Дидактик материалдар һәм контроль эштәр йыйылмаһы
методическая разработка по теме

Сәләм!  Исемең кем?

1. Диалогты уҡы, тәржемә ит. Дөрөҫләп яҙ.

     Сәләм, Артур. Һаумы, Саша? Хәлең нисек? Арыу әле. Ә үҙең ҡайҙан киләһең? Волейбол түңәрәгенән.

2. Диалогты тултырып яҙ.

– Һаумы,...

– Сәләм,...

– ...нисек?

–  Арыу...

– Ҡайҙан...

– Волейбол...

3. Түбәндәге сәләмләү һүҙҙәре менән диалогтар яҙ.

     Хәйерле иртә. Хәйерле көн. Һаумы. Һау бул. Хәйерле кис. Һаумыһығыҙ. Хушығыҙ.

4. Диалогтар алдынан тап килгән сәләмләү һүҙҙәрен яҙ.

– ..., Сәлим.                                       – ..., Фәрит Камалович.

– ..., Диана.                                        – ..., Илнур.

– ..., Рәмилә Сәғитовна.                – ..., әсәй.

– ..., Илмира.                                    –..., ҡыҙым.

– ... , ҡустым.                                     –  ... , улым.

– ... , апай.                                          –  ... , атай.

5. Диалогты тамамла.

– Тыныс йоҡо, ...                             – Хәйерле көн, ...

– Тәмле төштәр , ..                         – Һаумы , ...

– Хушығыҙ,  ...                                 – Хәйерле иртә,  ...

– Оcрашҡанға тиклем,  ...             – Сәләм, ...  

6. Һөйләмдәрҙе уҡы. Тәржемә ит.

    Был мин. Минең исемем – Айрат. Был минең һеңлем. Уның исеме – Элина. Был минең өләсәйем. Уның исеме – Рәшиҙә. Был минең ағайым. Уның исеме – Артур.

7. Нөктәләр урынына  -ым, -ем  ялғауҙарын яҙ.

     Минең  һеңле..., әсәй..., атай..., ҡусты..., апай..., өләсәй..., олатай..., ағай..., бабай... .

8. Һөйләмдәрҙе тултырып әйт.

     Минең исемем – ... . Атайымдың исеме – ... . Әсәйемдең исеме –  ... . Ағайымдың исеме – ... . Ҡустымдың исеме – ... . Һеңлемдең исеме – ... . Апайымдың исеме – ... . Өләсәйемдең исеме –  ... . Олатайымдың исеме –  ... .  Бабайымдың исеме – –... .

9. Нөктәләр урынына дөрөҫ ялғау яҙ.

     Өлгө: Апайымдың исеме – Фәриҙә.

     Апай...  исем...  – Фәриҙә. Әсәй...  исем... – Лилиә. Ҡусты...  исем... – Шамил. Өләсәй...  исем... – Венера. Атай...  исем... – Нәзир. Олатай...  исем... – Бикбай. Һеңле...  исем... – Әлфиә.

10. Һөйләмдәрҙе дөрөҫ тамамла.

Минең апайым – (Марат, Европа, Ағиҙел, Нажия).

Минең атайым – (Париж, Лена, Айһылыу, Азамат).

Минең ҡустым – (Лилиә, Рената, Эдуард).

11. Һөйләмдәрҙе тултыр.

       Өлгө: минең әсәйем – Альбина.

Минең әсәйем – ... .  Һинең әсәйең – ... . Уның әсәһе – ... .

Минең ҡустым – ... . Һинең ҡустың – ... .   Уның ҡустыһы – ... .

Минең һеңлем – ... .  Һинең һеңлең – ... .  Уның һеңлеһе – ... .

Минең атайым – ... . Һинең атайың – ... .  Уның атаһы – ... .

Минең ағайым – ... . Һинең ағайың – ... .  Уның аҡаһы – ... .

Минең апайым – ... . Һинең апайың – ... .  Уның апаһы – ... .

Минең исемем – ... . Һинең исемең – ... .  Уның исеме – ... .

12. Һорауҙарға яуап бир.

Һинең исемең кем ?

Минең исемем – ...    

Минең атайымдың исеме  кем?

Һинең атайыңдың исеме – ...

Уның апаһының исеме  кем?

Уның апаһының исеме – ...

Һинең өләсәйең исеме кем?

Минең өләсәйемдең исеме – ...

13. Һөйләмдәрҙе тамамла.

       Минең  этемдең исеме – ... .  Минең бесәйемдең исеме – ... . Минең  сысҡанымдың исеме – ... . Беҙҙең һыйырҙың исеме – ... . Беҙҙең аттың исеме – ... .  Беҙҙең  попугайҙың исеме – ... .

14. Һорауҙарға яуаптар яҙ.

Һин ниндәй ҡалала (ауылда) йәшәйһең?

Һинең йортоң ниндәй урамда?

Һин ниндәй республикала йәшәйһең?

Һинең республикаңдың баш ҡалаһы нимә?

Республика Президентының исеме кем?

Ҡала (ауыл) хакимиәте башлығының исеме кем?

Район хакимиәте башлығының исеме кем?

Һеҙҙең мәктәп директорының исеме кем?

Һинең тәүге уҡытыусыңдың исеме кем?

Һинең класс етәксеңдең исеме кем?

15. Нөктәләр  урынына исемдәр яҙ.

Беҙҙең синыфта  ... , ... , ... , ... исемле ҡыҙҙар уҡыйҙар.

Беҙҙең синыфта  ..., ... , ... , ... исемле малайҙар бар.

Беҙҙең урамда  ... , ... , ... ,  ... исемле кешеләр йәшәйҙәр.

Беҙҙең күршелә  ... , ... , ... , ... исемле инәйҙәр йәшәйҙәр.

16. Һүҙҙәргә күплек ялғауы яҙ.

17. Һүҙҙәргә күплек ялғауы өҫтәп яҙ.

Ҡалала бейек – бейек йорт... төҙөлә.

Евросеттә төрлө телефон...  һатыла.

Мин мультфильм... ҡарарға яратам.

Минең аҡыллы, тоғро дуҫ...ым күп.

Мин марка..., визитка..., значок...  йыям.

18. Һүҙҙәргә дөрөҫ күплек ялғауын һайлап яҙ.

Китап – лар, тар, дар.          Машина – лар,  ҙар, тар.

Дәфтәр – ләр, ҙәр, тәр.       Байрам – дар, лар, ҙар.

Тротуар – дар, ҙар, лар.      Кеше – ҙәр, тәр, ләр

19. Һөйләмдәргә дөрөҫ һүҙҙәр яҙ.

       Мин ҡыҙыҡлы ... уҡыйым.Минең әсәйем тәмле ... бешерә. Атайым ... ҡарарға ярата. Минең өләсәйем ... һөйләй. Минең  ҡустым ... йыя. Минең һеңлем ... менән уйнай. Минең ағайым ... йөрөтә.

(машиналар, ҡурсаҡтар, аштар, значоктар, әкиәттәр, спорт ярыштары, китаптар, һүрәттәр, бәлештәр, уйынсыҡтар)

20. Ниндәй һүҙ артыҡ?

Лар – визитка, машина, парта, уҡыу.

Ҙар – ҡарағай, туй, урман, театр.

Ҙәр – Бейеү, күҙ, белем, тимер.

Дар – урам, бала, болан, вокзал.

Тәр – ҡәләм, ишек, һәләт, бишек.

Дәр – көн, күн, ирен, принтер, фильм.

21. Шиғырҙы тасуири уҡы, йөкмәткеһен һөйлә, ятла.

            Толя, Анатолий.

            Балалыҡ дуҫым ҡайҙа

            Ул өйрәтте миңә дүрт һүҙ

            Ер. Ут.  Һыу. Һауа.

                               (Баязит Бикбай)

22. Мәҡәлдәрҙе күсереп яҙ, мәғәнәләрен аңлат, иҫеңдә ҡалдыр.

100 һум аҡсаң булғансы, 100 дуҫың булһын.

Ҡайҙа барһаң, дуҫың булһын ҡаршы сығып атың бәйләргә.

Дуҫ бәлә килгәндә һанала.

Дуҫыңдың ҡәҙерен бел.

