Чыгышлар
материал на тему

Государственное автономное образовательное учреждение

дополнительного профессионального образования

 «Институт развития образования Республики Татарстан»

Методическая разработка  

 «Применение современных образовательных технологий в соответствии с требованиями ФГОС ООО на уроках татарского языка и литературы»

Выполнила:

Данилова Светлана Григорьевна,

учитель татарского языка и литературы

муниципального бюджетного образовательного учреждения «Средняя общеобразовательная школа с. Село- Чура» Кукморского муниципального района Республики Татарстан

2015

СОДЕРЖАНИЕ:

Введение_____________________________________________________3стр.

Основная часть.______________________________________________4-8 стр.

Практическая часть

1. Необходимость использования современных образовательных технологий

2. Применение образовательных технологий на уроках татарского языка и литературы

3. Игровые технологии

4. Здоровье сберегающие технологии

5. Личностно-ориентированные технологии 

6. Информационно-коммуникативные технологии_______________9-17стр.

Заключение________________________________________________18-20стр.

Список  используемой литературы_____________________________21стр.

I.Введение

Современная школа требует от учителя повышения его профессионализма, в частности, в выборе организации деятельности учащихся на уроке. Татарский язык объективно является одним из сложных школьных дисциплин и вызывает трудности у многих школьников. В то же время в каждом классе имеется некоторое число учащихся с выраженными способностями к этому предмету. Перед учителем встаёт задача – поиск более гибких форм организации учёбы.
Цель методической работы:

1. Стремиться сделать процесс обучения интересным, полезным, живым, доступным.
2. Организовать учебный процесс в увлекательной форме.
3. Развивать творческие и познавательные интересы.
4.        Активизировать мыслительную деятельность учащихся.

 Задачи:

1. Повышение мотивации, интереса к изучаемому предмету.
2. Создание комфортной обстановки, атмосферы взаимопонимания и поддержки в процессе коммуникации на изучаемом языке.
3. Раскрытие творческого потенциала, развитие инициативы.

II.  Основная часть

ТРЕБОВАНИЯ ФГОС ООО К СОВРЕМЕННОМУ УРОКУ

1. Целеполагание. Перед обучающимися должны быть поставлены конкретные, достижимые, понятные, диагностируемые цели. По возможности целеполагание осуществляется совместно с обучающимися, исходя из сформулированной (желательно обучающимися) проблемы. Обучающиеся должны знать, какие конкретно знания и умения (способы деятельности) они освоят в процессе деятельности на уроке (что является одной из форм мотивации левополушарных обучающихся); они должны знать и план (способы) достижения поставленных задач (мотивация правополушарных детей).

2. Мотивация. Учитель должен сформировать интерес (самый действенный мотив) как к процессу учебной деятельности, так и к достижению конечного результата. Эффективными мотивами являются и решение актуальной проблемы, практическая направленность содержания, краеведческая составляющая содержания.

3. Практическая значимость знаний и способов деятельности. Учитель должен показать обучающимся возможности применения осваиваемых знаний и умений в их практической деятельности.

4. Отбор содержания. На уроке должны быть качественно отработаны планируемые результаты урока, определенные программой. Только эти знания могут быть подвергнуты контролю. Вся остальная информация может носить вспомогательный характер и не создавать перегрузок. Результат урока является объектом контроля, что требует обеспечения систематической диагностики всех (личностных, метапредметных, предметных) планируемых результатов как целевых установок урока. Следует помнить, что максимально эффективно усваивается информация, которая:

– находится в зоне актуальности (то есть согласуется с текущими, осознаваемыми потребностями и интересами человека);

– подается в контексте происходящего в окружающем ребенка мире, сочетается с текущей ситуацией, известной информацией;

– затрагивает чувства конкретного человека (что требует формирования личностного отношения к информации);

– активно проводится через разные каналы восприятия (что определяет необходимость использования комплекса разнообразных приемов организации образовательной деятельности обучающихся);

– является базовой для принятия решения (то есть требует разработки заданий по практическому использованию информации);

– транслируется другому человеку в процессе вербального общения.

5. Интегративность знаний, отработка метапредметных универсальных способов образовательной деятельности.

6. Построение каждого этапа урока по схеме: постановка учебного задания – деятельность обучающихся по его выполнению – подведение итога деятельности – контроль процесса и степени выполнения – рефлексия.

7. Необходимо использование разнообразных эффективных приемов организации резул-тативной образовательной деятельности обучающихся с учетом их возрастных и индивидуальных особенностей. Основная задача учителя – создать условия, инициирующие деятельность обучающихся посредством учебных заданий. Компоненты учебного задания:

– характеристика задания (планируемый результат выполнения);

– мотивационная часть;

– содержание (условия, вопрос);

– инструкция по выполнению;

– время выполнения;

– образец или описание ответа;

– критерии оценки;

– методический комментарий.

Урок как форма организации учебной работы существует с семнадцатого века, то есть более 350 лет. Это педагогическое изобретение оказалось столь жизнеспособным, что и в наши дни урок остается самой распространенной организационной формой учебно-воспитательного процесса в школе.

        Современный урок - это, прежде всего урок, на котором учитель умело использует все возможности для развития личности ученика, ее активного умственного роста, глубокого и осмысленного усвоения знаний, для формирования ее нравственных основ.

