Рабочая программа по предмету "Тувинская литература"
рабочая программа (2 класс)

Эге школаның 2-ги клазынга «Литературлуг номчулга» эртеминиң   ажылчын  программазы

Тайылбыр бижик

       2-ги класстыӊ Литературлуг номчулга эртеминге тургускан календарьлыг план Тыва Республиканын ниити  болгаш   профессионал ѳѳредилге яамызынын чанында  ѳѳредилге-методиктиг  чѳвүлелдиң  бадылааны-биле,  Э.Д. Ондарнын   1-4 класстарга  тургусканы  эге школанын  номчулга  программазынга (Кызыл-1998 чыл)  даянып  тургустунган.

        Эге школага чечен чогаал номчулгазыныӊ курузу уругларны чечен чогаал оранынче углап, сѳстүӊ уран чурумалдыг овур-хевирин дамчыштыр чогаалдыӊ (сѳзүглелдиӊ) долу болгаш делгем утка-шынарлыын хѳй талазындан угаап билип алырынга дузалаар. Чечен чогаал номчулгазы сѳстүӊ чогаадыкчы уран-мергенин билиндирип, чогаалдар номчуурунга уругларныӊ сонуургалын оттурар.

Эге школаныӊ 2-ги клазынга литературлуг номчулга курузунуӊ утказы Любовь Салчаковна Кара-оолдун тургускан «литературлуг номчулга» номунуӊ,  Е.Т.Танованыӊ 2-ги класска «Класстан дашкаар номчулганыӊ» дузазы-биле болгаш үстүнде айыттынган «1-4 класстарга тыва дыл болгаш номчулга программазыныӊ» аайы-биле илереттинер болгаш боттаныр. Номчулга номнарында кирген чогаалдарны шын сайгарып, ооӊ утказын ѳѳреникчилерге шын, чедир билиндирерде, методиктиг аргаларны башкыныӊ тодаргай шилип алыры чугула. Чогаал сайгарылгазыныӊ үезинде сѳзүглелдиӊ чүгле сюжедин, ында кирген барымдаалыг дыӊнадыгларны чугула кѳѳр, чаӊгыс талалаар чорукту база ону дамчыштыр илерээн билиглер-биле кызыгаарлаттынарын болдурбас. Амгы методиканыӊ кол негелдези эгелеп чоруур номчукчунуӊ кичээнгейин чечен чогаалдыӊ эстетиктиг бүдүжү, ында тургустунган мораль-этиктиг болуушкуннар; чогаалчыныӊ долгандыр турар хүрээлелге хамаарылгазы, кѳрүш-туружу ону дүвүредип чоруур үнелелдиг угланыышкыннар, чаӊчыл- сѳзүглелдер айтырыглары база чогаал сайгарылгазынга хамаарышкан ѳске-даа айтырыглар хаара туткан турар ужурлуг.

Эге школага чечен чогаал номчулгазыныӊ программазы чечен-эстетиктиг болгаш литература шинчилелдиг принциптерге үндезилеттингеш «литературлуг номчулга» номунуӊ тургузуун болгаш утказын тодарадыр. Оон аӊгыда программа уругларныӊ номчулгага хамаарышкан билииниӊ деӊнелин, номчулганыӊ сорулгазын, ѳѳренириниӊ чамдык аргаларын айтып турар.

Бирги  улдунда- 8 шак

Ийиги улдунда-  8 шак

үшкү улдунда-    10 шак

Дѳрткү улдунда- 8 шак

Программа дааазында темалар аайы-биле шактарга хувааттынган:

- Бистиӊ тѳрээн чуртувус (4 шак).

-Школа, сагылга-чурум болгаш ѳг-бүле (4 шак).

-Чылдыӊ үелери (4 шак).

- Бойдусту камгалаары- Тѳрээн чуртун камгалаары (4 шак).

- Кадыкшыл дугайында сагыш салыышкын. Арыг-шевер (4 шак).

- Тыва чоннуӊ чаагай чаӊчылдары (4 шак).

- Байырлалдар болгаш тураскаалдыг хүннер (2 шак).

- Улустуӊ аас чогаалы 4 шак).

- Чыл дургузунда ѳренген чүүлүн катаптаары (4 шак).

Номчулгага болгаш чугаа сайзырадылгазынга ѳѳреникчилерниӊ кол билиглери,        мергежилдери болгаш чаӊчылдары.

