Методическая разработка урока адыгейского языка в 5 классе на тему: "Обстоятельствэр"
методическая разработка (5 класс)

Адыгабзэр  я 5-рэ А класс

Темэр:     Обстоятельствэр.

Мурадыр:  член гуадзэу обстоятельствэр гущы1эухыгъэм къы-

                    хагъэщэу  ык1и купэу зыхахьэрэр къыхагъэщэу

                    егъэсэгъэнхэр.

Урокым ик1уак1.

1. Урокым изэхэщэн.

Ш1уимафэ ш1ух!

 Шъхьаджи госым ынэгу фегъазэшъ , анэгухэм так1аплъэ, тызэпэгуш1ох. Ет1анэ сэ шъукъысэплъы, шъукъыспэгуш1уатэ. Зы л1ыжъ 1уш горэ щы1агъ. А л1ыжъым к1элэеджак1охэр и1агъэх. Ахэмэ анахь 1ушыр къахихынэу ыгу къэк1ыгъ. Зэк1эри къыугъоихи ари1уагъ: «Сш1огъэш1эгъон, мо у пчъэ онтэгъоу, инэу щытыр къы1узыхырэр сш1энэу сыфай». Ащ лъыпытэу ыныкъорэмэ къы1утхышъущтэп а1уагъ. Адрэхэм пчъэр зыфэдэр, зэрэщытыр, зыхэш1ык1ыгъэр зэрагъэш1энэу агу къихьагъ, сыдэущтэу щытыми къы1уамыхышъунэу мурад аш1ыгъ. Зы нэбгырэ закъу пчъэм ек1ол1агъэр. Пчъэр къыплъахьыгъ, т1эк1у 1ухыгъэу къыч1эк1ыгъ, адрэхэм пчъэр пытэу хэтэу аш1ош1ыгъ. К1элэеджак1ом пчъэм зе1ук1эм къы1ук1ыгъ. Л1ыжъым джары сэ сач1ып1э изгъэхьащтыр ы1уагъ. Адрэхэм закъыфигъази къари1уагъ…»

Сыда л1ыжъым къари1уагъэр?

Л1ыжъыр: «Сыда насыпым, щы1эныгъэм   »

2. Унэмк1э гъэцэк1эным иуплъэк1ун.

- Гущы1эухыгъэм ичлен шъхьа1эхэр тыгу къэтэгъэк1ыжьы

- Подлежащэм упч1эу фагъэуцухэрэр.

- Упч1эу хэт? зыфагъэуцурэр.

- Упч1эу сыд? зыфагъэуцурэр.

- Урысыбзэмрэ адыгабзэмрэ сыда мы упч1эмк1э зэрэзэтек1рэр?

К1-к1у. Урысыбзэм псэ зыпыт пкъыгъом упч1эу хэт? фагъэуцу, адыгабзэм ц1ыфым ехьыл1эгъэ закъохэр ары.

- Джы мыщ фэдэ щысэ къэтэжъугъахь. А зы гущы1эм урысыбзэмрэ адыгабзэмрэ упч1э зэфэшъхьафхэр ащафагъэуцоу.

К1- к1у. Чэмы, чэты, бзыу.(Сыд? Кто?)

- Джыри сыд фэдэ член шъхьа1а тш1эрэр?

К1 –к1у. Сказуемэр.

- Сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцурэр?

К1 – к1у. Сыд ыш1эрэр?

- Член шъхьа1эхэм анэмык1ыхэу сыд фэдэ членха джыри хэтынхэ ылъэк1ыщтыр?

К1 – к1у. Член гуадзэхэр.

- Сыд фэдэ член гуадзэха тш1эхэрэр?

К1 – к1у. Дополнениер, къэзгъэнаф.

- Дополнением сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцухэрэр?

К1–к1у. Хэт? Сыд?(пкъыгъуац1эк1э е ц1эпапк1эк1э къа1о).

- Къэзгъэнафэм сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцурэр?

К1-к1у. Сыд фэд?

III. Темэм изэхэфын.

1. Гущы1элъэ диктант.

Тхьапэхэр, ч1ыгум, плъыжьыбзэх, ахэр, дэбыбаех, дахэу,  мэлахъор, рек1ок1ы, шэплъышъохэр, зэрегъаш1э, 1офш1эн, неущ.