Дуҫлыҡтың  нигеҙе – тоғролоҡ.

23. Һөйләмдәрҙе тамамла.

Минең яҡын дуҫым   ....  . Ул ... урамында йәшәй. Дуҫым ... , ...  ярата.

Минең дуҫым ... , .... , .... .  Ул  ... , ... , ...  фәндәренән һәйбәт өлгәшә.

24. Йырҙы өйрән, йөкмәткеһен аңлат.

Килдем һеҙгә Иҙел  диңгеҙ кисеп,

Ҡош булып ҡанатланып осоп.

Ҡош ҡанаттары түгел иңемдә,

Йыр ҡанаттары минең күңелемдә.

              Ҡушымта:

Әйҙәгеҙ, дуҫтарым, йырлайыҡ бергә,

Иң матур йырҙарҙы һайлап ҡына.

Иң матур йырҙарҙы һайлап ҡына,

Йәшәйек донъяла йырлап ҡына.

25. Түбәндәге һүҙҙәрҙе ҡулланып,  «Минең дуҫым» исемле хикәйә төҙө.

        Аҡыллы, йәш, фәндәрен, уҡый, ярата, ярҙам итә, уйнайбыҙ, алмашабыҙ, кәңәштәр бирә, ҡатнаша, шатланам, рәхмәт

26. Дуҫыңдың тышҡы ҡиәфәтен һүрәтлә.

Буйы - ... . Яурыны - ... .Сәсе - ... . Ҡарашы - ... . Күҙҙәре - ... . Йөҙө - ... .

Маңлайы - ... . Ҡаштары - ... . Керпектәре - ...  . Ҡулдары - ... .

Ҡолаҡтары - ... . Ауыҙы - .. . Эйәге - ... .  Кәүҙәһе - ... . Тауышы - ... .

Һиңә нисә йәш?

27. Һөйләмдәргә һандар яҙ.

      Миңә ... йәш. Минең апайыма ... йәш. Минең әсәйемә ... йәш  Минең

ағайыма  ...  йәш. Минең өләсәйемә ... йәш. Минең ҡустыма ... йәш.

Минең атайыма ... йәш. Минең дуҫыма … йәш. Минең уҡытыусыма …

йәш. Минең еңгәмә … йәш. Минең еҙнәмә … йәш. Минең бабайыма … йәш. Минең инәйемә … йәш.

28. Һандарҙы өлгө буйынса яҙ.

1 – беренсе, берәр, берәү.        

2 –

3 –

4 –

5 –

6 –

7 –

8 –

9 –

10 –

29.  Һөйләмдә даталарҙы тултыр. Һандарҙы һүҙҙәр менән әйтеп ҡара.

       1. Мин ... йылда тыуғанмын.  2. Минең әсәйем ... йылда тыуған. 3. Минең олатайым... йылда тыуған. 4. Минең һеңлем ... йылда тыуҙы. Бөйөк Ватан һуғышы ... йылда башланған. 6. Ю.А. Гагарин йыһанға ... осҡан. 7. Башҡорт халҡы Рәсәйгә ... ҡушылған. 8. Салауат Юлаев ... йылда тыуған. 9. Беҙҙең мәктәп ... йылда төҙөлгән.  10. Башҡортостан Республикаһының Флагы һәм Гербы ...йылда раҫланған. 11. Рәми Ғарипов ... йылда тыуған.

30. Ғәмәлдәрҙе эшлә, һандарҙы һүҙҙәр менән әйт.

31. Тейешле һандарҙы яҙып, шиғырҙы уҡы.

       ... синыфта мин,

      Уҡыйым  «...» кә,  «...» кә.

      Миңә ... йәш тулды,

      ... ( сы, се,сө) йәш миңә.

32. Тейешле зат алмаштарын һәм күплек ялғауҙарын яҙ.

Минең  әсәй ... , ҡусты... , һеңле... , атай... , өләсәй... , ағай... .

Һинең  әсәй... ,  ҡусты... ,  һеңле... , атай... , өләсәй... , ағай... .

Уның   әсә... ,     ҡусты... ,  һеңле... , атаһы..., өләсә... , аға... .

Беҙҙең  әсәй... ..., ҡусты... ..., һеңле... ..., атай... ..., өләсәй... …, ағай... ... Һеҙҙең  әсәй... ..., ҡусты... ... ,һеңле... ... , атай ... ... , өләсәй ... ... , ағай ... ... .

Уларҙың  әсәй... ... , ҡусты... ... , һеңле... ... , атай... ... , өләсәй... ... ,                 ағай... ... .

33. Һорауҙарға яуаптар яҙ.

Һинең ағайың бармы, ағайыңа нисә йәш?

Уның һеңлеһе бармы, һеңлеһенә нисә йәш?

Һеҙҙең апайығыҙ бармы, апайығыҙға нисә йәш?

Уларҙың  өләсәһе бармы , өләсәһенә нисә йәш?

34. Бирелгән шиғырҙа һүҙҙәрҙең затын билдәлә.

                       Мәңге балҡы, Башҡортостан!

Моңдарымдың моңо һиңә,                      Баҫыуҙарың, диңгеҙ төҫлө,

Башҡортостан – төйәгем һин.                Иҫкән елгә тулҡын һирпә.

Һиндә тыуып, һиндә үҫтем,                    Башын эйгән башаҡтарҙа

Берҙән-берем, йөрәгем һин.                  Бөртөк-бөртөк йәшәү тиртә.  

Һулап туймаҫ – һауаларың,                    Хазинаға, Башҡортостан,

Йомарт ерең – иҫ китмәле.                     Һәр тарафың һинең тулы.  

Байлығыңды һанар өсөн                         Ҡабынғанһың, Уралымдың

Белеп торам һүҙ етмәҫен.                      Күкрәгендә йондоҙ булып.

                      Уйымда һин, ҡанымда һин,

                      Башҡортостан – ғәзиз әсәм.

                      Халҡыңа көс-ҡеүәт биреп,

                      Мәңге балҡы,  мәңге йәшә!

35. Тейешле һүҙҙәрҙе ҡулланып, ҡотлауҙар яҙып өйрән.

          Ҡәҙерле ... !

Һине ... менән ҡотлайым.

Һиңә ... ,  ... , ... , ... теләйем.

Һәр саҡ ... ,  ... ,  ... бул!

Һинең ... .

36. Кемгә нимә бүләк итер инең? Бирелгән өлгө буйынса һөйләм төҙө.

 Өлгө:  Мин атайыма ручка бүләк итер инем.

Атайыма – ҡурсаҡ, аудиокассета, алъяпҡыс, ручка.

Өләсәйемә – һүрәт, асҡыс һауыты, шайба, шкатулка.

Ҡустыма – таҫма, күҙлек, диңгеҙ, шахмат.

Әсәйемә – туп, сәскә, йорт сысҡаны, шлем.

37. Һөйләмдәрҙең хатаһын төҙәт. Нөктәләр урынына тейешле һандар яҙ.

Мин ҡыш көнө тыуғанмын. Миңә апрелдә ...  йәш тулды.

Әсәйем йәмле йәй көнө тыуған. Уға февралдә  ... йәш тула.

Өләсәйем иртә яҙҙа тыуған. Уға сентябрҙә ... йәш тулды.

Һеңлем алтын көҙҙә тыуған. Уға мартта ... йәш тула.

38. Ҡылымдарҙы тейешле затта яҙ.

     Апайым салат әҙерләнең. Һинең өләсәйең сәй ҡайнатам. Мин  еләк йыяһың. Һин ҡорот эшләйем. Ул  һурпа бешер.

39. Аш төрҙәре дөрөҫ төркөмләнгәнме, ниндәй хаталар киткән?

1. Ҡамыр аштары: билмән, салат, борщ, бәлеш, сәк-сәк, буҙа.

2. Йәшелсәләр: сөгөлдөр, бутҡа, шалҡан, еләк, ҡыяр, туҡмас.

3. Ит аштары: ҡаҙылыҡ, бешкән бауыр, кәбеҫтә, тауыҡ, бауырһаҡ.

4. Емештәр: һурпа, ҡарағат, алма, кишер, балыҡ, сейә, груша.

