Конспект урока родного языка "Тас-Баштыг"
план-конспект урока по чтению (2 класс) на тему

        Салчак Калбак-Хорекович Тока

                                                        «Тас-Баштыг»        

                                                  3-ку класска ажык кичээл

                                                                              Сарыг-Септин № 2 школазынын  

                                                                                   эге класс башкызы

                                                                                Салчак Валентина Дамбаевна

                                Тема:   Салчак Тока Калбак-Хорековичинин

                                            «Ававыс чокта» деп эгеден узунду

Сорулгазы: Салчак Токанын «Ававыс чокта» деп эгеден узундузу-биле таныштырар; уругларны  шинчилекчи, чогаадыкчы чоруун сайзырадыр болгаш эртемге сонуургалын, билигже сундузун оттурар; Уругларны аваларын  унелеп билиринге база хундулээчел болурунга кижизидер

Дерилгези:  С.К. Токанын чуруу, ,презентация.

Кичээлдин чорудуу

 1. Орг. кезээ. Уругларнын кичээлге белеткелин хынаар.

Психологтуг белеткел.

Айым- биле хунум ышкаш

Айдыс, чырык чуве-ле чок.

Авам- биле ачам ышкаш,

Авыралдыг улус-ла чок.

Айым чырып турза- даа-ла

Алдын хунге кайын чедер.

Акы - дунмам турза-даа- ла

Авайымга кайын чеддер.

-Бот-боттарынарже хулумзуржуп корушкештин, кончуг оожум олурунар, эргим уруглар.  

2.  Ажыл-чорудулгаже бот-тодарыдылга.

   -Богун кичээливисте кымнын дугайында чугаалажырывысты шулукту дыннааш,  билип алыр силер.

Аныяндан ажы-төлу бистерни дээш,

Амыдырал - ажыл иштин бергезинден,

Аашкынып, харыксырап чалданмайн,

Ажы-толун остуруп каан кижи ол дур.

Алызындан ажыл-ишке ынак болгаш,

Артында-ла аныяксыг, бодуун- топтуг,

Ажыл-иштин кандыызын-даа кылып билир

- Кымыл ол,  уруглар? Шын-дыр уруглар. Бо хун кичээлде С. К.Токанын «Араттын Созу» - деп номундан «Тас-Баштыг» - деп узундуну номчуур бис.

  - Богунгу кичээливисти эрте берген-даа болза эн-не чараш, онзагай байырлал Авалар хунунге тураскаадып, эрттирер бис.

     Богун бисте аалдап келген авалар-башкыларга эрткен байырлалывыс Авалар хуну-биле изиг байырым чедирип, ак орукту кузедим.                                                                                  

Кичээливис  оюн-маргылдаа хевиринге эртер.

 Шаанда кижилер торел аймак аайы-биле  чурттап чорааннар.                                    Чижээлээрге: Салчактар-Каа-Хем кожуунга,Тожулар-  Тожу кожуунга Монгуштар –Чоон- Хемчик,барыын-Хемчик кожуунга.  

А торел аймак деп чул?

Аймак –болук. (группа) Чоок уткалыг состерни кандыг состер дээр бис? (синоним)

- Ийе, уруглар. Бистер база ийи болукке чарлып алыр бис: 1-ги ряд торел болук Салчактар, 2-ги ряд торел болук – Тожулар.  

3. МАРГЫЛДААНЫН БИРГИ КЕЗЭЭ.

1) Оюн « Синонимин дурген ада».   

Башкы Ава кижиннин чанын коргускен состер адаарга, аймак бурузу  ол состун синонимин бо саазынга бижиир.

        Мээн авам ажылгыр (кежээ), эвилен (ээлдек), кылган чеми чемзиг (чеми амданныг), коружу хоюг (караа чымчак).

Маргылдаанын ТУННЕЛИ

2) Чаа билиглерни ажыдары. МАРГЫЛДААНЫН ИЙИГИ КЕЗЭЭ. 

