Олимпиадные задания по якутскому языку
проект (3 класс) на тему

Тезис

«2-4 кылаастарга саха тылыгар олимпиада сорудахтара» дакылаат.

Игнатьева С.С., Ноговицына М.П., Шапошникова М.Г.

_______________________________________________________________

Т³р³³бµт тыл ыччат иитиллиитигэр улахан суолталаа±ын ту´унан биллиилээх педагогтар да, ученайдар да этиилэрэ, µ³рэтиилэрэ, ыйыылара киэ²ник биллэр.

Т³р³³бµт тылын кэрэхсиир, баай кэрэ айыл±атын билэргэ тала´ар о±о сайа±ас тыллаах- ³ст³³х ки´и буола иитиллэр. Сиэр- майгы µгэстэрин о±олорго и²эрии, т³р³³бµт тыл кµµ´µн, кэрэтин биллэриини, ³йд³тµµнµ кытта арахсыспат сибээстээх. Нуучча улуу педагога К.Д.Ушинскай т³р³³бµт тыл иитэр- µ³рэтэр µлэ±э ³²³т³ му²ура суо±ун бэлиэтиирэ. «Язык есть самая живая, самая обильная и прочная связь, соединяющая отжившие, живущие и будущие поколения народы в одно великое, историческое живое целое. Он не только выражает собою жизненность народа, но есть именно сама эта жизнь», диэн норуот сиэрин, µгэстэрин и²эрэргэ, онон о±ону сиэр- майгы ³ттµнэн иитиигэ т³р³³бµт тыл у´улуччу суолталаа±ын ту´унан эппитэ. Онтон биллиилээх педагог В.А.Сухомлинскай: «Язык- духовное богатство народа… Чем глубже человек познает тонкости родного языка, тем тоньше его восприимчивость к игре оттенков родного слова, тем больше подготовлен его ум к овладению языками других народов…», - диэн бэйэтин тылын билбэт ки´и атын омук тылын µ³рэтэригэр ыарахан буолуо±ун ту´унан суруйбута.

Саха тылын тыыннаах буолуута уонна салгыы сайдыыта маннык сµрµн боппуруостар бы´аарыллыыларыттан тутулуктаах:

1. µµнэр- µ³скµµр к³лµ³нэни сахалыы тыллаах гына иитииттэн уонна µ³рэтииттэн;
2. саха тылын туттуллар иитин улам кэ²этэн сайыннаран и´ииттэн;
3. саха тылын суругун тус сокуоннарын туту´ан к³²µллµк сайдыытын хааччыйыыттан;
4. саха литературнай тыл истииллэрин, терминнэрин кини т³рµт µгэстэригэр оло±уран сайдар нуормаларын олохтоо´унтан, тэрийииттэн.

¥лэ актуально´а.  ЮНЕСКО 2002 сыллаахха Аан дойдуга эстэр турукка тылларын аталаа´ыгар саха тыла эбии киирдэ. Маннык дьыл±а±а µктэнии чахчыта омук ыччатын 30% т³р³³бµт тылынан са²арбат буолла±ына к³рµллэр дииллэр. Оттон би´иэхэ ыччаппыт 40% сахалыы са²арбат эбит. Бу сµрµн т³рµ³тэ о±о тэрилтэтигэр уонна оскуола±а о±ону сахалыы иитиигэ, µ³рэтиигэ кэккэ ыарахаттар баалларыттан тахсар. Били²²и сайдыылаах кэм²э саха тылын µ³рэтиигэ, араас ³рµттээх сайыннарар сорудахтары- олимпиада сорудахтарын -утумнаахтык туттуу, о±о т³р³³бµт тылын дири²ник, чи²ник билэригэр т³´µµ кµµс буолар.

¥лэ сыала. 2- 4 кылаастарга саха тылыгар олимпиада сорудахтарын о²оруу.

Чинчийии объега. 2- 4 кылаастарга саха тылын µ³рэтии проце´ыгар олимпиада сорудахтарын туттуу.

Чинчийии предметэ. 2- 4 кылаастарга саха тылыгар олимпиада сорудахтара.

Саба±алаа´ын. Алын кылаас учуутала т³р³³бµт тыл уруоктарыгар олимпиада сорудахтарын утумнаахтык туттан о±олору дьарыктаан дири² билиини и²эриэн с³п.