40. Һөйләмде дауам итеп яҙ.

Мин ҡоймаҡ бешерәм, ә апайым...

Әсәйем аш әҙерләй, ә өләсәйем..

Өләсәйем ҡымыҙ ҡоя, ә апайым..

Әсәйем бутҡа бешерә , ә мин..

41. Был һөйләмдәрҙе нисек дөрөҫләргә кәрәк?

1.Салатты бауырһаҡтан, кишерҙән, кәбеҫтәнән, иттән әҙерләйҙәр

2. Һурпаны һуттан, картуфтан, туҡмастан, еләктән әҙерләйҙәр.

3. Билмәнде ондан, иттән, йомортҡанан, сөгөлдөрҙән әҙерләйҙәр.

4. Ҡымыҙҙы туңдырманан, ҡатыҡтан, бейә һөтөнән әҙерләйҙәр.

5. Сәйҙе картуфтан, һыуҙан, һөттән, һуғандан әҙерләйҙәр.

                                     Һин ҡайҙан?

42. Һорауҙарға дөрөҫ яуап тап.

Дуҫлыҡ Монументы ҡайҙа урынлашҡан?

Салауат Юлаев һәйкәле ҡайҙа тора?

Мәжит Ғафури паркы ҡайҙа?

Ҡурайға һәйкәл ҡайҙа төҙөлгән?

Урал тауы ҡайҙа урынлашҡан?

43. Был ҡалалар ҡайҙа төҙөлгән?

Мәскәү - , Баку - , Салауат - , Париж - , Астана - , Нью – Йорк - ,

Чимкент - , Лондон - , Рим - , Ҡазан - , Омск - , Магнитогорск - .

44. Ҡайҙан?  һорауына яуап биреүсе һүҙҙәрҙе яҙып ал.

                                                       Йәйге лагерҙа.

      Мин быйыл йәйге лагерҙа ял иттем. Унда бик күңелле булды. Лагерҙа мин бик күп яңы дуҫтар таптым. Улар Башҡортостандағы төрлө ҡалаларҙан һәм ауылдарҙан килгәйнеләр. Лилиә менән Айбулат Баймаҡтан килгәндәр. Азамат – Салауаттан. Артур Нефтекаманан килгән. Әлфиә менән Алик Күмертауҙан килгәндәр. Фәриҙә менән Гөлнур Бөрйәндән килгәндәр, ә Рима – Бөрөнән икән.

45. Һөйләмдәрҙе дөрөҫләп әйт.

       Санта Клаус Өфөлә йәшәй. Айыу ҡунаҡханала йәшәй. Тейен ер аҫтында йәшәй. Балыҡ урманда йәшәй. Пингвин сүллектә йәшәй. Бал ҡорто аквариумда йәшәй. Һайыҫҡан умартала йәшәй. Һуҡыр сысҡан ағас башында йәшәй. Ҡуян сыйырсыҡ ояһында йәшәй.

46. Һөйләмдәрҙе уҡы һәм тәржемә ит.

      1. Иртәгә буран буласаҡ. 2. Бөгөн көн һалҡын. 3. Кисә еүеш ҡар яуҙы. 4.  Сентябрь ямғырлы булды. 5. Октябрь аяҙ булды. 6. Ноябрь  йылы булды. 7. Декабрҙә ямғыр яуҙы. 8. Ҡыш бик һалҡын булды. 9. Яҙ  иртә киләсәк. 10. Йәй эҫе буласаҡ. 11. Көҙ һуң киләсәк.

47. Нөктәләр урынына тейешле һүҙҙәрҙе яҙ.

1. Яҙ көнө ... йәшәрә,  ... күбәйә,  ... япраҡ яра, ... таша. (һыуҙар, ерҙәр, ағастар, сәскәләр.)

2. Йәй көнө ... бешә, ... өлгөрә, ... һыу инәләр, ... башлана. (бесән, игендәр, еләктәр, балалар.)

3. Көҙ көнө ... һарғая, ... ҡойола, ... башлана, ... йылы яҡҡа осалар. (ҡоштар, уҡыуҙар, япраҡтар, үләндәр.)

4. Ҡыш көнө ... яуа, ... туңа, ... һыуына, ... ояларына йәшенәләр, ... сыға, ... тау шыуалар, ... килә. (ҡыш бабай, йәнлектәр, һыуҙар, ҡар, көндәр, балалар, буран.)

48. Ваҡытты һүҙ менән әйт.

      12 : 23; 10 : 15; 7 : 45; 23 : 53; 3 : 16; 24 : 46; 19 : 50, 11 : 29.

49. Ваҡытты һандар менән күрһәт.

1. Мин  иртән етенсе яртыла торам.

2. Дәрестәр икенсе  биш минутта бөтә.

3. Сәғәт өстә мин төшкө аш ашайым.

4. Киске бишкә тиклем саф һауала уйнайым.

5. Унынсы ун биш минутҡа тиклем дәрестәр әҙерләйем.

6. Сәғәт унда йоҡларға ятам.

7. Һәр көн алты сәғәт уҡыйым.

8. Минең ун биш дискым бар.

9. Миңә атайым бер йөҙ туҡһан биш һумлыҡ шахмат алды.

10. Минең өләсәйемә етмеш ете йәш.

50. Нөктәләр урынына кәрәкле һандарҙы яҙ.

1. Бер аҙнала ... тәүлек бар.

2. Бер тәүлектә ... сәғәт бар.

3. Бер сәғәттә ... минут бар.

4. Бер йылда ... көн бар.

5. Бер айҙа ... тәүлек бар.

51. Ҡылымдарҙы хәҙерге заманда үҙгәрт.

Мин уҡыйым...                 Мин китәм ...           Мин атлайым ...

Һин  уҡый ...                     Һин кит ...                 Һин атлай...

Фәрит уҡый ...               Азат кит...                 Әлфиә атлай...

Беҙ уҡый ....                     Беҙ кит ...                  Беҙ атлай...

Һеҙ уҡый ...                      Һеҙ кит ...                  Һеҙ атлай...

Фәриттәр уҡый ...           Азаттар кит ...          Әлфиәләр атлай...

52. Ҡылымдарға киләсәк заман ялғауын яҙ.

               Мин          Һин          Ул         Беҙ           Һеҙ            Улар

Кит – китәм,      китәһең,   китә,  китәбеҙ, китәһегеҙ, китәләр.

Яҙ

Йүгер

Көл

Атла

Уҡы

Баҫ

53. Ҡылымдарға үткән заман ялғауын яҙ.

                 Мин        Һин          Ул         Беҙ        Һеҙ         Улар

Ал –      алдым,   алдың,     алды,   алдыҡ, алдығыҙ, алдылар.

Кил

Ҡайт

Уҡы

Яҙ

Атла

Көл

Баҫ

Йүгер

               Электрон почтаң бармы? Телефоның нисек?

54. Һүҙҙәрҙе дөрөҫ урынлаштыр.

1. Миңә алып ағайым телефоны бирҙе кеҫә.

2. Йәйелмәле оҡшаны миңә кеҫә был телефоны.

3. Бик ул уңайлы ҡулланырға.

4. Сәғәте телефондың фотообъективы бар диктофоны.

5. Мин рәхмәт ҙур әйттем өсөн  ағайыма бүләк.

55. Һөйләмдә нимә дөрөҫ түгел?

1. Әсәйем йәйелмәле өй телефоны һатып алды.

2. Мин өй телефонын кеҫәгә һалдым да урамға сыҡтым.

3. Телефондың фотообъективын алдым да шыршыны фотоға төшөрҙөм.

4. Ҡустым телефон диктофонына матур һүрәт төшөрҙө.

56.  Һөйләмдәрҙе уҡы, оҡшаш һөйләмдәр төҙө.

 1. Кисә беҙ компьютер һатып алдыҡ.

 2. Бөгөн беҙ компьютерға яңы программа ҡуябыҙ.

 3. Иртәгә компьютерҙа эшләргә өйрәнәсәкбеҙ.

(телефон, машина, телевизор, мотоцикл, китап, коньки)

                                Музыка яратаһыңмы?

57. Һөйләмдәрҙе уҡы, оҡшаш һөйләмдәр төҙө.