АВА ДУГАЙЫНДА УЛЕГЕР ДОМАКТАР, ТЫВЫЗЫКТАР, ДУРГЕН ЧУГААЛАР БАР БЕ, УРУГЛАР?

А) «Дурген чугаа» Аймак бурузу дурген чугаалаар.

   Кадарарда хоюм чараш,

каттап сөглээр авам эки.

үндурерде хоюм чараш,

үттеп сургаар авам эки.1 аймак

Үндурерде хоюм чараш,

эргеледир авам эки.

кадарарда хоюм чараш

чассыырымда авам эки.

Маргылдаанын туннели.

            4. Кичээлдин сорулгаларын тодарадыры.

- Кымнын дугайында дурген чугаа болду?

Ынчангаш чугаалап корунерем бо кичээлдин темазы чуу-дур?

Кылып чорудар ажылдарывысты тодарадып алыылынар.

Ону кылырда бо домактарны чедир чогаадыптаалынар.

Бо хун кичээлде ---------------дугайында чугаалажыр бис.

Шын,дурген------------------ооренир бис.

Айтырыгларга ---------------------бис.

ШЫН-ДЫР,УРУГЛАР.

- С.К. Тока “Араттын созу” деп кончуг улуг чогаалды бижээн. Ол чогаалдан “Тас-Баштыг” деп эгенин узундузу-биле таныжар бис.

А) Аймак бурузу айтырыгларга харыылаар.УШ ДУГААР МАРГЫЛДАА

1-ги аймак – САЛЧАКТАР»                                                                                                      С.К. Тока деп кымыл?

 2-ги аймак– «ТОЖУЛАР» Ооренип турар школан адын чуге С.К. Тока деп адааныл?

 3-ку аймак– «САЛЧАКТАР» С.К. Тока ам каш харлаарыл?

 4-ку аймак – «Тожулар» Токанын ооренип чораан хоорайынын адын аданар.

Столунар кырында созуглелди тудуп алынар.

Б) Башкынын улегерлиг номчулгазы

Аймак бурузу номчуур. Листокта парлап каан созуглелди номчуур.

Силерге билдинмес состерни корээлинер.

1) Словарь-биле ажыл:

Иви –малдын бир хевири,хой кезиинде Тожуда остуруп турар.

Айызап, сан-салып, «эмнеп» - турган лама – мегелеп эмнеп турган кижилер.

Тонунда чуруктар ызырынгылаан – чамап каан тон.

Алажылар – дыттан кезип каан узун сыралар.

Базырткыыштар –чингис –биле шып каан.

2)  Созуглел-биле ажыл.

А) Уруглар иштинде номчуур.

СУЛА ШИМЧЭЭШКИН  

Музыка аайы-биле уруглар сула шимчээшкиннерни кылыр.

Созуглел-биле улаштыр ажылдаар.

В) Айтырыгларга харыыланар.

1.Кымнын чугаазы-деп бодаар силер уруглар?

2.Токанын кырган-ачазы,кырган авазы каяа чурттап чорааныл?

3.Кандыг малдыг чорааныл?

4.Ивилерни кымнар апарганыл?

5.Авазынын хевири кандыгыл?

6.Тону кандыгыл?

7.Авазы бир каттап чуу дээнил?

8.Кайы хемнин чанынга кожуп келгеннерил?

9.Авазы чуну тургузуп алганыл?

10.Ол чадырга чайын кандыг, кыжын кандыг турганыл?

11.Ол бичии уруглар боттарын кымга домейлеп турганнарыл?

Г) Ам уруглар оске хевирлиг номчулга –биле номчуур бис.Кижи бурузу чугле точкага чедир номчуур.

Д)Ам эжеш номчулга –ийилеп номчуур.

Е)Ам мен 1 минутаны коруп бээримге силер турупкаш , санаар силер-кым кашты номчуптарыл?

IV. ЧАА БИЛИГЛЕРНИ БЫЖЫГЛААРЫ.

Токанын авазы кандыг кижи чораан –дыр?

.

Рефлексия.

Кичээлдин туннели.