К1-дж.  Мы тхыгъэ гущы1эхэм упч1эхэр къафэтэжъугъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу тхьапэхэр, ахэр, мэлахъор, 1офш1эн зыфи1охэрэм упч1эу Хэт? Сыд? афэтэгъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу рек1ок1ы, зэрегъаш1э зыфи1охэрэм упч1эу Сыд ыш1эрэр? афэтэгъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу плъыжьыбзэх, шэплъышъохэр зыфи1охэрэм упч1эу Сыд фэд? афэтэгъэуцу.

К1-дж. Мы гущы1эу къыхэдгъэщыгъэхэр сыд фэдэ бзэ лъэпсэ гущы1эха?

К1-к1у. Пкъыгъуац1, глагол, плъышъуац1

К1-дж. Гущы1эухыгъэм сыдэущтэу къыхафэхэра?

К1-к1у.  Гущы1эухыгъэм подлежащэу, глаголэу, къэзгъэнафэу къыхафэх

К1-дж. Мы гущы1элъэ диктантэу тхыгъэм упч1э зыфэтымыгъэуцугъэу къыхэфагъэхэр къыхэтэгъэщы.

К1-к1у. Ч1ыгум, дахэу, неущ

К1-дж. Адэ сыд фэдэ упч1а мыхэмэ афэдгъэуцущтыр?

К1-к1у. Гущы1эу ч1ыгум упч1эу Тыдэ? фэтэгъэуцу, дахэу  упч1эу  Сыдэущтэу?,  неущ упч1эу Сыдигъо? фэтэгъэуцу.

2. Мы упч1эхэр сыд фэдэ член гуадзэха зыфагъэуцухэрэр?

К1-к1у. Член гуадзэу обстоятельствэр ары.

  К1-дж. Непэрэ темэу ти1эр член гуадзэу обстоятельсвэр ары. Мурадэу непэрэ урокым ти1эр тызэгъусэу къэтэжъугъа1у.

К1-к1у. Гущы1эухыгъэм член гуадзэу къызэрэхафэрэр тш1эныр, купэу зыхахьэрэр къыхэдгъэщыныр.

(доскэм гущы1эухыгъэхэр тетхагъэх)

Гущы1э дахэм блэр гъуанэм къырещы.

Тэ неущ экскурсием тык1ощт.

Къэшъуак1ор дахэу къашъо.

- Сыд фэдэ гущы1эухыгъа апэрэ гущы1эухыгъэр?

К1-к1у. Гущы1эжъ.

- Сыда мы гущы1эжъым къик1ырэр?

К1-к1у. Дахэу узыгущы1эк1э ц1ыфым узыфаер

ебгъэш1эн плъэк1ыщт.

- Джы синтаксическэу къызэхэтэфы апэрэ гущы1эухыгъэр.

К1-дж. – Сыд ыш1эрэр? – къырещы

- Сыд къизыщырэр? – гущы1э

- Сыд фэдэ гущы1а къизыщырэр? – дахэм

- Сыд гущы1э дахэм гъуанэм къырищырэр? – блэр

- Гущы1э дахэм блэр тыдэ къырищырэ? – гъуанэм (ч1ып1э обстоятельств, пкъыгъ. къэ1уагъ).

Ят1онэрэ гущы1эухыгъэр къызэхэтэфы.

К1-дж. – Сыд ыш1эщт? – тык1ощт

- Хэт к1ощтыр? – тэ

- Тыдэ неущ тык1ощт? – экскурсием

- Сыдигъо экскурсием тык1ощт? – неущ (охътэ обстоятельств, наречиек1э къэ1уагъ).

Ящэнэрэ гущы1эухыгъэр къызэхэтэфы.

К1-дж. – Сыд ыш1эрэ? – къашъо

- Хэт къашъорэр? – къэшъуак1ор

- Сыдэущтэу къэшъуак1ор къашъорэ? – дахэу (ш1ык1э обстоятельств, мыухыгъэ конструкциек1э къэ1уагъ).

Экраным теплъы.

