5-8 класстарга олимпиада материалдары
олимпиадные задания по теме
Тыва дылга 5-8 класстарга кичээлдерге-даа ажыглап болур. Грамматиктиг сайгарылгаларнын хевирлеринге ангы-ангы даалгаларны киирген.
Скачать:
| Вложение | Размер |
|---|---|
 olimp_azhyldary.doc | 52.5 КБ |
| olimp_azhyldary.doc | 52.5 КБ |
Предварительный просмотр:
Сɵзүглел-биле ажыл
8 класс
(1) Кызыл-Бедик даң ха…азында (йа,я) удумзургай кɵзүлген. (2) Куу туман хүн херелинден эстип, хайлы б…ринден (ээ,е) сезинген ышкаш, чылбаңнаан бажын мурнуу чүкче д…стирип (ээ,е), белин дагның чавызаажында сɵɵртпүшаан, дээрже кɵдүрлүп бар чыткан.
(3) Тараа шɵлдери хээлер чуру…унган (т,тт) чаптып чыткан. (4) Теректигниң уйгу-чыдын чок сыгыргазы ыржым-на барган. (5) А Теректиг хем мɵɵреп буставышаан. (6) Буурагылаштыр буккуңайнып, талдарны ча…ңнадыр (я,яа) силгип чыткан. (7) Суур дүнден ам-даа одунмаан. (8) Тайбың, маажым. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң лексиктиг сайгарылгазын кылыр: даг, ыржым.
- Морфологтуг сайгарылга: Теректигниң, силгип чыткан.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: хаяазында, сезинген.
- 1-ги, 3-кү домактарда кол сɵстер кандыг чугаа кезээ-биле илереттингенин тывар.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, холбаазын тодарадыр: куу туман, ам-даа одунмаан.
- Сɵзүглелде дефистерни, биче сектерни кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- 2-ги домакта чечен чогаалдың кандыг уран аргаларын ажыглааныл, тодарадыр.
- 8 дугаар домактың хевирин тодарадыр.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр. Буурагылаштыр буккуңайнып, талдарны чаяңнадыр силгип чыткан.
Сɵзүглел-биле ажыл
7 класс
Дииспей
Ай-Демир, Каң-Демир эжишкилер шк…ладан (о,оо) чанып олурга…ар (н,нн). Канчангаш-ла кɵрүптерге, оолдарның оруунуң аксында азарганчыг м…ртай (о, оо) оглу олурган. Кижилер кɵрүп кааш, ол үзүк чок алгырып-ла үнген. Диис оглу Ай-Демирниң идииниң бажындан …ырбактанып (т,д), холга ап алырын дилеп алгырган.
- Мында канчап чедип келген ирги…(!,?) – дээш, Ай-Демир дииспейни холунга тудуп алган.
- ϴжегээр октапканнары ол-дур.
- Канчаар бис…(?,!) – деп, Каң-Демир айтырган.
- Мен бо диисти ап алыр мен. Эки азыраар мен – деп, Ай-Демир шиитпирлиг хар…лаан (ы,ыы).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни болгаш бижик демдектерин киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң фонетиктиг сайгарылгазын кылыр: оглу, мында.
- Сɵзүглелден ɵк-биле адаар ажык үннүг сɵстерни тыпкаш, ушта бижиир.
- Лексиктиг сайгарылга: диис, улуг.
- Бердинген сɵстерге чоок уткалыг сɵстерни бижиир: диис - …, азарганчыг - …
- Морфологтуг сайгарылга: оолдарның, шиитпирлиг.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: идииниң, харыылаан.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, айтырыгларын тодарадыр: азарганчыг моортай, улуг тынган.
- Сɵзүглелде дефисти, тирени, биче секти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр. Ай-Демир, Каң-Демир эжишкилер школадан чанып олурганнар.
Сɵзүглел-биле ажыл
6 класс
(1) Дүн …үшкен (т,д). (2) Хорумнугларның ээн эъдинге хонган бис. (3) Доруг-Дай кадыр даг кырынга чүткүп үнүп келгеш, …ура (т,д) дүштү. (4) Чайлаг адыш о…у (йу, ю) дег кɵстүп чыдыр. (5) Хем суунуң шаалаажы дыңналы-дыр. (6) Аъ…ын (т,д) баглап кааш, ачам мени эдерткеш базыпкан. (7) Элээн чорааш, кес кырынга үнүп келген бис. (8) Даң б…жы (аъ,а) сарыг-херел, даш б…жы (аъ,а) тарлан-шокар. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң фонетиктиг сайгарылгазын кылыр: кадыр, бажы.