   Современный урок – это урок, характеризующийся следующими признаками:

• Главной целью урока является развитие каждой личности, в процессе обучения и воспитания.
• На уроке реализуется личностно-ориентированный подход к обучению.
• На уроке реализуются идеи гуманизации и гуманитаризации образования.
• На уроке реализуется деятельностный подход к обучению.
• Организация урока динамична и вариативна.
• На уроке используются современные педагогические технологии

ПРИ ПОДГОТОВКЕ К УРОКУ УЧИТЕЛЬ ПЛАНИРУЕТ КОМПОНЕНТЫ:

• 1. Организационный – организация класса в течение всего урока, готовность учащихся к уроку, порядок и дисциплина.

• 2. Целевой – постановка целей учения (при возможности личностно значимых для ученика) перед учащимися, как на весь урок, так и на отдельные его этапы.
• 3. Мотивационный – определение значимости изучаемого материала как в данной теме, так и во всем курсе.
• 4. Коммуникативный – уровень общения учителя с классом.
• 5. Содержательный – подбор материала для изучения, закрепления, повторения, самостоятельной работы и т.п.
• 6. Технологический – выбор форм, методов и приемов обучения, оптимальных для данного типа урока, для данной темы, для данного класса и т.п.
• 7. Контрольно-оценочный – использование оценки деятельности ученика на уроке для стимулирования его активности и развития познавательного интереса.
• 8.Аналитический – подведение итогов урока, анализ деятельности учащихся на уроке, анализ результатов собственной деятельности по организации урока.

Современному  обществу нужны образованные, нравственные, предприимчивые люди, которые могут:

    анализировать свои действия;

    самостоятельно принимать решения, прогнозируя их возможные последствия;

    отличаться мобильностью;

    быть способны к сотрудничеству;

    обладать чувством ответственности за судьбу страны, ее социально-экономическое процветание

Какие требования предъявляются к современному уроку:

•   хорошо организованный урок  в хорошо оборудованном кабинете должен иметь хорошее начало и хорошее окончание.
• учитель должен спланировать свою деятельность и деятельность учащихся, четко сформулировать тему, цель, задачи урока;
• урок должен быть проблемным и развивающим: учитель сам нацеливается на сотрудничество с учениками и умеет направлять учеников на сотрудничество с учителем и одноклассниками;
•  учитель организует проблемные и поисковые ситуации, активизирует деятельность учащихся;
• вывод делают сами учащиеся;
• минимум репродукции и максимум творчества и сотворчества;
• времясбережение и здоровьесбережение;
• в центре внимания урока - дети;
• учет уровня и возможностей учащихся, в котором учтены  такие аспекты, как профиль класса, стремление учащихся, настроение детей;
•  умение демонстрировать методическое искусство учителя;
• планирование обратной связи;
•  урок должен быть добрым.

В соответствии с ФГОС ООО, необходимо:

1. усилить мотивацию ребенка к познанию окружающего мира,
2. Продемонстрировать ему:
3. школьные занятия  – это не получение отвлеченных от жизни знаний, а необходимая подготовка к жизни.

III.Практическая часть

 Необходимость использования современных образовательных технологий.

Сущность работы учителя заключается в создании условий для формирования интеллектуальных умений и познавательных навыков, лежащих в основе мышления, развития творческих способностей и самостоятельной активности учащихся, формирования ключевых компетентностей, сохранения здоровья через внедрение современных образовательных технологий .

В своей работе я использую такие педагогические технологии как -  игровые технологии, групповые технологии, здоровье сберегающие технологии, компьютерные технологии, личностно-ориентированные технологии.

1. Одна из форм - это групповая работа. Главное педагогическое правило: - не расслаивать учеников на сильных и слабых, а организовать взаимообучение детей методом совместно-групповой учебной деятельности.  Задачи: Включить каждого ученика в деятельность, обеспечивающую формирование и развитие познавательных потребностей, т.е. разрабатывается такое задание, и такая методика при котором ученик обязательно справляется с работой.   Класс разбивается на 2-3 группы. Дети в группах организованы с разным уровнем развития. Группы получают задания. Задания выполняют все, при этом идёт опрос друг друга, сильный помогает слабому. Таким образом, все ученики всё полезное время потратили на достижение главной цели урока.
   
   2. Большое значение на уроках уделяю здоровье сберегающей технологии. Задачи: Помочь ученику преодолеть усталость, уныние, неудовлетворённость. У учащихся развита способность улавливать эмоциональный настрой учителя, поэтому с первых минут урока, с приветствия нужно создать обстановку доброжелательности, положительный эмоциональный настрой. На уроках использую простейшие упражнения для глаз, благоприятно влияющие при неврозах, внутричерепном давлении; физминутки, упражнения – энергизаторы (это короткие упражнения, либо подготавливающие класс, группу к деятельности в начале урока, либо восстанавливающие энергию класс и каждого ученика в процессе урока), точечный массаж, который активно воздействует на весь организм.
   
   3. Игровую технологию использую при освоении понятий, изучении темы, объяснении нового материала и его закреплении, при обучении устным видам речевой деятельности. 
   Задачи игровой технологии: Активизация коммуникативной деятельности учащихся; правильное распределение ролей между детьми, поскольку они имеют разный уровень речевой подготовки; создание ситуации взаимопомощи, активного устно-речевого общения, эмоциональное состояние учащихся, что может повлиять на качество усвоения материала и результатигры.
    В своей работе использую нетрадиционные виды уроков такие как – урок-экскурсия, урок-путешествие, урок-игра. Во время игры учащиеся более свободно ориентируются в предложенной ситуации, могут свободно импровизировать. У них появляется живой интерес к уроку. В ролевой игре можно работать в паре, в составе группы. 
   