        2-ги классты доозуп тургаш, ѳѳреникчилер дараазында    чүүлдерни шиӊгээдип алган турар.

        Номчулганыӊ чаӊчылдары:

        Бирги чартык чылда 2-3 слогтардан тургустунган нарын эвес сѳстерни бүдүнү-биле адап, 3-4 слогтарлыг элээн нарын хире сѳстерни слогтарга чарбышаан, шын, медерелдиг номчуп билир; домакка сѳстерни бот- боттарындан адырбайн, утка талазы-биле аразында тудуш холбаалыг кылдыр номчуур; номчулганыӊ темпизи чоорту дүргедеп, таныш эвес сѳзүглелди номчуурунуӊ дүргени минутада 35-45 хире сѳс.

        Ийиги чартык чылда утка талазы-биле билдингир сѳстерни болгаш домактарны шын, аянныг, медерелдиг, илдик чокка, тода дыӊналдыр номчуп шыдаптар; сѳзүглелде чугула утка илередир сѳстү үн-биле (үннү бедидип азы чавызадып тургаш) ылгап билир; таныш эвес сѳзүглелди номчуурунуӊ дүргени 1 минутада 55-60 хире сѳс. Медээ, айтырыг, кыйгырыг демдектерин барымдаалап, домактарныӊ аянын үн-биле дамчыдып билир. Аянныг номчуурунга белеткенир талазы-биле бот-онаалганы башкыдан алгаш, улуг эвес сѳзүглелди иштинде номчуп билир.

     Сѳзүглел-биле ажыл. Номчаан чүүлүнге хамаарыштыр айтырыгларга харыы берип, утказын чугаалап, кол бодалды илередип билир. Чогаалдыӊ киржикчилериниӊ кылып турар чүүлдерин үнелеп, чылдагаанын тайылбырлап шыдаптар. Сѳзүглелди боттарыныӊ сѳстери-биле катаптап чугаалаары. Номда бердинген айтырыглар болгаш онаалгаларны номчаан чүүлүнге хамаарыштыр ажыглап билири: номчаан сѳзүглелдиӊ адын номнуӊ допчузундан тып шыдаары. Башкыныӊ дузазы-биле кезектерге чарып каан сѳзүглелдерге аттар тывар. Абзацтарны барымдаалап тургаш сѳзүглелдиӊ утказын шын тургузарынга баштайгы чаӊчылдарны алыр. Шүлүктү аянныг номчуп, доктаадып, тоолдарны ыдып билир.

2-ги класстыӊ  ѳѳреникчилериниӊ тыва дылда программаны билип алганыныӊ планнаттынган түӊнелдери.

Мѳзү-шынарында, аажы-чанында (личностуг) хевирлеттинген турар    билиглери:

-Тѳрээн дылывыс харылзажырыныӊ база мээ–медереливистиӊ шынарын кѳргүзериниӊ кол чепсээ;

  -  Тѳрээн дыл национал культуравыстыӊ кол болуушкуну;

   -Сагыш-сеткилди,бодалдарны илередиринге дылдыӊ бай-байлаан, уран-чечен  аргаларын  чѳптүг ажыглап билири.;

 -  Тѳрээн дылын улаштыр ѳѳрениринге сонуургалын оттурары;

 - Аас болгаш бижимел чугаага дылдыӊ уран-чечен аргаларын чедимчелиг ажыглап билири.

-Тѳрээн дылын сайзырадырынга. ону кадагалап арттырарынга ѳѳреникчиниӊ  бот киржилгези;

 - Аас чугаага дылдыӊ уран-чечен аргаларын эстетиктиг талазынче угландырары.

2-ги класстыӊ  ѳѳреникчилериниӊ  (личностуг) хевирлеттинген  турар  ужурлуг  мѳзү -шынары:

- долгандыр турар бойдуска хумагалыг, камныг, ынак болуру;

- езу-чурумга  чагырткан, ужур-дүрүмнү сагып билир  кижизиг мѳзү – шынарлыг бооп  хевирлеттинген  турар;

2-ги  класстыӊ   ѳѳреникчилериниӊ  билииниӊ  предметтиг хевирлеттинген турары:

-Ыыткыр, сымыранып, иштинде сѳзүглелди  бодунуӊ билип алыр шаа-биле  дүрген номчууру.