Гущы1эухыгъэм ичлен гуадзэу упч1эу тыдэ? зыфагъэуцурэм ч1ып1э обстоятельств ра1о, упч1эу сыдигъо? зыфагъэуцурэм охътэ обстоятельств ра1о, упч1эу сыдэущтэу? зыфагъэуцурэм ш1ык1э обстоятельств ра1о.

Урысыбзэк1э урокхэм сыдык1э къэ1огъэн лъэк1ыщта?

К1-дж. Доскэм теплъы. Апэрэ гущы1эухыгъэм хэт обстоятельствэр сыд фэдэ бзэ гущы1эк1э къэ1уагъа?

К1-к1у. Пкъыгъуац1.

К1-дж. Пкъыгъуац1эр морфологическэу къызэхэтэфы.

Гъуанэм – пкъыгъуац1, сыда п1омэ;

1.Пкъыгъо къегъэлъагъо;

2.Гъуанэ, зы пчъагъ, эргатив падеж, гъэнэфэгъэ зэок1ын, нэмык1 пкъыгъо къек1ы;

3.Тыдэ? гъуанэм (ч1ып1э обстоятельств)

3. Гъэпытэжьын.

Экраным теплъы.

Хьэр … дэлъ. (1эгум, ч1ып1э обстоятельств)

… театрэм тыщы1агъ. (тыгъуасэ, охътэ обстоятельств)

К1алэр … еджэ. (дэгъоу, ш1ык1э обстоятельств)

Марзет … сурэт еш1ы. (дахэу, ш1ык1э обстоятельств)

… чъыгхэм тхьапэхэр къятэкъохыжьы. (бжыхьэм, охътэ обстоятельств)

Гущы1эухыгъэм член гуадзэхэр хэтэгъэуцожьы. Жэры1ок1э къызэхэтэфы.

Зыгъэпсэфыгъо такъикъ.

К1-дж.

Джы тыкъэда1о, черновикхэр тапашъхьэ итэлъхьэх, гущы1эухыгъэу зэхэшъухырэм хэт обстоятельствэр тэтхы.

Мы пычыгъоу шъузэдэ1угъэр сыд произведением къыхэхыгъа?

К1-к1у. Пэрэныкъо Мурат «Рыу, сибэщ!»

1офш1энэу 62-рэ. Етш1эн фаем тыкъеджэ. Тэгъэцак1э.

Джы куп-купэу зытэгощы.

Апэрэ купым – мы1эрыс

Ят1онэрэ купым – нэшэбэгу

Ящэнэрэ купым – тыгъэгъаз

Купы пэпчъ сурэт естыгъ пкъыгъо горэ теш1ыхьагъэу. Гущы1эу  тетыр къик1эу хырыхыхьэ къэтэугупшысы, обстоятельствэхэр зыхэт гущы1эухыгъэхэр дгъэфедэхэзэ.

К1-к1у. ……………………………………………………………………..

К1-дж.  Джы сочинение ц1ык1у тэтхы, обстоятельствэ зэфэшъхьафхэр дгъэфедэхэзэ. Темэу сочинением и1эр «К1ымафэм ипейзаж».

4. Зэфэхьысыжь.(экран)

- Сыд фэдэ член гуадза непэ зэдгъэш1агъэр?

- Обстоятельств.

- Сыд фэдэ упч1эха обстоятельствэм фагъэуцухэрэр?

- Тыдэ? Сыдигъо? Сыдэущтэу?

- Тыдэ? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Ч1ып1э обстоятельств.

- Сыдигъо? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Охътэ обстоятельств.

- Сыдэущтэу? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Ш1ык1э обстоятельств.

Рефлексиер .

Сыда тыгу  рихьыгъэ непэрэ урокым?

Сыд фэдэ ч1ып1эхэр ара къыхэдгъэщымэ тш1оигъор?

5. Унэмк1э гъэцэк1эным иятын.

1офш1энэу 104-рэ, н. 52-рэ

Адыгабзэр я 7-рэ Б класс

Темэр:     Глаголым иуахътэр. Мы уахътэр.

Мурадыр:  Глаголым охътищ зэри1эр. Мы уахътэр, блэк1ыгъэ уахътэр, къэк1ощт уахътэр к1элэеджак1омэ аш1эныр.

Урокым ик1уак1.

