Календарно-тематическое планирование уроков родного(тат)языка 1 класс
календарно-тематическое планирование

Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбенең

1 нче сыйныфында туган телне( татар теле) дәүләт теле буларак өйрәнүче укучылар өчен

татар теленнән белем бирү программасы.

-“Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укытуның үрнәк программасы» . (1 — 11 нче сыйныфлар) Төзүче-авторлар: Р.З. Хәйдәрова,Г.М. Әхмәтҗанова Казан – 2018

- Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2013.   нигезләнеп төзелде.

1сыйныфта татар теле барлыгы – 66 сәг.     Атнага – 2 сәгать.                                      

Укытуның гомуми, шәхси, метапредмет нэтиҗәлэре

Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм мөһимлеге турында күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең укучылар  өчен булган катламы белән  танышу башка мәдәнияткә карата ихтирам хисе уята, ягъни укучыларга үз мәдәниятләрен дә тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, аларда ватанпәрвәрлек хисе уята.

 Татар теленә өйрәтүнең  программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

• укучыларның коммуникатив компетенциясен (аралашу осталыгын) үстерү, ягъни, татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләре булдыру;
• коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват рәвештә аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан,  сөйләм этикеты үрнәкләреннән  файдалана алу, киң күңелле әңгәмәдәш булу;
• “Татар теле” предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру.  

Укытуның шәхси нәтиҗәләре

Гомуми белем бирү мәктәбен төгәлләгәндә, укучының үзенә һәм үзенең әйләнә-тирәсендәге кешеләргә, тормыштагы яшәеш проблемаларына карата түбәндәге шәхси кыйммәтләре формалашкан булуы күзаллана:

• шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру;
• әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау;
• текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның          гамәлләренә гомүмкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;
• “гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек” төшенчәләрен кабул итү, “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше кадерен белү” кебек хисләр формалашу.

Укытуның метапредмет нәтиҗәләре

Татар теле укыту, танып белү чарасы буларак,  укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук, реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (танып белү, регулятив, коммуникатив)формалаштыругахезмәт итә.  

Укучыларда мәгълүмати җәмгыятьтә яшәү һәм эшләү өчен кирәкле күнекмәләр үстерелә. Укучылар текст, күрмә-график рәсемнәр, хәрәкәтле  яисә хәрәкәтсез сурәтләр, ягъни, төрле коммуникацион технологияләр аша тапшырыла торган мәгълүмати объектлар белән эшләү тәҗрибәсе ала; презентацион материаллар әзерләп, зур булмаган аудитория алдында чыгыш ясарга өйрәнә; укучыларда, компьютер яисә ИКТ нең башка чаралары белән эш иткәндә, сәламәтлеккә зыян китерми торган эш алымнарын куллана алу күнекмәләре формалаша.

Танып белүнәтиҗәләре:

• фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;
• иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру;
•  объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү;
• төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;
• тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану.

Регулятив нәтиҗәләр:

• уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;
• эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба  белү;
• уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;
• билгеләгән  критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү;
• укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;
• ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;
• дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү;
• дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.

 Коммуникатив нәтиҗәләр:

• әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү;
• әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;
• аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);
• парларда һәм күмәк эшли белү;
• мәгълүматны туплау өчен, күмәк эш  башкару;
• әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.

1 нче сыйныфны тәмамлаучы рус телендә сөйләшүче балалар үзәштерелергә тиешле белем-күнекмәләр.

УКУЧЫ ҮЗЛӘШТЕРӘЧӘК:

1.        Исемнәрнең берлек һәм күплек саны.

2.        Исемнәргә кем? нәрсә? сорауларын куя белү.

3.        Исемнәрнең 1, 2 затта берлектә тартым белән төрләнеше белән таныштыру.

4.        Исемнәрнең юнәлеш, чыгыш, урын-вакыт  килешләре белән таныштыру.

5.        Микъдар һәм тәртип саннары белән таныштыру (1-10 саннары).

6.        Зат алмашлыкларын берлектә баш, иялек, юнәлеш килешләрендә сөйләмдә куллану белән таныштыру.

7.        Бу күрсәтү алмашлыгын сөйләмдә куллану.

8.        Кая? Кайда? Кайдан? сорауларына җавап бирә белү.

9.        Ничә? Ничек?Нинди? сорауларына җавап бирә белү.

10.        Хәзерге заман хикәя фигыльнең 1,2,3 зат формаларын берлектә сөйләмдә куллану.

11.        Боерык фигыльнең II затта берлек сан формасы белән таныштыру.