- Лексиктиг сайгарылга: чайлаг, хем.
- Морфологтуг сайгарылга: аъдын, тарлан-шокар.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: Хорумнугларның, баглаар.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, айтырыгларын тодарадыр: кадыр даг, аъдын баглаар.
- Сɵзүглелден хуу чүве аттарын ушта бижээш, темалыг бɵлүүн тодарадыр.
- 5-ки, 8-ки домактарда дефисти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- 1-ги домакты делгереңгей домак кылдыр эде тургузар.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр.
Хем суунуң шаалаажы дыңналы-дыр.
Сɵзүглел-биле ажыл
5 класс
(1) Барыын сыннарның артынче кышкы хүн шимеш диген. (2) Хенертен имиртиңнеп келген. (3) Хүндүскү ажыг хат намдаш дээн. (4) Сооктуң …ыныжы (т,д) у…рап, чымчаш диген (я,йа). (5) Ыржым дүшкен. (6) Кыжын ыржым кежээлер ховар таваржыр. (7) Бо дээрге шуурган ожу-дур. (8) Хувала ишкирнипкен. (9) Чат былгызын былгырыпкан. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң удур уткалыг сɵстерин бижиир: кышкы - …, ажыг - …
- Сɵстерде каш үжүк, үн, слог барын тодарадыр: ховар, уяраар.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: сыннарның, ыржым.
- Дараазында сɵстерни падежтерге ɵскертир, кожумактарын айтыр: хүн, шуурган.
- Сɵзүглелден хуу чүве адын ушта бижээш, кандыг дириг амытанның ады-дыр, тодарадыр.
- Дараазында сɵстерниң утказын тайылбырлаар: хат, шуурган.
- 5-ки домакты делгереңгей домак кылдыр эде тургузар.
- 7-ги домакта дефисти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- Домакты кежигүннерге сайгарар. Кыжын ыржым кежээлер ховар таваржыр.
Предварительный просмотр:
Сɵзүглел-биле ажыл
8 класс
(1) Кызыл-Бедик даң ха…азында (йа,я) удумзургай кɵзүлген. (2) Куу туман хүн херелинден эстип, хайлы б…ринден (ээ,е) сезинген ышкаш, чылбаңнаан бажын мурнуу чүкче д…стирип (ээ,е), белин дагның чавызаажында сɵɵртпүшаан, дээрже кɵдүрлүп бар чыткан.
(3) Тараа шɵлдери хээлер чуру…унган (т,тт) чаптып чыткан. (4) Теректигниң уйгу-чыдын чок сыгыргазы ыржым-на барган. (5) А Теректиг хем мɵɵреп буставышаан. (6) Буурагылаштыр буккуңайнып, талдарны ча…ңнадыр (я,яа) силгип чыткан. (7) Суур дүнден ам-даа одунмаан. (8) Тайбың, маажым. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң лексиктиг сайгарылгазын кылыр: даг, ыржым.
- Морфологтуг сайгарылга: Теректигниң, силгип чыткан.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: хаяазында, сезинген.
- 1-ги, 3-кү домактарда кол сɵстер кандыг чугаа кезээ-биле илереттингенин тывар.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, холбаазын тодарадыр: куу туман, ам-даа одунмаан.
- Сɵзүглелде дефистерни, биче сектерни кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- 2-ги домакта чечен чогаалдың кандыг уран аргаларын ажыглааныл, тодарадыр.
- 8 дугаар домактың хевирин тодарадыр.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр. Буурагылаштыр буккуңайнып, талдарны чаяңнадыр силгип чыткан.
Сɵзүглел-биле ажыл
7 класс
Дииспей
Ай-Демир, Каң-Демир эжишкилер шк…ладан (о,оо) чанып олурга…ар (н,нн). Канчангаш-ла кɵрүптерге, оолдарның оруунуң аксында азарганчыг м…ртай (о, оо) оглу олурган. Кижилер кɵрүп кааш, ол үзүк чок алгырып-ла үнген. Диис оглу Ай-Демирниң идииниң бажындан …ырбактанып (т,д), холга ап алырын дилеп алгырган.
- Мында канчап чедип келген ирги…(!,?) – дээш, Ай-Демир дииспейни холунга тудуп алган.
- ϴжегээр октапканнары ол-дур.
- Канчаар бис…(?,!) – деп, Каң-Демир айтырган.
- Мен бо диисти ап алыр мен. Эки азыраар мен – деп, Ай-Демир шиитпирлиг хар…лаан (ы,ыы).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни болгаш бижик демдектерин киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң фонетиктиг сайгарылгазын кылыр: оглу, мында.
