Выступление на тему Воспитание интереса у учащихся к урокам башкирского языка
консультация на тему

Тел-32р милл2тте8 оло хазина3ы. Телен 3а7ла4ан – илен 3а7лар, ти халы7. Илен, милл2тен 3а7лар 0с0н халы7 и8 элек телен 3а7лар4а тейеш.

Баш7орт теле – баш7орт донъя3ына алып ине1се ас7ыс. Баш7ортса бер а6  а8ла4ан й2ки б0т0нл2й белм2г2н баш7орт балаларына баш7орт теле сит тел булара7 у7ытыла. Шу4а ла б0т2 н2м2не я8ынан башлар4а= балалар4а 0нд2р6е д0р09 2йтерг2 0йр2терг2, 32р 3166е8 м242н23ен а8латыр4а, 30йл2мд2р т060т0рг2 32м у7ыусылар6ы8 телм2рен 19терерг2 тура кил2. Телде 16л2штере1 0с0н эффектлы  алымдар 7улланыу, бер телде л2 к2м3етм2й, баш7орт телен 0йр2те16е к0сл2п т1гел, 2 7ы6ы73ынып 0йр2не1г2  иреше1- бе66е8 й24ни  баш7орт теле у7ытыусыларыны8 т0п бурысы.

Нисек предмет7а 7арата у7ыусылар6а 7ы6ы73ыныу уятыр4а 3у8/

Баш7орт телен а8лама4ан балалар6ы нисек баш7ортса 30йл2шерг2 0йр2терг2, нисек улар4а а8лы у7ыу, я6ыу к1некм2л2рен бирерг2, нинд2й юлдар мен2н балалар6а баш7орт телен2 30й01 т2рби2л2рг2/

"лбитт2, был 32р у7ытыусыны8 тырышлы4ына, о9талы4ына, белемен2 б2йл2нг2н.

Мине8с2, баш7орт телен 0йр2не1 буйынса 32р т0рл0 эш у7ыусылар6а тел 0йр2не1г2 6ур тел2к тыу6ырырлы7, баш7орт телен яратырлы7, был телде беле1 мен2н 4орурланыу той4о3о уятырлы7 булып баш7арылыр4а тейеш.

Баш7орт теле д2рест2рен2  у7ыусы тел2к мен2н кил3ен 0с0н, унда 42ж2пл2не1, 3о7ланыу, 72н242тл2не1 той4олары уятырлы7 заманса технологиялар, эш алымдары 7улланыр4а к2р2к.

Мин 16ем баш7орт телен д21л2т теле булара7 у7ытам 32м д2рест2ремд2 7улланыл4ан, 16ем отошло тип 3ана4ан эш алымдары мен2н урта7лашма7сымын.

№2р д2ресемде у8ышлы 1тк2ре1 0с0н уны8 ма7сатын билд2л2йем 32м ошо ма7сат7а 0лг2ше1 юлдарын, алымдарын 3айлайым.№айлан4ан метод 32м алымдар д2ресте8 тема3ына, ма7сатына, у7ыусылар6ы8 й2ш 16енс2леген2, белем ким2лен2 тап килерг2 тейеш. Шулай бул4анда  д2рес т2 7ы6ы7лы 1т2с2к,  эш алымдарын  т0рл2ндереп 7улланыу у7ыусылар6ы8 активлы4ын, предмет7а 30й01ен арттыраса7 7ына.

И8 беренсе эште баш7орт теленд2ге 16енс2лекле 0нд2р6е д0р09 2йтерг2 0йр2не162н башлар4а к2р2к, 2 был, 16 сиратында, 32р д2рест2 ны7лы урын алыр4а т2йеш.

Слайд 1

Баш7ортса та6а, д0р09 30йл2ше1 0с0н тын юлдарына, телг2 артикуляцион  к1неге162р эшл21 бик у8ышлы=

- телде шартлатыу( цоканье)+

- телде у84а, 3ул4а маятник ке1ек й0р0т01+

- ауы6 эсенд2 _туп уйнатыу_+

- телде теш ара3ына 7уйып, тартып алыу+

- _и62н, та7та буяу_ й24ни  телде ауы6 эсенд2 тешт2р буйлап 09т2н, а9тан й0р0т01+

Слайд 2

Фонетик к1неге162р 32р д2ресте8 башында телде я6ып алыу ма7сатында эшл2н2. Был 16 й232тен2н д2реск2 кереп ките1г2, баш7орт 0нд2рен 7абатлау4а й1н2лтелг2н.