1. Минең ағайым филармонияла эшләй.

2. Ул – халыҡ музыка ҡоралдары ансамблендә ҡурайсы.

3. Ағайым оҙон көйҙәрҙе бик оҫта уйнай.

58.  Һөйләмдәрҙе тамамла.

1. Салауат Низаметдинов һәм Игорь Крутой – танылған ...

2. София Ротару һәм Флүрә Килдейәрова – талантлы ...

3. Гүзәл Сөләймәнова менән Рудольф Нуриев – күренекле...

4. Александр Буйнов менән Урал Ибәтуллин – билдәле ...

(йырсылар, композиторҙар, балет бейеүселәре, эстрада йырсылары, актерҙар, кинооператорҙар, бейеүселәр)

59. Һөйләмдәрҙең хаталарын төҙәт.

1. Ҡурай – һөйәктән эшләнә, сиртеп уйнала.

2. Ҡумыҙ – ҡыллы уйын ҡоралы, һыҙғыһы бар.

3. Пианино – телдәренә баҫып, өрөп уйнайҙар.

4. Скрипка – көпшәнән эшләнгән, иренгә терәп уйнайҙар.

5. Флейта – телдәренә баҫып, күреген һуҙып уйнайҙар.

6. Думбыра – торба, телдәренә баҫып уйнайҙар.

7. Гитара – иҙәнгә ҡуйып, өрөп уйнайҙар.

8. Баян – ауыҙға терәп,бармаҡ менән сиртеп уйнайҙар.

9. Арфа – теҙгә ҡуйып, сымдарына сиртеп уйнайҙар.

60. Һөйләмдәрҙе уҡы, оҡшаш һөйләмдәр төҙө.

1. Лилиә Ишемйәрова – ҡыҫҡа ҡара сәсле, бәләкәй буйлы, ҡара күҙле. Ул һәр ваҡыт сағыу кейем кейә.

2. Тәнзилә Үҙәнбаева – ҡара тулҡынла сәсле, һоро күҙле, уртаса буйлы. Ул башҡорт халыҡ йырҙарын башҡара.

3. Фәрит Бикбулатов – зәңгәр күҙле, аҡ сәсле, оҙон буйлы. Ул «Тыуған моңдар» тапшырыуын алып бара.

4. Николай Басков –

5. Наташа Королева –

6. Александр Масляков –

61.  Һөйләмдәргә тейешле һүҙбәйләнештәрҙе өҫтә.

1. Башҡорт Академия драма театры  йәшел түбәле ҙур яҡты бинала урынлашҡан. Унда... бар

2. Опера һәм балет театры ҡыҙыл кирбестән төҙөлгән. Ул ...  урынлашҡан.

3. «Нур» татар театры  яңы бинала урынлашҡан. Ул ... сауҙа үҙәгенән алыҫ түгел.

4. Милли Йәштәр театры  Ленин урамында урынлашҡан. Унда... бар

5. Рус драма театры  Дәүләт циркы янында төҙөлгән.

Уның  фойеһында ... бар.

6. Ҡурсаҡ театры  Октябрь проспектында төҙөлгән. Уның алдында ... бар.

(балалар өсөн майҙансыҡ, «Башҡортостан», тәбиғәт мөйөшө, музей, картиналар галереяһы, Ленин урамында)

62. Һөйләмдәрҙең дауамын яҙ.

Фидан Ғафаров –

Риф Ғәбитов –

Вәлит Илембәтов –

Роберт Заһретдинов –

Азат Айытҡолов –

Редик Фәсхетдинов –

Олег Янковский –

Памела Андерсен –

Әлфиә Авзалова –

 63. Бирелгән һүҙҙәр алдынан ниндәй һүҙҙәр ҡулланырға мөмкин?

        Йүгерәм, атлайым, яҙам, һөйләйем, йырлайым, ашайым, йоҡлайым, уҡыйым, уйнайым, һикерәм, бейейем.

(оҫта, яҡшы, шәп, әкрен, матур, тәртипле, етеҙ, тасуири, тиҙ, оҙаҡ, бейек)

64. Бирелгән һүҙбәйләнештәрҙе ҡулланып, һауа торошо тураһында һөйләмдәр төҙө.

        Аяҙ тора, һыуыҡ ямғыр, епшек ҡар, әсе ел, ябалаҡлап яуа, ҡапыл һыуыта, ҡояшлы көн, буран башлана, томан төшә, эҫе көн, йылы ямғыр, тымыҡ көн, йылыта, боҙола.

 65. Һөйләмдәрҙе дөрөҫләп яҙ.

Ҡышын ҡоштар йылы яҡтан ҡайтты. Октябрь айында түтәл яһап, йәшелсә сәстек. Июль айында сана менән тау шыуҙыҡ. Декабрь башында каникулдар башланды. Йәй буйы һыуыҡ буран булды. Яҙын бәрәңге ҡаҙып алдыҡ. Сентябрҙә әсәйҙәр байрамы үткәрҙек. Мартта уҡыуҙар башланды.

66. Һүҙбәйләнештәр алдынан  мин, минең  һүҙҙәрен ҡулланып, һөйләмдәр төҙө.

матур күлдәк                               матур йырлайым

оҫта тегенсе                                оҫта бейейем

таҙа дәфтәр                                таҙа яҙам

яҡшы дуҫ                                      яҡшы әҙерләнәм

биш кассетам                             «биш»легә уҡыйым

күп уйынсыҡ                                күп уйнайым

шәп телефон                               шәп йүгерәм    

 67. 66-сы күнегеүҙәге һүҙбәйләнештәр менән  һәм теркәүесен ҡулланып, һөйләмдәр төҙө.

Мәҫәлән:    Мин матур йырлайым һәм оҫта бейейем.

                      Минең биш кассетам һәм күп уйынсыҡтарым бар.

68. Нөктәләр урынына һорауға тап килгән ялғауҙар менән яуаптар яҙ.

Мин (ҡайҙа?) ҡалала, … , … , … , … йәшәйем.

Мин (ҡайҙа?) мәктәптә …, … , … , … уҡыйым.

Мин(ҡайҙа?) киноға, ..., … , … , …, … барам.

Мин(ҡайҙан?) ауылдан, ... ,…, … ,… киләм.

Мин  (ҡайҙан?) походтан, ..., … , …, … ҡайтам.

Мин(нимәне?) ағасты, … , … , … , … күрәм.

Мин(нимәлә?) ултырғыста, …, …, … ултырам.

Мин(нимә?) икмәк, ..., …, … , … ашайым.

69. Нөктәләр урынына башҡорт өндәрен яҙ.

...с...й, к...н, ...тек, с...с, к...б...л...к, к...г...рсен, т...лк..., у...ытыусы, ...амыр, м...кт...п,с...ск..., бес...й, у...ыусы, с...л...м, к...с, т...ш, ...л...н, б...ре, к...рк..., б...лм..., т...б..., б...шм...к, би...р..., т......р..., юй...ыс, д...фт...р, а...ай, а...ас, япра…, ба...ма, та...ма, ...илем, ...ариф, ту...ан, ...аумы, ...алам, ...айы... ...ан, ...ара...ат, сей..., мил...ш, та...та, б...хет, шатлы..., с...л...м...тлек, ...л...с...й, ...усты, ...е...ле, й...ш, ел..к, й..шел, ...ара, а...,...ары, к...к, ал...ыу, ...оро, ...ан, к...л.

70. Һөйләмдәрҙә һүҙҙәрҙе дөрөҫ урынлаштыр.

        1. Мәктәпкә киләм мин. 2. Дәресеңде һин әҙерлә. 3. Яҡшы уҡый ул. 4. Көндәр башланды һалҡын. 5. Япраҡтары һарғайҙы ағас. 6. Һигеҙҙә башлана дәрестәр сәғәт. 7. Өйрәнәбеҙ беҙ башҡортса. 8. Ҡалала йәшәйбеҙ беҙ. 9. Яңы һалдылар беҙгә мәктәп. 10. Көҙ тирәһенә ултырттыҡ мәктәп ағастар.

71. Һөйләмдәрҙе дөрөҫләп яҙ.

