу, һорауҙарға яуап биреү | Тасуири уҡыу һәләт-лектәрен,ҡушма һүҙҙәрҙе дөрөҫ уҡыу күнекмәләрен үҫтереү,һүҙбәйлә-нештәр,һөйләмдәр төҙөү аша эҙмә-эҙ-лекле фекер йөрө-төргә өйрәнеү | Дәреслек, дидактик һәм тарат- ма мате- риалдар, плакаттар | 61-се күнегеү, 37-се бит |
13 | Октябрь 7-се аҙна | Нығынған һүҙбәйләнештәр | Ирекле һүҙбәйлә-нештән нығынған һүҙбәйләнеште айырырға өйрәнеү. Синонимдарҙы ҡа-батлау.Мәҡәлдәр аша халыҡ ижадына ҡыҙыҡһыныу уятыу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Нығынған һүҙ-бәйләнештәр менән һөй-ләмдәр төҙөү, дөрөҫ уҡыу, карточка менән эш | Нығынған һүҙбәйлә-нештәрҙең мәғәнә-ләрен өйрәнеү,һүҙ-лек байлығын арт-тырыу,фекерҙе асыҡ образлы аңлата алыу һәләтен үҫтереү | Интерактив таҡта,проектор,дәрес-лек,”Фра-зеологик берәмек-тәр” һүҙле-ге, таратма материал, плакаттар | 66-сы күнегеү, 40-сы бит,41-се биттәге һорауҙарға яуап әҙер-ләргә |
14 | Октябрь 7-се аҙна | Контроль диктант. “Музыкант” | Уҡыусыларҙың белемен баһа-лау,үтелгәндәрҙе ҡабатлау,система-лаштырыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау,телмәр үҫтереү дәресе | диктант | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы | Ҡағиҙә-ләрҙе ҡабатларға |
15 | Октябрь 8-се аҙна | Хаталар өҫтәндә эш. Һүҙбәйләнеш төрҙә-рен ҡабатлау. | Уҡыусыларҙың эштәренә анализ яһау,етешһеҙлек-тәрен күрһәтеү,ха-талар өҫтөндә эш. Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү,ҡабатлау, системалаштырыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау,телмәр үҫтереү дәресе | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы, таратма материал | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға,һөй-ләмдәр яҙырға |
16 | Октябрь 8-се аҙна | Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре. Эйә менән хәбәр. | Ябай һөйләм,уның баш һәм эйәрсән ки-ҫәктәре тураһында төшөнсә биреү.Эйә, хәбәр төҙөлөшөн, ниндәй һүҙ төркөм-дәренән килеүен үҙләштереү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Ябай һөйләм яҙыу,схема төҙөү, таратма ма-териал менән эш | Һөйләмдәрҙе дөрөҫ уҡыу,эйә менән хәбәрҙе табып,һүҙ төркөмөн дөрөҫ билдәләү,телмәрҙә урынлы ҡуллана белеү | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар | 74,75-се кү-негеүҙәр, 45-се бит |
17 | Октябрь 9-сы аҙна | Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ. | Ябай һөйләм,уның баш һәм эйәрсән ки-ҫәктәре тураһында төшөнсә биреү.Эйә, хәбәр араһында һыҙыҡ ҡуйылыу осраҡтарын аңлатыу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Ябай һөйләм яҙыу,схема төҙөү, таратма ма-териал менән эш | Һөйләмдәрҙе дөрөҫ уҡыу,эйә менән хәбәрҙе табып,һүҙ төркөмөн дөрөҫ билдәләү,телмәрҙә урынлы ҡуллана белеү | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар | 80-се күнегеү, 48-се бит |
18 | Октябрь 9-сы аҙна | 1-се сирек буйынса тест яҙыу. | Уҡыусыларҙың белемен баһа-лау,үтелгәндәрҙе ҡабатлау,система-лаштырыу | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | “Башҡорт теленән тестар” йыйылмаһы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
19 | 2-се сирек 7 аҙна 14 сәғәт Ноябрь 1-се аҙна | Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре. Аныҡлаусы. | Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре,аныҡлау-сы тураһында тө-шөнсә. Уҡыусылар-ҙың һөйләү телмә-рен үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү, һөйләм төҙөү, таратма материал менән эш | Аныҡлуасыларҙы һөйләмдә дөрөҫ һәм урынлы ҡуллана белеү | Таблица, дәреслек, таратма материал | “Беҙҙең урамда”, ”Ҡышҡы ур-манда” ин-ша яҙырға |