Фонетик к1неге1 итеп мин 16ем тема4а ярашлы ши4ыр6ан 060к, йома7, йыр6ар алам. Йыр6ар яр6амында у7ыусылар 0нд2р6е д0р09 2йтерг2 0йр2неп кен2 7алмай6ар, музыка аша йыр6ы8 тулы тексы ла баланы8 х2терен2 3е8еп 7ала.

_Уйын – 7ы6ы73ыныу 32м белемг2 ынтылыу утын 7абы6а тор4ан ос7он ул_, тиг2н б0й0к педагог В.А.Сухомлинский.

Уйындар д2рест2р6е хист2р мен2н байыта, балалар6ы8 и8 я7шы сифаттарын асыу4а яр6ам ит2. Улар 7аушау6арын онота, бик тырышып эшл2й62р, баш7орт телене8 0нд2рен, 31662рен д0р09 2йтерг2 0йр2н2л2р, белемд2рен ны4ыталар. )нд2р, 31662р, 316б2йл2нешт2р 32м 30йл2мд2р 2йтерг2 0йр2нг2нд2 фонетик, лексик, грамматик уйындар алыр4а була.

Слайд 3

Фонетик уйындар6ы айырым у7ыусылар мен2н й2ки т0рк0мд2рг2 б1ленеп уйнар4а м0мкин. )нд2р6е д0р09 2йтерг2 0йр2те1 0с0н ошондай уйын-йома7 фай6алы.

_Мин нинд2й 0нд0 сер итеп тотам/_ -_Какой звук я задумала/_

-б0г0н, )ф0, 0с, т0лк0  - )

- д2рес, икм2к, 2с2й, б2л2к2й –"

- б1л2к, т1б2т2й, к1л, к1лд2к - !

- 7ар, 7орот, 7айма7, 7ул - ?

- 3ин, 3аумы, 3ауа, 3ары - №

У7ыусылар 7абатлай, 2йт2, я6а.

Лексик уйындар балалар6а 316 запасын байытыу 0с0н, я8ы 31661р6е и9т2 7алдырыу 0с0н бик к2р2к. М292л2н, _Ваты7 телефон_ уйынын уйна4анда, у7ытыусы беренсе у7ыусы4а 2крен ген2 бер 316 2йт2 _2с2й_. Был 3166е у7ыусы шулай у7 2крен ген2 к1рше3ен2 2йтерг2 тейеш. №16, шулай итеп, 3у84ы у7ыусы4а барып ет2. №16 16г2рг2н бул3а, я8ылыш 2йтк2н бала асы7лана 32м у4а _яза_ бирел2. (ши4ыр 30йл21, йырлау).

_Тере чайнворд_ уйыны ла у7ыусылар4а бик о7шай. Балалар6ы8 316лек запасын тикшере1 0с0н д2 у8айлы. У7ытыусы беренсе 3166е 2йт2 _д2фт2р_, беренсе у7ыусы _ Р_ 0н0н2 башлан4ан 316 2йт2 _р2хм2т_, икенсе у7ыусы _Т_ 0н0н2 башлан4анды 2йт2. Шулай уйын дауам ит2.У7ыусылар и4тибар мен2н ты8лар4а, д0р09 2йтерг2, фекерл2рг2 0йр2н2л2р.

Грамматик уйындар у7ыусылар6ы8 грамоталы я6ыу к1некм2л2рен арттыра, 16 фекер62рен д0р09 32м матур итеп 2йтерг2 0йр2т2.Телде ятлап т1гел, 2 фекерл2п 0йр2те1 – тел 0йр2те16е8 т0п талаптарыны8 бере3е. Д0р09 фекер й0р0т01се бала д0р09 30йл2ш2, 2 д0р09 30йл2шк2н бала – д0р09 я6а. У7ыусылар6ы аралашыр4а 0йр2те1 фекерл21 32л2тен 19тере1 мен2н берг2 1релеп бара, с0нки фекер й0р0т01 аралашыу4а ихтыяж тыу6ыра.  Шуны8 0с0н у7ыусылар6ы аралашыу4а 0йр2тк2нд2 сюжетлы-ролле уйындар,  т0рл0 ситуация4а ярашлы диалог т060рг2  м0мкин. Шулар6ан, _Интервью бире1_, _Интервью алыу_, _Ашханала_, _Магазинда_ ке1ек уйындар6ы д2рест2р62 7улланыу бик отошло.У7ыусылар 1662ре белг2н 31662р6е 7улланып, т0рл0 тема4а 3орау6ар бир2л2р.

