Интегрированный урок осетинской литературы и обществознания в 8 классе
план-конспект урока по обществознанию (8 класс) на тему

Интегрированный урок осетинской литературы и обществознания по теме:

Оценка норм морали общества

по произведению К.Хетагурова

«Кæуæг айнæг».

Учитель истории и обществознания,

Арчегова Алина Ахсарбековна

Учитель осетинского языка и литературы,

Джериева Мадина Батразовна

Беслан, 2018 г.

Цели учителя: проанализировать нравственно-личностные качества, которые отображены в произведении К.Хетагурова «Кæуæг айнæг»; формировать навыки осознанного чтения, восприятия, анализа; воспитывать нравственные качества. 

Предметные УУД: знать понятия «мораль», «вечные ценности морали», содержание легенды К.Хетагурова «Кæуæг айнæг»,  общие мотивы литературного творчества разных народов.

Метапредметные УУД: уметь анализировать, синтезировать, делать выводы, воспринимать и оценивать информацию, слушать мнение других, формулировать и высказывать собственные мысли.

Личностные УУД: давать оценку моральным ценностям, отличать нравственные и безнравственные качества, правдивость и лживость.

Используемые формы и методы обучения: метод поиска, метод ИНСЕРТ, проектный метод, групповая форма, индивидуальная форма, фронтальная форма, тестовая форма.

Вспомогательные средства: раздаточный материал

Наглядный материал: башня, компьютерная презентация, обзорное видео, аудиоматериал.

Технические средства: компьютер, проектор.

Структура урока

1. Мотивационная часть

Представление проекта. «Ирон мæсыг – лæугæ хох».

Скъоладзау æвдисы æмæ дзуры мæсыджы тыххæй бацæттæгонд æрмæг.

Ахуыргæнæджы фарст:

- Цавæр информаци райстам Аланæйы раныхасæй:

Дзуапп:

Цы у мæсыг, куыд æй амадтой, абон та цы куыст цæуы мæсгуытыл.

- Бакæсут видеоæрмæгмæ, ахъуыды кæнут æмæ зæгъут, цавæр ассоциацитæ уæм æвзæрын кæны мæсыг:

(Равдисын видеоæрмæг мæсгуыты нывтимæ)

Дзуапп:

Тых, ныфс, арæхстдзинад, зонд…

- Кæй ранымадтат, уыцы æмбарынæдтæ абон мах урочы уæлдай тынгдæр бахъæудзысты, уымæн æмæ зонындзинæдтæ исдзыстæм æмæ сæ æвдисдзыстæм мæсыг амайгæйæ.

- Когда мы сможем считать построение нашей башни завершенной?

Дзуапп:

- Когда увидим вершину башни, заложим последний камень.

- Последний, самый большой  камень, заложили мы заранее, это понятие МОРАЛЬ. И наша задача на уроке достичь этой вершины.  А вот в фундамент нашей башни мы вместе заложим вечные нормы морали.

2. Этап актуализации знаний

- Хæслæвæрдтæ æххæст кæнынмæ цалынмæ нæ рахызтыстæм, уæдмæ бакусут цыбыр информациимæ, цы уацмысыл æмæ æрмæгыл кусдзыстæм, уымæ гæсгæ.

- Уæ разы ис тексттæ, лæмбынæг бакæсут тексты æрмæг, спайда кæнут  лæвæрд символтæй, афтæмæй зæгъут уæ хъуыдытæ. Алы къорды номæй дæр, иумæйаг бакуысты фæстæ, дзуры иу адæймаг.

(метод ИНСЕРТ)

I — interactive (интерактивная).

N — noting (познавательная).

S — system  for (система).

E — effective (для эффективного).

R — reading (чтения).

T — thinking (и размышления).

V — зонын æй;

+ — нæ йæ зыдтон, у мын ног информаци;

- — æз æндæрхуызон æнхъæл уыдтæн;

? — нæ йæ æмбарын, хъæуы мын æй фæарфдæр, фæбæлвырддæр кæнын.