1. Урокым изэхэщэн.
2. 1. Выборочнэ диктант.

Глаголэу къыхэфагъэхэр къыхатхык1ыщтых.

Армэур мэхъуапсэ, псэуак1ом къелэжьы. Бэлэрэгъ и1ахь хьэм ш1уешхы. Гугъу емыл1ырэр л1ык1э зыха1орэп. Зыжэ бэ къыдэк1ырэм ы1эмэ бэ аш1эрэп. 1оф ыш1энк1э ыш1агъэмэ зыкъаригъэлъфыщтыгъэп.

Мы гущы1эжъхэр зэхьыл1агъэхэр к1элэеджак1охэм къа1о.

2.Унэмк1э гъэцэк1энэу я1агъэм иуплъэк1ужьын. Гущы1алъэм къыхатхык1ыгъэ гущы1эхэм къяджэх.

Мыщ фэдэ упч1эхэр к1элэеджак1омэ к1элэегъаджэм аретых:

А) Сыд фэдэ  глаголхэр ара ухыгъэ зыфа1орэр?

Б) Тахэр ара мыухыгъэ глаголхэр зыфа1охэрэр?

В) Мыухыгъэ глаголхэм сыд фэдэ суффиксха къапыхьэхэрэр?

Ухыгъэ глаголхэм суффиксхэр къапагъахьэхэзэ мыухыгъэ глаголхэр къатырагъэк1ы:

Мэгущы1э, дэджэгу, дэ1эпы1э, зегъэпсэфы, мэбыбатэ, мэук1ытэ, мэгузажъо, егъэк1уатэ.

II.1. Темак1эм икъэ1отэн.

Глаголым иуахътэхэр ак1угъэх, ащ пае уахътэмэ яхьыл1агъэу ш1эныгъэу я1эхэр агу къэгъэк1ыжьыгъэным пае мыщ фэдэ упч1эхэр к1элэеджак1омэ к1элэегъаджэм ареты.

1. Охътэ тхьапша глаголым и1эр?
2. Мы уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр? (щысэхэр)
3. Блэк1ыгъэ уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр (щысэхэр)
4. Къэк1ощт уахътэм къыгъэлъагъорэр хэта къэзы1ощтыр? (щысэхэр)

2.Текстэу доскэм тетхагъэр икъызэхафы, атхы. Мы уахътэм ит глаголхэр къыхагъэщых.

Куацэ собэм ис, остыгъэ нэфым пэк1ырэплъы, мэстанэм 1уданэр реу, лъэкъо машинэмк1э джанэ зыфедыжьы.

3. Учебникым правилэр къыхагъэщы, къеджэх, къа1отэжьы. 1оф. 275-рэ жэры1ок1э къызэхафы.
4.  Творческэ 1офш1эн.

Мы уахътэм ит глаголхэр блэк1ыгъэ уахътэм рагъэуцохэзэ тыратхык1ыщт.

Бжыхьэ чэщым губгъом зизакъоу къинагъэ тракторит1ум амакъэ зэпеозэ зэбгъук1ох. Зэнэкъокъухэзэ хьасэр зыжъохэрэ тракторит1ур а зы уахътэм зэдынэсых, цыпит1умэ къащагъазэ, зэпэч1ынат1э заш1ыжьы. Зым адрэр ыгъэгушхозэ, хьасэм ыгузэгу дэдэм ет1ани щызэбгъук1ожьых.

5. Блэк1ыгъэ уахътэм ит глаголхэр мы уахътэм ижъугъэуцожьых:

Зэрэпш1ыщтыр: хэдгъэчэрэгъуагъ – хэтэгъэчэрагъо;

Хэтлъхьагъ –

Къырихъушъэихыгъ –

Зэдэлэжьагъэх –

Зэдэуджыгъэх –

Бэлэрэгъыгъэ –

3. Урокым изэфыхьысыжьын

- Охътэ тхьапша глаголым и1эр?

- Мы уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр?

- Блэк1ыгъэ уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр

- Къэк1ощт уахътэм къыгъэлъагъорэр хэта къэзы1ощтыр?

4. Унэмк1э гъэцэк1эным иятын. 1оф. 278-рэ. Правилэр справочникым датхэ.

