Разговор о важном/Дьоһуннаах кэпсэтии "Ийэ-хас биирдии киһи дьылҕатыгар саамай тутаах киһи"
план-конспект занятия (5 класс)

Дьоһуннаах кэпсэтии

 “Ийэ-хас биирдии киһи дьылҕатыгар саамай тутаах киһи”

Сыала: Ханнык баҕарар киһи оҕотун иитиитигэр ийэ оруолун көрдөрүү, дойдуга ийэни хайдах курдук өрө туталларын пропагандалааһын

Сыаннастара: олохтоох дьиэ кэргэн сыаннаһа, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ биэрии, ийэҕэ таптал, хас биирдии киһи дьиэ кэргэнин иннигэр эппиэтинэһи сүгүүтэ.

40 мүн

Фомата: бэсиэдэ, айар-оҥорор үлэ, биирдиилээн, бөлөҕүнэн үлэ, презентация

1 чааһа:

Мотивационнай: Киһиэхэ саамай күндү киһитэ-ИЙЭ

2 чааһа:Сүрүн чааһа

Хас биирдии киһи олоҕор ийэ оруола

3 чааһа: түмүктүүр хоһоон айыыта (1 куплет)

Рефлексия: открытка оҥоруу

Сценарий:

1 чаас:

-Төһө болҕомтолооххутун бэрэбиэркэлиэххэ эрэ! Биһиги республикабыт Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев быйылгы-ааһан эрэр сылы туох сылынан биллэрбитэй? Биһиги улууска Аҕа сыла , оттон Республикаҕа туох сылай?

- оҕолор:ИЙЭ Таһааран сыһыарабын(доскаҕа)

Ийэлэргэ анаммыт бырааһынньыктар элбэхтэр. СР Ийэлэр күннэрэ -Алтынньы ый 16 чыыһылата, Аан дойду Дьахталларын күнэ- кулун тутар 8 күнэ. Онтон, оҕолоор, сэтинньи ый бүтэһик баскыһыанньата ,о.э. 27 чыыһылаҕа Аан дойду ийэлэрин күнэ. Уонна бу бырааһынньык символа незабудка сибэкки эбит. Сибэккини таһааран сыһыарабын(доскаҕа)

2 чаас: Ийэ оруола хас биирдии киһи дьылҕатыгар

-“Ийэ-хас биирдии киһи дьылҕатыгар саамай тутаах киһи”

диэн саныыбын мин. Эһиги сөпсөһөҕүт дуу?

Оҕолор эппиэттэрэ:

-ийэбит биһигии төрөппүтэ

-аһатар

-таҥыннарар

-элбэххэ үөрэтэр

-ыарыйдахпытына эмтиир

-Кырдьык даҕаны эһиги этэргитинэн ийэ диэн саамай наадалаах киһи эбит

-“Биһиги  Ийэлэрбит” (Кластер оҥоруута)

Оттон билигин оҕолоор, аны бэйэбит ийэлэрбит тустарынан тугу саныыбыт?

Ийэлэрбит тустарынан коллективнай портреттарын оҥоруоххайыҥ эрэ.  Оҕолор ийэлэрин туһунан этэн иһэллэр , олору доскаҕа сыһыаран иһэбин.

         Истиҥ мичээрдээх               Кыраһыабай           Асчыт

Ону-маны барытын оҥорор                 Иистэнэр            Баайар

Биһиги ийэлэрбит

Оҕуруот олордор             ынах ыыр                        оҕолору үөрэтэр

-Оҕолоор биһиги ийэлэрбит хайдах курдук кэрэлэрий, сатаабатахтара диэн туох да суох эбит дии!

-Биһиги бары Ийэлэрбитин таптыыбыт, кинини  хомоппот, санаатын түһэрбэт  буола сатыыбыт, көмөлөһөбүт.

 Оттон оҕолоор, Биһиги республикабытыгар быйыл Ийэ сыла биллэриллибитэ диэбиппит дии. Ол тоҕо буолуой?

-Ийэлэрбитигэр көмөлөһөөрү.

Хаһан баҕарар государство Ийэлэргэ махталлаахтык уонна убаастабыллаахтык сыһыаннаһар. Ийэ туһунан бэргэн этиилэр:

1.Ийэ махтаммыт хараҕыттан ордук күндү оҕоҕо суох.(журналист, корреспондент, суруйааччы Айталина Никифорова)

2.Ийэ-биһиги олохпут тирэҕэ, тыаллаах күҥҥэ-дурдабыт, ардахтаах күҥҥэ-хаххабыт,  тымныы күҥҥэ-сылааспыт.(ССРС норуодунай учуутала Михаил Алексеев)

3.Ийэ-сир уобараһа. Ийэ куолаһа-бу бүгүҥҥү саһарҕа уһуктар ырыата. (СР ноуодунай суруйааччыта,Сэмэн Тумат)

Хайдахтаах курдук Ийэ туһунан бэргэн этиилэрий!

Государство көмөтө элбэх –оҕолорун көрөллөрүгэр, улаатыннаралларыгар, элбэх оҕолоннохторуна, холобур, 3 үөһэ оҕолоннохторуна “Родительская Слава” диэн мэтээл, 7 үөһэ оҕолоннохторуна орден, 10 элбэх оҕолоннохторуна “Герой-Ийэ”  диэн орден туттараллар.(Презентация)

Биһиги ийэлэрбит бары элбэх оҕолоох ийэлэр, бары үлэлиир-эһигини иитэр дьоллоохтор:

1.Марианна Семеновна-социальнай үлэһит

2. Вероника Васильевна-почта үлэһитэ

3. Лена Владимировна-ветеринар

4.Ньургустина Михайловна-нэһилиэккэ эдэр ыччаты кытта уонна спортка үлэҕэ специалиһа

5.Яна Васильевна- учуутал

6. Анна Славична-техүлэһит

7. Оксана Славична-повар

8.Галина Павловна-учуутал

9.Степанида Петровна-дьиэ хаһаайката

Ийэлэр тустарынан хоһооннор, кэпсээннэр, романнар суруллаллар, киинэлэр уһуллаллар.

 Дагестан улуу поэта Расул Гамзатов(көҥүл тылбаас):

Нууччалыы “мама”, грузинныы “нана”,

Авардыы-“баба”

Сир-дойду тыһыыначанан тылыттан

Ийэ диэн тыл-ураты дьылҕалаах.

Түмүк:

Дьэ , онтон биһиги ийэбит туһунан эмиэ Расул Гамзатов курдук биир куплеттаах хоһоон айан холонон көрүөҕүҥ эрэ(кумааҕы түнэтиллэр)

Нууччалыы, сахалыы, английскайдыы да буолуон сөп.

Рефлексия:

Открытка оҥоруута (матырыйаал түҥэтиллэр)

Хоһооннорун открыткаларыгар суруйабыт уонна ааҕа-ааҕа ийэлэрбитигэр туттарабыт.

Туһаныллыбыт литература:

Бэргэн этиилэр/[хомуйан оҥордо;К.Б.Ксенофонтова].-Дьокуускай:Бичик, 2015.-64с.

W Ru.m.Wikipedia.org>

Саха ыалын халандаара 2022 сыл Хомуйан оҥордулар Андросова Н.П., Иринцеева Е.С., Бурцева А.А. Федорова Т.И.