6-гы класстарга тема: "Наречие"
план-конспект урока (6 класс) на тему

Башкыныӊ ажыл чорудулгазыныӊ сорулгазы

өөредиглиг: домак иштинге наречиелер,оларның грамматиктаг демдектерин,  тургустунарын болгаш шын бижилгезин уругларга кандыг-даа бергедээшкинер чокка айтып билиринге өөредир.

Кижизидилгелиг: төрээн чериниң агаар-бойдузунга камныг болгаш хандыкшылдыг болурунга кижизидер,төрээн тыва дылынга ынак болурунга кижизидер.

Сайзырадыр: бижимел болгаш аас чугаага наречиелерни база ооң демдектерин, тургустунарын болгаш шын бижилгезин, ону шын ажыглаарын уругларга чаӊчыктырар. Уруглар боттарыныӊ бодалын илередип билирин чедип алыр.

Кичээлдиӊ хевири

Чаа тема тайылбыры.

Эртемталазы-биле чедипалыртүннелдери

1.Эртем талазы-биле (дыл): наречиелерниң утказын, грамматиктиг демдектерин  болгаш шын бижилгезин, ооӊ утказын болгаш адалгазын билип алыры.

2. Метопредметные (эртемнерталазы-биле чедипалыр түӊнелдер): логиктиг боданыышкынын аас  болгаш бижимел чугаага  уткаларын чедимчелиг ажыглап  билиринге чаңчыктырар.

3. Бот-хуузунда чедип алыр түӊнелдер: уругларны долгандыр турар бойдузунга, төрээн черинге хумагалыг, тыва дылынга ынак болурунга кижизидер.

Ажыглаарметодтарболгашөөредилгениӊ хевири

1.Хайгаарал методу;

2.Беседа;

3.Бөлүк болгаш бот-тускайлаӊ ажылдаары;

Дерилгези

1.Тыва дылдыӊ 6-гы  класстың ному;  авторлары: М.В. Бавуу-Сюрюн, К.Б. Доржу, Б.Ч. Ооржак, А.Б. Хертек, Кызыл-2015

2. Интерактивтигсамбыра;

3. Мультимедиа херексели;

4. Карточкалар;

5. Сигналдыг карточкалар.

Кол билиишкиннер

Наречие, ылгавыр демдек (туружу, үези, чылдагааны, кылдыныг аргазы)

Кичээлдиӊ

кезектери

Өөредир болгаш сайзырадыр кезектер. Мергежилгелер болгаш онаалгалар

Башкыныӊ ажыл-чорудулгазы

Өөреникчиниӊ ажыл-чорудулгазы

Башкы биле өөреникчиниӊ харылзаа чорударыныӊ хевири

Чедип алыр чаӊчылдар, билиглер, мергежилдер

Хынаарыныӊ хевири

1

2

3

4

5

6

7

1)Өөредилгениӊ

Хевиринге туружу (мотивация).

Иштики сагыш-сеткил талазы-биле өөреникчини кичээлге белеткээри.

Азы темаже уругларны хаара тудуп алыры.

Экии, уруглар! Амырган-на, амырган!! Олуруп алыӊар.

-Кым бистиӊ кичээливиске келбээнил?(Өөренмээн уругларны демдеглеп алыр)

-Кичээлге белен силер бе, уруглар?

Класстыӊ болгаш өөреникчиниӊ кичээлге белеткелин хынаар.

Өөреникчи башкы-биле харылзааны тудар, кичээнгейлиг дыӊнаар, аянныг номчулганы чорудар.

Кичээлге белен болур.

Айтырыг-харыы

1.Бот-тускайлаӊ чедип алыр түӊнелдер.

Өөредилгеге хамаарылгазы эки болуру

2.Медереп билир түӊнел.

Кандыг-даа чаа чүүлдү өөренип алыр деп сорулга тургустунуп келир.

3.Кылып чорудуп тургаш, чедип алыр түӊнел.

Боттары улаштыр ажылдаар деп сорулганы уруглар баш удур салып алыр.

Аас-биле ажыл.

2.Херек кырында

шенеп өөредири.

Ооӊ мурнунда өөренген чүүлдерин катаптавышаан, амгы билиг-биле харылзаштырып, оларны чаа билигге ажыглаары.