       1. Һиптек көнө һыу яҙ уларға. 2. Файҙаһы икәнен беләбеҙ ағастың беҙ күп. 3. Күстек яңы беҙ йортҡа туғыҙ ҡатлы. 4. Йәй ремонтланыҡ көнө беҙ яңы фатирҙы. 5.  Ҡурайын башҡорт сит беләләр илдәрҙә лә. 6. Европа Йомабай яһаған Иҫәнбаев сығыш илдәрендә. 7.  Мәшһүр ҡыуандырҙы менән Ғата ҡурай Сөләймәнов моңо халыҡтарҙы. 8. Урынлашҡан көньяҡ Башҡортостан Уралда. 9. Тыуған борон-борондан төйәге булған ерҙәр башҡорттарҙың был. 10. Атала өсөн улар дә тип ерле шуның халыҡ.

174.  Бирелгән хәрефтең шаҡмаҡтарын тултыр, табылған яуаптар менән һөйләмдәр уйла.

        1. Иң ҡәҙерле кеше.

        2. Ҡыҙҙар исеме.

        3. Әсе үлән.

        4. Сәсҡә.

        5. Һыу транспорты.

         6. Тәмде белдерә.

         7. Йәйен өлгөрә.

                   8. Сәйгә ҡушып ашайҙар.

                   9. Машинаны йөрөтә.

                  10. Тәмле әскелт емешле ҡыуаҡ.

                  (Кәнфит, кәмә, әрем, әсе, әсә, мәк,                            

                  сейә, тәгәрмәс, еләк, Әсмә)

177. Түбәндәге шаҡмаҡтарҙы тултыр.

                  1. Үрнәк.

                  2. Һан

                         3. Йәшелсә.

                  4. Малай исеме.

                  5. Уралған әйбер.

                  6. Ҡыйбатлы таш.

                  7. Дан.

                  8. Йәнлек.

                  9. Төнгө ҡош.

                 10. Эт балаһы.

                  (Көсөк, Рөфҡәт, шөһрәт, сөгөлдөр, өс,      

                   төргәк, өкө, төлкө, өлгө, көмөш)

181. Бирелгән шаҡмаҡтарҙы тултыр, яуаптар менән һөйләм төҙө.

                       1. Юғары белемле кеше.

                       2. Һүҙҙең асылы.

                       3. Малай исеме.

                       4.Яҙыусы Азатың фамилияһы.

                       5. Өҫ кейеменең бер өлөшө.

                       (Яға, Мағазов, мәғәнә, ғалим, Әғләм)

185. Шаҡмаҡтарҙы тултыр, яуаптар менән һүҙбәйләнештәр төҙө.

        1. Кейемдең бер өлөшө.

        2. Яҙыусы ижады.

        3. Дөрөҫләү.

        4. Ағас.

        5. Оҙон - …

        6. Ерле халыҡ.

        7. Ҡыйбатлы таш.

        8. Аҡ, ҙәңгәр, күк.

       (Әҫәр, аҫаба, ҡыҫҡа, раҫлау, уҫаҡ, кеҫә,  төҫ,  

 аҫылташ)

182.  Бирелгән аңлатмаларҙың яуаптарын шаҡмаҡтарға яҙ. Табылған яуаптарға күплек ялғауҙарын өҫтә.

                            1. Уның менән шыуалар.

                            2. Ат егеү өсөн кәрәк.

                            3. Төндән һуңғы ваҡыт.

                            4. Ҡыҙҙар исеме.

                            5. Йыйып алынған иген.

                            6. Һунарсы ҡош.

                           (Уңыш, саңғы, Таңһылыу, шоңҡар, таң,  

                            ыңғырсаҡ)

190. Шаҡмаҡтарҙы тултыр, яуаптар менән һөйләмдәр уйла.

1. Уның аша өйгә яҡты төшә.

2. Өйөлгән утын.

3. Тәртипле.

4. Йылға атамаһы.

5. Ҡыҙыҡ менән …

6. Һыуыҡ тейеп ауырыу.

7. Йылға атамаһа.

8. Йыл миҙгеле.

9. Ҡайын ағасының ҡабығы.

(Туҙ, әҙәпле, Үҙән, Мәҙәк, көҙ, Еҙем, әрҙәнә, киҙеү, тәҙрә)

194. Шаҡмаҡтарҙы тултыр. Яуаптар менән һөйләмдәр төҙө.

1. Балыҡ тотоу ҡоралы.

2. Ондан эшләнгән иҙмә.

3. Аҙыҡ – түлек.

4. Яуым – төшөм.

5. Йылға атамаһы

6. Ҡыҙҙар өсөн уйынсыҡ.

7. Емеш.

8.  Ат егеү өсөн әйбер.

(Ҡамыр, Ҡариҙел, ҡармаҡ, ризыҡ, ҡар,

ҡурсаҡ, ҡауыр, нуҡта)

197. Шаҡмаҡтарҙы тултыр. Һүҙҙәр менән һөйләмдәр төҙө.

1. Яҫы итеп ҡырҡылған туҡмас.

2. Ныҡ ал булмаған төҫ.

3. Тау араһындағы түбән урын.

4. Игендең һабағы.

5. Маҡтаныу.

(Алһыу, һалам, уйһыу, маһайыу, һалма)

200. Шаҡмаҡтарҙы тултыр, яуаптарға күплек ялғауҙарын өҫтә. Һөйләмдәр төҙө.

1. Йәйен генә йәшәүсе матур ҡанатлы бөжәк.

2. Эшкәртелгән тире.

3. Йылға атамаһы.

4. Өйөлгән бесән.

5. Ағас һауыт.

(Рәүҙәк, күн,  күбәләк, күбә, күнәк)

Карточка № 1.

*7р9тт9р урынына 87229р 3уйып,85йл9мд9р2е к7сереп я2ы1ы2.

               б9шм9к э2л9й.                        шыуышып й5р5й. 

               йоморт3а 8ала.          3ыуа3 а6тында ултыра. 

                     85т бир9.                    болонда саба. 

Карточка №2. 

                  *7р9тт9р урынына 87229р 3уйып,85йл9мд9р2е к7сереп я2ы1ы2.

                  йорт 8а3лай.            *ауала   оса.

            Юлда    бара.              Тышта   яуа.

                К525н   йыш яуа.         %й т7ренд9     ултыра.

Карточка №3.

           *7р9тт9р урынына 87229р 3уйып,85йл9мд9р2е к7сереп я2ы1ы2

                    Илнур   й5р5й.            Илһам  шыуа.

            Апайы   бешер2е.            Батыр мен9н уйнай.

             Илгиз  ш9п . шыуа              3ар яуа.

Карточка №4.

         *7р9тт9р урынына 87229р 3уйып,85йл9мд9р2е к7сереп я2ы1ы2.

         А1айымдан алды3.       Китапхана1а я4ы  3айтты.

       Бе2 й9й к5н5   ял иттек.     (с9йем  8атып алды.

Карточка № 8.

                  *5йл9мд9р т525п я2. Эй9 мен9н х9б9р2е4 а6тына 8ы2.

                    85т бир9        . себешт9ре бар.

                     Ирт7к3ыс3ыра       . олатай 3орт 3арай.

            Сыйырсы3тар  й9ш9й .       9с9й йыуындыра.

Карточка № 9.

           *5йл9мд9р т525п я2.Эй9 мен9н х9б9р2е4 а6тына 8ы2.

     йо3лар1а 92ерл9н9 .  3ыш3ылы33а тунын алмаштыра.

  Айг5л  ауырый.             Доктор апай   8ауы3тыра .

          Тауы3 8ала.                   бик х9йл9к9р.

Карточка № 10.

                        *5йл9мд9р т525п я2. Эй9 мен9н х9б9р2е4 а6тына 8ы2.

              Балалар шыуа  .              эт 85й9к кимер9.

            Атайым    бешер2е.                   Мин    яратам.

                  йорт 8а3лай.               са41ы шыуалар.

Карточка № 11.

                *5йл9мд9р т525п я2. Эй9 мен9н х9б9р2е4 а6тына 8ы2.

              Я2 к5н5 а1астар  ата.                 Ба3сала  769.

        Лили9     йыя.            #алала бейек  бар.

         Бе2 циркта    к7р2ек.             Мин         ашайым.    

