гөмбә күзәнәгенең төзелеше.
план-конспект урока по биологии (6 класс) на тему

Укытучы фикере

Укучы фикере

                                                       Оештыру мизгеле

        Исәнмесез балалар.Утырыгыз.Үзегезнең өстәлегезгә күз төшерегез, сез дәрескә әзерме?

Укучыларның дәрестә катнашуы тикшерелә.

Укучылар укытучыны исәнләшеп каршы алалар,дәрескә әзерлекләрен тикшерәләр.

Дәрестә барыбызда.

                                                     Өй эшен тикшерү.

Бактериядә төзелешендә төш буламы?

Ни өчен?

Юк.

Чөнки ул прокариот күзәнәк.

                      Укучыларда бүгенге темага якын булган белемнәрен тикшерү.

Сез урманда йөрергә яратасызмы?

Урманда сез нинди үсемлекләр, агачлар күргәнегез бар?

Нинди гөмбәләр, үсемлекләр очратканыгыз бар?

Менә сезгә күзәнәк дигән сүз танышмы, йә кайсыгыз әйтә нәрсә ул?

Әйе

Чыршы, нарат агачын.

Лишайниклар, майлы гөмбә, каен гөмбәсе.

Күзәнәк ул бик кечкенә нәрсә, аны бары тик микроскоптан гына күреп була.

                                             Яңа тема өстендә эш              

Әйе бик дөрес.Ә хәзер әйдәгез менә монда күз салыйк.Гөмбә күзәнәгенең күзәнәк стенкасы бар, цитоплазмасында рибосомалар һәм митохондрияләр урнашкан.Гольджи аппараты начар үскән.Вакуолләрдә еш кына аксым бөртекләрен күрергә мөмкин.Нәселдәнлек күзәнәк төшендә бара.Күзәнәк тышчаларында органик матдә углевод- хитин була, запас продукт гликоген була. (2слайд)

Укучылар укытучыны тыңлый.

Гөмбәләрне барыгызда күргәнегез, җыйганыгыз бар?Эшләпәле гөмбәләрнең төзелешен кайсыгыз сөйләп китә?

Өйе бик дөрес .Тармакланган нечкә ак җепләрне- гифларны яки мицелийны күрергә мөмкин.(3 слайд)

Җир өсте өлешен без гөмбә дип атыйбыз, эшләпәдән төптән т ора.

Укучылар үсемлектәге кебек гөмбәдә фотосинтез күзәтеләме?

Дөрес.Туклануы буенча гөмбәләрне йә сапротрофларга, йә паразитларга кертәләр.

Сапротроф(Сапрофит) органик матдә белән туклана, туфракта яши, ә паразит тере организмнарда, хайванда алар исәбенә туклана.(4 слайд)

Юк чөнки алар гетеротрофлар.

Агач белән гөмбә арасында нинди бәйләнеш бар?

Әйе бик дөрес.Алар арасында тыгыз бәйләнеш симбиоз урнаша, гөмбәлек җепләре тамырны урап ала- хәтта микориза барлыкка китерә.

Гөмбә- агачтан органик матдәләрне ала, агач- гөмбәдән су һәм эрегән матдәләрне ала.(5 слайд)

Алар бер-берсенә файда китерәләр.

Укучылар гөмбәләр кайбер үсемлекләр кебек җенессез, җенси юл белән үрчиләр.

Җенессез үрчү:    споралар ярдәмендә

                             Вегетатив үрчү (бөреләнү)

                             2гә бүленү (чүпрә)

                            ( 6 слайд)

Гөмбә җыйганда эшләпәсенә игтибар иткәнегез бармы?

Молодцы   (7 слайд)

Эшләпәләренең аскы ягы җәймәләрдән ясалса- җәймәле, көпшәчекләрдән торса- көпшәле.

Балалар түбән төзелешле гөмбәләр турында ишеткәнегез бармы, кайда очрый?

Ә хәзер монда карагыз.Ак күгәрек спорадан үрчи.Гөмбәлек җепләре өскә күтәрелеп үсә, очлары киңәя, башча охшаган өлешләрдә споралар ясала, өлгергәч ярыла һәм сибелә. (8 слайд)

Ипи өстендә барлыкка килә- мукор дип атыйлар.

Туфракта азыкта пеницилл- яшел күгәрек гөмбә очрый.Пеницилл- гөмбәлекнең кайбер җепләренең очларындагы вак чукларда урнашкан һәм аны конидия дип атыйлар. Күпкүзәнәкле яшел гиф. (9 слайд)

Исеме җисеменә туры килә Нәрсә ясыйлар инде Кайда кулланалар?(10 слайд)

Күп кенә авыруларны дәвалауга дару өчен файдаланалар.