Самбырага

Чаа өөренир теманы боттары идигни бээр.

-Клыг сөзү деп кандыг чугаа кезээ, кым ооң дугайында чугаалаптарыл, уруглар?

-Кылыг сөзү домакка кандыг кежигүн болурул?

(Харыылаан уругларны мактап, улаштыр ажылдаарын че хаара тудар)

Башкының адап берген сөстерин бижиир:

Словарь-биле ажыл: төндүр чугаалаан, орай удуур, үргүлчү хадыыр, чемнеп олур, ужуп келди, чемненир.

-Кандыг сөстер бердинген-дир? (кылыг сөстери болгаш кылдыныгның ылгавыр демдээн көргузүп турары)

-Сөс бүрүзүнче айтырыгны салыр. Кылдыныгның ылгавыр демдээн илередип турар сөс каттыжыышкыннарын тывар, ыыткыр номчуур

Презентацияны көөр, башкыныӊ тайылбырын кичээнгейлиг дыӊнаар, лингвистиктигтерминнерни сактып алыр.

Башкы бүдүн класс-биле ажылдаар, өөреникчилер башкыныӊ айтырыгларынгахарыы бээр болгаш чаа теманы кичээнгейлиг дыӊнаар.

1.Медереп билир түӊнели: (познавательный) кандыг-ла-бир чаа чүүлдү билип алыр деп сорулга тургустунуп кээри.

2.Кылып чорудуп тура, чедип алыр түӊнели: (регулятивный) бот-боттарыныӊ канчалдыр ажылдаарын баш удур боданып алыр.

3.Харылзажылга талазы-биле түӊнели: (коммуникативный) бөлүү-биле ажылдап, бодалдар солчуру, кады ажылдап турар эштериниӊ илередип турар бодалынга каттыжып азы чөшпээрешпейнтурарын бадыткап, үнелел бээри.

Аас-биле ажыл.

3.Бергедээшкиннерни илередип, оларныӊ чылдагаанын тодарадыр.

Беседа чорудар, айтырыгларга харыыладыр. Чаа терминнерниӊ утказын уругларга тода тайылбырлаар, билиндирер.

Чаа темага хамаарышкан лингвистиктиг терминнерни катаптадыр.

 - Наречие.

Чүве бүрүзү ылгавыр демдектиг болур.Чижээ ак хар; хар деп чүве адының ылгавыр демдээ ак деп демдек ады илередип турар.  

(Чижектерге бадыткаар: кызыл чечек, ногаан бүрү, идепкейлиг өөреникчи)

Кылдыныг база чүве ышкаш ылгавыр демдектиг болур.  Кылдыныг бүрүзү кандыг-ла-бир үеде кандыг-бир черге база бир-ле чылдагаан-биле боттаныр.

Словарьлыг диктант.

Ыыткыр номчаан, оожум хат, оожум номчаан, тоттур чемненген,…. Айтырыгларын салыр, өөреникчи айтырыын салгаш, түннелин кылыр.

Кылдыныгның азы өске бир ылгавыр демдектиң ылгавыр демдээн илередир болгаш өскерилбес чугаа кезээн наречие дээр. Чижээ: аажок дыңзыг туткан- кылдыныгның ылгавыр демдээниң ылгавыр демдээ.

Башкы сөс адап бээрге , аңаа  кылдыныгның ылгавыр демдектерин ажыглап,  чогаадып бижиир,чугаалаар.Ылгалын чугаалаар.

Айтырыгларгахарыылаар. Лингвистиктигтерминнерни сактып алыр.

Башкы өөреникчилериниӊ шуптузу-биле ажылдаар. Өөреникчилер бот-тускайлаӊ сөзүглел-биле ажылдаар.

1.Бот-тускайлаӊ чедип алыр түӊнелдер.

Бодунуӊ билииниӊ деӊнелин медереп билири. Бодунуӊ ажылынга үнелел бээр.

2.Медереп билип олургаш үндүрер түӊнел.

Чаа темага хамаарыштыр билии ханы эвес деп чүүлдү медереп билип олурары.

3.Харылзажыр түӊнел.

Чедир билбейн барган чүүлүн башкыдан айтырар.

Аас-биле харыылар.