Адыгабзэр  я 5-рэ А класс

Темэр:     Обстоятельствэр.

Мурадыр:  член гуадзэу обстоятельствэр гущы1эухыгъэм къы-

                    хагъэщэу  ык1и купэу зыхахьэрэр къыхагъэщэу

                    егъэсэгъэнхэр.

Урокым ик1уак1.

1. Урокым изэхэщэн.

Ш1уимафэ ш1ух!

 Шъхьаджи госым ынэгу фегъазэшъ , анэгухэм так1аплъэ, тызэпэгуш1ох. Ет1анэ сэ шъукъысэплъы, шъукъыспэгуш1уатэ. Зы л1ыжъ 1уш горэ щы1агъ. А л1ыжъым к1элэеджак1охэр и1агъэх. Ахэмэ анахь 1ушыр къахихынэу ыгу къэк1ыгъ. Зэк1эри къыугъоихи ари1уагъ: «Сш1огъэш1эгъон, мо у пчъэ онтэгъоу, инэу щытыр къы1узыхырэр сш1энэу сыфай». Ащ лъыпытэу ыныкъорэмэ къы1утхышъущтэп а1уагъ. Адрэхэм пчъэр зыфэдэр, зэрэщытыр, зыхэш1ык1ыгъэр зэрагъэш1энэу агу къихьагъ, сыдэущтэу щытыми къы1уамыхышъунэу мурад аш1ыгъ. Зы нэбгырэ закъу пчъэм ек1ол1агъэр. Пчъэр къыплъахьыгъ, т1эк1у 1ухыгъэу къыч1эк1ыгъ, адрэхэм пчъэр пытэу хэтэу аш1ош1ыгъ. К1элэеджак1ом пчъэм зе1ук1эм къы1ук1ыгъ. Л1ыжъым джары сэ сач1ып1э изгъэхьащтыр ы1уагъ. Адрэхэм закъыфигъази къари1уагъ…»

Сыда л1ыжъым къари1уагъэр?

Л1ыжъыр: «Сыда насыпым, щы1эныгъэм   »

2. Унэмк1э гъэцэк1эным иуплъэк1ун.

- Гущы1эухыгъэм ичлен шъхьа1эхэр тыгу къэтэгъэк1ыжьы

- Подлежащэм упч1эу фагъэуцухэрэр.

- Упч1эу хэт? зыфагъэуцурэр.

- Упч1эу сыд? зыфагъэуцурэр.

- Урысыбзэмрэ адыгабзэмрэ сыда мы упч1эмк1э зэрэзэтек1рэр?

К1-к1у. Урысыбзэм псэ зыпыт пкъыгъом упч1эу хэт? фагъэуцу, адыгабзэм ц1ыфым ехьыл1эгъэ закъохэр ары.

- Джы мыщ фэдэ щысэ къэтэжъугъахь. А зы гущы1эм урысыбзэмрэ адыгабзэмрэ упч1э зэфэшъхьафхэр ащафагъэуцоу.

К1- к1у. Чэмы, чэты, бзыу.(Сыд? Кто?)

- Джыри сыд фэдэ член шъхьа1а тш1эрэр?

К1 –к1у. Сказуемэр.

- Сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцурэр?

К1 – к1у. Сыд ыш1эрэр?

- Член шъхьа1эхэм анэмык1ыхэу сыд фэдэ членха джыри хэтынхэ ылъэк1ыщтыр?

К1 – к1у. Член гуадзэхэр.

- Сыд фэдэ член гуадзэха тш1эхэрэр?

К1 – к1у. Дополнениер, къэзгъэнаф.

- Дополнением сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцухэрэр?

К1–к1у. Хэт? Сыд?(пкъыгъуац1эк1э е ц1эпапк1эк1э къа1о).

- Къэзгъэнафэм сыд фэдэ упч1а фэдгъэуцурэр?

К1-к1у. Сыд фэд?

III. Темэм изэхэфын.

1. Гущы1элъэ диктант.

Тхьапэхэр, ч1ыгум, плъыжьыбзэх, ахэр, дэбыбаех, дахэу,  мэлахъор, рек1ок1ы, шэплъышъохэр, зэрегъаш1э, 1офш1эн, неущ.

