«Тоонто нютаг Алтаймни»
план-конспект урока (3 класс)

Хэшээлэй темэ: « «Тоонто нютаг Алтаймни»

 Хэшээлэй зорилго:

1. Хγгжөөлгын:

hурагшадай аман ба бэшэмэл хэлэлгэ хγгжөөлгын ажал  ябуулха, ухаан бодолыень гγйлгэхэ, хадуун абалга hайжаруулха.

Хγмγγжγγлгын:

Тоонто нютагаа хγндэлжэ, гамнажа, нютагаараа омогорхожо ябаха гэжэ ойлгуулха; өөрынь нютагта hонирхол татаха, эзэн болонот гэжэ ойлгуулха; хамтын ажалай дγршэл олгуулха, γхибγγдэй хоорондохи нγхэсэлэй, хани барисаанай, бэе бэедээ туhаламжын мэдэрэл, хγмγγжэл γргэдхэхэ.

Хэшээлэй ябаса

1. Эмхидхэлэй γе.

Сайн байна, hурагшад!Муноодэр хэшээлдэмнай  айлшад ерэнхэй. Мэндэшэлэе. hуугты.

Зай , ухибууд хэшээлээ эхилэе. Муноо таанар нэгэ буряад дуу шагнаад, юун тухай хэлэгдэнэб гэжэ хэлэжэ угэхэт. Зай, анхаралтай шагная.

Алтай тухай   дуу шагналга: Энэ   дуун соо юун тухай хэлэгдэнэб?

Ухибуудэй харюу.

Энэ дуу мэдэхэ  гут?

 «Жабхаланта Алтай нютаг» угэнь Г. Чимитовай хугж. А. Андреевай

 - γхибγγд, мγнөө хэшээлдээ бидэ юун  тухай хөөрэлдэхэмнайб гэжэ     hананат? ( Алтай нютаг)

Алтаймнай таанарта ямар бэ?

Алтай нютаг,  үшөө юун гэжэ хэлэжэ болохоб? ( тоонто нютаг)

Хγн бγхэн тγрэhэн эхэтэй, тоонто нютагтай, тγрэлхи хэлэтэй, тγрэл арадтай гээшэ ааб даа. Эдэ зγйлнγγдэй алинииншье хγнэй ажабайдалтай таhаршагγй зγбөөр холбоотой.

Энэ хэшээлнай «Тоонто нютаг Алтаймни» гэжэ нэрэтэй

Хэшээлэймнай эпиграф:

«Жэгтэй hайхан Алтай нютаг

Энэ хадаа түрэhэн нютагни

Энэ хадаа эхэ оромни

Эндэhээ минии уг гарбал»    

    Тоонто нютаг… . юун гэжэ ойлгонобта?

Ухибуудэй харюу.

 (Зүб. Бэрхэт. Баhал  Минии hанахада,өөрынгөө нютагта  ерэхэдээ хүн бүхэн сэдьхэлээ тэгшэржэ, hанаагаа амардаг.) аятай болодог досоонь.

Б:  Тγрэл орон соо хγн бγхэн өөрын тоонто нютагтай. Тоонто нютаг. Малая родина. Тоонто гээшэмнай хаана хγн тγрөөб, томо болооб, хγнэй тγрэhэн газар болоно. Танай тоонто нютаг, тγрэhэн, ехэ болоhон газартнай Алтай нютаг болоно. Тоонто нютаг тухай хоорэлдэхэдэ,  хун бухэндэ дутэ гээшэ.

Зай, ухибууд!  Тоонто нютаг тухай дуунууд, шулэгууд, оньhоншье угэнууд бии.

Таанар ухибууд, Тоонто нютаг  тухай  юу   мэдэхэбта?

(Л. Соёла Х. Намсараевай «Манай нютаг»,

  «Эхэ нютаг» Б. Батоев,

 Г. Баясхалан  Витя абгайн шүлэг хөөрэхэ)  

Баясхалан баабайнгаа зохеоhон шулэг хоорэжэ угэбэ гээшэ. Баабайнь Алтай нютаг соогоо мэдээжэ, бэлигтэй хун Виталий Цырендоржиевич Цыбиков гээшэ. Таниха гут?

Турэhэн нютаг тухайгаа шулэгуудыешь шагнабабди.