5 синыф

К06

К06 етте. К0нд2р 3ал7ынай6ы. Парктар6а, урмандар6а а4астар6ы8 япра7тары 7ойола. №ары, 7ы6ыл, 3оро япра7тар ер 09т0н 7апла4ан.

№ыуы7 ям4ыр6ар   яуа башланы.

        Х26ер урманда 7ош тауыштары ишетелм2й. Улар йылы  я77а осоп китк2нд2р. Бе662 7ышлай тор4андары 4ыны 7ал4ан. Бе6 улар4а та4ара7тар 26ерл2п 7уй6ы7.

7 синыф

Яратып у7ыйым

Бе6 «А7бу6ат» журналын 0с0нс0 йыл  алдырабы6. Б2л2к2й са7та журналды ми82 2с2йем у7ый тор4айны. " х26ер мин 16ем д2 баш7ортса 0йр2ндем. Шу4а к1р2 «А7бу6ат» журналын 16ем у7ыйым.

        "с2йем: «Б0г0нг0 тормошобо6 матур. Баш7ортостанды8 Президенты, флагы, гербы 32м 16 теле бар»,- ти.

        Мин баш7орт гимназия3ында у7ыйым. Баш7орт, уры9, инглиз телд2рен беренсе синыфтан 0йр2н2 башланым. Был мине8 0с0н 6ур б2хет. Кил2с2кт2 т2ржем2се бул4ым кил2.

8 синыф

Тыу4ан ил

?ай6ан башлана 3у8 Тыу4ан ил?! Ни62н башлана 3у8 ул  Тыу4ан ил?!

        Б2л2к2й са7та ла, 6урай4ас та, 7артай4ас та кешел2р ошо 3орау4а яуап э6л2й62р. " яуап бик т2 ябай- Тыу4ан ил ул 3ине8 16е8д2н, 3ине8 0й08д2н, атайы8 мен2н 2с2йе8д2н, олатайы8 мен2н 0л2с2йе8д2н, к1рше йорттар6а й2ш2г2н ти9тер62ре8д2н, 16е8 у7ы4ан м2кт2п, 7аланан й2ки райондан, республиканан башлана.

        ?ош7а осор 7анат, балы77а й060р 0с0н  йыл4а, 1л2нг2 й2ш2р 0с0н Тыу4ан ил шулай к2р2к!

9 синыф

?ыш дауам ит2

        Ноябрь- 7ыш7а ине1  айы, 3у8 я7тыра, ирт2 7ара84ы т0ш2. А4астар 32м емеш 7ыуактары япра7тарын 7ойоп, 7ыш7ы йо7о4а тала.

        Ел2к- емеш 19ентел2ре 7ыш7а инер алдынан 6ур 3ынау 1т2. ?ар ирт2 яу3а, ер ту8май 7ала. Был осор6а 7ай3ы бер 19ентел2р6е8 тамыры яйлап тын ала, кил23е  йыл у8ышына к0с туплай. ?ай3ы бер  йылдар6а о6а7 7ар яумай, 7аты 3ал7ындар башлана. К0662н ел2к- емеш т0пт2ре серетм2, торф, й2ки быс7ы ва4ы мен2н к1мел32, 19ентел2р6е8 тамыры

 3ыуы77а бирешеп бармай. Емеш бота7тары 40-50 градус 3ал7ынды 4ына  ауыр 1тк2р2.  

Икенсе сирек

9 синыф

Мине8 ду9тарым

Мине8 ду9тарым к0н д2 0йг2 нинд2й эш бирелг2нен а8латтылар, шу4а, бик к1п д2рес 7алдыр3ам да, ипт2шт2рем мен2н берг2 бишенсе синыфты тамамлай алдым. Ял к0н0 ду9тарым мен2н  йыл4ала бо66а   шыуыр4а киттек. К0н ая6, тыныс, 7апыл ая7 а9тында нинд2й6ер шартлау ишеттем д2 3ал7ын 3ыу4а т0ш0п т2 киттем. Бо6ло 3ыу6а ая7- 7улдарым 7ат7андай булды. ?ур7ыуымдан к16 алдарым 7ара84ыланып китте. Ярай 2ле, ду9тарым ололар килг2нсе яр6ам к1р32тте,  ю73а был х2лде8 ним2 мен2н ,  б0т01ен уйлауы ла 7ур7ыныс.

         Мин был х2лд2н 3у8 о6а7 7ына ауырып яттым. Врач к0н аша килеп тор6о. )л2с2йем 32р ва7ыт янымда булды. Ул врачты8 б0т2 7уш7андарын 1т2п тор6о. И8 6ур 32м шифалы дауа- 0л2с2йемде8 я4ымлы тауышы, м04жиз2ле 2ки2тт2ре, йомша7 7улдары ине  2лбитт2.

        (107 316)

8 класс

?ышты кем нисек 1тк2р2?

Буранлы 7ыш етте. Б0т2 ер6е мамы7 ке1ек ап-а7 7ар 7апланы. Урманда4ы й2нлект2рг2 32м 7оштар4а  ауыр к0нд2р килде. ?ыш  айыу мен2н терпе 16 08д2ренд2 йо7лай. Б1рел2р, т0лк0л2р а6ы7 э6л2п, урман 32м 7ыр6ар6а й0р0й. ?уянды дошмандарынан а7 т090, о6он 7ола7тары, 1ткер к1662ре 32м й1герек т2п2й62ре 3а7лай.

Боландар  7ышын а4ас 7айыры мен2н ту7лана, мышы м1к со7оп ашай. ?ор6ар, 3уйыр6ар 7ышты 7ар а9тында 1тк2р2. К1г2рсенд2р, тур4ай6ар кеше й2ш2г2н ерг2 кил2.   Ирт2н2н киск2 тиклем урманда тумырт7а ту7ылдауы ишетел2.

(74 316)

5 класс

        ?ышын 7оштар4а 7арап, 3ауа торошон алдан белеп була. "г2р тур4ай 32м с21к2л2р 3ауала 0йр0л32- 7ар яуа. Улар   ерг2 т0ш32- к0н йылыта. Шул 7оштар а4ас башына 7ун3а, 3ыуы7 булырын к0тт2 тор. А4асты8 а97ы бота7тарына ултыр3алар, ел , буран сы4аса7.

        Л2кин шулай 6а 7ыш и8 матур ми6гелд2р62н 3анала.

(44 316)

Вариант I

Выполнил(а)________________________________________________________________

1. Выпишите из словаря слова с буквами һ, ҡ, 9, ҫ. ( по 2 слова). Составь предложение с этими словами и  переведи.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Переведи слова: Һаумыһығыҙ, сəлəм, ни хəл, хəлдəрегеҙ нисек, исемең кем. 

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Найдите ошибку в окончаниях множественного числа, напиши правильный вариант, укажи правильное слово.

 Бала ла ,  китап лар, ҡыҙ нар,  сəғəт тəр,малай ар, тараҡ дар

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. С данными словами составьте предложения. (Запомни правило! В башкирском языке в предложении подлежащее предшествует сказуемому, т. е. сказуемое ставится всегда в конце предложения, например: Ҡыш етте. – Зима пришла.)

 Ул, бөгөн, килтерə, миңə, китап_______________________________________________________________

 Атайым, ҡайта, сəғəт етелə, эштəн___________________________________________________________

Вариант II

Выполнил(а)________________________________________________________________

1. Выпишите из словаря слова с буквами 7, 5, 1, 2. ( по 2 слова). Составь предложение с этими словами и  переведи.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Переведи слова: фамилияң нисек, ғəфү итегеҙ, танышайыҡ

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Найдите ошибку в окончаниях множественного числа, напиши правильный вариант, укажи правильное слово.

  Ауыл лар,  əбей дəр, өй лəр,  ҡуян дар, мəктəп нəр,  йыһан нар.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. С данными словами составьте предложения. (Запомни правило! В башкирском языке в предложении подлежащее предшествует сказуемому, т. е. сказуемое ставится всегда в конце предложения, например: Ҡыш етте. – Зима пришла.)