- Сɵзүглелден ɵк-биле адаар ажык үннүг сɵстерни тыпкаш, ушта бижиир.
- Лексиктиг сайгарылга: диис, улуг.
- Бердинген сɵстерге чоок уткалыг сɵстерни бижиир: диис - …, азарганчыг - …
- Морфологтуг сайгарылга: оолдарның, шиитпирлиг.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: идииниң, харыылаан.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, айтырыгларын тодарадыр: азарганчыг моортай, улуг тынган.
- Сɵзүглелде дефисти, тирени, биче секти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр. Ай-Демир, Каң-Демир эжишкилер школадан чанып олурганнар.
Сɵзүглел-биле ажыл
6 класс
(1) Дүн …үшкен (т,д). (2) Хорумнугларның ээн эъдинге хонган бис. (3) Доруг-Дай кадыр даг кырынга чүткүп үнүп келгеш, …ура (т,д) дүштү. (4) Чайлаг адыш о…у (йу, ю) дег кɵстүп чыдыр. (5) Хем суунуң шаалаажы дыңналы-дыр. (6) Аъ…ын (т,д) баглап кааш, ачам мени эдерткеш базыпкан. (7) Элээн чорааш, кес кырынга үнүп келген бис. (8) Даң б…жы (аъ,а) сарыг-херел, даш б…жы (аъ,а) тарлан-шокар. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң фонетиктиг сайгарылгазын кылыр: кадыр, бажы.
- Лексиктиг сайгарылга: чайлаг, хем.
- Морфологтуг сайгарылга: аъдын, тарлан-шокар.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: Хорумнугларның, баглаар.
- Сɵс каттыжыышкыннарында ɵзек (чугула) болгаш чагырткан сɵстерни айтыр, айтырыгларын тодарадыр: кадыр даг, аъдын баглаар.
- Сɵзүглелден хуу чүве аттарын ушта бижээш, темалыг бɵлүүн тодарадыр.
- 5-ки, 8-ки домактарда дефисти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- 1-ги домакты делгереңгей домак кылдыр эде тургузар.
- Домакты кежигүннерге сайгаргаш, характеристиказын бээр.
Хем суунуң шаалаажы дыңналы-дыр.
Сɵзүглел-биле ажыл
5 класс
(1) Барыын сыннарның артынче кышкы хүн шимеш диген. (2) Хенертен имиртиңнеп келген. (3) Хүндүскү ажыг хат намдаш дээн. (4) Сооктуң …ыныжы (т,д) у…рап, чымчаш диген (я,йа). (5) Ыржым дүшкен. (6) Кыжын ыржым кежээлер ховар таваржыр. (7) Бо дээрге шуурган ожу-дур. (8) Хувала ишкирнипкен. (9) Чат былгызын былгырыпкан. (Моторк Тирчин).
(Хɵй сектер орнунга тааржыр үжүктерни киирип, дүжүрүп бижиңер).
Грамматиктиг даалгалар:
- Сɵзүглелдиң темазын тодарадыр.
- Бердинген сɵстерниң удур уткалыг сɵстерин бижиир: кышкы - …, ажыг - …
- Сɵстерде каш үжүк, үн, слог барын тодарадыр: ховар, уяраар.
- Сɵстерниң тургузуу-биле сайгарылгазын кылыр: сыннарның, ыржым.
- Дараазында сɵстерни падежтерге ɵскертир, кожумактарын айтыр: хүн, шуурган.
- Сɵзүглелден хуу чүве адын ушта бижээш, кандыг дириг амытанның ады-дыр, тодарадыр.
- Дараазында сɵстерниң утказын тайылбырлаар: хат, шуурган.
- 5-ки домакты делгереңгей домак кылдыр эде тургузар.
- 7-ги домакта дефисти кандыг таварылгада ажыглааныл, тайылбырлаар.
- Домакты кежигүннерге сайгарар. Кыжын ыржым кежээлер ховар таваржыр.
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Дидактик материалдар һәм контроль эштәр йыйылмаһы
Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡыусыларына ярҙамға...
Башҡорт теле һәм әҙәбиәте кабинетындаҡы дидактик материалдар
Башҡорт теле һәм әҙәбиәте кабинетындаҡы дидактик материалдар...
Тіл ұстартуға арналған дидактикалық материалдар
[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"10363792","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"292","width":"461"}}]] ...
6-гы класстарга тема: "Наречие"
Технологическая карта урока...
5-7 класстарга тыва дыл кичээлдеринге оюннар
[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"17527930","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"360","width":"480"}}]][[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"17527936","...