Хатта монологты8 да роле 6ур=

- образлы итеп 30йл21+

- т0рл0 ва7и4алар6ы хик2й2л21, 16 фекере8де белдере1+

- бер т0рл0 31662р6е к1п 7абатлама97а тырышыу+

- 31р2тл21 сараларын 7уллана беле1+

Слайд 4

Аралашыу4а 0йр2те162 ишетеп а8лау эффектлы алым булып 3анала. Т0п шарт – 28г2м2л2ше1сел2р бер-бере3ене8 30йл2мен а8лар4а тейеш. Ма7сат7а иреше1 0с0н ошондай к1неге162р 7улланам.

Слайд 5

1.Таныу, айыра беле1 32л2тен 19тере1 к1неге162ре=

- 0нд2р6е айырыр4а 0йр2те1 = ты8ла4ы6 32м " 0н0 бул4ан 31662р6е 2йтеге6.

- ижект2р6е айырыр4а 0йр2те1= ты8ла4ы6 32м 0с ижекле 31662р6е 2йтеге6.

- 3166е8 лексик м242н23ен айырыр4а 0йр2те1= 31662р р2тен2н а4астар6ы белдерг2н 31662р6е 2йтеге6.

Слайд 6

2.Х2тер 19тере1г2 й1н2лтелг2н ты8лап а8лау к1неге162ре.

- ты8ла4ы6 32м 2йтеге6, икенсе текста ним2 16г2рг2н/

У7ыусы я6а. У7ыусы хат я6а.

- ты8ла4ы6 32м 2йтеге6, диалог ним2 тура3ында/

- №аумы,Урал\

- №аумы, С2лим2\

- ?ай6а китте8/

- Больница4а. Мине8 тешем  3ы6лай.

Слайд 7

3. К2р2кле м24л2м2тте айырып алыу к1неге162ре.

- ситуацияны а8лау=

Азат урман4а бар6ы. Ул б2шм2к йый6ы. Марат урман4а бар6ы. Улмуйыл йый6ы..

№орау= Азат мен2н Марат б2шм2к йый4андармы/

Слайд 8

4. Ишетк2нде тулыландырыу к1неге162ре.

 Балалар … киттел2р. Улар … алдылар. Балалар … тотто.

- Тексты т060п б0т0р01.

Марат китапхана4а бар6ы. Ул …

Аралашыу 32л2тен 19тере162 у7ыу6ы8 да 232ми2те бик 6ур.

- ентекле у7ыу- текстан тулы м24л1м2т алыу 0с0н+

- к16 й0р0т0п у7ыу – к2р2кле м24л1м2тте алыу 0с0н+

Слайд 9

№0йл21 телм2рен 19тере162 т1б2нд2ге эш алымы ла отошло.

№0йл2м т06016е ошо схема4а ярашлы бире16е л2 у8ышлы, тип 3анайым.

Айг0л   уйнай.

Айг0л  урамда уйнай.

Айг0л  мен2н Азат  урамда уйнай.

- и8 т2162 30йл2м т0601

- шунан схема

- 30йл2мд2р6е алабы6, схема буйынса х2тер62н 7абатлау(т1, логик фек.19т.)

Слайд 10

У7ыусылар6ы баш7ортса 31662р6е д0р09 у7ыр4а, д0р09 2йтерг2, д0р09 я6ыр4а 0йр2те162 к1сереп я6ыу6ы8 232ми2те бик 6ур. Был сит телд2р6е 0йр2нг2нд2 у8ышлы алым 3анала. Педагог Михаил Шестов методика3ы ним23е мен2н 16енс2лекле 3у8/ Бында к1ре1,у7ыу, ишете1, я6ыу к1некм2л2ре бер юлы 19еш2. Хаталар еб2ре1 осра4ы к2мей. Ике-0с тап7ыр к1сереп я6алар, хаталарын табалар, а8латалар, т062т2л2р. Шул тексты диктант итеп я66ыр4ан осра7та, 2лбитт2, 3060мт2 к1рен2.

№1662рг2 ял4ау6ар 7ушыу у7ыусылар 0с0н 7атмарлы эш т0р62рен2н 3анала. Ял4ау6ар7ушылыу барышында 31662р6е8 м242н23е 16г2ре1ен а8лау е8елд2н т1гел балалар4а. " улар6ы 16л2штерм2й тороп, баш7орт теленд2 д0р09 30йл2щеп булмай. Шу4а к1р2 ял4ау6ар 09т0нд2 к1некм2л2рг2 32р д2рест2 к1пмелер  ва7ыт б1лг2нд2 ген2 ы84ай 3060мт2 буласа7.