12.        -мы/-ме, түгел, әле кисәкчәләрен сөйләмдә куллану.

13.        Белән бәйлеген исем белән сөйләмдә куллану.

14.        Һәм теркәгечен сөйләмдә куллану.

15.        Сыйфат+исем төзелмәсен сөйләмдә куллану.

16.        Сан+исем төзелмәсен сөйләмдә куллану.

Орфографик һәм орфоэпик минимум.

1.        Сузык һәм тартык авазлар, аларның аермасы. Калын һәм нечкә сузыклар. Яңгырау һәм саңгырау тартыкларны аерырга өйрәнү.

2.        Татар һәм рус телләрендәге сузык һәм тартык авазларны чагыштырып, дөрес әйтә белү, транскрипция билгеләре белән таныштыру.

3.        Сүзләрне иҗекләргә бүлү, иҗекләп икенче юлга күчерү. Иҗек калыпларына нигезләнгән уку кагыйдәләрен гамәли үзләштерү.

4.        Озын һәм кыска сузыкларны сүзләрдә дөрес итеп әйтә белү.

5.        Татар хәрефләренең кабул ителгән формаларын дөрес язу.

6.        Сүз басымы. Сүзләрдә басымны дөрес кую.

7.        Хикәя һәм сорау җөмләләрне интонацион яктан дөрес әйтергә гадәтләндерү. Җөмлә ахырында дөрес тыныш билгеләрен куеп язарга күнектерү.

8.        Ялгызлык исемнәрен баш хәрефтән башлап язарга өйрәнү.

9.        Матур һәм дөрес язу күнекмәләре булдыру.

10.        Боеру максаты белән әйтелгән җөмләләрне аңларга өйрәнү.

УКУЧЫНЫҢ ҮЗЛӘШТЕРЕРГӘ МӨМКИНЛЕГЕ БУЛАЧАК:

Тыңлап аңлау

Укытучының дәрес, уен ситуацияләре белән бәйле сорауларын, күрсәтмәләрен аңлау;

тыңлаганда җөмлә, сүз чикләрен билгеләү, интонацияне аеру;

сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетеп аера белү;

сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү;

ишеткән сөйләмнең, җөмләнең эчтәлегенә төшенү.

Укыту предметының сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча планлаштырылган нәтиҗәләре.

Диалогик сөйләм:

Өйрәнелгән эчтәлек нигезендә әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

программада күрсәтелгән темалар буенча укытучының сорауларына жавап бирү һәм сораулар куя белү;

дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

Монологик сөйләм

Җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;

тәкъдим ителгән план, терәк сүзләр ярдәмендә укылган өзек яисә караган рәсем буенча, өйрәнелгән җөмлә төрләрен файдаланып, хикәя төзү;

укыган хикәяләрнең эчтәлеген сөйли белү;

үзе, гаиләсе һәм дуслары турында кечкенә мәгълүмат бирә белү.

Уку

Татар алфавитындагы хәрефләрне таный белү;

хәреф-аваз системасын аера, татар теленә хас булган авазларны дөрес әйтеп укый белү;

дәреслектә уку өчен бирелгән җөмләләрне, текстларны дөрес интонация белән укый белү;

тексттагы тыныш билгеләренә карап, тиешле пауза һәм интонацияләрне үтәү, өтерләр янындагы сүзләрне тиңдәшлек, эндәшү интонацияләре белән уку;

укыган материалның эчтәлегеннән кирәкле мәгълүматны аерып ала белү;

кечкенә күләмле шигырьләрне яттан сөйләү;

укыганд,а сүзлекләр куллана белү

Язу

Татар алфавитындагы хәрефләрне дөрес, матур яза белү;

дөрес күчереп язу күнекмәләрен булдыру;

бәйрәмнәр белән котлау, чакыру кәгазьләре язу;

конверт һәм дәфтәр тышына яза белү;

программада күрсәтелгән темалар буенча, терәк сүзләр кулланып, хикәя язу күнекмәләре формалаштыру.

Программаның тематик эчтәлеге

Укыту – методик комплект:

     1.  Р.З.Хәйдарова, Н.Г.Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1 нче сыйныфы өчен татар теле һәм әдәби уку-укыту дәреслеге (рус    телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2013.

     2. Методик кулланма: Р.З.Хәйдарова, Н.Г.Галиева, Л.Ә.Гыйниятуллина “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту 1 нче сыйныф”. Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

     3.”Мәгариф” журналлары.