20 | Ноябрь 1-се аҙна | Тиң һәм тиң булма-ған аныҡлаусылар. | Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре, тиң һәм тиң булмаған аныҡ-лаусы тураһында тө-шөнсә.Уҡыусылар-ҙың һөйләү телмә-рен үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү, һөйләм төҙөү, таратма материал менән эш | Аныҡлуасыларҙы һөйләмдә дөрөҫ һәм урынлы ҡуллана белеү | Таблица, дәреслек, таратма материал | 91-се күнегеү, 54-се бит. “Мәктәп” темаһына һөйләмдәр яҙырға |
21 | Ноябрь 2-се аҙна | Өҫтәлмәлек | Өҫтәлмәлек-аныҡ-лаусының бер төрө булыуын күрһәтеү. Уҡыусыларҙың һөйләү телмәрен үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү, һөйләм төҙөү, таратма материал менән эш | Өҫтәлмәлектәрҙе һөйләмдә дөрөҫ һәм урынлы ҡуллана белеү | Интерактив таҡта,проектор, тарихи китаптар, плакаттар | 96-сы күнегеү, 56-сы бит |
22 | Ноябрь 2-се аҙна | Тултырыусы | Тултырыусылар тураһында төшөн-сә. Текстың йөк- мәткеһен үҙләш-тереү, яҙыу һәм һөйләү күнекмәлә-рен үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү, һөйләм төҙөү, варианттар менән эш | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,тултырыусы-ларҙы дөрөҫ бил- дәләй белеү һәм һөйләмдә урынлы ҡулланыу | Таблица, дәреслек, таратма материал | 102-се күнегеү, 60-сы бит |
23 | Ноябрь 3-сө аҙна | Тура һәм ситлә-телгән тултырыусы. | Тура һәм ситлә-телгән тултырыу-сылар тураһында төшөнсә. Текстың йөкмәткеһен үҙләш-тереү, яҙыу һәм һөйләү күнекмәлә-рен үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Һорауҙарға яуап биреү, һөйләм төҙөү, варианттар менән эш | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,тултырыусы-ларҙы дөрөҫ бил- дәләй белеү һәм һөйләмдә урынлы ҡулланыу | Таблица, дәреслек, таратма материал | 106-сы күнегеү, 63-сө бит Таблицаны тултырыға |
24 | Ноябрь 3-сө аҙна | Изложение. “Башҡорт көсө” | Уҡыусыларҙың белемен баһалау, үтелгәндәрҙе систе-малаштырыу, текст менән эшләү күнек-мәләрен үҫтереү | Яҙма эш | Индивидуаль эш | Һөйләмдәрҙең сти-листик яҡтан дөрөҫ төҙөлөүенә иғтибар итеү | 5-9-сы кластар өсөн изложение-лар йыйын-тығы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
25 | Ноябрь 4-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Ҡышҡы байрамдар. | Уҡыусыларҙың яҙма эштәренә анализ яһау, хата өҫтөндә эш үткәреү.Ҡағиҙә-ләрҙе иҫкә төшөрөү, ҡышҡы байрамдар тураһында мәғлү-мәт биреү | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү,һүрәт-тәр менән эш | Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү,хаталарҙы анализлау,хаталар өҫтөндә эш эшләү, темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләште-реү һәм берәй байрам тураһында һөйләү | 5-9-сы кластар өсөн изло-жениелар йыйынтығы, байрамдар тураһында презента-ция | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
26 | Ноябрь 4-се аҙна | Хәлдәр.Рәүеш һәм күләм-дәрәжә хәл-дәре. | Хәлдәргә тулы тө-шөнсә биреү.Улар-ҙың ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен билдәләү,хәлдәрҙең төркөмсәләрен та-нып белергә өйрә-теү.Тәбиғәткә һаҡ-сыл ҡараш тәрбиә-ләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, һорау-ҙарға яуап биреү | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,һөйләмдә хәлдәрҙе табып,тө-рөн билдәләй белеү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема | 111-се күнегеү, 66-сы бит, 115-се күнегеү, 67-се бит |
27 | Декабрь 5-се аҙна | Урын һәм ваҡыт хәлдәре. | Хәлдәргә тулы тө-шөнсә биреү.Улар-ҙың ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен билдәләү,хәлдәрҙең төркөмсәләрен та-нып белергә өйрә-теү.Тәбиғәткә һаҡ-сыл ҡараш тәрбиә-ләү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, һорау-ҙарға яуап биреү,һөйләм-дәргә син-таксик анализ яһау | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,һөйләмдә хәлдәрҙе табып,тө-рөн билдәләй белеү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема | 123-сө күнегеү, 71 –се бит, хәл төрҙә-рен ҡулла-нып,һөй-ләмдәр яҙырға |