Төрле характердагы күп рольле уеннар куллану балаларны уку эшчәнлегенә тартырга ярдәм итә. Шуны истә тотып, татар теле һәм әдәбияты дәресләрендә балаларны күп  рольле уеннарда катнаштыру аларның яңа теманы яхшырак үзләштерүенә, алда үткән материалларны сыйфатлырак ныгытуына китерүдә бер ярдәм булып тора

     Балаларның яшь үзенчәлекләрен истә тотып, дәрескә аларның яраткан уенчыкларын алып килүне рөхсәт итәргә дә мөмкин. Алай гына да түгел, әлеге уенчыклар үзләре дә дәреснең героена әверелә ала. Алда үткән материалларны, татарча сүзләрне искә төшерү, кабатлау максатларында, балалар үз уенчыклары турында сөйлиләр. “Корреспондент” уенында укучылар парларда эшлиләр (берсе икенчесенә сораулар бирә, тегесе җавап бирә). Темаларның “Беренче сентябрь”, “Мәктәптә”, “Кибеттә” һ.б. сайларга була. “Тәрҗемәче” уенында укучылар белемнәрен ныгыту максатларында алдан өйрәнгән сүзләрне русчадан-татарчага һәм татарчадан русчага тәрҗемә итәләр; шулай ук дәреснең яңа теманы үзләштерү этабында, әйләнә-тирәдәге кешеләр белән аралашу вакытында ишеткәннәрдән чыгып, дәрестә кулланылучы яңа сүзләрне тәрҗемә итәргә тырышалар.  Конфуций: “Укытучы белән укучы бергә үсәләр”, - дигән. Дәресләрдә күп рольле уеннардан файдалану, аларны уку-укыту процессының бер өлеше буларак куллану, бер яктан, укытучыга балаларга индивидуаль якын килергә, һәр баланың шәхесен якынрак танырга ярдәм итсә, икенче яктан, кече яшьтәге укучыларга дәрес темаларын уен аша җиңелрәк үзләштерү мөмкинлеген бирә.

- “Без ничек укыйбыз” темасы буенча уку дәресендә күп рольле уеннар куллану.

     Әлеге тема буенча үтүче дәрес барышында укучыларның өйдән алып килгән уенчыкларын кулланырга мөмкин. Мисал өчен:

- әйтик, алда искәртеп узылган курчак. Бала үзенең сорауларын үз уенчыгына бирә, яки, киресенчә, уенчыгына монолог формасында аның ничек укуы турында бәяләмә бирә. (Фонетик уен. Максат: балаларда татар сүзләренең дөрес әйтелешен ныгыту);

- “Тәрҗемәче” уены: укучылар парларда бер-берсенең ничек укуы, диктантны ничек, нинди билгегә, нинди хаталар белән язулары турында сөйләшәләр һәм тәрҗемә итәләр. (Лексик уен. Максат: балаларның татарча сөйләм телен үстерү, ныгыту);

- “Укучы-укытучы” уены: бер бала тактада тексттан өзек яза, икенчесе аның хаталарын төзәтә. (Орфографик уен. Максат: хәреф-аваз системасы күнекмәләрен ныгыту).

 “Без ничек укыйбыз” темасы буенча уку дәресе эшкәртмәсеннән өзек.

      Бу бүлектә дәреснең АКТУАЛЬЛӘШТЕРҮ өлеше кертелә.

- Укучылар, без “Диктант яздык” тексты белән таныштык. Ә хәзер минем сезнең игътибарлыгыгызны сынап карыйсым килә. Әйдәгез, бергәләп “Үз урыныңны тап” уенын уйнап алабыз. (Иҗади уен). Максат: игътибарлылыкны арттыру, иҗади сәләтне үстерү, тезмә монологик һәм диалогик сөйләм формалаштыру.) Мин сезгә шушы текстның берәр җөмләсе кергән карточкалар өләшәм. Аларны иптәшләрегезгә күрсәтми генә игътибар белән укып чыгыгыз да, яңадан миңа тапшырыгыз. (Укучыларга үз җөмләләрен истә калдыру өчен ике минут вакыт бирелә. Укытучы текстны укый, балалар үз җөмләләрен ишетү белән аның янына килеп басалар.)

- Ә хәзер һәркайсыгыз үз җөмләсен атап чыксын әле. (Көтелгән нәтиҗә: укучылар тексттагы логик эзлеклелек буенча тезелгән булырга тиеш.)

Дәресләр барышында күп рольле уеннарны куллану турындагы сүзне йомгаклап шуны билгеләп үтәсе килә:  күп рольле уеннар уку-укыту процессының перспективалы формасы. Чөнки:

• дәрестә уңай психологик мөхит тудырырга ярдәм итәләр;
• мотивацияне көчәйтәләр һәм укучыларның эшчәнлеген арттыралар;
• төрле ситуацияләрдә балаларга үзләренең булган белемнәрен һәм тәҗрибәләрен кулланырга ярдәм итәләр.

     Шунлыктан уку-укыту процессында күп рольле уеннарны куллану укыту процессының нәтиҗәлелеген арттыра, укучыларның татар теле дәресләре белән кызыксынуларын саклап калырга ярдәм итә.

4. Используя в своей практике личностно-ориентированные технологии главной задачей ставлю не только дать определённую сумму знаний, но и развивать у них интерес к учению, к творческой работе; стремиться использовать полученные знания самостоятельно;учитывать индивидуальный подход; построить учебный процесс в форме диалога, в демократичном стиле работы с учеником.

