Арадайм алтан абдар
план-конспект

Темэ: «Арадайм нааданай хонхо»

Зорилго: - Буряад арадайнгаа түүхэ, соёл, арадайнгаа ёһо заншалда үхибүүдые хүгжѳѳхэ дадал түрүүлхэ;

-  Арадайнгаа наадан һураха соёл болбосоролой хандасада дуратайгаар хүмүүжүүлхэ;

Хэмжээ ябуулгын ябаса:

1. Айлшадые угталга. Хүхэ  хадагуудаар айлшадые угталга ( һурагшад дүрбэлжэн мүрнүүдые хэлэн, айлшадтаа барина).

Сэдьхэл ухаан бодолой

Сэбэр һайханиие гэршэлэн,

Эд бараан, зѳѳриин

Элбэг байлгые һүлдэлэн,

Хүхэ үнгын хадагуудаа

                 Айлшан бүхэндэ барюулхамнай        

           Тайбан энхые хүсэн,

              Һайн һайханиие үршѳѳнэбди.

 2. Арадай наадан болохо шагай нааданай түүхэ, дүрим тухай 3-дахи «б» классай һурагша Жамсуева Аяна хѳѳрэнэ. Энээнэй һүүлээр һурагшад шагайгаар наадана.

Шагай, шагай, шагайхан-

Шагай наадан гайтайхан.

Ёрхоо зүбѳѳр барижа,

Ёһоор харбан наадаял (үхибүүд)

Хониной шагайгаар наадалга - хүүгэдэй хүмүүжүүлгэдэ үүргэ дүүргэнэ.

Һурагша шагайнууд тухай хѳѳрэнэ.

3.Багша –5-дахи «а» классай аба Цыбжитов Тумэн Санжиевич морин хуур дээрэ уянгата хүгжэм гүйсэдхэнэ, хуурай түүхэ тухай тобшохоноор хѳѳрѳѳнэ.

4. «Малгай түхэреэлгэ» тухай 4-дэхи «б» классай Батодоржиева Сарюнын хүгшэн эжы Ухинова Галина Дымбрыловна хѳѳрэн, наада эмхидхэнэ.

5. «Бэһэлиг нюулга» тухай 3-дахи «а» классай һурагшад һанамжаараа хубаалдана.

«Бэһэлиг нюулга»  нааданда 7 үхибүүд хабаадаха зэргэтэй.

Бэһэлиг нюужа наадаха гурим

Дүхэригэй тэгэндэ нэгэ хүн гаража, алтан бэһэлиг харуулаад, иигэжэ соносхоно:

- Хэндэ энэ бэһэлиг туданаб, тэрэ ѳѳрынгѳѳ шадабари харуулха. Дуу дуулана гү, үгышье һаа шүлэг, басни хэлэнэ гү – ѳѳрын дуран. Зай, альгаяа тодоод һуугты!            

  Ударидагша:  Алтанхан бэһэлигээ эриита,

                            Альган манай шалашаба.

                             Мүнгэнхэн бэһэлигээ эриита,

                             Мүрнүүд манай шалашаба.

Бэһэлиг нюужа наадахамнай гү? (Наадаеэ…)

6. «ЭЭрсэгэй зѳѳлэхэн абяан доро

Эжымни захяа һанагдана.

Угайнгаа захяа һанажа ходо

Урагшатай ябыт даа, багаһаа бэрхээр…»

Ээрсэгэй үүргэ тухай 4-дэхи «б» классай  һурагшын хүгшэн эжы,ажалай ветеран, Россиин Федерациин соёлой габьяата хүдэлмэришэн Самаева Клавдия Убушеевна һургаал заабаряараа хубаалдана. (Урданай дуун хангюурдана)

Асуудал. Манай мүнѳѳ һая үнгэргэһэн хэмжээ ябуулгаһаа таанар үхибүүд юу ойлгожо, хадуужа абаба гээшэбта? (Үхибууд харюусана: хадагай  үүргэ, морин хуурай түүхэ, шагай наадан, малгай түхеэрэлгэ, бэһэлиг нюулга, ээрсэгэй үүргэ…)

Тобшолол

- Зай, үхибүүд тон зүб. Минии һанахада, үхибүүд, таанар саашадаа үшѳѳ бэрхээр һураха гэжэ оролдохот, мүнѳѳдэртѳѳ ойлглһон, хадуужа абаһан, һонирхоһон  буряад арадайнгаа наадануудые, дуунуудые хадуун абажа, саашань эжы абатаяа, таабай теэбинэртэеэ хүгжѳѳн үргэжэлүүлхэт  гэжэ найданаб.

- Зай, үхибүүд, нааданайнгаа түгэсхэлдэ ёохор наадаяа хатархамнай гү?

- Ямар сэсэг һайхан бэ?

- Ягаан сэсэг һайхан даа!

- Ямар наадан һайхан бэ?

 - Ёохор наадан һайхан даа!