28 | Декабрь 5-се аҙна | Шарт һәм кире хәлдәр. | Хәлдәргә тулы тө-шөнсә биреү.Улар-ҙың ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен билдәләү,хәлдәрҙең төркөмсәләрен та-нып белергә өйрә-теү.Хеҙмәт кеше-һенә һөйөү тәр-биәләү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, һорау-ҙарға яуап биреү,һөйләм-дәргә тулы синтаксик анализ яһау, схемаһын һыҙыу | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,һөйләмдә хәлдәрҙе табып,тө-рөн билдәләй белеү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема | 127-се күнегеү, 73-сө бит, шарт хәл-дәре менән рецепт йәки инструкция яҙырға |
29 | Декабрь 6-сы аҙна | Сәбәп һәм маҡсат хәлдәре. | Хәлдәргә тулы тө-шөнсә биреү.Улар-ҙың ниндәй һүҙ төркөмөнән килеүен билдәләү,хәлдәрҙең төркөмсәләрен та-нып белергә өйрә-теү.Йола, ғөрөф-ғә-ҙәттәргә ҡыҙыҡ-һыныу уятыу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, һорау-ҙарға яуап биреү,тест яҙыу | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү,һөйләмдә хәлдәрҙе табып,тө-рөн билдәләй белеү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема | 140-сы күнегеү, 78-79-сы биттәр. Таблица тултырырға |
30 | Декабрь 6-сы аҙна | Контроль диктант. “Ҡышлаусы ҡоштар” | Уҡыусыларҙың бе-лемен баһалау, үтелгәндәрҙе ҡабат-лау,системалашты-рыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау дәресе | Индивидуаль эш | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
31 | Декабрь 7-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Үтелгәндәрҙе нығытыу,йомғаҡлау | Яҙма эштәргә анализ яһау, хата өҫтөндә эш.Уҡыусы-ларҙың яҙыу һәм һөйләү телмәрен үҫтереү,уларҙың белемен баһалау | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау,телмәр үҫтереү дәрес | Индивидуаль эш,вариант буйынса эш | Хаталар өҫтөндә эшләү,үтелгәндәрҙе ҡабатлау | Диктант, текстар йыйынтығы,дидактик һәм тарат-ма материал | Теорияны ҡабатларға |
32 | Декабрь 7-се аҙна | 2-се сирек буйынса тест яҙыу. | Уҡыусыларҙың белемен баһалау, үтелгәндәрҙе ҡа-батлау,системалаш-тырыу | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | “Башҡорт теленән тестар” йыйылмаһы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
33 | 3-сө сирек 10 аҙна 20 сәғәт Ғинуар 1-се аҙна | Һөйләмдә һөйләм киҫәктәренең урынлашыу тәртибе. | Һөйләм киҫәктәре-нең һөйләм эсендә билдәле бер урыны булыуы,инверсия, логик баҫым төшөн-сәләрен аңлатыу. Күнегеү текстары буйынса әңгәмә үткәреү | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау,телмәр үҫтереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу, һорау-ҙарға яуап биреү | Темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләш-тереү, һүҙҙҙәр тәртибен дөрөҫ ҡул-ланып һөйләмдәрҙе дөрөҫ төҙөү һәм телмәрҙә ҡулланыу | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема | 144-се күнегеү 81-се бит, тексты тәр-жемә итергә |
34 | Ғинуар 1-се аҙна | Изложение. “Гете менән осрашыу" | Уҡыусыларҙың белемен баһалау, үтелгәндәрҙе системалаштырыу. Текст менән эшләү күнекмәләрен үҫтереү | Яҙма эш | Индивидуаль эш | Һөйләмдәрҙең сти-листик яҡтан дөрөҫ төҙөлөүенә иғтибар итеү | 5-9-сы кластар өсөн изложение-лар йыйын-тығы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
35 | Ғинуар 2-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Башҡорт халҡының арҙаҡлы шәхестәре тураһында әңгәмә. | Уҡыусыларҙың яҙма эштәренә анализ яһау, хата өҫтөндә эш үткәреү.Ҡағиҙә-ләрҙе иҫкә төшөрөү, арҙаҡлы шәхестәр тураһында мәғлү-мәт биреү | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү,һүрәт-тәр менән эш | Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү,хаталарҙы анализлау,хаталар өҫтөндә эш эшләү, темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләште-реү һәм берәй шәхес тураһында һөйләү | 5-9-сы кластар өсөн изло-жениелар йыйынтығы, шәхестәр тураһында презента-ция | 85-86-сы биттәрҙәге һорауҙарға яуап әҙерләргә |
