Авторская рабочая программа «Арадай аман зохёолой абдарhаа»
рабочая программа на тему

№

Темэ

Саг

Зорилго

1 четверть

8ч.

1.

Hайн гэжэ юун бэ?

Муу гэжэ юун бэ?

Буян.

Нүгэл.

Бэеын 3 нүгэл.

Хэлэнэй 4 нүгэл.

Сэдьхэлэй 3 нүгэл.

2ч.

Буян нүгэл тухай ойлгосо абаха.

Амитаниие алахагүй, хулгай хэхэгүй, hальхай ябадал гаргахагүй.
Худалаар хэлэхэ, харааха, хобзөөхэ, хоротой үгэхэлэхэ, хооhоор хэлэеэ булюудэхэ.

Атаархаха, мууhанаха, хомхойрхохо

2.

Ёhо заншал.

2ч.

Ёhо заншал тухай арад зоной хэлэhэн сэсэн hургаалнууд.Удхыень тайлбарилан ойлгуулха.

3.

Буряад нааданууд.

2ч.

Буряад арад зон урдан даамалажалтай ябаа бшуу. Тиимэhээ олон хинааданиинь малтай, үгышье hаа агнууритай, ан арьяатантай, байгаалиин үзэгдэлнүүдтэй холбоотойhэн. Хониной шагай суглуулха ехэ хүндэтэйхэрэг байгаа.

3.

Дуунууд.

2ч.

Буряад арадай дуунуудтай танилсуулха.

2 четверть

6ч.

1.

Гэрбулэ.

5ч.

Түрэл гаралайнгаа нэрэнүүдтэй танилсаха.Уг гарбалтайнь танилсуулха (2-3 уе).
Аба эжыдээ дуратай, аха хүнүүдые хүндэлхэ, мэндэшэлхэ гэжэ hургаха,

2.

Дуунууд.

1ч.

Дуунуудтай танилсалга.

3 четверть

9ч.

1.

Газаахи байра байдалтай танилсуулха.

2ч.

Байшангэр, ехэгэр, бага гэр, зуhалан, амбар, малай байра, хото хорёо.

2.

Табан хушуу мал.

3ч.

Морин, үхэр, хонин, ямаан, тэмээн.

Ямар туhа хүргэдэг бэ? Оньhон үгэнүүд, таабаринууд.

3.

Эдеэ хоолой нэрэ.

3ч.

Арад бүхэн хүн дэмүүшэ зантай. Буряад зон айлшаниие саган эдеэгээр, мяхан табагаар хүндэлдэг гэжэ ойлгуулха.

4.

Сагаа hарын hайндэр!

1ч.

Сагаан hарын ёhо заншалтай танилсуулха.

4 четверть.

7ч.

1.

Түрэhэн нютаг.

3ч.

Нютагай нэрэ. Үйлсэнүүдэй нэрэнүүд (юундэ тиимэ нэрэтэйб?)

Экскурсии – hургуулиин музейдэ, почтодо, магазинда.

2.

Оньhон үгэнүүд.

1ч.

Оньhон үгэнүүдтэй танилсуулха.

3.

Ой тайгын баялиг.

2ч.

Ой тайгын баялигтай танилсуулха.

(Амитад, жэмэсүүдг.м.).

4.

Дуунууд.

1ч.

Мал ажалтай буряад зон өөhэдынгөө үдхэдэг гэрэй амитад тухай олон дуунуудые зохёоhон юм. Жэшээнь: Хониной хурьгаяа ооголходо, иигэжэ дууладаг байгаа:

Хадын саhан хайланалдаа,

Хахинаг hайрамурданал даа,

Хайлгана шубуун ерэбэл даа,

Хабарай хара hалхинда

Хажуудашни юуншни хэбтэнэб даа.

Тээгэ! Тээгэ! Тээгэ!

Морин эрдэни тухай дуун.

Соло дуудалга. (Мориной hамбайдахадагуяад, гоёор соло дуудаха.Тиихэдэнь морин уярдаг, ойлгодог).

№

Темэ

Саг

1 четверть.

8ч.

1.

Буян нүгэл тухай ойлгосо үргэлжэлүүлхэ.