Одним из путей такой новизны я вижу разработку и применение различных видов дидактического материала, создание которого позволяет восполнить ограниченность в заданиях учебников, разнообразить формы обучения, повышающие творческую активность учащихся. Применение таких карточек учащиеся приобретают умения и навыки. Ученики не замечают, что учатся, познают, запоминают новое, проявляют творчество.

В рамках педагогического проекта могут быть проведены:

1. интерактивные уроки на темы “Звуки [о] и [ө] в татарском языке”, “Звуки [х] и [һ] и особенности их правописания”, посвящённыее изучению татарского алфавита, гласных и согласных звуков и особенностей их произношения и написания;
2. на отдельных уроках применены методики сингапурской системы, которые позволяют повысить эффективность усвоения материала;
3. предметные викторины (“Проверь себя!”, “Знаешь ли ты осень?”, “Магазин”) для применения групповой работы на практике и повышения взаимодействия учеников;
4. предметные игры (“Танцуй-замри-три слова скажи”, “Кто больше знает татарских слов?” и др.) для повышения мотивации и интереса к предмету;
5. Опубликованы научные статьи в сборниках конференций (Педагогические чтения им. Мухлисы Буби и др) и т.д.

5. Компьютер является одним из важных и новых средств в учебном процессе. Использование его способствовало появлению новых информационных технологий. Компьютерные технологии позволяют реализовать основные методы обучения татарскому языку: показ, объяснение, коррекция, оценка знаний.

Использование компьютера на уроках татарского языка помогает:

1) наглядно представить обучения изучаемым языковым явлениям,

2)  формировать речевые навыки на изучаемом языке.

3) контролировать  знания, определённой степени формирования умений и навыков.
 В современном мире значительно повысились требования к выпускникам школ. При вступлении в самостоятельную жизнь человек должен научиться мобильно, осваивать огромное количество информации, получать знания с первого взгляда. Поэтому обучение, основанное на вербальной системе, когда учитель словесно даёт знания, а ученик воспринимает на слух или получает информацию из учебников, по старым методикам и учебникам, недостаточно.

Кардинально изменить систему обучения в школе, в том числе и татарскому языку и литературе, позволяет использование современных информационных компьютерных технологий (ИКТ). В настоящее время использование компьютера при обучении позволяет значительно повысить качество получения знаний, увеличить объём усвоенной информации, активизировать учебный процесс.

Используя информационные технологии, бывает проще обеспечить принцип единства образовательной, воспитательной и развивающей функций обучения. Это связано со спецификой мультимедийных средств обучения: они оказывают комплексное воздействие на формирование и развитие психических структур учащихся, мышление превращается в объёмное, образное.

В то время как печатные источники информации формируют навыки мыслительной деятельности, связанной со структурой печатного текста, которой свойственны последовательность, линейность, аналогичность, мультимедийные средства, использующие образ, цвет, звуки, позволяют создавать целостные модели узнавания, что, по мнению психологов, действует на «чувственном уровне». Мультимедийные средства, благодаря использованию графики, видео, анимации, позволяют более наглядно преподнести учебный материал, тем самым существенно повышая интерес школьника к изучаемому предмету.

Как известно, человек при помощи органов зрения получает в 5 раз больше информации, чем через органы слуха. Причём информация, получаемая по зрительному каналу, легче, быстрее, надёжнее запечатлевается в памяти школьника.

    Средства, используемые при мультимедийном обучении, вырабатывают у школьников культуру мышления, конструктивное творчество, интерес к учению. При обучении на компьютерах педагогу проще проводить в жизнь педагогические принципы: принцип наглядности, принцип прочности, принцип систематичности и последовательности, принцип связи обучения с практикой, принцип целостности и единства процесса обучения, принцип рационального сочетания коллективных и индивидуальных форм и способов учебной работы и многие другие.

   При изучении татарского языка и литературы применение ИКТ помогает учителю в представлении информации, позволяет ускорить овладение языком и обеспечить приемлемый уровень для его применения в современной жизни.

    Внедрение информационных технологий – одна из насущных задач, стоящих перед учителями татарского языка и литературы.

    В данной области компьютер используют в следующих направлениях:

-для просмотра видеоклипов, кинофрагментов, спектаклей и т.д.;

-для объяснения, представления, закрепления изучаемого материала;

-для воспроизведения ситуативных упражнений;

-для проведения тестов в форме срезов, контроля и диагностики знаний, умений и навыков.

-для создания презентаций, подбора дополнительной информации с выходом в Интернет.

   Основной формой использования современных ИКТ на уроках татарского языка и литературы является применение мультимедийных ресурсов, созданных в программе Power Point. В этой программе можно демонстрировать различные лекции, их фрагменты, иллюстрированные презентации. При проведении такого урока достаточно одного компьютера и проектора, или возможно проведение урока в компьютерном классе. В данном случае ученики изучают учебный материал через образное восприятие, что позволяет запомнить его практически в полном объёме. После просмотра проводится обсуждение материала и тестирование.

   При использовании презентаций на уроках осуществляется смена деятельности учащихся:

1. Моделируется процесс усвоения знаний, который приводит к результативному итогу.

2. Моделируется мыслительная деятельность.

3. Возникает возможность не только выбора правильного варианта ответа, но и его проверки.

4. Рождается возможность использования ситуативных упражнений обучающих правильному произношению в диалогах, монологах, грамотному письму.

5. Имеется возможность подачи знаний в форме электронной игры, что приветствуется среди учеников.