36 | Ғинуар 2-се аҙна | Ике һәм бер сос-тавлы һөйләмдәр. Ике составлы һөйләмдәр. | Ике һәм бер составлы һөйләмдәр тураһында төшөнсә биреү,уларҙы айы-рырға өйрәтеү. Тыу-ған ергә һөйөү,ар-ҙаҡлы шәхесебеҙ Ҡаһым түрә өлгөһөн- дә ғәҙеллек, ҡаһар-манлыҡ сифаттары тәрбиәләү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу, кар-точкалар ме-нән эш, тәржемә итеү | Һөйләм төрҙәрен дөрөҫ ҡулланып һөйләмдәр төҙөү, сағыштыра белеү, анализ яһау,схема һыҙыу,телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу, бирелгән темаға хикәйә яҙа белеү | Интерактив таҡта,проектор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схема.Та-рихи әҫәрҙәр | 152-се күнегеү, 89-сы бит, “Ҡыш” темаһына хикәйә яҙырға |
37 | Ғинуар 3-сө аҙна | Бер составлы һөй-ләмдәрҙең төрҙәре. Билдәле эйәле һөйләмдәр | Бер составлы һөй-ләмдәрҙең телмәр-ҙәге ролен,билдәле эйәле һөйләмдәр менән танышыу. Уның телмәрҙә киң ҡулланылыуы,сти-листик функцияһы тураһында аңлатыу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Мәҡәлдәрҙең асы-лына төшөнөү,халыҡ тарихына,арҙаҡлы шәхестәребеҙ эше-нә ихтирам тәрбиә-ләү,күнегеү буйынса әңгәмә ҡороу,һөй-ләмдәр төҙөй һәм ҡуллана белеү | Дәреслек, дидактик материал- дар,плакат-тар,табли-ца,схема-лар.Тарихи әҫәрҙәр. | 156-сы күнегеү, 92-се бит, Һөйләм төрөн ҡул-ланып, хат яҙырға |
38 | Ғинуар 3-сө аҙна | Билдәһеҙ эйәле һөйләм. | Билдәһеҙ эйәле һөйләмдәр менән та-ныштырыу. Уларҙы айырырға өйрәнеү күнекмәләрен бул-дырыу. Дөрөҫ, эҙмә-эҙлекле,йөкмәткеле һөйләмдәр төҙөү күнекмәләрен үҫте-реү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Һөйләм төрҙәрен дөрөҫ билдәләү, анализ яһау, схемаһын һыҙыу, текста билдәләнгән һөйләмдәрҙең төрөн бидәләү,һөйләй белеү | Дәреслек, дидактик материал- дар,плакат-тар,табли-ца,схема-лар | 160-сы күнегеү, 94-се бит, Тарихи әҫәрҙән-5 һөйләм яҙып алырға |
39 | Февраль 4-се аҙна | Эйәһеҙ һөйләм. | Эйәһеҙ һөйләмдәр менән танышыу, уларҙы айырырға өйрәнеү,һөйләм төҙөү күнекмәләрен үҫтереү, халыҡтың боронғо тормошо менән ҡыҙыҡһыныу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Һөйләм төрҙәрен дөрөҫ билдәләү, анализ яһау, схемаһын һыҙыу, текста билдәләнгән һөйләмдәрҙең төрөн бидәләү,һөйләй белеү | Дәреслек, дидактик материал- дар,плакат-тар,табли-ца,схема-лар | 163-сө күнегеү. 95-се бит |
40 | Февраль 4-се аҙна | Атама һөйләм.Бер составлы һөйләм төрҙәрен ҡабатлау. | Атама һөйләмдәр менән танышыу, уларҙың әһәмиәтен күрһәтеү,башҡа төрҙәрҙән айыра белергә өйрәтеү. Бер составлы һөй-ләмдәр буйынса белмде нығытыу, тәрәнәйтеү,бер-бе-һенән айырырға өйрәтеү. | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Һөйләм төрҙәрен дөрөҫ билдәләү, анализ яһау, схемаһын һыҙыу, текста билдәләнгән һөйләмдәрҙең төрөн бидәләү һәм уларҙы телмәрҙә ҡулланыу, һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор.Дәрес-лек, дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар, һүрәттәр | 168-се күнегеү,98-се бит, 98-се биттәге һо-рауҙарға яуап бирергә |
41 | Февраль 5-се аҙна | Аңлатмалы диктант. “Таныш моң” | Уҡыусыларҙың бе-лемен баһалау. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау,система-лаштырыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау дәресе | Индивидуаль эш | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
42 | Февраль 5-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. | Уҡыусыларҙың эш-тәренә анализ яһау, етешһеҙлектәрен күрһәтеү,хаталар өҫтөндә эш. Ҡағиҙә-ләрҙе иҫкә төшө-рөү, ҡабатлау | Төҙәтеү (корекция-лау) дәресе | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Диктантты анализ-лау,хаталарҙы системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы, таратма материал | Бер сос-тавлы һөй-ләм төрҙәре буйынса таблица төҙөргә |