-да (-д2), -та(-т2 ),-6а (-62), -ла(-л2)

 да( д2), та (т2), 6а(62), ла (л2)

ял4ау6арын 32м терк21ест2рен и9т2 7алырлы7 итеп 30йл2мд2р бир2м.

М292л2н,

?уян да, тейен д2 – урманда.

"с2й 62, атай 6а – 0й62.

Шкаф та, ултыр4ыс та- кабинетта.

Алма ла, сей2 л2 – ба7сала.

Слайд 11

М272лд2р логик фекерл216е 19тер2, телм2р байлы4ын арттыра, хал7ыбы64а, 262би телебе6г2 ихтирам 32м 30й21 т2рби2л2й. Ошо ма7саттан сы4ып, мин 32р д2рест2 тема4а ярашлы м272лд2р 7улланыр4а тырышам. Улар6ы у7ып, я6ып 7ына 7алмайбы6, 2 нинд2й6ер  бер эш т0р0 булара7 баш7арыла.

М292л2н,

- м272лд2р6е дауам итерг2=

_Кем эшл2м2й, …_

- к2р2кле сифат 09т2п я6ыр4а=

… ат7а 7амсы к2р2км2й.

- бирелг2н м272лде8 рус теленд2ге вариантын я6.

_Ете 7ат 1лс2, бер 7ат ки9_.

- т0ш0п 7ал4ан 3166е тап=

_ Ата 316е – к282ш, фатиха, а7ыл 3.б.

- т0ш0п 7ал4ан 316 урынына нинд2й 31р2тте 7уйыр4а була/

Слайд 12

_Т2жриб2 – и8 я7шы …_

Эште ошо р21ешле ойоштороу халы7 м272лд2рен т2р2н 16л2штере1г2 килтер2, у7ыусылар6ы 7ы6ы73ындыра, т2рби2л2й.

Слайд 13

Я8ы технологиялар к1п, 32р бере3е и4тибар4а лайы7. Мин проектлау технология3ыны8бер т0р0 бул4ан логик-м242н21и моделд2р6е 7улланам.

Ы84ай я7тары=

- б0т2 тема у7ыусыны8 к16 алдында

- яуапты схеманан 7арап табыу

- х2тер6е 19тер2

- материалды ишетеп т2, к1реп т2 16л2штереп булла

- у7ыусылар ЛММ-де т060162 1662ре 7атнаша, 3060мт2 сы4ара

 - балалар6ы8 б2йл2нешле 30йл21 телм2рен 19тере162 яр6ам ит2

- ЛММ яр6амында билд2ле бер тема буйынса лексик тел материалын система4а 3алыр4а м0мкин

- б0т2 темалар буйынса 7улланып була

- у7ыусы ижади эшл2рг2 0йр2н2

М292л2н, _Баш7ортостан_ тема3ы 32р синыфта бар. Был 6ур теманы 1тк2нд2 ЛММ-г2 республика тура3ында бик к1п м24л1м2т 3ый6ыррыр4а була.

Слайд 14

Т2н7итле фекерл216е 19тере1 технология3ы. Ниге6ен2 педагог-психологтар Жан Пиаж, Выготский6ар6ы8 идеялары 3алын4ан.

Фекерл216е т2н7ит к16леген2н 19тере1 у7ыу барышында а8лашылма4ан 3орау6ар6ы, проблеманы х2л ите1г2, теманы асы7лау4а булышлы7 итеп кен2 7алмай, у7ыусы4а традицион алымдар мен2н эшл2г2нд2 к16г2 салынма9тай проблемалар6ы к1реп 7алыр4а, асы7лар4а яр6ам ит2.Был технология э6м2-э6лелек принцибына ниге6л2нг2н. Я8ы м24л1м2т мен2н танышыр алдынан у7ыусы= ним2 бел2м 32м ул ми82 артабан ни 0с0н к2р2к ке1ек 3орау6ар4а яуап э6л2й. М24л1м2тте 16л2штерг2нд2н 3у8 ул нинд2й я8ылы7 алыуы, уны8 ним2 бире1е, нинд2й 0лк2л2 32м нисек 7улланыу м0мкинлеген и9батлай. Бала 16 эшен2 16е ба3а бир2.

Слайд 15

Ошо технологияны8 т0р0 бул4ан Кластер т0601 алымын 7улланам. Тема4а 7а4ылышлы белемд2рен барлап, уны асы7лаусы 316, 316б2йл2нешт2р я6ыла.Щулай итеп, бер 3166е, теманы, т0ш0нс2не асы7лаусы бик к1п м24л1м2т йыйыла.