Кроме того, учителя используют на уроках такие ресурсы Интернета, как виртуальную библиотеку www.bibliotekar.ru, тренажёры, разноуровневые тесты, мультимедийные учебники. Учителя, владеющие ИКТ, могут самостоятельно создавать учебно-методические материалы: презентации к урокам, тесты, кроссворды, медиапроекты.

Кроме использования ИКТ на уроках, имеется возможность вовлечь в эту деятельность самих учащихся. Учитель может давать задания по составлению презентаций по определённым темам:

- по творчеству татарских поэтов, писателей, художников, артистов, знаменитых людей;

- «татарское народное творчество»;

- «татарские национальные блюда»;

- «Кем бы я хотел стать»;

- «Мой идеал – кто он?».

Заключение

    Таким образом, уроки, построенные с использованием ИКТ, дают возможность более глубоко и всесторонне изучить учебный материал, участвовать в конкурсах, олимпиадах, стать всесторонне развитыми личностями. При этом следует помнить, что применение информационных технологий в учебном процессе по татарскому языку и литературе может быть эффективным при условии обеспечения органической связи и сочетаемости с традиционными методами и приёмами обучения.

    Могу привести собственные примеры успешного проведения занятий по татарской литературе с использованием мультимедийных средств.

       С помощью компьютерных презентаций мной были проведены уроки, посвящённые творчеству великого татарского поэта Г. Тукая, первого татарского учёного-энциклопедиста К. Насыйри, классика татарской прозы, основоположника татарской лингвистики Г. Ибрагимова.

        Использование презентаций на уроках показало, что возрастает заинтересованность учеников изучаемом материалом. В легкой, непринужденной форме диалога, который сопровождается показом слайдов, приобретаются навыки разговорной речи и легче заучиваются, запоминаются новые слова. Презентации могут быть одной из форм отчетности по завершении работы над проектом, исследованием, микроисследованием. Кроме того, презентация может использоваться в качестве домашнего задания. Считаю, что на современном этапе образования важно не только самой составлять презентации к урокам, но и научить ребят составлять мультимедийные ресурсы к урокам татарского языка и литературы и использовать полученные знания вне уроков.

  Использование презентаций подобного типа оживляет учебный процесс, всесторонне развивает мышление учащихся (наглядно-действенное, наглядно-образное, эвристическое, творческое), позволяет реализовать индивидуальное восприятие полученной информации.

      В настоящее время есть множество электронных учебников по татарскому языку и литературе. («Татар телле заман», «Интерактив технологияләр», творчество Г.Тукая, М.Джалиля и тд.) Опыт использования мультимедийных средств, позволяет применять их отдельные фрагменты как компьютерную поддержку урока. Так как компьютер развивает любознательность, уверенность в собственных силах, самостоятельность. Из пассивного заучивания орфографического и пунктуационного правила учение превращается в активный процесс, и чем больше умственных усилий прилагает ученик, тем продуктивнее становится его деятельность.

    Рабочие уроки с использованием ресурсов сети Интернет позволяют глубже изучить творчество писателей, совершить экскурсии по литературным музеям, участвовать в различных заочных конкурсах, что повышает интерес учащихся к изучаемому материалу, расширяет их кругозор.

Урок с применением информационных технологий более эффективен:

 организация урока более четкая, темп проведения урока высокий, и потому больше времени можно уделить отработке навыков;

 можно использовать большое количество иллюстративного и звукового материала;

 изменяется роль учащихся, они становятся активными участниками учебного процесса;

 легче контролировать работу класса, так как деятельность ученика тут же находит свое отражение на экране компьютера;

 формируется конструктивно–критическое мышление;

    Таким образом, использование новых технологий на уроках татарского языка, формируют интерес к предмету, активизируют познавательную и мыслительную деятельность, творческие способности, развивают наблюдательность. Такие яркие уроки помогают детям легко и быстро усвоить как английский, русский и татарский языки.

Использование вышеперечисленных современных образовательных технологий позволяет мне повысить эффективность учебного процесса, помогают достигать лучшего результата в обучении, повышают познавательный интерес к предмету.

Использованная литература

1.  Аникеева Н.П. Воспитание игрой. – М.: Знание, 1987.
2. Филатов В.М. Методическая типология ролевых игр. ИЯШ № 2/88.
3.  Конышева А.В. Коллективная деятельность как средство субъектности обучаемых//Феномен человека в психологических исследованиях и социальной практике. – Смоленск, 2003.
4. Валиева Сюмбел Миннулловна. Элементы игры на уроках татарского языка и литературы. http:// belem.ru/
5. Фаткулова К., Степанова Н. Творчество в изучении языка (на татарском языке) // Мэгариф (Просвещение).- 2012. -№3.
6.  Шибутани Т. Социальная психология. – Ростов-на-Дону: Феникс, 1998.
7.  Шмаков С.А. Игра учащихся – феномен культуры. – М., 1994.
8.  Фетисова Н.Л. Социально-психологическая подготовка руководителей образовательных учреждений. – М.: Экономика, 2011.
9. Яцковская Г.В. Кукла в ролевой игре. ИЯШ № 5/85.
10. Леонтьев А.Н. Деятельность, сознание, личность. – М.: Просвещение, 1995.
11. Бердычева И.В. Учебно – дидактические игры как средство развития познавательной активности учащихся. http://nsportal.ru/

       12. Использование информационных компьютерных технологий в        учебном процессе и проблемы его методического обеспечения:[Электронный ресурс].-Режим доступа:http://www.eidos.ru/journal/2006/0901-5.htm

      13. Информационные технологии в образовании: материалы научно-    практической конференции.- Саранск, 2004.