43 | Февраль 6-сы аҙна | Тулы һәм кәм һөйләмдәр. | Тулы һәм кәм һөйләмдәр менән таныштырыу, улар-ҙың телмәрҙәге ролен күрһәтеү.Ту-лы һәм кәм һөйләмдәр менән диалогтар төҙөү.Дө-рөҫ уҡыу күнекмәлә-рен үҫтереү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Парлап эшләү,һөй-ләм,диалог төҙөү, тәржемә итеү, карточкалар менән эш | Һөйләм төрҙәрен дөрөҫ билдәләү, анализ яһау, текста билдәләнгән һөйләмдәрҙең төрөн бидәләү һәм уларҙы телмәрҙә ҡулланыу, һөйләй белеү | Дәреслек, дидактик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 172-се күнегеү, 101-се бит. Әҙәби әҫәргә стилистик анализ яһарға |
44 | Февраль 6-сы аҙна | Тиң киҫәкле һөйләмдәр. | Һөйләмдең тиң киҫәктәрен танырға өйрәтеү,уларҙың үҙ-ара бәйләнеү сара-лары тураһында тулы белем биреү. Тарихыбыҙға ҡыҙыҡ-һыныу тәрбиәләү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Тиң киҫәктәрҙе ҡулланып һөйләм яҙып,бәйләнешле текст төҙөй белеү, тиң киҫәктәрҙе телмәрҙә урынлы ҡулланыу,һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | Әҙәби әҫәрҙән тиң киҫәкле 5 һөйләм яҙып алырға |
45 | Февраль 7-се аҙна | Тиң киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләре | Тиң киҫәктәр эргә-һендә тыныш билдәләрен ҡуйыу күнекмәләрен бул-дырыу.Белемдәрен системалаштырыу, тәрәнәйтеү.Тәбиғәт-кә һөйөү,һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстарҙа тиң киҫәктәрҙе та- бып билдәләү,улар янында тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуя белеү, телмәрҙә урынлы ҡулла-ныу,һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 181-се күнегеү, 106-сы бит |
46 | Февраль 7-се аҙна | Тиң киҫәктәр эргә-һендә дөйөмләш-тереүсе һүҙҙәр. Тест яҙыу. | Тиң киҫәктәр эргә-һендә дөйөмләш-тереүсе һүҙҙәр тураһында менән таныштырыу.Күне-геү текстары аша тәрбиәүи әңгәмә ҡороу,логик фекер-ләүен үҫтереү | Ҡатнаш дәрес | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстарҙа тиң киҫәктәрҙе та- бып билдәләү,улар янында тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуя,дөйөмләштереү-се һүҙҙәрҙе белеү, телмәрҙә урынлы ҡулланыу,һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | Тиң киҫәктәр буйынса таблица төҙөргә |
47 | Март 8-се аҙна | Һөйләм киҫәктәре менән бәйләнеше булмаған һүҙҙәр. Өндәш һүҙҙәр. | Өндәш һүҙҙәрҙең синтаксик асылы, уларҙың телмәрҙәге роле,һөйләмдә ҡул-ланыу урындарын билдәләү.Улар янында тыныш бил-дәләренең ҡуйы-лышын аңлатыу. Өндәш һүҙҙәр булған шиғри әҫәрҙәрҙе инто-нация менән уҡыу. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш,тасуири уҡыу | Өндәш һүҙҙәр менән һөйләм төҙөй белеү, тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуйыу,анализ яһай,схемаһын һыҙа белеү,өндәш һүҙҙәр-ҙе телмәрҙә урынлы ҡулланыу,шиғырҙарҙы тасуири уҡыу | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | Әҙәби әҫәрҙән өндәш һүҙ менән 6 һөйләм яҙып алырға. |
48 | Март 8-се аҙна | Өндәш һүҙҙәр эргәһендә тыныш билдәләре. | Өндәш һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле, һөйләмдә ҡулланыу урындарын билдә-ләү,улар янында тыныш билдәлә-ренең ҡуйылышын аңлатыу.Өндәш һүҙ-ҙәр булған шиғри әҫәрҙәрҙе инто-нация менән уҡыу | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш,тасуири уҡыу | Өндәш һүҙҙәр менән һөйләм төҙөй белеү, тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуйыу,анализ яһай,схемаһын һыҙа белеү,өндәш һүҙҙәр-ҙе телмәрҙә урынлы ҡулланыу,шиғырҙарҙы тасуири уҡыу | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 193-сө күнегеү, 113-сө бит |