2ч.

«Саран хүхын туужа» - уншаха.

Аргагүй ехэ нүгэлхээд, хүхы болоод, гомдоно).

2.

Арадай урданай ба мунөөнэй hургаалнууд.

2ч.

Монгол угсаата арад зондо мэдээжэ эрдэмтэ-лама Хайбзуун Гальшиевай «Сэсэн ухаанай толи» гэhэн поэмэ-зохёолhоо.

3.

Буряаднааданууд.

1ч.

4.

hургаалтайонтохонууд.

2ч.

5.

Дуунууд.

1ч.

Дуун «Сагаалган» танилсуулха.

2 четверть

1.

Буряадугалзануудайтайлбари.

2ч.

2.

Буряадхубсаhан.

1ч.

3.

Буряадбабэшэшьеарадайнааданууд.

1ч.

4.

Дуунууд.

1ч.

5.

Оньhон үгэнүүд ба сэсэн hургаалнууд.

1ч.

3 четверть.

9ч.

1.

Саарhан шубуун зохёол» - эртэ урдымнай оюун бэлигэй дээжэhээ.

2ч.

2.

Сагаалган – сагаан здеэнэйнайр.

1ч.

Сагаан эдеэтэй танилсуулха.

3.

Сагаалганаймагтаал.

1ч.

4.

Табан хушуу мал.

2ч.

Малайилгаа, зүhэтухайойлгосоүргэдхэхэ.

5.

Ц. Номтоев «Магтаал».

2ч.

Багшаяа, эхээсэгэеэ магтажа магтаал уншахадаа, хүүгэдэй сэдьхэлдэ ямар hайхан баяр түрэдэг байгаа гээшэб? Эхэ эсэгын олгуулhон боди сэдьхэл хүүгэдэй наhан соо мартагдахагүй.

6.

Буряад арадай нааданууд.

1ч.

4 четверть.

7ч.

1.

Угай hургаалнууд.

2ч.

«Оюун түлхюур».

2.

Оньhон үгэнүүд, таабаринууд.

1ч.

3.

Нааданууд.

2ч.

Эрэ хүнэй 3 наадан:

1. Барилдаан

2. Урилдаан

3. hур харбалга (нютагай материал)

4.

Дуунууд.

2ч.

«Үхибүүдэй сагаалган» гэжэ дуутай танилсуулха.

№

Темэ

Саг

1 четверть

8ч.

1.

Угудамаа мэдэгты.

3ч.

Уг гарбал тухай темэ үргэлжэлүүлхэ.

2.

Арадай сэсэн hургаалнууд, оньhон үгэнүүд.

2ч.

Арадай сэсэн hургаалнууд, оньhон үгэнүүд. Тэдэнэй удхашанар.

3.

Дуунууд. Нааданууд.

2ч.

4.

Байгаалида зүбөөр хандалга.

1ч

Экологи тухай ойлгосо үргэлжэлүүлхэ.

2 четверть.

1.

Табан хушуу мал.

3ч.

Табан хушуу мал тухай ойлгосо үргэлжэлүүлхэ

Адуун hүрэг –

Үхэр hүрэг –

Хонин hүрэг-

Ямаан hүрэг –

Тэмээн hүрэг –

Литература: Ц.Б.Будаев «Шэдитэ үгэнүүд», «Табан хушуу мал».

2.

Эдеэ хоолой нэрэ (үргэлжэлүүлхэ).

2ч.

3.

Бууралhаа угэ дуулаха.

1ч.

Нютагай үндэр наhатантай уулзалга.

3 четверть.

1.

Сагаалганай hайндэр.

2ч.

Сагаалганай hайндэртэ зорюулан Ц.Ж.Жимбиевэй «12 жэл» гэжэ арадай аман үгөөр зохёоhон зүжэг.

2.

Арадай сэсэн hургаалнууд.

1ч.

3.

Эхэ-геройнууд.

2ч.

Эхэ-геройнууд тухай материал суглуулха, hайндэр үнгэргэхэ.

4.

Экскурси.

1ч.

Музей. “Эхэ-геройнууд» гэhэн таhагта.