4.Электрон ресурслар:   http://mon.tatarstan.ru/   ana_tele.htm,  http://vk.com/tatarbelem,   http://vk.com/tugan_tel,  www.tatarmultfilm.ru, www.balarf.ru

1 сыйныфта татар теленнән дәрес формалары һәм типлары: яңа белем ачу,алу; гомумметодологик юнәлешле дәрес; белгәннәрне ныгыту, нәтиҗә ясау; үстерелешле контроль дәрес

ЛКФ- лексик күнекмәләр формалаштыру

ГКФ – грамматик күнекмәләр формалаштыру

ЛГКК – лексик- грамматик күнекмәләрне камилләштерү

Д/МС – диалогик-монологик сөйләм

Календарь – тематик план

Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү

мәктәбенең 1 нче сыйныфында туган телне

(татар телен) дәүләт теле буларак өйрәнүче укучылар өчен

әдәби укудан белем бирү программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:

-“Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укытуның үрнәк программасы» . (1 — 11 нче сыйныфлар) Төзүче-авторлар: Р.З. Хәйдәрова,Г.М. Әхмәтҗанова Казан – 2018

- Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2013.  

1сыйныфта әдәби уку барлыгы – 33 сәг.     Атнага – 1 сәгать.                                      

Укытуның гомуми, шәхси, метапредмет нәтиҗәләре

        Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм мөһимлеге турында күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең укучылар  өчен булган катламы белән  танышу башка мәдәнияткә карата ихтирам хисе уята, ягъни укучыларга үз мәдәниятләрен дә тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, аларда ватанпәрвәрлек хисе уята.

         Татар теленә өйрәтүнең  программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

укучыларның коммуникатив компетенциясен (аралашу осталыгын) үстерү, ягъни, татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләре булдыру;

–коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват рәвештә аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан,  сөйләм этикеты үрнәкләреннән  файдалана алу, киң күңелле әңгәмәдәш булу;

–“Татар теле” предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру.                    

Укытуның шәхси нәтиҗәләре

         Гомуми белем бирү мәктәбен төгәлләгәндә, укучының үзенә һәм үзенең әйләнә-тирәсендәге кешеләргә, тормыштагы яшәеш проблемаларына карата түбәндәге шәхси кыйммәтләре формалашкан булуы күзаллана:

–шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру;

–әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау;

–текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның          гамәлләренә гомүмкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;

–“гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек” төшенчәләрен кабул итү, “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше кадерен белү” кебек хисләр формалашу.

Укытуның метапредмет нәтиҗәләре:

        Татар теле укыту, танып белү чарасы буларак,  укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук, реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (танып белү, регулятив, коммуникатив) формалаштыруга хезмәт итә.  

        Укучыларда мәгълүмати җәмгыятьтә яшәү һәм эшләү өчен кирәкле күнекмәләр үстерелә. Укучылар текст, күрмә-график рәсемнәр, хәрәкәтле  яисә хәрәкәтсез сурәтләр, ягъни, төрле коммуникацион технологияләр аша тапшырыла торган мәгълүмати объектлар белән эшләү тәҗрибәсе ала; презентацион материаллар әзерләп, зур булмаган аудитория алдында чыгыш ясарга өйрәнә; укучыларда, компьютер яисә ИКТ нең башка чаралары белән эш иткәндә, сәламәтлеккә зыян китерми торган эш алымнарын куллана алу күнекмәләре формалаша.

Танып белү нәтиҗәләре:

–фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;

–иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру;

– объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү;

–төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

–тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану.

Регулятив нәтиҗәләре:

–уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;

–эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба  белү;

–уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;

–билгеләгән  критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү;

–укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;

–ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;

–дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү;

–дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.

Коммуникатив нәтиҗәләре:

–әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү;

–әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;

–аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

–парларда һәм күмәк эшли белү;

–мәгълүматны туплау өчен, күмәк эш  башкару;

–әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.

Укыту предметының сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча  планлаштырылган нәтиҗәләре.

УКУЧЫНЫҢ ҮЗЛӘШТЕРЕРГӘ МӨМКИНЛЕГЕ БУЛАЧАК

Тыңлап аңлау

Укытучының дәрес, уен ситуацияләре белән бәйле сорауларын, күрсәтмәләрен аңлау;

тыңлаганда җөмлә, сүз чикләрен билгеләү, интонацияне аеру;

сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетеп аера белү;

сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү;

ишеткән сөйләмнең, җөмләнең эчтәлегенә төшенү.