49 | Март 9-сы аҙна | Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр. | Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәрҙе та-нырға өйрәтеү. Уларҙың башҡа һөйләм киҫәктәре менән бәйләнеше булмауын аңлатыу, бәйләнешле телмәр үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстар-ҙан инеш һәм инеш һөйләмдәрҙе билдә-ләү,уларҙы телмәр-ҙә дөрөҫ ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу,бәйләнешле һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 200-се күнегеү, 117-се бит |
50 | Март 9-сы аҙна | Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәр эргәһендә тыныш билдәләре | Инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәрҙе та-нырға өйрәтеү. Улар янында тыныш билдәләре ҡуйылы-шын аңлатыу. Бәйләнешле телмәр үҫтереү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Парлы эшләү, һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстар-ҙан инеш һүҙ һәм инеш һөйләмдәрҙе билдәләү,улар эргә-һендә тыныш билдә-ләрен дөрөҫ ҡуя белеү, телмәрҙә ҡулланыу, анализ яһау | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 120-се биттәге Һорауҙарға яуаптар яҙырға |
51 | Март 10-сы аҙна | Инша. Р.Нурмөхә-товтың “Батыр тура-һында легенда. Тыу-ған ауылда” картинаһы буйынса. | Уҡыусыларҙың фекерләү ҡеүәһен, һүрәтте аңлай белеү һәләтен үҫтереү. Һүрәт буйынса текст төҙөргә өйрәтеү. | Телмәр үҫтереү дәресе | Индивидуаль эш | Иншаның тулы булыуына,теманың эҙмә-эҙлекле асы-лыуына һәм һөйләм-дәрҙең стилистик яҡтан дөрөҫ төҙө-лөүенә иғтибар итеү | Дәреслек, авторҙың портреты, хеҙмәттәр, картинанан репродук-ция | үтелгәнде ҡабатларға |
52 | Март 10-сы аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Үтелгәнде ҡабат-лау,йомғаҡлау. | Хаталар өҫтөндә эш.Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү. Ҡабатлау, система-лаштырыу. | Төҙәтеү, хаталарҙы анализлау дәресе | Индивидуаль эш | Иншаны анализлай, хаталарҙы табып төҙәтә белеү,һығым- та яһарға өйрәнеү | Дәреслек, картинанан репродук-ция | Үтелгәндәр буйынса тест һорау-ҙары төҙөү (10һорау) |
53 | 4-се сирек 8 аҙна 16 сәғәт Апрель 1-се аҙна | Һөйләмдең айырымланған эйәрсән киҫәктәре Айырымланыу тураһында төшөнсә. | Айырымланыу тура-һында төшөнсәне аңлатыу. Эйәрсән киҫәктәрҙең айы-рымланыуы,улар янында тыныш бил-дәләре ҡуйылышын билдәләү.Һуғыш ветерандарына хөрмәт тәрбиәләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстар-ҙан айырымланған эйәрсән киҫәктәрҙе билдәләү,уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу, бәйләнешле һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 204-се күнегеү. 121-се бит |
54 | Апрель 1-се аҙна | Өҫтәлмәлектәрҙең айырымланыуы. | Өҫтәлмәлектәрҙең айырымланыуы,һөйләмдәге роле.Улар янында тыныш бил-дәләренең ҡуйылы-шын аңлатыу,тел- мәрҙә ҡулланырға өйрәтеү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Төркөмләп эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, кар-точкалар менән эш | Бирелгән текстар-ҙан айырымланған эйәрсән киҫәктәрҙе билдәләү,уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу, бәйләнешле һөйләй белеү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 210-сы күнегеү, 124-се бит |
55 | Апрель 2-се аҙна | Аныҡлаусыларҙың аыйрымланыуы. | Аныҡлаусыларҙың айырымланыуы,һөйләмдәге роле.Улар янында тыныш бил-дәләренең ҡуйылы-шын аңлатыу,тел- мәрҙә ҡулланырға өйрәтеү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, та-ратма мате-риал менән эш | Бирелгән текстар-ҙан айырымланған аныҡлаусыларҙы билдәләү,уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу, бәйләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 217-се күнегеү, 127-се бит, Һөйләмдәр төҙөргә |