1 къорды текст

- Хетæгкаты Къостайы легендæ «Кæуæг айнæг»-æн йæ сюжет у таурæгъон. Ахæм хабæрттæ æмæ мотивтæ бирæ ис Ази æмæ Европæйы адæмты сфæлдыстады. Сомихы фольклоры ис таурæгъ «Гæнах Битлис»: адæм сарæзтой гæнах, фæлæ æхсæвы ракалд; уæд ын дæсныйы амындæй йæ бындуры удæгасæй бавæрдтой чызг, æмæ ног амадæй гæнах сырæзти. Таурæгъ «Батманы хид» нын дзуры: хиды бындуры удæгасæй баныгæдтой аразæджы усы; лæг дурæй сарæзта усы скульптурон ныв, æмæ йæ риутæй тæдзынц суадоны æртæхтæ. Ис гуырдзиаг таурæгъ «Сурамы фидар». Цалынмæ фидары къулы удæгас лæппу самадтой, уæдмæ систæ сæхи нæ урæдтой æмæ калдысты.

- Цæмæн у ахам парахат ацы мотив адæмты сфæлдыстады? Уымæн æмæ уыд ахæм мæнгуырнынад: иу стыр арæзтад дæр нæ сырæздзæн, цалынмæ йын йæ бындуры удæгас адæймаг баныгæной, уæдмæ. Археологтæ хæлддзæгты ссардтой сывæллæтты æмæ сылгоймæгты стæгдартæ. Уыдон сты, адæм кæддæр лæгнывæндтæ кæй хастой, уый æвдисæнтæ.

Къостайæн æнæуынон уыдысты мæнгуырнынад æмæ фанатизм. Уымæ гæсгæ йæ уацмысæн райста, фанатизм фыдракæндмæ кæм æркæны, ахæм таурæгъон сюжет.

2-аг къорды текст

МОРАЛЬ И РЕЛИГИЯ— мораль представляет собой систему правил, понятий и чувств, регулирующих отношения людей между собой и их отношения к обществу.  Их реализацию в поведении людей именуют нравственностью.
         Религия и мораль — близкие, взаимосвязанные сферы культуры. Сходство религии и морали наиболее заметно в их духовных проявлениях.
          Однако религия  несравненно сильнее воздействовала на нравственность общества, нежели мораль на религиозный культ. Одной из исторических миссий религии, получающей в современном мире небывалую актуальность, было и остается формирование сознания единства человеческого рода, значимости общечеловеческих нравственных норм, не переходящих ценностей. В каждой религии, в каждом  вероисповедании в большей или меньшей степени присутствует морально-духовное начало.
           Религия определяет не только отношения человека с Богом, но в той или иной мере регламентирует отношения людей между собой как в вопросах веры, так и за ее пределами.
Религия  воплощает в себе те нравственные требования, которым обязан следовать человек. Особенность морали в том, что она регулирует отношения человека к другому человеку  с точки зрения добра и зла, справедливости и несправедливости. Моральное начало особенно ярко выражено в религиях— причем в некоторых до такой степени, что некоторые специалисты считают их  не религиями , а моральной системой.  Иногда задумываются над вопросом о происхождении морали – откуда она? Это один из вечных вопросов, на него нет однозначного ответа. Говорят, что корни морали в самой природе человека, или в человеке, или в обществе. И очень многие уверены, что мораль от Бога. Религия с помощью установленных норм регулирует поведение человека в обществе. В религии объединяется нравственный опыт поколений людей, и создаются некие общие принципы сосуществования в обществе. РЕЛИГИОЗНЫЕ ЗАПОВЕДИ = НОРМАМ МОРАЛИ

Опираясь на ответы учащихся (Фæнды мæ базонын, ирон адæммæ дæр ис ахæм сюжетимæ таурæгъ. Хочу узнать, как воспитать в себе нормы морали.), озвучить цели урока.  

- Хæдзармæ уын хæсгонд уыд кадæг «Кæуæг айнæг»-æй скъуыддзаг бакæсын.

- Цавæр ахсджиаг проблемæтæ рахицæн кодтат ацы скъуыддзаджы?

Дзуапп:

Сæрибармæ тырнындзинад, динмæ цæстæнгас.

Равдисын слайдыл.

- Бакусут скъуыддзаджы бындурыл. Сбæрæг кæнут скъуыддзаджы, хистæр æмæ кæстæрты æхсæн ахастдзинæдтæ куыд æвдыст цæуынц, уый. Иу скъоладзау дзуапп дæтдзæн алы къорды номæй дæр.