Ушоо хэн юу мэдэхэб? (Оньhон угэ)

Оньhон угэнуудые хэлэнэ.

1. Түрэл орон –    

   Түрэhэн эхэ.

2. θөрын дайда урин,

     Хүнэй дайда хүйтэн.

3. Нютагай шорой  - алтан

4.Түрэhэн hайхан  нютагhаа

   Төөрихэ хэрэгг

5.Түриhэн дайда - түрэhэн эхэ

Хариин дайда – хойто эхэ.

Зай, ушоо хэлэхэ хун байна гу?( дуу)

Тоонто нютаг.  А Андреевай зохеоhон 1 куплет Алена Ц.

Бэрхэнуудта! Ухибууд.

«Өөрын hайхан дайдые орхихо хэрэггүй, түрэhэн hайхан нютагhаа төөрихэ хэрэггүй» гэжэ эртэ урда сагhаа хойшо угсаата буряад араднай дэмы хэлсэдэггүй байгаа . Үнэхөөрөөшье зүб!  Тоонто нютаг тухайгаа ямар олон дуу, шулэгудые, оньпон угэнуудые мэдэнэбта.

Манай тоонто нютаг Алтай нютаг болоно.

-Хаанаhаа Алтай нютаг  бии болоо юм? Мэдэхэ гут?

( Соёла хөөрэхэ)

Тоонтомнай  хэды hайхан бэ!

Дуулим ногоон талатай, үдхэн ой тайгаар баян, буурал баабайн заяатай, амгалан урдадаг Сухэ  голой эрьедэ, Хугтэй хаанай  хормой доро, ехэ  газар эзэлэн, манай тоонто – Алтай  нютагнай  мүндэлhэн.

Манай  нютаг суута хунуудээр баян:  ажалша, малша, дууша, габьяата багшанар, артистнар.

Таанар нютагайнгаа суута хунуудые мэдэхэ гут?

 Тэдэн соонь Суута hаалишад:

  Мидыгма Раднаевна Найданова   - Ленинэй орденто кавалер ба үшөөшье олон орден медальнуудтай,   басаганиинь   Тоонто нютагаймнай алдар суутай хүнэй нэгэн –  Чагдурова Лидия Доржиевна. «РСФСР – эй хүдөө ажахын габьяата ажалшан», минии хадам эжы болоно,  Эрдынеева Зоя Гармаевна суута хонишон, Цыремпил Жадамбаевич –суута  малшан., Д. Г.  Занданов  Россиин ба Буряад республикын габьята артист, С.О Лузанова россин федерациин габьята багша, С. О. Цыбиков ……….. гэхэ мэтэ..

Муноодэр  хэшээлдэмнай  буряад республикын габьята худэлмэришэн, «Уряал» арадай ансамблиин хутэлбэрилэгшэ Р.П. Дараева айлшаар  ерэбэ. Арадай дуун «Ургэн сухын хойморто» бэлэглэхэнь.

Баян даа нютагнай суута хунуудээрээ!

 Алтай  нютагыемнай  тойроод олон хада ууланууд  харагдадаг. Манай нютагаархид тэдэнээ хододоо тахижа байдаг юм.

-Ямар тахидаг обоонуудые мэдэхэбта?

 Жэшээлбэл, «Хугтэй хаан», «Шулуун маани», «Ундэрэй обоо», «Очир Ваани», «Шаазгайн овоо» г.м.

 Эдэ болбол манай нютагай эгээ томо обоонууд, үргэлэй газарнууд юм. Минии hанахада, эдэ газарнуудта ерэхэдээ хүн бүхэн сэдьхэлээ тэгшэржэ, hанаагаа амардаг.

Бүмбэрсэг дэлхэй дээрэ түрэхэдөө хүн хадаа үлзы буянтай үлгы нютагтай юм. Алтай  нютагнай   юунhээшье үнэтэй, сэнтэй. Таанад өөрынгөө нютагайнгаа эзэд болоно гээшэд,  тиимэhээ хаанашье ябаа хадаа,  үлгы нютагаа зүрхэ сэдьхэлдээ дүтэ абажа, тоонтоёо гамнажа, хγндэлжэ, нютагаараа омогорхожо ябаха ёhотойт.

Шүлэг Вика,  Алена, Илья