¥лэ соруктара. 1. 1- 4 кылаастарга т³р³³бµт тылы µ³рэтии программатын, учебниктарын µ³рэтии, ырытыы.

2. Нууччалыы олимпиада сорудахтаах пособиелары, литератураны ырытыы.

3. 1-4 кылаастарга µ³рэх сылларынан сµрµн темалары чуолкайдаа´ын, бы´аарыы.

4. 2- 4 кылаастарга олимпиада сорудахтарын о²оруу.

¥лэ методологическай уонна теоретическай т³рµттэрэ. 1. Психологтар, педагогтар тема±а сы´ыаннаах µлэлэрэ.

2. «Саха Республикатын национальнай оскуолалары са²ардан сайыннарыы концепцията».

3. Нуучча тылын начальнай кылаастарыгар аналлаах методическай µлэлэр, олимпиада сорудахтаах пособиелар.

4. Саха тылыгар алын кылаастарга аналлаах дидактическай пособиелар.

Чинчийии ньымалара. А) ¥лэ тематыгар с³п тµбэ´иннэрэрн психолого – педагогическай литератураны µ³рэтии, ырытыы.

2. ¥³рэнээччилэргэ араас та´ымнаах сайыннарар олимпиада сорудахтарын толорторуу, апробациялаа´ын.

3. ¥³рэнээччилэр олимпиада±а кыттыыларын тµмµгµн ырытыы.

4. Кыра саастаах о±о эт- хаан, ³й- санаа ³ттµнэн уратытын учуоттаа´ын.

5. Кэтээн к³рµµ.

6. ¥лэ опытын тµмµµ.

¥лэ±э са²аны киллэрии. Саха тылыгар 2- 4 кылаастарга олимпиада сорудахтарын пособиетын о²оруу.

Олимпиада сорудахтара маннык принциптэринэн о²о´улуннулар.

- кыра саастаах о±о эт- хаан, ³й- санаа ³ттµнэн уратытытн учуоттаа´ын;

- учуутал учууталы кытта, учуутал µ³рэнээччини, µ³рэнээччи µ³рэнээччини кытта бодору´уута;

- µлэ µ³рэнээчччигэ тиийимтиэ, ³йд³нµмтµ³ буоларын учуоттаа´ын (доступность);

- µлэ научнай ³рµтэ;

- µлэ системата;

- теория оло±у кытта сибээ´э;

- сайдыы хаамыыта (от простого к сложному).

  ¥лэ практическай суолтата. Айымньылаахтык µлэлиир учууталлар, т³р³ппµттэр, µ³рэнээччилэр т³р³³бµт тылы µ³рэтиигэ бу µлэни ту´аныылара буолар.

Т³р³³бµт тыл уруоктарын уонна кылаас та´ынан µлэ±э сайыннарар сорудахтары туттуу соруктарынан салайтаран, ис хо´оонун, кээмэйин, к³рµ²нэрин бы´аараллар. Манна былааннаах, утумнаах µлэ ирдэнэр. Ол и´ин би´иги, µгµс сыллаах µлэбит опытыгар оло±уран, 2- 4 кылаастарга саха тылыгар олимпиада сорудахтарын о²ороммут, µлэбитигэр туттабыт.

Саха Республикатын µ³рэ±ин министерствота

МТ «Кэбээйи улуу´ун µ³рэ±ин салаата»

МYТ «Е.Е.Эверстов аатынан агроэкологическай хайысхалаах Кэбээйи орто оскуолата»

Кылаас хаьыата

                                 Толордулар: 2-а, 3-акылаас µ³рэнээччилэрэ

                                Салайааччылар: Кривошапкина Саргылана Семёновна,

Шапошникова Матрена Григорьевна,

Ноговицына Марина Петровна

                               Кэбээйи, 2017с.