Тема: Федераль дәүләт стандарты кабул ителү шартларында татар теле укыту.     

 Традицион дәресләрдән  яңа стандарт таләп иткән дәресләр нәрсәсе белән аерыла соң?

     Икенче буын федераль дәүләт стандартының мәктәп алдына куйган иң мөһим бурычларының берсе  мондый: мәктәпне тәмамлаганда, укучы “үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә  күтәрелергә тиеш”. Бу яңа стандартта  “эшлекле белем бирү” (деятельный  характер образования) дип атала. Һәм ул стандартның нигезе булып тора.  Димәк, традицион дәресләрдән аермалы буларак, укытучы, әзер материалны бирүче түгел, ә белем алуны оештыручы булырга, укучыны үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрергә тиеш. Укытучының төп максаты: укыту-тәрбия бирү процессында укучының белемгә сәләтен ачу, универсаль уку гамәлләре формалаштыру, рухи яктан камил, иҗади мөмкинлекләрен тормышка ашырырга сәләтле, гомумкешелек кыйммәтләренә уңай карашлы шәхес тәрбияләү.Ягъни укучылар дәрес темасын үзләре ачарга, уку проблемасын үзләре табарга һәм чишәргә тиеш булалар. Гади генә итеп әйткәндә укытучы балалар фикер эшчәнлеге белән идарә итүче дирижер вазифасын гына  башкара. ( дәрестә укытучының тавышы 10% кына яңгырарга тиеш.)

Ә шулайда укыту әшчәнлеген укытучы нинди принципларны күздә тотып төзи?Билгеле яңа буын федераль дәүләт стандартларының  таләпләре, максаты бар.

Башлангыч мәктәптә гомуми белем бирүдә яңа федераль дәүләт стандартларының төп максаты һәм бурычы булып балаларда белем алырга кызыксыну һәм теләк уяту, мөстәкыйль уйларга, алган белемнәрен практикада куллана белергә өйрәтү.

 Системалы эшчәнлекне якын китерүче үзәк - ул нәтиҗә.Белем алуның планлаштырылган нәтиҗәләргә түбәндәге төгәл билгеләнгән төп таләпләр куелды:

- шәхси нәтиҗәләр (баланың шәхси сыйфатлары, белем алуга әзерлеге һәм белем дәрәҗәсен , танып белүен үстерүгә сәләтле булуы);

- предметара нәтиҗәләр (баланың белем алуга сәләтен һәм алган белемнәрен практикада куллана белү осталыгын булдыручы универсаль уку гамәлләре );

- предмет нәтиҗәләре (уку предметын өйрәнү барышында яңа белемнәр алуда, аларны куллануда укучылар тарафыннан үзләштергән тәҗрибә)

    Укытучы алдында укучы шәхесен үстерүдә нәтиҗәләргә ирешү өчен тәп педагогик мәсьәлә булып балаларда универсаль уку гамәлләрен (УУГ) формалаштыру тора. Универсаль уку гамәлләрен өйрәнү укучыларга яңа белемнәрне уңышлы үзләштерергә, танып белүнең төрле өлкәсендә ориентлашырга, белем алуга теләк тудыруга мөмкинлек бирә.

  Белем алуның   универсаль гамәлләре дүрт төрле:

Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: тыңлый, ишетә, үз фикереңне диологта һәм монолог рәвешендә башкаларга җиткерү, башкаларны кимсетмичә үз фикереңне яклый белү.

Танып белү универсаль уку гамәлләре: ысул аерып ала белү, төрле белем чыганакларыннан файдалану, эчтәлекне  модельләштерү.

Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку мәсьәләсен кую, чишү  юлларын билгеләү, аны чишү, үз эшенә контроль  ясый һәм бәя бирә белү.

Әхлакый: гомумкешелек  кыйммәтләренә  уңай мөнәсәбәт  формалаштыруга  юнәлтелгән  гамәлләр.

Шәхси нәтиҗәләр:

1) Туган республикага, туган илгә, халкына, ил тарихына карата гражданлык нигезләре, үз милләтен ярату, татар булуы белән горурлану хисләре формалаштыру;

2) табигать, халык, культура, дин төрлелеген берләштергән дөньяга социаль караш формалаштыру;

универсаль уку гамәлләре:

1) дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү;

2) үз фикерләрен телдән, яки язмача 3) башка халыкларның культурасына, тарихына хөрмәтле караш, башкалар фикеренә карата түземлелек формалаштыру;

4) укучының тоткан урынын, укучы ролен кабул итү, укуга карата кызыксыну уяту, укуның шәхсән мәгънәсен аңлауны формалаштыру;

5) әхлакый нормаларны кузаллауга нигезләнеп, укучының үз эшләгән эшләре өчен шәхси җаваплылыгын, мөстәкыйльлеген үстерү;

6) эстетик ихтыяҗ һәм хис формалаштыру;

7) башкалар хисен аңлау, кайгырта белү, шәфкатьлелек, мәрхәмәтлелек, әхлакый хисләрен үстерү;

8) балаларның дуслары, олылар белән хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру, конфликтлы ситуацияләрне булдырмау һәм алардан чыгу юлларын таба белүләрен үстерү;

9) куркынычсыз һәм сәламәт яшәү рәвеше формалаштыру, төрле тормыш ситуацияләренә һәм әдәби әсәрләрдәге геройларның гамәлләренә кешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;

10) иҗади хезмәткә, эшнең нәтиҗәсенә мотивация булдыру, материаль һәм рухи байлыкларга сак караш формалаштыру.

