Шагаа байырлалынын сценарийи.

Эге школа

Тургускан башкы:  Дембирел Л.Э.

Кара-Хаак школазы. 2014 чыл.

"Шагаа-Чаа чылды уткууру".

Залда тыва аялга эдип турар.

Башкарыкчы: Экии, уруглар, чыглып келген аалчылар. Богун бистер кел чыдар шагаа байырлалын-_тыва чоннун Чаа чылын демдеглээр дээш чыглып келген бис. Бо байырлал чаа амыдыралдын эгези-дир. Бо байырлалды  хой-хой чоон чук чоннары демдеглээр. Шагаа-ай календары-биле Чаа чыл-дыр.

 Танцы "Аяк шайым" (уруглар кууседир)

   Ой, уруглар, конгажыгаш унун дыннап тур мен. Бисче бир кижи кел чыдар хевирлиг. (конга уну дынналыр. Дангына-тайга ээзи келир).

Башкарыкчы: Менди бе, ынар! Экии, Дангына, тайга ээзи! (тыва чанчыл-биле чолукшуур)

Дангына: Экии, уруглар, башкылар, чыылган аалчылар.Кел чыдар Шагаа-биле!

Башкарыкчы: Бистин-биле Шагаа уткуп келгенинерге ооруп тур бис. Уруглар, шулуктен чугаалаптар бис бе.

1. Тыва чонум чанчылдары

    Тывызыксыг аажок чараш.

    Шаандан тура чанчыл болган

    Шагаа деп бир байырлал бар.

2. Шагаа дээрге  тыва чоннун

   Чаагай сузук чанчылы-дыр

          Айнын чаазын хуннун эртенин

   Алгап йорээн байыры-дыр.

3. Эки чуве бээр турзун,

    Багай чуве ынай турзун.

    Эртип эрги чылдын

    Эртинезин хайырланар.                4. Оршээ Хайыракан!

                                                                     Чаа унген Хой чылда

Чараш чечек унер болзун.

Чаа-чалбак турбас болзун,

       Чараш, чаа уе келир болзун!

5. Ажы-чеми элбек болзу,

    Ажы-толу менди болзун,

    Агаар-бойдус арыг болзун,

    Арга-арыы шивээ болзун!

Дангына: Дыка-ла чараш шулуктединер. Шагаа хуннеринде уруглар ыры-оюннар ойнап турган. Силер кандыг ыры-оюн билир силер бе?

Оюн-ыры "Арбай-Хоор".

Дангына: Байырлалче аннарымны чалап алган мен. Канчап озалдап турарлары ол? Силер корбединер бе, уруглар?

Уруглар: Чок!

Башкарыкчы: Салгынчыгаштан айтырар бис бе, уруглар. Ол кайда-даа ужуп турар, ол билир боор.Салгынчыгаш-Хатчыгаш! Кайда сен? Ау!
Дангына: Уруглар, биске дузалажынар.Шупту салгынчыгашты кыйгыраалынар.

Салгынчыгаштын аялгазы эдер.

Салгынчыгаш: Экии, Дангына, экии. уруглар.Кандыг дуза херегил?

Дангына: Экии, Салгынчыгаш. Мээн аннарымны кордун бе?

Салгынчыгаш: О. тайга ээзи Дангына. Мен оларны кыйгырыптайн, олар мээн кыйгымны манап турарлар.

Дангына: Ындыг болза, дурген уш.Мээн аннарымны кыйгыр.

Салгынчыгаш: Дыннап тур мен. Ээ-э-эй-эге-гей! Анчыгаштар чыглынар, тайга ээзи кыйгырып тур.

Аннарны кыйгырып уне бээр. Маска кеткен анчыгаштар келгеш чыскаалыптар.

Дангына: Анчыгаштарым, чедип келгенинерге четтирдим. Уруглар болгаш аалчылар-биле таныжынар.

Куске: Куу оннуг шубалыг

            куске-дир мен, таныжынар..

            Бодум бичии болзумза-даа

            Кашпагай мен, угааныг мен.

Инек: Ак суттен ижинер-ле, уруглар.

Ааржы, саржаг, ореме,

Инек чылында столунарга ,

Элбек боору кузенчиг.

Пар: Пар чылда торуттунгеннер

         Эрес-дидим болур дээр.

Кодан: Кодан чылы кезээде

             Оорушку-маннайны

             Аас-кежик, чедиишкинни,

             Шуптувуска эккээр.

Улу: Танцы, ырга Улу ынак.

         Каткы-хог, оорушку.

Чылан: Чаагай чылды чылан эккээр.

               Чылдын соолу душкуурлуг боор.

               Аас дылдан, багай чандан

               Арай тыртым болза эки.

Аът: Арат кижи чуртталгазы

           Аът чокта хоржок болгай.

           Ажылчын кижи шак бо чылда

           Аажок эки чурттаар дээр-дир.

Хой:   Оорушкуну, чедиишкиннни

Бажындыва Хой чыл эккээр.

Ажылгыр бол, дыннангыр бол.

Ажыл-ишке Хой чыл ынак.

Мечи: Тывынгырлар Мечи чылда

            Хойу-биле торуттунер.

            Талантылыг уруг-дарыг,

            Мечи чылда байлак болур.

Дагаа: Дан хаяазын баштай кым уткуур ийик?

             Ынчанмайн канчаар, Дагаа болгай.

            Силерге мээн сумем:

         " Эрте турунар, олчалыг боор силер".

Ыт: Эрес, ээрги коданчы ыт эдин, малын кадарчызы.

Ыт чылында дужут-элбек

Ытка безин чудуре бээр.

Ыт-кижинин шынчы оннуу  дээр болгай.

Хаван: Хаван чылында торуттунгеннер.

             Кажанда-даа хорадаванар

             кыжыры бээр уруглар

             Хаванчыктар боттары-дыр.

Дангына: Эр-Хей, уруглар. Чылан чылы кок кадакты аът чылынга бээр.

 Башкарыкчы:  Чаа чыл-Шагаа-даа чоокшулап олур.

Шагаа таварыштыр ойнап, маргыжаалынар.

Моорейлер.

1. Тывызыктар.

2. Дурген чугаалар.

3. Улегер домактар.

4. Узун тыныш.

5. Кожамыктар.

Ыры "Шагаа"

Башкарыкчы: Чарлып болбас ыдыктыг, чанчылывыс кагбаал. Сагыызын дег камнаал, салгалдарга дамчыдаал.