-Сѳзүглелди хевирлерин литературлуг негелделерге дүүштүр  ( шын адалга, бижик демдектерин, логиктиг ударениени  сагып ) номчууру.

-Сѳзүглелдиӊ адынга болгаш бердинген чуруктарынга даянып, ооӊ утказын  баш удур  даап бодаары.

-Номчаан чүлүнүӊ  кол сѳстеринге даянып, утказын  бодунуӊ сѳзү-биле дамчыдып билири.

-Болуушкуннарныӊ болуп турар аайы-биле дес-дараалашкаан сагып чугаалаары.

-Сѳзүглелди кезектерге утказыныӊ аайы-биле чарып, башкыныӊ дузазы-биле бѳдүүн болгаш нарын план тургузуп, кезек бүрүзүнге база бүдүн сѳзүглелге  хамаарышкан айтырыгларны тургузуп билири.

- Номчаан чүүлүн долузу-биле, кысказы-биле, шилилгелиг, диалогтарны медээ домактары-биле солуп, чүвелерниӊ овур-хевирин деӊнеп, чугаалап билири.

-Номчуур номунуӊ  титулдуг арынын, аннотациязын, эге база түнел  сѳзүнге даяныры.

-Хереглээн номун алфавиттиг каталогтан тып, библиотекада бар номнарны ажыглап ѳѳренири.

-Справочниктер, энциклопедиялар, уругларга хамаарышкан журналдарны ажыглап билири база кыска аннотацияларны сүмелээн номнарга тургузары.

- Номчаан материалында кол  маадырларныӊ мѳзү-шынарларын  кижиниӊ алдынар ужурлуг  дүрүмнери-биле деӊнээри.

2-ги  класстыӊ   ѳѳреникчилериниӊ      предметтиг хевирлеттинген  турар  ужурлуг  билиглери:

 -Номчаан чүүлүнге хамаарыштыр бодунуӊ бодалдарын илередип билири, ону аас болгаш бижимел-биле дамчыдып билири.

   -Сѳзүглелдиӊ эстетиктиг болгаш мѳзү-шынарга хамаарыштыр үнелиг талаларын   бодунуӊ билип турар аайы-биле  илередип билири.

Чугаа чорудулгазы  болгаш  медээлер-биле  ажыл (метапредметтиг).

2-ги  класстыӊ   ѳѳреникчилериниӊ      чугаа чорудулгазыныӊ болгаш медээлер-биле ажылдаарыныӊ (метапредметтиг)  хевирлеттинген турары:

- утка болгаш дыл-домаанын талазы-биле чедингир сѳзүглелди үн доктаашкыны, интонация болгаш номчулганын дүргенин барымдаалап шын, медерелдиг, аянныг номчууру;

- таныш эвес сѳзүглелди номчуурунун дургени 1 минутада  55-60 хире сѳс;

- чогаалдын адынга болгаш аӊаа хамаарыштыр  чураан чуруктарга даянып алгаш, чогаалдын кол утказын тодарадып билири;

- чогаалдын темазынга, кол утказынга, идеязынга хамаарышкан монологтарны (үзундүлерни, абзацтарны) дыӊналдыр номчууру, доктаадып алыры;

а) Хүн  бүрүде  кылыр ажылдар (регулятивтиг).

ѳѳреникчилерге хевирлеттинген турары:

- ѳѳренип турар эртеминиӊ  тема, бѳлүк аайы-биле кол сорулгаларын,утказын  угаап билири;

- башкынын удуртулгазы-биле бердинген даалгаларны күүседип ѳѳренири;

-бот хыналданы, удур-дедир хыналданы болгаш бодунуӊ, эштериниӊ ажылын үнелеп билиринге ѳѳренири;

- бодунун кылыр ужурлуг ажылын планап билири; салып алган сорулгаларын езугаар  ажылын  кылып билири;

ѳѳреникчилерге хевирлеттинери:

- башкы-биле демниг ажылдажыышкын уезинде чечен чогаалды ооренип шингээдип алырда чаа-чаа сорулгаларны салып билири;

- кылып турар ажылдарын ажыл уезинде болгаш ажыл соонда шын азы шын эвес  кылып турарын боду сайгарып, шинчилеп билири;

-  номчулга талазы –биле  бодунун ажылын планнап билири.

