Проект «Тыва национал оюн «Хуреш»
проект по зож (4 класс) на тему

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

Средняя общеобразовательная школа с.Кундустуг Каа-Хемского района РТ

Проект

«Тыва национал оюн «Хуреш»

Кылганы:

Кундустуг ортумак школазының

2 «б» класстың  өөреникчизи

Адыя Айдаш

Удуртукчу башкызы:

эге класстар башкызы

Серен-Доржу О.М.

Кундустуг – 2013г

Шинчилел ажылдың темазы

«Тыва национал оюн «Хүреш»

КИИРИЛДЕ КЕЗЭЭ

Бурун шагдан бээр тыва чоннуң сонуургал-биле ойнап чораан оюннарының бирээзи «Хүреш». Бичиимлен тура хурешти сонуургап. Байырлалдарга болуп эртер хуреш оююнарынга киришкеш шанналдыг черлерни ап турар мен.

Ажылдын онза-чугулазы. Бистиң Кундустуг суурда тыва улустуң национал оюну «Хүрештиң» сайзыравайн турар чылдагааны.

Ажылдың кол сорулгазы: «Хүрештиң» сайзыравайн турар чылдагааны чүдел?

Сорулганы чедип алырда кылыр ужурлуг айтырыглар:

1. Тыва национал оюн «Хүрештиң» суур иштинде сайзыралын көөр.
2. Уругларның хүрешке сонуургалын шинчилеп сайгарар.

Шинчилел ажылдың чугулазы: тыва национал оюн «Хүреш» таварыштыр өөреникчилерни күш-культурага кижизидери болгаш тыва чоннуң чаагай чаңчылдарын утпазынга чаңчыктырары.

Проблема: суурда «Хүреш» секциязы болбайн турарындан тыва чоннуң салгал дамчаан чараш оюнун уруглар сонуургавайн турар.

Гипотеза: бир эвес, хүрешти өөредир удуртукчу башкы турган болза, хүреш оюну сайзырап, уруглар ону сонуургап, база оларның аразындан суур, кожуун болгаш республика иштинге алдарлыг мөгелер үнүп кээри чадавас. 

Ажылдың методтары:

1. Кыска дыңнадыг.
2. Интервью.
3. Анкетирование.
4. Ажылдың ниити анализи.

Ажылдың тургузуу:

Киирилде кезээ

1. Кол кезээ
2. Шинчилел кезээ
3. Түңнел

КОЛ КЕЗЭЭ

1. Тыва национал оюннуң тывылган төөгүзү

Тыва национал оюн «Хүреш» - тываларның шаандагы ынак спортчу оюну. Базырыктардан тывылган эт-херекселдерден алгаш көөрге, б.э.ч. 3-4 вв. тывалар амгы хүреш оюнунуң дүрүмнери-биле ойнап чораан болуп турар. Ынчангаш, амгы үеде «Хүреш» оюну чоннуң, кандыг-даа өг-бүлениң, байыр-наадымнарының чарылбас кезээ болу берген. Чижээ, хүреш оюнун Май 1, Тиилелге хүнү, Шагаа азы Наадым дээн байырлалдарга ойнап турар.

2. Мөге кижиниң хеви

Мөге кижиниң кедер хевин «содак-шудак» деп адаар. Хөрек кезээнге кедер хевин эгин-содаа дээр, а бут кезээнге кедер хевин шудак дээр. Содак-шудакты быжыг торгу пөстен сырып тургаш даараар. Оон аңгыда мөге кижи тыва бөрт болгаш тыва идиктиг болур. Алдарлыг мөгелерниң аразында Аяс Монгуш, Начын Монгуш, Владимир Монгуш, Геннадий Монгуш, Алдын-оол Кууларны адап болур.

ШИНЧИЛЕЛ КЕЗЭЭ

1. Анкетирование (приложение 1)

Улуг улуска чоруткан анкетанын туннелинде ада-иелер, башкылар  шупту чаңгыс аай «Хүрешти» сонуургаар болгаш удуртукчу башкы кээри-биле чөпшээрежип турар.

Оореникчилерге чоруткан анкетаның түңнелинде: хой кезии футбол оюнун сонуургап турар. Хүрешти сонуургаар оореникчилерниң саны ортумак.  Бир эвес удуртукчу башкы турган болза, уруглар секцияже үргүлчү баарын шилип турар.

Анкетанын түңнелинде, ат-алдарлыг мөгелер аттарын адаары-биле Тываның КΥЧΥТЕН мөгези – Монгуш Аясты адап турар.

2. Суур чагырыкчызы Чалан-оол Алексей Хемерекович-биле интервью. (приложение 2 «Видеокоргузуг»»
3. Тыванын арзылан могези – Куулар Алдын-оол Содун-оолвич-биле ужуражылга.

Бистин кожуунада чурттап турар Тыванын арзылан могези – Куулар Алдын-оол Содун-оолович-биле ужураылганы кылган бис.

ТУННЕЛ СОС

Интервью болгаш ужуражылганын туннели-биле алырга:

1. Суурда хурешти ооредир удуртукчу башкы херек.
2. Спортчу херексел – маттар херек.
3. Суур чагырыкчызынын планы-биле алырга, ангы-ангы залдарлыг спорткомплекс тудары чугула.

Школачылар болгаш аныяктарнын харыылары-биле алырга, колдуунда хурешти сонуургаар, секция барыксаар болуп турар.

Ынчангаш ажылдын туннелинде, бо айтырыглар шиитпирлеттинмес болза, суурувустан, кожуунувустан могелер унмес.

Ажылдын гипотезазы куусетинмээнинден ажылды ам-даа чагырыкчынын планы чергелештир уламчылаар бис.