  Урманда, ҡыҙыл, үҫə, һары, сəскəлəр._____________________________________________________

 Икмəк, бешкəн, яңы._________________________________________________________________________

Вариант III

Выполнил(а)________________________________________________________________

1. Выпишите из словаря слова с буквами 2,4, 9, 6. ( по 2 слова). Составь предложение с этими словами и  переведи.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Переведи слова: шəп, насар, һау булығыҙ, рəхмəт, х9йерле к5н

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Найдите ошибку в окончаниях множественного числа, напиши правильный вариант, укажи правильное слово.

Ултырғыс лар,  болот лар,   кис лəр,  пенал дар,   əсəй ҙəр,  күҙлек нəр.   __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. С данными словами составьте предложения. (Запомни правило! В башкирском языке в предложении подлежащее предшествует сказуемому, т. е. сказуемое ставится всегда в конце предложения, например: Ҡыш етте. – Зима пришла.)

 Ручка, ҡəлəм, ята, өҫтəлдə.__________________________________________________________________

Əсəйем, кисə, алып ҡайтты, бәлеш.___________________________________________________

Вариант IV

Выполнил(а)________________________________________________________________

1. Выпишите из словаря слова с буквами 9, 6, 5, 1. ( по 2 слова). Составь предложение с этими словами и  переведи.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Переведи слова: фамилияң нисек, ғəфү итеге2, танышайыk, 2ур рәхмәт, р9хим итеге2.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Найдите ошибку в окончаниях множественного числа, напиши правильный вариант, укажи правильное слово.

Көҙгө нəр,   төн лəр,   ишек 2əр , а3бур лар,  парта дар,  шашка лар.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. С данными словами составьте предложения. (Запомни правило! В башкирском языке в предложении подлежащее предшествует сказуемому, т. е. сказуемое ставится всегда в конце предложения, например: Ҡыш етте. – Зима пришла.)

Билет, ағайым, алды, автовокзалдан._________________________________________________________

Атайым, бара, банкоматҡа, аҡса, алырға.______________________________________________________

1. Вместо точек вставь правильное  окончание   -ым, -ем 

     Минең  һеңле..., әсәй..., атай...,

2. Вставьте к словам  подходящие окончания

3. Вставьте к словам окончания множественного числа

?алала бейек – бейек йорт... тө6өлә.

Евросеттә төрлө телефон...  һатыла.

4. Подбери правильное окончание к словам

Китап – лар, тар, дар                           Дәфтәр –         ләр,          6әр,            тәр.    

5. Напиши цифры на башкирском языке.

1 –                    24 –

85 –                 106 –

72 –                   89 –

6. Обозначте принадлежность

Минең  әсәй ... ,    

  Һинең  әсәй... ,  .. .

Уның   әсә....

Бе66ең  әсәй... ...,

Һе66ең  әсәй...

Улар6ың  әсәй... ... ,

7. Вставьте глаголы в настоящее время

Мин у7ы…         Бе6 у7ы…

 3ин у7ы…           3е6 у7ы…

ул у7ы…            Улар у7ы…

8 Вставьте глаголы в будущее время

(-аса7,- 2с2к)  

Мин я6…         Бе6 я6…

 3ин я6…           3е6 я6…

ул я6…            Улар я6…

9. Вставьте глаголы в прошедшее время

Мин ал…         Бе6 ал …

 3ин ал …           3е6 ал …

ул ал …            Улар ал …

10. Вставьте подходящие буквы к словам.

...с...й, к...н, ...тек, с...с, к...б...л...к, к...г...рсен, т...лк..., у...ытыусы, ...амыр,

 11.  Просклоняйте имя существительное  .

Т0п килеш:  бала

Эй2лек килеш: бала…

Т0б21 килеш: бала…

Т0ш0м килеш: бала…

Урын – ва7ыт килеш: бала…

Сы4ана7 килеш: бала…

1. Вместо точек вставь правильное  окончание   -ым, -ем 

     Минең  апай..., өләсәй..., олатай..., ағай..., бабай... .

2. Вставь к словам  подходящие окончания

3. Вставь к словам окончания множественного числа

Мин мультфильм... 7арарға яратам.

Минең а7ыллы, тоғро ду9...ым күп.

4. Подбери правильное окончание к словам

.       Тротуар – дар, 6ар, лар.                                        С242т- л2р, д2р, т2р.

5. Напиши цифры на башкирском языке.

6 –                           7 –                                   43 –                                     54 –

79 –                        132 –                                 28 –                                    16 –

50 –                        200–

6. Обозначте принадлежность

Минең  7усты... ,.

Һинең  7усты... ,  

Уның   7усты...

Бе66ең  7усты...

Һе66ең  7усты... ... ,

 Улар6ың  7усты... ... ,.

7. Вставьте глаголы в настоящее время

Мин кил…                                                  Бе6 кил …

3ин кил …                                                    3е6 кил …

ул кил …                                                       Улар кил …

8 Вставьте глаголы в будущее время (-аса7,- 2с2к)  

Мин 2йт…                                                  Бе6 2йт …

3ин 2йт …                                                    3е6 2йт …

ул 2йт …                                                       Улар 2йт

9. Вставьте глаголы в прошедшее время

Мин 7айт…                                                  Бе6 7айт …

3ин7айт …                                                    3е6 7айт …

ул 7айт …                                                       Улар 7айт

10. Вставьте подходящие буквы к словам.

м...кт...п, с...ск...,  бес...й,  у...ыусы,  с...л...м,  к...с, т...ш,  к...рк..., б...лм..., т...б...,

 11.  Просклоняйте имя существительное  .

Т0п килеш:  апай

Эй2лек килеш: апай…

Т0б21 килеш: апай…

Т0ш0м килеш: апай…

Урын – ва7ыт килеш: апай…

Сы4ана7 килеш: апай…

1. Вместо точек вставь правильное  окончание   -ым, -ем 

     әсәй..., атай..., 7усты..., апай..., өләсәй...,

2. Вставь к словам  подходящие окончания

3. Вставь к словам окончания множественного числа

Мин марка..., визитка..., значок...  йыям.

Мин алма…, апельсин…, виногоад… 3атып алдым.

4. Подбери правильное окончание к словам

Кеше – дәр, тәр, ләр

С242т- л2р, д2р, т2р.

5. Напиши цифры на башкирском языке.

3-               9–                 44 –                          76 –                                       300 –

59–                          -104                       –67                       –50                               –19

6. Обозначте принадлежность

Минең  атай...

Һинең  атай...

Уның   , атаһы...,

Бе66ең  атай... ...,

Һе66ең  атай ... ...

Улар6ың  атай... ...

7. Вставьте глаголы в настоящее время

Мин эшл2…                                                  Бе6 эшл2…

3ин эшл2…                                                    3е6 эшл2…

ул эшл2…                                                       Улар эшл2…

8 Вставьте глаголы в будущее время (-аса7,- 2с2к)  

Мин бел…                                                  Бе6 бел …

3ин бел …                                                    3е6 бел …

ул бел …                                                      Улар бел…

9. Вставьте глаголы в прошедшее время

Мин бар…                                                  Бе6 бар …

3ин бар …                                                    3е6 бар …

ул бар …                                                       Улар бар …

10. Вставьте подходящие буквы к словам.

б...шм...к, би...р..., т......р..., юй...ыс, д...фт...р, а...ай, а...ас, япра…, ба...ма, та...ма, ...илем, ...ариф, ту...ан, ...аумы,

 11.  Просклоняйте имя существительное  .

Т0п килеш:  а4ас

Эй2лек килеш: а4ас…

Т0б21 килеш: а4ас…

Т0ш0м килеш: а4ас…

Урын – ва7ыт килеш а4ас…

Сы4ана7 килеш: а4ас…

1. Вместо точек вставь правильное  окончание   -ым, -ем 

   апай..., өләсәй..., олатай..., ағай..., бабай... .

2. Вставь к словам  подходящие окончания

3. Вставь к словам окончания множественного числа

Мин марка..., визитка..., значок...  йыям.

Мин алма…, апельсин…, виногоад… 3атып алдым.

4. Подбери правильное окончание к словам

Байрам – дар, лар, 6ар.

Тротуар – дар, 6ар, лар.  

5. Напиши цифры на башкирском языке.