4.Бергедээшкиннерден үнери.

Мурнунда көрген ажылдарда бергедээшкиннерниилередир.

3-4 өөреникчиге карточка-биле ажыл.

Ном-биле ажыл.

Мергежилге 263,

265, 267.

Бот ажыл.

Сигналдыг карточка-биле ажыл.

Башкы сөстер адап бээрге, сигналдыг карточказын  мурнай көдүрген өөреникчи туруп келгеш, тургузуг болгаш шын бижилгезин чугаалаар.

1.Бот-тускайлаӊ чедип алыр түӊнелдер.

Бодунуӊ билиин чогуур деӊнелге четпейн турарын медереп билири.

2. Медереп-билип тургаш чедип алыр түӊнелдер.

Башкыныӊ тайылбырындан болгаш эштериниӊ харыыларынданхерек медээни шиӊгээдип ап, оларны чурум аайы-биле системажыдар.

3.Таарыштырар түӊнел.

Чугула херек кылыпч орудар ажылдарны плааннаар.

Бижимелажылдаар.

5)Практиктигажыл чорудар.

Чурук-биле ажыл.

(презентация)

 Экранда чурукче кичээнгейлиг көргеш, айтырыгларга харыылаар:

  - Чурукта чүнү көрүп тур силер, уруглар?

Чурукту кичээнгейлиг көргеш, наречиелерни,ажыглавышаан, «Мээӊ ынак хөлүм» деп кыска чогаадыгдан бижиир.

Башкыныӊ тайылбыры ёзугаар чурук-биле ажылдаар. Сөс-домаан сайзырадып, кол билиглерни шиӊгээдип алыр, оларныӊ аразында харылзаазын көөр.

Бот-тускайлаӊ болгаш бөлүк аайы-биле ажылдаар.

1.Бот-тускайлаӊ чедип алыр түӊнелдер.Чаа билиглерни чедип алыр.

2. Медереп-билип тургаш чедип алыр түӊнелдер.

Дыӊнап болгаш бижип ора, херек медээни тодарадыр.

3.Таарыштырар түӊнел.

Кылган частырыгларын эскерип билири.

4.Харылзажыр түӊнел.

Билдинмейн барган таварылгаларда айтырыглар салып өөренири.

Бижимелажылдаар.

6.Тайылбырлап тургаш быжыглаары.

Беседа болгаш айтырыглар.

 - Бөгүн кандыг тема өөрендивис, уруглар?

 - Наречиелерниң  ниити утказын, чижектерге бадыткавышаан, кым харыылаптарыл?

-Наречие деп чүл, уруглар?

-Ооң демдек адындан болгаш өске чугаа кезээнден ылгалы кандыгыл?

Онаалга.

Мергежилге264,268 

Дүрүмнерни өөренир.

Бодунуӊ туружун бадыткап тургаш, тайылбырлап чугаалаары.

Бот-тускайлаӊ ажылдаар.

1.Медереп-билип тургаш чедипалыр түӊелдер. Эштериниӊ харыызын дыӊнап тургаш, бодунуӊ билииниӊ чедер четпестерин тодарадыр. Таарышырар түӊнел. Бергедээшкиннерни тодарадып, частырыгларын эдип, бодунуӊ ажылынга үнелел бээр. Медереп-билип тургаш чедип алыр түӊнелдер. Анализ, синтез болгаш бөлүктээшкин аргалары-биле ажылды чорудары, катаптап, түӊнелдеп үндүрер.

Аас-биле ажыл.

7.Катаптаашкын болгаш чаа теманы системажыдары.

Янзы-бүрү күүсеткен мергежилгелерни, шиӊгээдип алган билиглерин түӊнеп, системажыдары.

 - Бөгүнгү кичээлден чаа чүнү билип алдыӊар, уруглар? Кичээл үезинде күүседип турган онаалгаларныӊ иштинде кандыг бергедээшкиннергетаварыштыӊар? Ук таварылгаларны чүге берге болгаш нарын деп бодап тур силер?

Башкыныӊ салган айтырыгларынга харыылаар болгаш бодунуӊ бодалын илередип чугаалаар. Онаалганы албан бижип алыр.

Шупту ажылдаар.

Аас-биле ажыл.