56 | Апрель 2-се аҙна | Хәл әйтемдәре һәм уларҙың үҙенсәлеге | Хәл әйтемдәре, уларҙың һөйләмдәге роле.Улар янында тыныш билдәлә-ренең ҡуйылышын аңлатыу,телмәрҙә ҡулланырға өйрәтеү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, һорауҙарға яуап биреү | Бирелгән текстар-ҙан хәл әйтемдәрен дөрөҫ билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу, бәйләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 220-се күнегеү, 129-сы бит |
57 | Апрель 3-сө аҙна | Хәл әйтемдәренең айырымланыуы | Хәл әйтемдәренең айырымланыуы,һөйләмдәге роле.Улар янында тыныш бил-дәләренең ҡуйылы-шын аңлатыу.Тел- мәрҙә ҡулланырға өйрәтеү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, һо-рауҙарға яуап бирә белеү | Бирелгән текстар-ҙан хәл әйтемдәрен дөрөҫ билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу,бәйләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 225-се күнегеү, 132-се бит |
58 | Апрель 3-сө аҙна | Хәл әйтемдәренең айырымланыуы. | Хәл әйтемдәренең айырымланыуы,һөйләмдәге роле.Улар янында тыныш бил-дәләренең ҡуйылы-шын өйрәнеүҙе дауам итеү | Яңы материал-ды нығытыу дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, һо-рауҙарға яуап бирә белеү | Бирелгән текстар-ҙан хәл әйтемдәрен дөрөҫ билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, анализ яһау,схема һыҙыу,бәйләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 236-сы күнегеү, 137-се бит, Һорауҙарға яуап бирергә |
59 | Апрель 4-се аҙна | Контроль диктант. “Яралы һалдат шатлығы” | Уҡыусыларҙың бе-лемен баһалау. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау,система-лаштырыу | Үтелгән-дәрҙе ҡабатлау дәресе | Индивидуаль эш | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
60 | Апрель 4-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. | Уҡыусыларҙың эш-тәренә анализ яһау, етешһеҙлектәрен күрһәтеү.Хаталар өҫтөндә эш.Ҡағиҙә-ләрҙе иҫкә төшө-рөү, ҡабатлау | Төҙәтеү (корекция-лау) дәресе | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Диктантты анализ-лау,хаталарҙы системалаштырыу | Диктанттар йыйынтығы, таратма материал | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
61 | Май 5-се аҙна | Тура һәм ситлә-телгән телмәр | Тура һәм ситлә-телгән телмәр тура-һында белешмә биреү.Уларҙың айырмаһын билдә-ләү.Телмәрҙә ҡул-лана белергә өйрә-теү.Хеҙмәт кеше-һенә хөрмәт тәрбиә-ләү. | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәрһүҙбәйләнеш-тәр төҙөү, схема һыҙыу, тәржемә итеү, һорауҙарға яуап бирә белеү,диалог төҙөү | Бирелгән күнегеү-ҙәрҙә тура һәм ситләтелгән тел-мәрле һөйләмдәр- ҙе дөрөҫ билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, схема һыҙыу,бәй-ләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 240-сы күнегеү, 139-сы бит |
62 | Май 5-се аҙна | Тура телмәрле һөй-ләмдәр.Уларҙа ты-ныш билдәләре ҡу-йылышы. | Тура телмәрле һөйләмдәр тура-һында белешмә биреү.Улар янында тыныш билдәләре ҡуйылышын,телмәр-ҙә ҡуллана белергә өйрәтеү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, һо-рауҙарға яуап бирә белеү | Текстарҙан тура телмәрле һөй-ләмдәрҙе билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, схема һыҙыу,бәй-ләнешле телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 242-се күнегеү, 141-се бит |
63 | Май 6-сы аҙна | Тура телмәрле һөй-ләмдәр.Уларҙа ты-ныш билдәләре ҡу-йылышы. | Тура телмәрле һөй-ләмдәр,улар янында тыныш билдәләре ҡуйылышын өйрә-неүҙе дауам итеү, телмәрҙә ҡуллана белергә өйрәтеү. Хеҙмәт кешеүенә хөрмәт тәрбиәләү | Яңы материал-ды нығытыу дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,тәрже-мә итеү, һо-рауҙарға яуап бирә белеү | Текстарҙан тура телмәрле һөйләм-дәрҙе билдәләү, уларҙы телмәрҙә урынлы ҡулланыу, схема һыҙыу,тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуя белеү бәйлә-нешле телмәр үҫ-тереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | Әҙәби әҫәрҙән тура телмәрле һөйләмдәр яҙып алырға |