-12                           – 23                   –67                          –90                                  – 44

–108                          –39                  –79                          –45                                    –88

6. Обозначте принадлежность

Минең  өләсәй....

Һинең  , өләсәй... ,

Уның   өләсә...

Бе66ең  өләсәй...

Һе66ең  өләсәй ... ...

Улар6ың  , өләсәй... ...

7. Вставьте глаголы в настоящее время

Мин кит…                                                  Бе6 кит …

3ин кит …                                                    3е6 кит …

ул кит …                                                       Улар кит …

8 Вставьте глаголы в будущее время (-аса7,- 2с2к)  

Мин бел…                                                  Бе6 бел …

3ин бел …                                                    3е6 бел …

ул бел …                                                       Улар бел…

9. Вставьте глаголы в прошедшее время

Мин эш…                                                  Бе6 эш …

3ин эш …                                                    3е6 эш …

ул эш …                                                       Улар эш …

10. Вставьте подходящие буквы к словам.

...алам, ...айы... ...ан, ...ара...ат, сей..., мил...ш, та...та, б...хет, шатлы..., с...л...м...тлек,...усты, й...ш, ел..к, й..шел, ...ара, к...к, ал...ыу, ...оро, к...л.

 11.  Просклоняйте имя существительное  .

Т0п килеш:  ?ар

Эй2лек килеш: ?ар …

Т0б21 килеш: ?ар …

Т0ш0м килеш: ?ар а…

Урын – ва7ыт килеш ?ар …

Сы4ана7 килеш: ?ар …

Вариант I

1. Переведите на башкирский язык.

Главное слово.

Много есть на свете главных, важных слов. Мама. Папа. Родина. Счастье. А ещё есть слово Мир. Что это такое?

        Мир- это все, что нас окружает: наша Земля, Солнце, небо, звезды, природа, люди. Всё- всё, что окружает человека.

Пока человек маленький, мир его тоже невелик. Семья. Родной дом. Детский сад. Потом школа. Растёт человек, и мир вокруг него тоже становится большим.

2. Переведите слова на башкирский язык. Составьте предложения.

Спасибо, здравствуйте, пожалуйста, разрешите.

3. Местоимения переведите и поставьте в нужном падеже. Перечислите личные местоимения.

К16 алды8а килтер. Б0г0н (тебе) 7уна7тар кил2 ик2н, ти. (Ты) (их) 32йб2т 7аршылау 0с0н ним2л2р эшл2р3е8?

4. Синтаксический разбор предложения.

Баш7ортостанда 7ыш ноябрь айында башлана. К1лд2р, йыл4алар бо6 мен2н 7аплана. Тик шыршы 32м 7ара4ай6ар й2п- й2шел булып ултыралар.

Вариант II

1. Переведите на башкирский язык

Почему украшают ёлку?

        Обычай украшать елку существует с давних времен. Уже около двух тысяч лет назад многие народы украшали ёлку. В те времена люди верили, что в деревьях обитают силы, от которых зависит будущий  урожай. В конце декабря, люди отправлялись в лес и ветвях самой высокой ёлки развешивали «подарки». Тем самым они верили что, эти силы будут добрее и дадут хороший урожай на следующий год.

2. Переведите слова на башкирский язык. Составьте предложения.

Извините, до свидания, счастливого пути, доброе утро.

3. Местоимения переведите и поставьте в нужном падеже. Перечислите вопросительные местоимения.

(Ты) алдан уйла, 26ерл2н: 7уна7тар6ы ним2 мен2н 3ыйлар3ы8, (какой) уйындар уйнар3ы4ы6, (какой) музыка ты8лар3ы4ы6?

4. Синтаксический разбор предложения.

Грипп ауырыуы йо4ошло 32м ти6 тарала. Ул халы77а бик 6ур зыян килтер2. Ауырыу6ы ва7ытынды дауалар4а к2р2к.

Вариант III

1. Переведите на башкирский язык

Однажды на улице Петя увидел щенка. Он взял его и принёс домой. Щенок быстро привык к мальчику. Петя назвал его Дружком и стал учить прыгать через кольцо, стоять на задних лапах.

        Мальчик и Дружок часто ходили в лес. В лесу собака бегала, прыгала, лаяла. Петя научил Дружка искать и находить грибы. Дружок громко лаял, когда находил грибы. Собака стала верным помощником Пети.

2. Переведите слова на башкирский язык. Составьте предложения.

Добрый день, добрый вечер, спокойной ночи, приятного аппетита.

3. Местоимения переведите и поставьте в нужном падеже. Перечислите указательные местоимения.

"лбитт2, 2с2йе8 (тебе) бешерерг2 яр6ам итер. "г2р ду9тары8ды с2йг2 са7ыр3а8, (их) ни мен2н 3ыйлар3ы8? ;262тт2 (вы) ним2л2р 26ерл2й3еге6?

4. Синтаксический разбор предложения.

Дамир са84ыла й0р0рг2 ярата. Ул х26ер малай6ар6ан бер 62 7алышмай.Элекке 3ыма7 3ыуы7 тей6ереп ауырымай.

                                Вариант №1

Һөйләм а6ағында ниндәй тыныш билдәһе 7уйыла?

Һин нисәнсе синыфта у7ыйһың

0. нөктә
1. өндәү
2. һорау

Һөйләмдә аҫтына һыҙылған һүҙ ниндәй һорауға яуап бирә?

Мин  яңы китап алдым.

3. кем?
4. ҡасан?
5. ниндәй?

Был һүҙҙең антонимын тап.

Яҡшы.

6. матур
7. насар
8. йылы

Был һүҙгә ниндәй күплек ялғауы ҡушыла?

  Әсәй.

9. ҙәр
10. дәр
11. тар

Һөйләмгә дөрөҫ ҡылым яҙ.

Мин көн дә мәктәпкә …

12. уҡыйым
13. бешерәм
14. барам

Был һөйләмгә ниндәй һүҙ өҫтәргә кәрәк?

    Беҙҙең … бөтәһе 25  уҡыусы.        

15. өйҙә
16. синыфта
17. урамда

                               Вариант №2

Был һүҙҙә ниндәй киҫәксә яҙырға кәрәк?

Атайым кисә эшкә бар…ны.

18. ма
19. мо
20. мә

Был һөйләмдә ниндәй алмаш яҙырға кәрәк?

     Уҡытыусы  … яңы дәреслек бирҙе.

21. миңә
22. мине
23. минән

Аҫтына һыҙылған һүҙ ниндәй килештә?

Мостай Кәрим Келәш ауылында тыуған.

24. эйәлек
25. төшөм
26. урын- ваҡыт

Ҡылымдың аҙағында ниндәй ялғау кәрәк?

Рәми Ғарипов бик күп шиғырҙар яҙ…  .

27. ҙы
28. ыр
29. ған

Был һүҙгә синоним һайлағыҙ.

Һылыу  ҡыҙҙар һыуға бара.

30. яҡшы
31. төҙ
32. гүзәл

Аҫтына һыҙылған һүҙгә ниндәй ялғау яҙыла?

Башҡортостан… баш ҡалаһы - Өфө.

33. ға
34. дан
35. дың

Вариант №3

Был һөйләмдә ниндәй һанды ҡуйырға кәрәк?

Апайым … синыфта уҡый.

36. 1
37. 13
38. 10

Был һөйләмдә ниндәй алмаш ҡуйырға еәрәк?

Ағайым … коньки шыуырға өйрәтте.

    - мине

    - һинән

    - уның

Был һөйләмдә ниндәй исем ҡуйыу дөрөҫ булыр?

Мин был … бик ҡыҙыҡһынып уҡыным.

39. телевизорҙы
40. киноны
41. китапты

Был һөйләмдә  ниндәй ҡылым ҡулланыр инең?

Әсәйем заводта аппаратсы булып …  .

42. йәшәй
43. ярата
44. эшләй

Был һөйләмде дөрөҫ тамамла.

Мин Яңы йылды яҡшы билдәләр менән …  .

45. ҡайтып киттем
46. алып килдем
47. ҡаршы алдым

Был һөйләмдә ниндәй теркәүес ҡулланыла?

Мин дуҫым … киноға барҙым.

48. һәм
49. менән
50. тик