Предметара нәтиҗәләр укучылар тарафыннан үзләштерелгән регулятив, танып белү, коммуникатив универсаль уку гамәлләрен чагылдыралар.

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

1) эшчәнлек өчен эш урынын әзерләү;

2) укытучы ярдәме белән уку проблемасын табу һәм формалаштыру;

3) укытучы ярдәме белән эшне планлаштырырга өйрәнү;

4) укытучы ярдәмендә эшнең дөреслеген тикшерү;

5) эш барышында гади генә эш кораллары белән эш

итә белү (линейка, карандаш, бетергеч...) һәм өстәмә чаралар (информацион һәм коммуникацион технологияләр, белешмә әдәбият һ.б.) куллана белү;

6) эш сыйфатына бәя бирә белү;

7) уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый һәм ул ситуациядән чыгу юлларын таба белү.

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

1) дәреслек белән эш итә белү;

2) хәрефләрне танып, текстны (хикәя, шигырь, әкиятне) сәнгатьле итеп уку;

3) этнокультура өлкәсенә караган сүзләр булган текстны, сүзлекләр кулланып, аңлап уку;

4) текста очраган таныш сүзләргә таянып, яңа сүзләрнең мәгънәсенә төшенү;

5) текстны сәнгатьле итеп укыгач, сорауларга җавап бирү;

6) укытучының сорауларына җавап бирә, тиешле мәгълүматны таба белү;

7) предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү;

8) укылган яки тыңланган зур булмаган текстның эчтәлеген кыскартып яки, тулыландырып сөйли белү;

9) уку мәсьәләсен чишүдә нинди информация кирәген мөстәкыйль ачыклау;

10) уку мәсьәләсен чишүгә кирәкле булган сүзлекләрне, белешмә материалларны, энциклопедияләрне, электрон дискларны, Интернетны мөстәкыйль таба белү;

11) уку барышында анализ (таркату) һәм синтез (берләштерү) гамәлләрен башкара белү;

12) фикерләүнең логик чылбырын төзи белү;

13) алынган мәгълүматны таблицалар, схемалар, конспект ярдәмендә күрсәтә белү;

14) текст эчтәлеге буенча гади план төзи белү.

Коммуникатив җиткерә белү;

3) укытучының, классташларның сорауларына җавап бирү;

4) сөйләм этикеты нормаларын үтәү: исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү;

5) башкаларның сөйләмен тыңлый һәм аңлый белү;

6) текстны укыганнан соң «автор белән диалог» алып бару (әсәрдә автор әйтергә теләгәнне таба белү).

Предмет нәтиҗәләрен чагылдыра:

1) уку предметының эчтәлеге, максаты;

2) дәреслектәге шәхси, регулятив, танып белүгә, коммуникатив, предмет нәтиҗәләренә юнәлтелгән продуктив биремнәр.

I. Ориентлашу-мотивлаштыру этабы. (5 – 10 минут)

1. а) уңай психологик халәт тудыру;(исәнләшү;дежур укучы белән әңгәмә үткәрү;комплементлар әйтү;)

ә) белемнәрне актуальләштерү (Үткән дәреснең уку мәсьәләсен искә төшерү, дәрестә төзелгән модельне күздән кичерү).

2. Ярым иҗади һәм иҗади өй эшләрен тыңлау. Үзбәя.
3. Уку мәсьәләсе (УМ) кую. Үзбәя.

II. Уку мәсьәләсен адымлап (өлешләп) чишү этабы. (25 – 30 минут)

4. УМ чишү.

Үзбәя.

5. Гомуми ысулны кулланып, күнегү үтәү.(карточкалар белән эш:а)көчле укучылар өчен; б)уртача укучылар өчен;в) йомшак укучылар өчен;)
6.  Үзбәя.

III. Рефлексия, бәяләү этабы. (5 минут)

7. Йомгаклау рефлексиясе («Дәрестә нинди уку мәсьәләсе өстендә эшләдек? Ниләр башкардык?» дигән сорауларга җавап бирү). 
8. Дәрескә гомуми бәя кую. (Сезгә дәрес ошадымы?  Кемгә ошады, мондый билгене кулларыгызга алыгыз:елмайган смайл.Кемгә ошамады, мондый билге алыгыз: боек смайл тәгъдим ителә.Кайсы эшләр ошады? Кайсылары ошамады? Кебек сорауларга җавар алына.)
9. Өй эшен өч дәрәҗәдә бирү.

(текстны уку,тәрҗемәсен белү;текст эчтәлеген сөйләү;текстны кулланып бирелгән темага хикәя төзү;)

Тәрбия процессында сыйныф җитәкчесенең диагностик эшчәнлеге

                                                   Чыгыш ясады: Данилова Светлана

                                                   Григорьевна татар теле һәм  әдәбияты                                                                          

                                                   укытучысы, 9 сыйныф  җитәкчесе

   Бүгенге  көндә фән һәм  техниканың төрле тармакларында белемнәр күләме гадәттән тыш тиз үсә,шуңа күрә тәрбия,укыту эшендә элеккеге алымнарны кулланып кына чордан калышмыйча алга бару кыенлаша.Шул исәптән, хәзерге шартларда эшчәнлек алып баручы педагогларның осталыгына таләп арта бара. Педагоглардан укучыларны танып белү , интеллектуаль һәм практик эшчәнлек активлыгын үстерүгә исәпләнгән метод һәм алымнар куллану таләп ителә.