Диалогик сөйләм:

Өйрәнелгән эчтәлек нигезендә әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

программада күрсәтелгән темалар буенча укытучының сорауларына жавап бирү һәм сораулар куя белү;

дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

Монологик сөйләм

  -Җанлы һәм җансыз предметларны,рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;

 -тәкъдим ителгән план, терәк сүзләр ярдәмендә укылган өзек яисә караган рәсем буенча, өйрәнелгән җөмлә төрләрен файдаланып, хикәя төзү;

 -укыган хикәяләрнең эчтәлеген сөйли белү;

 -үзе, гаиләсе һәм дуслары турында кечкенә мәгълүмат бирә белү.

УКУЧЫ  ҮЗЛӘШТЕРӘЧӘК

Уку

 - татаралфавитындагыхәрефләрнетаныйбелү;

 - хәреф-аваз системасын аера, татар теленә хас булган авазларны дөрес әйтеп укый белү;

 -дәреслектә уку өчен бирелгән җөмләләрне, текстларны дөрес интонация белән укый белү;

 -тексттагы тыныш билгеләренә карап, тиешле пауза һәм интонацияләрне үтәү, өтерләр янындагы сүзләрне тиңдәшлек, эндәшү интонацияләре белән уку;

 -укыган материалның эчтәлегеннән кирәкле мәгълүматны аерып ала белү;

 -кечкенә күләмле шигырьләрне яттан сөйләү;

 -укыганда сүзлекләр куллана белү.

Язу

  -Татаралфавитындагыхәрефләрне дөрес, матур яза белү

  -дөрес күчереп язу күнекмәләрен булдыру

  -бәйрәмнәр белән котлау, чакыру кәгазьләре язу;

  -конверт һәм дәфтәр тышына яза белү;

  -программада күрсәтелгән темалар буенча, терәк сүзләр кулланып, хикәя язу күнекмәләре формалаштыру.  

Программаның тематик эчтәлеге

Программа материалының бүленеше

                        УКУЧЫ ҮЗЛӘШТЕРЕРГӘ ТИЕШ МАТЕРИАЛ

1. Әйдәгез танышабыз!

2. Синең исемең ничек? һәм аңа җавап формасы.

3. Рус халык әкияте  “Шалкан”.

4. Бу кайсы шәһәр? соравы.

5. Син кайда яшисең? соравы.

6. Кыргый хайван исемнәре.

7. Рус халык әкияте “Төремкәй”

8. “Без йоклыйбыз” тексты.

9.Яшелчә, җиләк-җимеш атамалары.

10. Кыш билгеләре.

11.Сәламәт бул.

12. Гаилә.

13.Ф.Кәрим “Яз җитә”.

14.  8 нче март – Әниләр бәйрәме.

15.Татар халык ашлары.

16.Табын янында.

17. Туган көн.

18. Савыт-сабалар.

19. Киемнәр.

20.Җәй җитә.

21.Г.Тукай “Бала белән күбәләк”.

22. Сабантуй.

УКЫТУ – МЕТОДИК КОМПЛЕКТ:

    1. Р.З.Хәйдарова, Н.Г.Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1 нче сыйныфы өчен татар теле һәм әдәби уку-укыту дәреслеге (рус    телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2013.

 2.  Р.З.Хәйдарова, Н.Г.Галиева, Л.Ә.Гыйниятуллина “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту 1 нче сыйныф”. Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

3. Электрон ресурслар:  http://mon.tatarstan.ru/   ana_tele.htm, http://vk.com/tatarbelem,   http://vk.com/tugan_tel,  www.tatarmultfilm.ru, www.balarf.ru

1 сыйныфта әдәби укудан дәрес формалары һәм типлары: яңа белем ачу,алу; гомумметодологик юнәлешле дәрес; белгәннәрне ныгыту, нәтиҗә ясау; үстерелешле контроль дәрес

ЛКФ- лексик күнекмәләр формалаштыру

ГКФ – грамматик күнекмәләр формалаштыру

ЛГКК – лексик- грамматик күнекмәләрне камилләштерү

Д/МС – диалогик-монологик сөйләм

1 нче сыйныфта әдәби укудан эш программасы

Рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре.

Башлангыч сыйныф

Сөйләм эшчәнлегенә өйрәтүгә таләпләр:

I Сөйләшү.

Диалогик сөйләм.

1 нче сыйныфта дәрес вакытының 70-80% ын сөйләшергә өйрәтү ала. Сөйләм эшчәнлегенең бу төре буенча укучылар түбәндәге күнекмәләргә ия булырга тиешләр:

– сайланган эчтәлек аша әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

– дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

Монологик сөйләм:

– җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;

– өйрәнелгән темалар буенча кечкенә информация бирә белү.

II Ишетеп аңлау (аудирование).