5.

Нааданууд. Дуунууд.

1ч.

4 четверть.

1.

Нютагай домогууд.

2ч.

Ц-Д.Чимитовэй суглуулhан аман зохёолhоо.

2.

« Ама бардам – аласалдан»-hургаал боломоор ушарнууд.

3ч.

Ц-Д.Чимитовэй суглуулбариhаа багахан рассказууд.

3.

Буряад арадай эдеэнэй дээжэhээ.

2ч.

№

Темэ

Саг

1 четверть.

8ч.

1.

Нютагайнгаа тойроод байhан хада уулануудай нэрэнүүдтэй танилсаха.

3ч.

Аба эжынгээ тахиhаар, hүзэглэhөөр ябаhан хадауулан уудайнгаа эзэд сабдагуудта хүндэтэйгөөр хандаха, аха зониие хүндэлжэ, арадайнгаа ёhо заншал сахижа ябаха гэжэ hургаха. Аршаан залажа сэржэм үргэхэ. Үглөөнэй hайхан сайгаар сэржэмүргэхэ.

2.

Обоо тахих ёhо заншал.

2ч.

Нютагайүндэр наhатанай хөөрөөнhөө.

3.

«Саарhан шубуун зохёол» Эртэ урдымнай оюун бэлигэй дээжэhээ.

2ч.

Эртэ урда сагта ноён хутагта Рабжын зохёоhон саарhан шубуун зохёол. Ушарынь саарhан дээрэ бэшэhэн hургаал ниидэhэн шубуун даладли олон хүн зондо харагдан уншагдаха болтогой).

4.

Буряад арадай нааданууд.

1ч.

2 четверть.

6ч.

1.

Дуунууд.

1ч.

Урданай ёохорой дуунуудтай танилсуулха.

2.

Гэр бүлэ тухай ойлгосо үргэлжэлүүлхэ.

1ч.

3.

Уг гарбал тоололго. (7 үе хүрэтэр)

1ч.

Анхандаа ехэл уг гарбал харадаг бурхан шажантай, уг гарбалhайнтай зон гэжэ бэе бэеэ сэгнэдэг, тиихэдээл зон эбтэй жаргалтай байгаал ха юмдаа.

4.

Үреэл юрөөл гэhэн хоёр үгэ зүбойлгуулха.

1ч.

Үреэл – хүндэ hайн hайханиие хүсэжэ, баярай тэмдэг болоно.

Юрөөл – нүгшэhэн зоной хойноhоо буян хэлгэ, юрөөл абахаг эхэ юм.

5.

Нааданууд.

1ч.

3 четверть.

9ч.

1.

Сагаалганай hайндэр бэлдэлгэ.

2ч.

Ёhо заншалыень, удха шанарыень хадуун абаха.

2.

Санагын дасан тухай мэдэсэ угэхэ.

2ч.

Экскурси.  Санагын дасан.

3.

Санагын дасанай магтаал сээжэлдэхэ.

1ч.

4.

«Дэгэл захатай, хүнахатай»- гэжэ ёhо заншалаар хэшээлнүүд.

2ч.

5.

Буряад зоной зэрзэмсэгүүд.

2ч.

Дарханай, адуушанай, үнеэшэнэй…

Арhа элдэхэдэ хэрэглэгдэдэг зэмсэгүүд.

4 четверть.

7ч.

1.

Буряа дарад зоной амhарта.

2ч.

2.

Хубсаhан.

3ч.

Буряад эхэнэрэй хубсаhа хунар, гоёолто, зүүдхэл. Буряад эхэнэрэй хубсаhан эрэшүүлэй хидэ орохо дооолон янзаар, гоё hайханаар оёгдодог байгаа. Эхэнэр хүнэй хубсаhаниинь элдэб зүйлэй гоёлто, угалзануудаар шэмэглэгдэдэг бэлэй.

Литература: Ц.Б.Будаев «Шэдитэүгэнүүд» стр.36.

3.

Буряад нааданууд ба ондоошье арадай наадан.

1ч.

4.

Дуунууд.

1ч.

Мүнөөнэй ёохорой дуунуудтай танилсуулха.