Бырайыак информационнай картата.                                              

Бырайыак аата:«Кµнчээн» ха´ыат

Бырайыак автордара: 2-а, 3-а кылаас µ³рэнээччилэрэ

Салайааччы:          Кривошапкина Саргылана Семёновна

Шапошникова Матрена Григорьевна, Ноговицына Марина Петровна

Оскуола:Е.Е.Эверстов аатынан агроэкологическай хайысхалаах Кэбээйи орто оскуолата

Ыытыллар миэстэтэ:   Кэбээйи оскуолата, 2-а кылаас, 3-а

Ыытыллар бириэмэтэ: 2016-2019сыллар

Бырайыак са±аламмыт кµнэ-дьыла: 2016 сыл

Бырайыак тµмµктэнэр кµнэ-дьыла : 2019год

Бырайыак  автордарын аадырыстара: Саха Республиката, Кэбээйи улуу´а, Кэбээйи б³´µ³лэгэ, Терехов уул.12 номера, тел. 26653

Бырайыак ис хо´ооно:

         Ха´ыат диэн коллектив оло±ун сырдатар, сити´иини, µчµгэйи бэлиэтиир, итэ±э´и-бы´а±а´ы ыйар, сэмэлиир кµµс буолар. Ха´ыат ырытар, санааны этэр, тµмэр аналлаах. Общество±а араас ха´ыаттар бааллар. Улууска «Дабаан», республика±а «Саха сирэ», «Орто дойду сонуннара», «Кэскил» уо.д.а. Ону тэ²э ха´ыакка айар µлэ: хоьоон, кэпсээн, остуоруйа , оонньуулар баар буоллаллар.

Бырайыак   то±оостоо±о:   

         Кылааска  араас тэрээ´иннэр ыытыллаллар. Кылаас чаастара, куотала´ыылар, оонньуулар уо.д.а. Ону тэ²э сµрµн µлэбит µ³рэх буолар. Тэрээ´иннэр олус элбэхтэр. Холобура, биир нэдиэлэ±э соро±ор хас да мероприятие буолар. Би´иги «Кµнчээн» ха´ыатынан ол тэрээ´иннэр хайдах ыытыллыбыттарын ким кыттыбытын, хайдах кыттыбытын к³рд³р³рг³ кы´аллабыт. О±олор айар µлэлэрин сырдатабыт.

Бырайыак сыала:

Кылаас оло±ун сырдатар «Кµнчээн» ха´ыаты та´аарыы

Бырайыак соруктара:

• Ха´ыаты та´аарыыга µлэни аттарыы
•    Кылаас оло±ун ха´ыат н³²µ³ сырдатыы
•    Айар тэтэрээккэ µлэ.

Бырайыагы олоххо киллэрэр µлэлэр:

• Кылаас чаастарын учууталы кытта ыытыы,
• Айар тэтэрээккэ µлэ
• Ха´ыаты та´аарыы

 Кадрдарынан хааччыллыы

• 2-а, 3-а  кылаас µ³рэнээччилэрэ-22+20 о±о

• Кинилэр т³р³ппµттэрэ;
• Социальнай партнёрдар;
• Учуутал.

                                       ¥лэ былаана

Бырайыак сайдыыта:

Бастаан ха´ыат альбом илии´игэр о²о´уллар этэ.  Бэчээт уонна Ийэ тыл кµнµгэр анаан компьютерынан о²о´уллубута. Быйылгы сылтан хаьыаты рубрикаларынан таьаарар буоллубут. О5олорго компьютернай нэмиэт биэрэбит. О5олор бэйэлэрэ айан-тутан онороллор. Рубрикалара: «Биьиги кылааска», «Би интэриэьинэй», «Кылаас оло5уттан», «Айар муннук», «Оскуола5а», «Сонуннар», «Тускар туьан»…..    

Бырайыак сметата:

Кµµтµллэр тµмµктэр:

         Ха´ыат к³м³тµнэн µлэ±э-µ³рэххэ элбэ±и сити´иэххэ с³п. Дэлэ±э да СМИ -4-с былаас дэниллиэ дуо! Онтон би´иги айар µлэлэрбит ха´ыакка та²ыллан тахсаллара олус µчµгэй. Би´иги билэрбитинэн суруйааччылар, поэттар оскуола±а µ³рэнэ сылдьан эркин ха´ыатыгар айар µлэлэрин бэчээттэтэн айар-тутар талааннара сайдыбыт.

Бырайыак сайдар кэскилэ:

        Алын сµ´µ³х кылаастарга ха´ыат быраа´ынньыктарга эрэ тахсар. Би´иги маннык илии эбэтэр компьютер ха´ыата ситимин быспакка тахсыан ба±арабыт.