К1-дж.  Мы тхыгъэ гущы1эхэм упч1эхэр къафэтэжъугъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу тхьапэхэр, ахэр, мэлахъор, 1офш1эн зыфи1охэрэм упч1эу Хэт? Сыд? афэтэгъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу рек1ок1ы, зэрегъаш1э зыфи1охэрэм упч1эу Сыд ыш1эрэр? афэтэгъэуцу.

К1-к1у. Гущы1эхэу плъыжьыбзэх, шэплъышъохэр зыфи1охэрэм упч1эу Сыд фэд? афэтэгъэуцу.

К1-дж. Мы гущы1эу къыхэдгъэщыгъэхэр сыд фэдэ бзэ лъэпсэ гущы1эха?

К1-к1у. Пкъыгъуац1, глагол, плъышъуац1

К1-дж. Гущы1эухыгъэм сыдэущтэу къыхафэхэра?

К1-к1у.  Гущы1эухыгъэм подлежащэу, глаголэу, къэзгъэнафэу къыхафэх

К1-дж. Мы гущы1элъэ диктантэу тхыгъэм упч1э зыфэтымыгъэуцугъэу къыхэфагъэхэр къыхэтэгъэщы.

К1-к1у. Ч1ыгум, дахэу, неущ

К1-дж. Адэ сыд фэдэ упч1а мыхэмэ афэдгъэуцущтыр?

К1-к1у. Гущы1эу ч1ыгум упч1эу Тыдэ? фэтэгъэуцу, дахэу  упч1эу  Сыдэущтэу?,  неущ упч1эу Сыдигъо? фэтэгъэуцу.

2. Мы упч1эхэр сыд фэдэ член гуадзэха зыфагъэуцухэрэр?

К1-к1у. Член гуадзэу обстоятельствэр ары.

  К1-дж. Непэрэ темэу ти1эр член гуадзэу обстоятельсвэр ары. Мурадэу непэрэ урокым ти1эр тызэгъусэу къэтэжъугъа1у.

К1-к1у. Гущы1эухыгъэм член гуадзэу къызэрэхафэрэр тш1эныр, купэу зыхахьэрэр къыхэдгъэщыныр.

(доскэм гущы1эухыгъэхэр тетхагъэх)

Гущы1э дахэм блэр гъуанэм къырещы.

Тэ неущ экскурсием тык1ощт.

Къэшъуак1ор дахэу къашъо.

- Сыд фэдэ гущы1эухыгъа апэрэ гущы1эухыгъэр?

К1-к1у. Гущы1эжъ.

- Сыда мы гущы1эжъым къик1ырэр?

К1-к1у. Дахэу узыгущы1эк1э ц1ыфым узыфаер

ебгъэш1эн плъэк1ыщт.

- Джы синтаксическэу къызэхэтэфы апэрэ гущы1эухыгъэр.

К1-дж. – Сыд ыш1эрэр? – къырещы

- Сыд къизыщырэр? – гущы1э

- Сыд фэдэ гущы1а къизыщырэр? – дахэм

- Сыд гущы1э дахэм гъуанэм къырищырэр? – блэр

- Гущы1э дахэм блэр тыдэ къырищырэ? – гъуанэм (ч1ып1э обстоятельств, пкъыгъ. къэ1уагъ).

Ят1онэрэ гущы1эухыгъэр къызэхэтэфы.

К1-дж. – Сыд ыш1эщт? – тык1ощт

- Хэт к1ощтыр? – тэ

- Тыдэ неущ тык1ощт? – экскурсием

- Сыдигъо экскурсием тык1ощт? – неущ (охътэ обстоятельств, наречиек1э къэ1уагъ).

Ящэнэрэ гущы1эухыгъэр къызэхэтэфы.

К1-дж. – Сыд ыш1эрэ? – къашъо

- Хэт къашъорэр? – къэшъуак1ор

- Сыдэущтэу къэшъуак1ор къашъорэ? – дахэу (ш1ык1э обстоятельств, мыухыгъэ конструкциек1э къэ1уагъ).

Экраным теплъы.

Гущы1эухыгъэм ичлен гуадзэу упч1эу тыдэ? зыфагъэуцурэм ч1ып1э обстоятельств ра1о, упч1эу сыдигъо? зыфагъэуцурэм охътэ обстоятельств ра1о, упч1эу сыдэущтэу? зыфагъэуцурэм ш1ык1э обстоятельств ра1о.