Чүпрә гөмбәсен ишеткәнегез бармы?

Әйе бик дөрес.Күз салыйк менә монда.

(11 слайд)

Беркүзәнәкле шар формасында.

Бергәләп слайдны карап дәфтәргә язып куялар.

Алар шикәргә бай туклыклы сыеклыкта яшиләр.Чүпрә шикәрне спиртка һәм углекислый газга тарката, энергия чүпрәнең тереклек эшчәнлеген тәэмин итә.(12 слайд)

Чүпрә бөреләнү юлы белән  яки икегә бүленеп үрчи.(13 слайд)

Чүпрәне кайда , ничек кулланалар.

(14 слайд)

Икмәк пешергәндә, сыра шәраб әзерләүдә, дару буларак.

Гөмбәләр арасында паразит гөмбәләрне күргәнегез, ишеткәнегез бармы һәм ниндиләр?

Кисәү- төрле иген культураларын зарарлый.

Арыш анасы- бөртекләре кара агулы мөгезләргә әвереләләр.

Агач- агач кабыгында барлыкка киләләр.

Кара черек- бәрәңге бүлбеләрендә, яш бәбәкләрдә, җимешләрендә барлыкка килә

Гомумән әйткәндә:үсемлек уңышын киметә, продуктны ашарга яраксыз итә.(15 слайд)

Агач гөмбәсе, фитофтора һ.б.

Паразит гөмбәләр туфракта, суда, торак йортларда, кеше хайван тәнендә тереклек итә.

Мәсәлән:аяк табанында, бармак араларында, тырнакта гөмбә авыруын китереп чыгаручы гөмбәчекләр билгеле, терлекчелеккә зыян китерә- тире авыруы тимрәү.(16 слайд)

Гөмбә җыйганда ашарга яраклы гөмбәләрне агулылардан аера белү мөһим.Иң куркынычлы агулы гөмбәләр:чебен гөмбәсе, ялган әтәч гөмбә, ялган баллы гөмбә.

                                  Үзләштергән белемнәрен тикшерү

 Ә хәзер әйдәгез тест чишәбез

1.Тармакланган нечкә җепләрне икенче төрле ничек дип атыйлар.

     А) гифларда торган гөмбәлек яки мицелий

      Б)чук тамыр

      В) үзәк тамыр.

2.Сапрофит гөмбәләр- кайда тереклек итәләр.

      А)туфракта

      Б) хайван организм

      В) үсемлек тамырында

3.Гөмбәләрнең үрчү төрен языгыз.

      А) Вегетатив, спора, икегә бүленү.

      Б) җенси үрчү

4 .Ак күгәрек гөмбәсен кайда очратырга мөмкин.

       А) Ипидә

       Б)промышленностьта

       В) хайванда

5.Нинди гөмбәдән антибиотик ясыйлар

     А) Пеницилл

     Б) агач гөмбәсе

     В) кара черек

Гифлардан торган гөмбәлек, яки мицелий.

Вегетатив, спора, икегә бүленү.

Ипидә

Пеницилл

                                                       Тест чишелешен тикшерү

Бер-берегезнең дәфтәрләрен алыштырышыгыз.

Ә хәзер укучылар компьютердан җавапларны тикшерик.

  Әгәр дә 1хата икән 5ле

                 2хата икән 4ле

                 3,4 хата икән 3ле

Балалар тикшерәләр һәм үзләренә билгеләр куела.

                                                             Дәресне йомгаклау

Балалар , Молодцы, бүгенге дәресне сез яхшы үзләштердегез.

Бүгенге дәрестә сез күп яңалыклар белән таныштыгыз, гөмбәнен төрле төрләрен карап , өйрәнеп үттек, кеше тормышында файдасы да, шул ук вакытта зыянын күреп үттегез.Үрчү системасы белән таныштыгыз.

Бүгенге дәрес өчен мин сезгә билгеләр куям........

Укучылар укытучыны тыңлый.

                                                              Өй эшен бирү

Өй эшен дневникларга язып куябыз:38-51 битләрне укырга, Үзегезнең тормыш тәҗрибәгездән мисаллар алып,”Кеше тормышында гөмбәләрнең роле” дигән темага чыгыш ясарга әзерләнегез.

Укучылар дневникка язып куялар.