М292л2н, 9-сы класта _Баш7орт аты_ тема3ына ярашлы кластер.

Слайд  16-17

Я8ы м24л1м2тте 16л2штере16е тикшерг2нд2 синквейн алымын 7улланам.Д2рест2 я7шы атмосфера булдырыла, телм2р 19терел2.

-Теманы асы7лаусы исем

- предметты ба3алаусы ике сифат

- предмет7а хас бул4ан 0с 7ылым

- теманы8 й0км2тке3ен асыусы фраза

- у7ыусыны8 тема4а 7арата 16 фекерен бер 316 мен2н са4ылдыр4ан 3ы4ымта я3аусы исем.

Слайд 18

Компьютер технология3ы.

 Баш7орт теле 32м 262би2тен у7ыу4а, 0йр2не1г2 7ы6ы73ыныу т2рби2л21 0с0н компьютер х26ерге шарттар6а и8 к2р2кле техник сара булып ките. Был х26ер заман талабы. Тик уны урынлы 32м д0р09 фай6алана белерг2 к2р2к. Компьютер 7улланып у7ытыу традицион у7ытыу4а 7ара4анда м24л1м2тте к1бер2к 32м ны4ыра7 16л2штерерг2 м0мкинселек бир2. У7ыусылар6ы8 16 аллы эшен ойоштороу 0с0н 7улай. Компьютер 7улланыу у7ыусылар6ы8 баш7орт телен2 7арата 7ы6ы73ыныу той4о3он берм2-бер 19тереп еб2р2. Баланы8 телде 30й01е белем сифатын к1т2ре1г2 булышлы7 ит2. Компьютер6а т1б2нд2ге эшт2р6е баш7арыр4а була=

- схема буйынса й2 булма3а бирелг2н 31662р буйынса 30йл2мд2р т0601+

- тест 3орау6арына яуап бире1+

- 3орау-яуаптар диалогы т0601+

- т0ш0п 7ал4ан 316, 30йл2мд2р6е я6ыу+

- текста4ы хаталар6ы т062те1 (ял4ау6ар, лексик хаталар)+

Был технология у7ыусы4а ипт2шт2ре алдында 7аушама97а, хаталарын  16аллы а8лап т062терг2 м0мкинселек бир2.

Интерактив та7тала эшл21 62 бик 232ми2тле, с0нки ябай класс та7та3ында  а7бур мен2н эшл21г2 7ара4анда был та7тала эшл21 к1пк2 7ы6ы7лыра7.

Слайд 19

 Шулай у7 д2рес а6а4ында у7ыусылар4а ошондай тер2к схемалар биреп, улар6ы8 материалды, я8ы 31662р6е нинд2й ким2лд2 16л2штере162рен  тикшерерг2 була.

Мин б0г0н ... белдем.

Мине8 … д0р09 булды.

Ми82 … о7шаны.

Б0т2 ата-2с2л2р 62 баш7ортса газет-журналдар4а я6ылмай6ар, алдырмай6ар. Шуны к16 у8ында тотоп, мин 32р ва7ыт баш7орт теленд2ге ба9малар6ы кабинета тотам , м292л2н, _А7бу6ат_, _Аманат_, _Й2ншишм2_, _Й2шлек_, _Баш7ортостан 7ы6ы_ 3.б. Т2н2фес ва7ытында кабинетта 7урай мо8о, баш7ортса балалар 0с0н йыр6ар  я84ырап тора. Был 16е 1к баланы баш7орт телен 0йр2не1г2 к0йл2й ке1ек.

У7ыусы мен2н у7ытыусы хе6м2тт2шлегене8 ике я7лы булыуы 32р кемг2 м24л1м. У7ытыусы бирг2н белем бала тарафынан актив 7абул ителм232, эш 3060мт23е6 7ала. Кесе й2шт2н 1к балалар6ы8 тырышып у7ыуында 7ы6ы73ыныу т0п урында тора. "лбитт2, бы4а т2би4и 32л2т т2 с2б2псе. Шулай 6а 32л2тте асыу 0с0н тейешле шарттар булдырыу 232ми2тк2 эй2.

Слайд  20

 Билд2ле педагог Л.В.Занков= _№2р я7лы 19ешк2, рухи байлы77а к0сл2п 0лг2штереп булмай. Кеше 16е ынтылыр4а тейеш,_-ти. " белемг2, я8ылы77а бала 7ы6ы73ыныуы бул4анда 4ына ынтыла.