Урысыбзэк1э урокхэм сыдык1э къэ1огъэн лъэк1ыщта?

К1-дж. Доскэм теплъы. Апэрэ гущы1эухыгъэм хэт обстоятельствэр сыд фэдэ бзэ гущы1эк1э къэ1уагъа?

К1-к1у. Пкъыгъуац1.

К1-дж. Пкъыгъуац1эр морфологическэу къызэхэтэфы.

Гъуанэм – пкъыгъуац1, сыда п1омэ;

1.Пкъыгъо къегъэлъагъо;

2.Гъуанэ, зы пчъагъ, эргатив падеж, гъэнэфэгъэ зэок1ын, нэмык1 пкъыгъо къек1ы;

3.Тыдэ? гъуанэм (ч1ып1э обстоятельств)

3. Гъэпытэжьын.

Экраным теплъы.

Хьэр … дэлъ. (1эгум, ч1ып1э обстоятельств)

… театрэм тыщы1агъ. (тыгъуасэ, охътэ обстоятельств)

К1алэр … еджэ. (дэгъоу, ш1ык1э обстоятельств)

Марзет … сурэт еш1ы. (дахэу, ш1ык1э обстоятельств)

… чъыгхэм тхьапэхэр къятэкъохыжьы. (бжыхьэм, охътэ обстоятельств)

Гущы1эухыгъэм член гуадзэхэр хэтэгъэуцожьы. Жэры1ок1э къызэхэтэфы.

Зыгъэпсэфыгъо такъикъ.

К1-дж.

Джы тыкъэда1о, черновикхэр тапашъхьэ итэлъхьэх, гущы1эухыгъэу зэхэшъухырэм хэт обстоятельствэр тэтхы.

Мы пычыгъоу шъузэдэ1угъэр сыд произведением къыхэхыгъа?

К1-к1у. Пэрэныкъо Мурат «Рыу, сибэщ!»

1офш1энэу 62-рэ. Етш1эн фаем тыкъеджэ. Тэгъэцак1э.

Джы куп-купэу зытэгощы.

Апэрэ купым – мы1эрыс

Ят1онэрэ купым – нэшэбэгу

Ящэнэрэ купым – тыгъэгъаз

Купы пэпчъ сурэт естыгъ пкъыгъо горэ теш1ыхьагъэу. Гущы1эу  тетыр къик1эу хырыхыхьэ къэтэугупшысы, обстоятельствэхэр зыхэт гущы1эухыгъэхэр дгъэфедэхэзэ.

К1-к1у. ……………………………………………………………………..

К1-дж.  Джы сочинение ц1ык1у тэтхы, обстоятельствэ зэфэшъхьафхэр дгъэфедэхэзэ. Темэу сочинением и1эр «К1ымафэм ипейзаж».

4. Зэфэхьысыжь.(экран)

- Сыд фэдэ член гуадза непэ зэдгъэш1агъэр?

- Обстоятельств.

- Сыд фэдэ упч1эха обстоятельствэм фагъэуцухэрэр?

- Тыдэ? Сыдигъо? Сыдэущтэу?

- Тыдэ? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Ч1ып1э обстоятельств.

- Сыдигъо? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Охътэ обстоятельств.

- Сыдэущтэу? зыфэдгъэуцурэр сыд фэдэ обстоятельства?

- Ш1ык1э обстоятельств.

Рефлексиер .

Сыда тыгу  рихьыгъэ непэрэ урокым?

Сыд фэдэ ч1ып1эхэр ара къыхэдгъэщымэ тш1оигъор?

5. Унэмк1э гъэцэк1эным иятын.

1офш1энэу 104-рэ, н. 52-рэ

Адыгабзэр я 7-рэ Б класс

Темэр:     Глаголым иуахътэр. Мы уахътэр.

Мурадыр:  Глаголым охътищ зэри1эр. Мы уахътэр, блэк1ыгъэ уахътэр, къэк1ощт уахътэр к1элэеджак1омэ аш1эныр.

Урокым ик1уак1.