1 къорды скъуыддзаг:

Кæнынц дыууадæс буц зæронды

Дыууадæсæм бон ныр ныхас,

Тыхæй бырсæг æддаг зæххонты

Цы хуызы суазæг кæной карз?

Æмæ æртындæсæм æрбадтæн

Сæ фæндон алыг ис уæддæр:

«Цæйнæфæлтау, сæрибар адæм,

Цагъарæй туг калæм æлдарæн,

Фæлтау нын амæлæт хуыздæр!»

Æмæ æгас адæм лæвæрдтой

Сæ хъæлæс, - иу фæндон дзырдтой,

Сæрибар алхуызон æмбæрстой,

Фæлæ, цагъарад циу – зыдтой?

Дзуапп:

Хистæры хонынц буц. Кæстæртæ хиуылхæцгæйæ æнхъæлмæ кæсынц дыууадæс боны хистæрты уынаффæмæ. Цы уынаффæ рахæссынц, ууыл æнæсдзургæйæ разы сты, æххæст кæнынмæ сæхи рæвдз кæнынц.

2 къорды скъуыддзаг:

Цы хъæуы царди Мами, уырдæм

Бæгъæмвад, ронбæгъдæй фæцыд

Æртæ ирон лæджы, - мæгуыртæ,

Фæхастой хуын, æмæ дзы уыд

Бæгæны, физонæг, гуыдынтæ,

Арахъ. Сæгдзыд хæдзары арт

Сæнарæй сыгъд æмæ тыфылтæ

Йæ фæздæг царæй зæхмæ бадт.

Уым, къуымы, лыстæны хуыссыди

Нæ Мами – цард-хъысмæт уынæг

Æмæ дæсны, - сындæггай ссыди

Йæ нæтын; фæздæджы фæзынди

Æмæ уæззаугай рабадт лæг.

Куыдхистæрæй сæ скодта бадын

Уым Мами къонамæ хæстæг,

Æмæ йын байдыдтой нымайын

Сæ цыды хабæрттæ лыстæг.

Дзуапп:

Хистæры уынаффæмæ гæсгæ æрвитынц дæснымæ лæгтæ. Мамиимæ ныхасгæнгæйæ рабадынц куыдхистæрæй, æгъдаумæ гæсгæ хистæрæн аргъгæнгæйæ.

- Какая норма морали была отражена (выработана) в данных отрывках?

Дзуапп:

Уважение к старшим.

- Первым камнем в фундаменте нашей башни будет «уважение к старшим»

- Нæ мæсыджы бындуры фыццаг дур бавæрдтам, фæлæ иу дурыл бындур нæ лæудзæн. Уымæ гæсгæ бацагурæм дыккаг дур.

-Алы къорд дæр аив бакæсæд йе скъуыддзаг æмæ бацæттæ кæнæд йæхи тексты бынмæ бæрæггонд фарстытæн дзуапп раттынмæ

1 къорды скъуыддзаг.

Нæ дæсны сулæфыдис арф.

«О, цас и, цас, тæригъæд махмæ! –

Хъуынтъызæй дзуры, - сыгъдæг арв

Мæн исдуг дзурын дæр нæ уагъта…

Табу йын! Уый фæстæ йын æз

Лæгъстæ кæнын, æмæ мын загъта

Тызмæгхуызæй: «Цæуыл кæуыс?»

Зæгъын ын «Де'ххуыс курынц адæм».

Æваст, цæхæркалгæ, фæзыст:

 «Нæ, нæ, Хуыцау уын нæй сымахæн,

Æфхæрд уын ахæм хъæуы, ахæм, -

Зæххыл кæмæй кæнат æмрызт!»

«Табу дын, о Сызгъæринбазыр!-

Ыскуывтон, - ис дæумæ хъару:

Дæ бон у адæмæн ныххатыр,

Дæ бон сæ фесафын дæру.

Фæлæ мах де 'ххуысмæ куы кæсæм,

Æмæ нын бакæн ды ахъаз, -

Зæгъ нын, цы нывонд дын æрхæссæм,

Цæмæй нын фервæза Кавказ?