      Әлбәттә, тәрбияче-педагог- психолог та, тикшеренүче-эзләнүче дә  ул.

      Тәрбия процессында сыйныф җитәкчесенең сыйныф коллективы белән эш алып баруы күпкырлы. Сыйныф җитәкчесе укучылар коллективы, ата-аналар,фән укытучылары һәм җәмәгатьчелек белән тыгыз элемтәдә тора, шушы юнәлешләр буенча эшчәнлек алып бара.

Бүгенге көндә тәрбия процессында эшне тиешле дәрәҗәдә оештыру өчен, сыйныф җитәкчесенең  диагностик эшчәнлеккә игътибар итүе мөһим.Мондый  эшчәнлекне  төрле юнәлеш буенча алып барырга була.

        Укучылар коллективы белән эшләү дәверендә  укучыларның тәрбиялелек дәрәҗәсен өйрәнүгә юнәлдерелгән диагностик эшчәнлек  зур әһәмияткә ия.Бу юнәлештә эш  уңышлы барсын өчен,иң беренче чиратта, укучыларыңны, аларның шәхси сыйфатларын яхшы белү,җентекләп өйрәнү ,  педагогик тикшеренү һәм эзләнү алымнарын белү кирәк.Сыйныф җитәкчесе укучыларның шәхси сыйфатларын нәкъ менә практик эш максатларында- аларны тәрбияләү эшен тагын да уңышлырак башкару максатында өйрәнә.

    Баланың  шәхси сыйфатларын өйрәнү алымнары,гадәттә, аларның үз-үзләрен тотышларына,сөйләшүләренә,нәрсә уйлауларына,алар хакында  иптәшләре биргән бәягә һәм сыйныф җитәкчесенең үз күзәтүләренә таяна.

    Балаларның  тәртибен,тәрбиялелек дәрәҗәсен һәм  шәхси сыйфатларын өйрәнү максатлы барсын өчен, сыйныф җитәкчесе үзе өчен махсус бер программа булдырырга тиеш.Аның эчтәлеге түбәндәгечә булырга мөмкин:

  -укучы турында гомуми мәгълүматлар;

-укучының гаилә,торак шартларын,мәктәптән тыш вакытларын ничек үткәрүен,кемнәр белән аралашуын,дуслашуын,спорт белән шөгыльләнү-шөгыльләнмәвен өйрәнү;

-укучының иҗтимагый зәвыгын ачыклау;

-балаларның укыту-тәрбия эшләренең барышына һәм торышына мөнәсәбәтләрен белү, ни дәрәҗәдә үз-үзләренә таләпчән булуларын ачыклау,тәнкыйтькә карашларын, үз-үзләрен тотышларын билгеләү;

-һәр укучының шәхси зәвыгын,нинди юнәлештә аерым сәләткә ия булуын,киләчәкккә планнарын һәм омтылышын белү;

- темпераментын һәм холкын билгеләү;

-әхлак тәбиясенең дәрәҗәсен ачыклау;

-әхлак сыйфатларындагы уңай якларны һәм җитешсезлекләрне билгеләү.

    Укучы баланың тәрбия дәрәҗәсен өйрәнү түбәндәге  таләпләргә җавап биргән шартларны үтәгәндә максатка ярашлы була.

  1.Укучыларны өйрәнү барышы тәрбия эшенең сыйфатын күтәрүгә йөз тотарга тиеш.

 2. Укучының характерын өйрәнү даими рәвештә,сабырлык,саклык белән,планлы рәвештә барырга тиеш.

3.Укучыларны алар өчен гадәти шартларда өйрәнү кирәк.

4.Баланың характерын өйрәнү барышында төрледән –төрле алымнардан файдаланырга кирәк.

  Укучы шәхесен өйрәнүдә мөһим алымнарның берсе-үзара әңгәмә кору. Бу очракта инде баланың башка якларын ачыкларга мөмкин булмаган сыйфатларын өйрәнергә була.Әңгәмәне аерым бер укучы белән дә, аерым бер төркем яки тулы бер сыйныф коллективы белән дә үткәрергә мөмкин.

   Укучыларның шәхси үзенчәлекләрен өйрәнү өчен, аларны күзәтү уңайлы .Күзәтү-өйрәнү планы түбәндәгеләрне үз эченә ала:

   -дәрестә һәм тәнәфестә үз-үзләрен  тотышы;

 - тышкы кыяфәте;

-парта артында утыруы;

-сөйләме(кычкырып сөйләү,эмоциональлек)

-аралашуы;

-аерым фәннәр белән кызыксынуы.

   Шулай ук тестлар уздыру ярдәмендә укучыларның мәктәпкә,дәрескә,укытучыларга мөнәсәбәтен, гаиләдә баланың тоткан урынын билгеләп була. Укучыларның  сыйныфта төркемнәргә бүленешен барлауда,алар арасында кыерсытылган укучыларның барлыгын билгеләүдә һәм аларның коллективта үз урынын табарга ярдәм итүдә дә тестлар уздыру уңайлы алым.

   Шулай итеп,тәрбия эшенең  нәтиҗәсен үз вакытында билгеләп,ачыклап бару-эшнең уңышы өчен бик мөһим шарт. Укучы балаларның тәрбиялелек дәрәҗәсен өйрәнү зарурлыгы бар һәм, югарыда әйтеп үтелгән алымнарны белеп кулланганда, бу эш уңышлы барачак, гомуми тәрбия процессында ярдәм генә итәчәк.