1. Урокым изэхэщэн.
2. 1. Выборочнэ диктант.

Глаголэу къыхэфагъэхэр къыхатхык1ыщтых.

Армэур мэхъуапсэ, псэуак1ом къелэжьы. Бэлэрэгъ и1ахь хьэм ш1уешхы. Гугъу емыл1ырэр л1ык1э зыха1орэп. Зыжэ бэ къыдэк1ырэм ы1эмэ бэ аш1эрэп. 1оф ыш1энк1э ыш1агъэмэ зыкъаригъэлъфыщтыгъэп.

Мы гущы1эжъхэр зэхьыл1агъэхэр к1элэеджак1охэм къа1о.

2.Унэмк1э гъэцэк1энэу я1агъэм иуплъэк1ужьын. Гущы1алъэм къыхатхык1ыгъэ гущы1эхэм къяджэх.

Мыщ фэдэ упч1эхэр к1элэеджак1омэ к1элэегъаджэм аретых:

А) Сыд фэдэ  глаголхэр ара ухыгъэ зыфа1орэр?

Б) Тахэр ара мыухыгъэ глаголхэр зыфа1охэрэр?

В) Мыухыгъэ глаголхэм сыд фэдэ суффиксха къапыхьэхэрэр?

Ухыгъэ глаголхэм суффиксхэр къапагъахьэхэзэ мыухыгъэ глаголхэр къатырагъэк1ы:

Мэгущы1э, дэджэгу, дэ1эпы1э, зегъэпсэфы, мэбыбатэ, мэук1ытэ, мэгузажъо, егъэк1уатэ.

II.1. Темак1эм икъэ1отэн.

Глаголым иуахътэхэр ак1угъэх, ащ пае уахътэмэ яхьыл1агъэу ш1эныгъэу я1эхэр агу къэгъэк1ыжьыгъэным пае мыщ фэдэ упч1эхэр к1элэеджак1омэ к1элэегъаджэм ареты.

1. Охътэ тхьапша глаголым и1эр?
2. Мы уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр? (щысэхэр)
3. Блэк1ыгъэ уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр (щысэхэр)
4. Къэк1ощт уахътэм къыгъэлъагъорэр хэта къэзы1ощтыр? (щысэхэр)

2.Текстэу доскэм тетхагъэр икъызэхафы, атхы. Мы уахътэм ит глаголхэр къыхагъэщых.

Куацэ собэм ис, остыгъэ нэфым пэк1ырэплъы, мэстанэм 1уданэр реу, лъэкъо машинэмк1э джанэ зыфедыжьы.

3. Учебникым правилэр къыхагъэщы, къеджэх, къа1отэжьы. 1оф. 275-рэ жэры1ок1э къызэхафы.
4.  Творческэ 1офш1эн.

Мы уахътэм ит глаголхэр блэк1ыгъэ уахътэм рагъэуцохэзэ тыратхык1ыщт.

Бжыхьэ чэщым губгъом зизакъоу къинагъэ тракторит1ум амакъэ зэпеозэ зэбгъук1ох. Зэнэкъокъухэзэ хьасэр зыжъохэрэ тракторит1ур а зы уахътэм зэдынэсых, цыпит1умэ къащагъазэ, зэпэч1ынат1э заш1ыжьы. Зым адрэр ыгъэгушхозэ, хьасэм ыгузэгу дэдэм ет1ани щызэбгъук1ожьых.

5. Блэк1ыгъэ уахътэм ит глаголхэр мы уахътэм ижъугъэуцожьых:

Зэрэпш1ыщтыр: хэдгъэчэрэгъуагъ – хэтэгъэчэрагъо;

Хэтлъхьагъ –

Къырихъушъэихыгъ –

Зэдэлэжьагъэх –

Зэдэуджыгъэх –

Бэлэрэгъыгъэ –

3. Урокым изэфыхьысыжьын

- Охътэ тхьапша глаголым и1эр?

- Мы уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр?

- Блэк1ыгъэ уахътэм сыда къыгъэлъагъорэр

- Къэк1ощт уахътэм къыгъэлъагъорэр хэта къэзы1ощтыр?

4. Унэмк1э гъэцэк1эным иятын. 1оф. 278-рэ. Правилэр справочникым датхэ.