о5олорго олонхо хамсаныылаах оонньуулара
проект

Оҕолор эт-хаан, өй-санаа өттүнэн сайдалларыгар маннык хамсаныылаах оонньуулар олус туһалаахтар. Оҕо оонньуу сылдьан бары өттүнэн сайдар.

1. Аллараа дойду олохтооҕо уонна дьөһөгөй оҕолоро – илиини сиртэн араарбакка түөрт атах буолан эбэтэр аттыы сылдьан бэйэ бэйэҕэ кэтиллибэккэ сүүрэргэ, сымсатык туттар дьоҕуру. Сис, илии былчыҥнарын сайыннарыы.
2. Кутуйахтар уонна кырынаас (орто дойду олохтооҕо Ордьоот оҕонньор олоҥхоттон) – кэтиллибэккэ сүүрэргэ, хамсанарга үөрэтии, түргэн-сымса буоларга эрчийии.
3. Быыра Баадьай бухатыыр уонна тигээйилэр – түргэнник сүүрэргэ эрчийии, сымсатык хамсанар дьоҕуру сайыннарыы. Икки варианнаах.  Ол курдук бастакы – Тигээйилэр, тоҕо иһийэн сытаҕыт, ооннььуу –күлэ таарыйа күүстэ холоһуоҕуҥ диэн баран тигээйилэри эккирэтэр. Иккис- киэҥ зааллаахтарга барсар – Тигээйилэр Быыра Баадьайы эккирэтэллэр.
4. Тоҕус былас суһуохтаах Туйаарыма Куону быыһаа – бастакы вариант – ким түргэнник, маныы сылдьар абааһыга туттарбакка Туйаарыма Куоҕа сүүрэн тиийэр эбитий  диэн. Иккис – араас моһоллору туораан быыһыыллар. Түргэнник сүүрэр дьоҕуру сайыннарыы, толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыы, дьулуурдаах буоларга иитии.
5. Боотурдар (бухатыырдар) күрэхтэрэ - оҕолор саастарыгар, кыахтарыгар сөп түбэһэр сорудахтары толоруу.
6. Кыталыктар уонна элиэ. Ориентировка в пространстве, түргэн сымса буоларга эрчийии.
7. Дьөһөгөй оҕото – болҕомтоҕо оонньооһун. Толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыы. Сүүрдэ, эбэтэр сиэллэ – сүүрэллэр, аһыыр – атахтарынан хаары хаһар, ойдо – ойор, атаралыыр – ойуокалаан сүүрэр, хаамта – атаҕын өрө көтөҕөн хаамар.
8. Күүстээхтэр күрэхтэрэ- мас тардыһыыта
9. Бэргэн булчут – табыгас, сымса буол