б) 2-ги  класстыӊ   ѳѳреникчилериниӊ  эртемге сонуургалын ханылыдыры-биле  чоруттунган ажылдарныӊ түӊнелинде (познавательный)

ѳѳреникчилерге хевирлеттинген турары:

- ѳѳредилге даалгаларын күүседип турар үеде херек ужурлуг медээлерни  немелде номнар, статьялар болгаш энциклопедиялардан тып билири;

-бодунуӊ назы-харынга дүуштүр янзы-буру словарьларга, справочниктерга  даянып билири;

-дылдыӊ негелдерин күүседирде янзы-бүрү схемаларны, модельдерни, символ- демдектерни ажыглап билири ;

-белен таблицаларны,схемаларны, сѳзүглелдерни немээри;

ѳѳреникчилерге хевирлеттинери:

- Библиотека болгаш Интернет дузазы-биле херек билиглерни тып, ажыглап билири;

- аас болгаш бижимел чугааны шын болгаш медерелдии-биле тургузуп билири;

- болуушкуннарны логиктиг (бодамчалыг) сайгарылгага даянып дамчыдып билири;

- алган медээлерни сайгарып, критикалап билири;

В)   2-ги  класстыӊ   ѳѳреникчилериниӊ    бот-боттарыныӊ  аразында харылзажырынга хамаарыштыр хевирлеттинген турар билиглери (коммуникативтиг):

- аас чугаага диологту ажыглап билири;

- аӊгы-аӊгы бодалдарны ѳѳренип, сайгарып билири болгаш чаӊгыс аай түӊнелге келиринге ѳѳредири;

-  бот туружун болгаш бодалын быжыглап чаӊчыгары;

- билдинмес чүүлеринге айтырыгларны салып билири;

- коммуникативтиг сорулгаларны шиитпирлээринге дылдыӊ аргаларын чедимчелиг ажыглаары;

- болукке ажылдап ооренири; бодунун бодалындан ангыда эжинин узел-бодалын база дыннап, унелеп билири;

- туннел ундурерде бодунун бодалын тайылбырлап билири болгаш эш-ѳѳруннун узел-бодалы- биле деннештирип билири;

ѳѳреникчилерниӊ  харылзажырынга хамаарыштыр билиглериниӊ хевирлеттинери:

- коммуникативтиг сорулгаларны дыӊнакчыга тода, дорт, дес-дараалашкаа-биле  медээни, билигни чедирери;

-удур-дедир хыналда үезинде бот-боттарынга  дузаны үезинде чедирип билири болгаш коммуникативтиг сорулгаларны шиитпирлээринге дылды

 аргаларын чедимчелиг ажыглаары;

- бѳлүк-биле ажыл үезинде чогуур айтырыгларны салып билири.

«Номчулга болгаш чугаа сайзырадылгазы» деп бѳлүк

Планнатынган түӊнел:

- аӊгы-аӊгы сѳзүглелдерни ыыткыр дыӊзыг аянныг номчулга, иштинде номчулга болгаш дыӊнап турар уеде уткаларын шын медерелдиг билип алыры; оларныӊ онзагай шынарларын (уран-чечен, эртем-популярлыг, тайылбырныӊ), сѳзүглелдерниӊ кол уткаларын болгаш кол маадырларын; утка аайы-биле айтырыгларга харыылап билири; болуушкуннарныӊ чурумун тодарадып билири; номчаан азы дыӊнаан ѳѳредиглиг, эртем- популярлыг болгаш уран-чечен сѳзүглелдерге айтырыгларны салып билири.

Бердинген түӊнелдерниӊ чедип алырыныӊ билии:

- сѳзүглелдерниӊ аӊгы-аӊгы хевирлериниӊ шынарларын тодарадыры;

- номчаан азы дыӊнаан сѳзүглелиниӊ кол утказын, кол маадырларын, сѳзүглелдиӊ утказынга хамаарышкан айтырыгларга харыылап тургаш, болуушкуннарныӊ чурумун тодарадып билири;

-  сѳзүглелдиӊ утказынга хамаарышкан айтырыгларны салып билири.

Чыл дургузунда ажылдар

Чыл дургузунда чогаалдарныӊ жанр аайы-биле үлелгези

УМК  «Школа России» 2 класс

2-ги класска литературлуг номчулга эртеминин календарь-тематиктиг планнаашкыны

Автор: Э.Д. Ондар. (Неделяда 1 шак, чылда 34 шак)