………………………………………………

Æмæ мын загъта хос… Æрмæст æй

Уæ хъæуы ма ма схъæр  кæнут, -

Рæстæгмæ баззайæд æмбæхстæй.

Ныр та уæ хæдзæрттæм цæут…

Фарст: Куыдæй дзуры  Мами? Цавæр у йæ ныхас?

Дзуапп:

Уæззауæй, тыхстæй, æргом нæ зæгъы йæ хъуыдытæ. Фæдзæхсы, цæмæй адæмæн йæ уынаффæ ма фехъусын кæной.

2 къорды скъуыддзаг:

Зæгъут сын: адæмыл кæй цæудзæн

Егъау бæллæх æмæ фыдтæ;

Æндæр гæнахæн сæ кæй хъæудзæн

Фылдæр цæттæ кæнын къæйтæ;

Сæ къанау ноджы арфдæр къахæнт

Йæ бæзджын къулты бын рæвдздæр,

Цæмæй мæнгамад, калд гæнахæн

Йæ бæсты самайæм хуыздæр.

Ныр хъуамæ фервæзæм нæ хæстæй, -

Нæ тæригъæд æрцæуа уагъд,

Æрмæст уæд, рухс æрвты фæдзæхстæй,

Æнæмæнг не знагыл æххæстæй

Фæуыдзыстæм уæлахиз тагъд.

Фарст:

- Цы фæдзæхсы Мами мæсыг самайыны тыххæй?

- Куыд уæм кæсы, ацы скъуыддзаджы бындурыл, цы уыд фыццаг мæсыгæн йæ фехæлыны аххосаг?

Дзуапп:

- Цæмæй сæвæрой арф æмæ фидар бындур, амайой бæзджын къултæ.

- Мæсыгæн йæ бындур раст æвæрд нæ уыд.

- Как вы думаете, в каком из этих двух отрывков правдив Мами?

- Какую норму морали нарушил Мами?

Дуапп:

 Во втором отрывке.

Не лги.

- Допустимо нарушение этой нормы?

Дзуапп: Нет.

- Тогда мы закладываем второй камень «Не лги»

- Обратите внимание, что нам нужно заложить еще один камень.

- Вспомним, о чем мы уже говорили в начале урока.

- Что является основой формирования морали?

Дзуапп: Религия.

- С религиозной точки зрения, что является основной заповедью?

Дзуапп: Не убей.

- И это является нашим следующим камнем в фундаменте башни.

- Как вы думаете, какую тему мы раскрываем на уроке?

Дзуапп:

Нормы морали по произведению К.Хетагурова «Кæуæг айнæг».

- Можно сделать вывод, что нормы морали формируются в обществе? (Можно)   

3. Этап применения знаний

- На основе текста, какие нравственные качества отражены в обществе?

- Рагагъоммæ цы скъуыддзæгимæ базонгæ стут, уыдоныл æнцойгæнгæйæ, дзырдтæ-дурты æхсæн бацагурут мæсыджы аккаг дзырдтæ æмæ дзы самайæм дарддæр гæнах.

- Алы къорды размæ дæр ис дзырдтæ, уыдоны æхсæн бæрæг кæнут аккаг дзырдтæ, уæ хъуыды равзæрст дзырдмæ гæсгæ бафидар кæнут тексты мидисы бындурыл, лæвæрд хъуыдыйад дарддæр ахæццæгæнгæйæ: Ацы дзырд равзæрстон, уымæн æмæ …

- Стъолыл дзырдтæ агуры иу скъоладзау æмæ сæ фидар кæны нæ мæсыджы къулыл)

отзывчивость – фæлмæнзæрдæ

стойкость – фидардзинад

мужество – æхсар

надежность – æнæфæсайгæ

гордость – сæрыстырдзинад

непоколебимость – æнæфæцудгæ

скромность – уæздан

трудолюбие – куыстуарзондзинад

самопожертвование – хинывонд

трусость – тæппуддзинад

хитрость – мæнгарддзинад

нерешительность – æнæуæндондзинад

сплоченность – иудзинад

верность - иузæрдиондзинад

Афтæмæй кæронмæ амайынц мæсыг.

- Как вы думаете, какое решение могли принять представители общества с такими безупречными качествами по поводу развязки проблем, которые мы увидели в тексте?