Аралашу өчен, төп шартларның берсе – әңгәмәдәшләрнең бер-берсенең сөйләмен аңлавы. 1 нче сыйныфта ишетеп аңларга өйрәтүнең бурычлары түбәндәгеләр:

– нормаль темп белән әйтелгәннең ишетү аша мәгънәсен аңларга, аңлаган турында фикер йөртергә, аралашуда кулана белергә өйрәтү;

– сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетү аша аерырга өйрәтү;

– ишетү хәтеренең күләмен үстерү.

III Уку.

Уку эшчәнлеге буенча укучылар түбәндәге күнекмәләргә ия булырга тиешләр:  

– Татар әлифбасына гына хас хәрефләрне дөрес уку, авазларны дөрес әйтә белү.

• Транскрипция билгеләрен укый һәм куллана белү күнекмәләрен формалаштыру.

–  Интерференция күренешеннән котылу өчен, рус теленнән кергән сүзләрдә һәм татар теленең үз сүзләрендә бер үк хәрефнең төрле авазлар белдерүен аңлап аера белү. Мәсәлән: алма – автобус; кош – помидор һ.б.

–  Сәнгатьле дөрес уку күнекмәләре формалаштыру.

– Уку техникасын үстерүгә ярдәм итә торган рифмовкалар, җырлар, рифмалаштырылган әкиятләр өйрәнү.

 Язу.

– 1 нче сыйныфта язуга өйрәтүнең төп максаты – татар әлифбасы хәрефләрен, программага кергән сүзләрне дөрес язарга өйрәнү.

– Иптәшеңә яки әниеңә записка язу, төрле бәйрәмнәр белән котлау, уенга чакыру язу, үзең турында кечкенә белешмә яза белү күнекмәләрен булдыру.

• Дөрес күчереп язу күнекмәләрен формалаштыру.

Рус телендә сөйләшүче укучыларның  татар теленнән белем һәм күнекмәләрен телдән һәм язмача тикшерү эшләренең күләме.

     Укыту-методик комплекты

1. Рус мәктәпләрендәге рус тѳркеме укучыларына әдәби укудан гомуми белем бирүнеӊ дәүләт стандарты, Казан, 2005

2. Хәйдәрова Р. З., Малафеева Р. Л.«Коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасы. 1-11 нче сыйныфлар». Казан, «Мәгариф», 2011 ел.

3. Хәйдәрова Р.З.,  Н.Г.Галиева. «Рус телендә урта  гомуми белем бирүче мәктәпләрдә татар теле укыту  программасы» (рус телендә сөйләшүче балалар өчен ), 1-4 нче сыйныфлар,  Казан, «Мәгариф»нәшрияты, 2009 ел

4. Дәреслек. Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева. “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм, 2012 ел.

5. Н.Г.Галиева, Р.М. Туйметова.Татар теленнән эш дәфтәре. 1 нче сыйныф. Казан, “Татармультфильм”, 2012 ел.

6. . Хәйдәрова Р.З.,  Н.Г.Галиева.  Татар теле дәресләре. Рус телендә сөйләшүче балалар белән эшләүче укытучылар өчен кулланма. Казан, 2007 ел.

       Кулланылган әдәбият һәм укыту чаралары

 1. Вагыйзов С.Г. Кызыклы грамматика: Укытучылар өчен кулланма.-тулыл. 3 басма.- Казан:Мәгариф, 2002

 2. Закирова К.В. Иң матур сүз. Казан. Мәгариф, 2000.

 3. Зиннурова Ф.М.  Уйнап укый сабыйлар: Логопедлар. Тәрбиячеләр. Укытучылар өчен метод. Кулланма.- Казан:Мәгариф,2007.

 4. Нигъмәтуллина Р. Р. Татар теле өйрәнүчеләргә  кагыйдәләр һәм күнегүләр. Казан, “Мәгариф”, 2005

 5. “Мәгариф турында” Россия Федерациясенең Законы

 6. “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы (6,7,10,32 матдә).

1. Р.З Хайдарова, Р. Л.Малафеева. Татарский язык в таблицах: Таблицы по татарскому языку для работы с русскоязычными учащимися. г. Наб. Челны, 2005

 7. Хәйдәрова Р.З., Л.Ә.Гыйниятуллина . Укыту өчен методик ярдәмлек. Татар теле дәресләре. 3 сыйныф. Рус телендә сөйләшүче балалар белән эшләүче укытучылар өчен  кулланма. Казан:Мәгариф, 2006.

  8. «Фән һәм мәктәп», «Мәгариф»  журналлары, “Мәгърифәт”, “Ачык дәрес” газеталары.

  9. Диск. Мультимедиа.

Рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре.

Башлангыч сыйныф