64 | Май 6-сы аҙна | Үтелгән темалар буйынса тест һорау-ҙарына яуап яҙыу. | Уҡыусыларҙың белемен баһалау, үтелгәндәрҙе ҡа-батлау,системалаш-тырыу | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш | Үтелгәндәрҙе системалаштырыу | “Башҡорт теленән тестар” йыйылмаһы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
65 | Май 7-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Телмәр үҫтереү өҫтөндә эш. | Уҡыусыларҙың тест яуаптарына анализ яһау,етешһеҙлектә-рен күрһәтеү.Хата-лар өҫтөндә эш. Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү, ҡабатлау. | Төҙәтеү (корекция-лау) дәресе | Индивидуаль эш, һүҙлек эше | Тест яуаптарын анализлау,хаталар- ҙы системалаш-тырыу | Башҡорт теленән тестар” йыйылмаһы таратма материал | Ҡағиҙәләр буйынса йыйынтыҡ булдырыр-ға |
66 | Май 7-се аҙна | Диалог.Цитаталар | Диалог һәм цитаталр тураһында аңлатма биреү,айырмаһын билдәләү. Телмәрҙә ҡулланырға өйрәтеү | Яңы материал-ды үҙләш-тереү дәресе | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү, схема һыҙыу,диалог төҙөү | Текстарҙан диалог цитаталарҙы таба белеү,уларҙы тел-мәрҙә урынлы ҡул-ланыу, схема һыҙыу, тыныш билдәләрен дөрөҫ ҡуя белеү, телмәр үҫтереү | Интерактивтаҡта,проек тор,дидак-тик мате-риалдар, плакаттар, таблица-схемалар | 249-сы күнегеү, 145-се бит |
67 | Май 8-се аҙна | Изложение. “Вәли менән Ғәли” | Уҡыусыларҙың белемен баһалау, үтелгәндәрҙе систе-малаштырыу. Текст менән эшләү күнек-мәләрен үҫтереү | Яҙма эш | Индивидуаль эш | Һөйләмдәрҙең сти-листик яҡтан дөрөҫ төҙөлөүенә иғтибар итеү | 5-9-сы кластар өсөн изложение-лар йыйын-тығы | Грамматик материал-ды ҡабат-ларға |
68 | Май 8-се аҙна | Хаталар өҫтөндә эш. Йыл буйына үтел-гәндәрҙе йомғаҡлау. | Уҡыусыларҙың яҙма эштәренә анализ яһау, хата өҫтөндә эш үткәреү.Ҡағиҙә-ләрҙе иҫкә төшөрөү, йыл буйына үтел-гәндәр тураһында мәғлүмәт биреү | Ҡатнаш дәрес | Индивидуаль эш,һөйләмдәр төҙөү,фекер уртаҡлашыу | Ҡағиҙәләрҙе иҫкә төшөрөү,хаталарҙы анализлау,хаталар өҫтөндә эш эшләү, темаға ҡағылышлы лексиканы үҙләште-реү,йыл буйына үтелгәндәр тура-һында һөйләү | 5-9-сы кластар өсөн изло-жениелар йыйынтығы, презента-ция | Әҙәби әҫәрҙәр уҡырға |
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Белем биреү учреждениеларында башҡорт теле һәм әҙәбиәтен дәүләт теле булараҡ уҡытыуҙа ике теллелекте булдырыу.
Белем бире7 учреждениеларында баш3орт теле89м 929би9тен д97л9т теле булара3 у3ытыу2а ике...
Мастер-класс «Белем биреүҙә федераль дәүләт стандарттарын ғәмәлгә ашырыу осоронда башҡорт теле һәм әҙәбиәтен уҡытыуҙа проекттар методын ҡулланыу»
Мастер – кластың маҡсаты:1)башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрен заманса технологияларға нигеҙләнеп үткәреү мөмкинлектәрен күрһәтеү;2) хәтерҙе, иғтибарҙы, логик фекерләү һәләттәрен үҫтереү, диало...
10-11нче сыйныфлар өчен татар теле буенча “Татар теленең стилистикасы” электив курсы программасы
Рухи хәзинәләребезне барлап, милли сәнгатебезнең гүзәллеген, тарихыбызның бөеклеген күрсәтүдә телебез төп рольне уйный. Туган телебез – искиткеч бай, матур һәм тирән аһәңле тел. Аның бөтенлеген,...
Әҙерлек төркөмөндә белем биреү эшмәкәрлеген ойоштороу шәжәрә байрамы «Тамырҙарыңды бел»
Маҡсат: Ғаиләгә һәм туғанлыҡ мөнәсәбәттәре тураһында мәғлүмәт биреү.Бурыстар:Белем биреү: туғанлыҡ мөнәсәбәттәрен нығытыу ; зат- ырыу тураһында ҡыҙыҡһыныу уятыу; балаларҙың ғаиләне һәм кеше шәхе...
Әҙерлек төркөмөндә белем биреү эшмәкәрлеген ойоштороу уйын-ярыш «Тел бәйгеһе» темаһына
Маҡсат–балаларҙың һүҙ байлығын арттырыу, фекерләү ҡеүәһен үҫтереү;Белем биреү: туғанлыҡ мөнәсәбәттәрен нығытыу; Башҡортостан, уның тәбиғәте, ҡала – ауылдары тураһында белгәндәрҙе иҫк...
Комментарии
эстәлекле программа
эстәлекле программа