Дзуапп:

Отдать жизнь за свободу, не нарушать обычаев предков, прислушаться к совету старших, заново строить башню, прикладывая неимоверные силы…

Учитель обществознания  задает вопрос учителю родной (осетинской) литературы:

- Соответствует наше видение решения проблемы тому, как это представил К.Хетагуров в произведении?

- Уый нын ныртæккæ раргом кæндзæн 11 къласы ахуырдзау кадæгæй скъуыддзаг бакæсгæйæ.

(Отрывок читает Алана Бестаева)

- Сæ мæсыг самайын сæ бон баци? Цæй аххосæй?

Дзуапп:

Были нарушены нормы морали: не лги, не убей

- А почему наша башня надежно стоит(построена)?

Дзуапп: 

Потому что мы заложили хороший фундамент из вечных норм морали.

4. Этап закрепления знаний

У осетин башня – это не просто защитное строение, но и символ морали. Символом нашего урока тоже была башня, а это значит, что каждый из нас строит свою башню, т.е. закладывает свои нормы морали.

- Ирыстоны кæмтты бирæ ис хæлд мæсгуытæ. Уыцы мæсгуытау абон ирон адæймаджы удыхъæды бирæ æгъдæуттæ хæлд æрцыдысты. Æмæ нæ фæнды, цæмæй мах дæр, абон цы æрмæгыл бакуыстам, уый бындурыл, бирæ фæзминаг мыггæгтау, самайæм хибар мæсгуытæ.

- Уымæн та нын баххуыс кæндзæн, цы цыбыр тест баххæст кæнат, уый.

1.О каком морально-нравственном качестве идет речь? Это умение откликаться на просьбы и оказывать помощь и моральную поддержку другим людям в нужный момент, сопереживать им.

А. Верность

Б. Самопожертвование

В. Отзывчивость

2.Греческое слово, переведенное как «…….» , означает «держаться до конца, выстаивать перед лицом трудностей»

А. Мужество

Б. Гордость

В. Стойкость

3. Это одна из добродетелей, отражающая нравственную силу при преодолении страха.

А. Скромность

Б) Верность

В) Мужество

4. Одно из самых положительных духовно-нравственных качеств личности, выражающее устойчивость и твёрдость нравственных основ её поведения.

А. Гордыня

Б. Надежность

В. Скупость

5.  Это положительно окрашенная эмоция, отражающая положительную самооценку — наличие самоуважения, чувства собственного достоинства, собственной ценности.

А. Гордость

Б. Леность

В. Отзывчивость

6. Способность без колебаний, твердо, настойчиво и преданно служить своей идеи, вере; соответствовать поведением своему образу мыслей, убеждениям и нравственным принципам

А. Верность

Б. Непоколебимость

В. Стойкость

7. Редко встречающееся сегодня качество, характеризующееся умением держать себя в рамках, быть умеренным, сдержанным, спокойным.

А. Скромность

Б. Неприхотливость

В. Скупость

8. Важная черта характера, заключающаяся в положительном отношении личности к процессу трудовой деятельности.

А. Трудолюбие

Б. Леность

В. Корысть

9.  Это готовность пожертвовать чем-то своим для счастья другого.

А. Скромность

Б. Самопожертвование

В. Верность

10. Преданность кому-либо или чему-либо; это неизменность в своих обещаниях, словах, отношениях, в исполнении своих обязанностей, долга.

А. Эгоизм

Б. Верность

В.Гордыня

- Как вы думаете, где мы прикрепим свои башни?

Дзуапп:

Вокруг нашей общей башни.

- Чем вы объясните это выбор?

Дзуапп:

Таким образом мы вместе будем охранять самые великие ценности, башню нашего небольшого общества, т.е. нашу мораль.

Алы скъоладзау дæр амайы йæхи индивидуалон мæсыг цæттæгонд сыфыл æмæ йæ фидар кæны нæ иумæйаг мæсыджы фарсмæ.

5. Домашнее задание

Саразын синквейн темæтæм гæсгæ: МОРАЛЬ, МÆСЫГ.

Ныффыссын сидт-фæдзæхст ме 'мгармæ: «Дæ удыхъæды мæсыг самай».

6. Оценка деятельности учащихся