Туган телем-иркә гөлем
материал (8 класс)

“Туган телем – иркә гөлем ” дип аталган  шигъри-музыкаль кичә

Максат: Туган як, татар теле, татар халкының көнкүреше турында белемнәрен ныгыту;Әлмәт шәһәре шагыйрьләре һәм язучыларының әсәрләрен өйрәнүгә кызыксыну булдыру; милләтебез, туган телебез – татар теле белән горурлану хисләре, әдәплелек тәрбияләү. Башка милләтләргә карата хөрмәт тәрбияләү. Аларның телләрен өйрәнүгә кызыксыну уяту.

Алдан әзерлек: Балалар белән шигырьләр, уеннар, җырлар, биюләр,әкиятләр өйрәнү. Кичә уздырыласы  залның бизәлешен әзерләү.

 Алып баручы: Кадерле кунаклар, бүген без сезнең белән “Туган телем иркә-гөлем” дип исемләнгән кичәгә җыелдык. Шушы кичәдә ана телебезгә булган мәхәббәтне җыр, бию, шигырь, уеннар аша белдерәбез. (Залга балалар “Туган тел” көе уйнаганда керәләр. Урындыкларга утыралар).

Беренче укучы: Кызлар,әйдәгез җырлыйбыз!

Икенче укучы: Нинди җыр җырлыйбыз?

Бергә: “Кәрия-Зәкәрия!” (6 бала катнашында уен уйнала)

Бу - бик яхшы укучы,

Бу - бик яхшы укучы.

Аның укуы яхшы - аннан үрнәк алыгыз,

Аның укуы яхшы - аннан үрнәк алыгыз. (түгәрәк ясап җырлыйлар)

Кушымта:

Кәрия-Зәкәрия коммая,

Кәрия-Зәкәрия коммая.

Кәри комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая.

Кәри комма, Зәкәрия, Зәкәрия коммая.(бию)

Бу - бик яхшы җырлаучы,

Бу - бик яхшы җырлаучы.

Аның җырлавы яхшы - аннан үрнәк алыгыз,

Аның җырлавы яхшы - аннан үрнәк алыгыз. (түгәрәк ясап җырлыйлар)

Кушымта (бию )

Бу - бик яхшы биюче,

Бу - бик яхшы биюче.

Аның биюе яхшы - аннан үрнәк алыгыз,

Аның биюе яхшы - аннан үрнәк алыгыз. (түгәрәк ясап җырлыйлар)

Беренче бала : (татар халык җырын башкара)

 “Умырзая”

Боз катлавы эрегәч, җир өстенә

Умырзая чыга, карагыз:

Умырзая чыга,

Умырзая калка,

Умырзая суза сабагын.

Боз катлавы кебек көнкүрештән

Чыгасым ла килә тизерәк,

Умырзая кебек,

Умырзая кебек,

Умырзая кебек тиз үрләп...

Умырзая бик тиз үсеп чыга,

Бик аз гына яши тураеп,

Умырзая бик тиз

Башын аска ия,

Умырзая сула моңаеп...

Юк, мин яшәр идем, җәй ясаучы

Зур чәчәкләр белән җыелып,

Юк, мин үлмәс идем

Умырзая кебек,

Умырзая кебек боегып...

Икенче бала : (шигырь сөйли)

Лилия Фәрхетдинова          “Мин-татар кызы” шигыре

Татарча дәшсәм әгәр,

Бик сөенә әнкәем.

Татар кызы үсә,дип,

Шатлана әбекәем.

Туган телне сакла,дип,

Гел әйтеп тора бабам.

Әти дә аны хуплый:

-Татарча сөйлә,балам!

Туган телең була ул

Атаң-анаң кебек бер.

Кадерен аның син дә,

Балам,яхшы итеп бел!

Туган телдә сөйләшәм-

Сөенсен туганнарым.

“Ике телне дә белә!”-дип

Куансыннар җаннарым!

Өченче бала: (шигырь сөйли)

Лилия Фәрхетдинова                                “Мин-татар егете!” шигыре

Мин-бер татар егете,

Олы татар халкымның

Кечкенә бер бөртеге.

Башымда милли кием-

Ямь-яшел түбәтәем.

Үз өемдә-үз көем:

Туган телдә сөйлимен,

Халкым җырларын

Туган телдә көйлимен.

Үзебезчә-татарча

Тыпырдатып биимен!

Татар халык биюе “Түбәтәй” (Парлы бию)

Дүртенче бала: (шигырь сөйли)

Резедә Фәрхетдинова                   “Чәчәккә охшаткан” шигыре.

Көн кояшлы,рәхәт дип,

Чәчәкле күлмәк киеп,

Чыгып киттем урамга,

Дуслар белән уйнарга.

Әллә каян “Без, -дә,- без”,

Көтмәгәндә,тыз да быз,

Шул вакыт килеп чыкты

Нечкә билле бал корты.

Күлмәгемә дә ул куна,

Кесәгә дә ул куна,

Якага да ул куна,

Сәдәфкә дә ул куна.

Уйладым: “Күлмәгемнең

Чәчәкләрен ошаткан”.

Апам әйтә: “Үзеңне

Ул чәчәккә охшаткан”.

4 бала катнашында (2 куян,1 керпе,1 карга) әкият сәхнәләштерелә

Лилия Фәрхетдинова             “Алма” әкияте

(Аланлыкка ике куян сикерешеп чыга.Күңелле музыка уйный.Алмагачның бер алмасы җиргә төшә)

Бергә: Мин алма таптым! Алма минеке!

Бергә: Мин алма таптым! Алма минеке!

Беренче куян: Бу минем алма! Мин аны беренче күрдем!

Икенче куян: Юк,аны мин беренчерәк күрдем! Шулай булгач,ул минеке!

(Куяннар тарткалашкан арада керпе чыга һәм алманы алып китә)

Бу тамашаны күзәтеп торган карга: Кар-р-р,кар-р-р! Юкка тарткалашасыз! Хәзер бүлешер әйберегез дә юк инде!

10 бала катнашында (әкиятче, әби, бабай, әти, әни, 3 бала, сәгать, скрипкачы) әкият сәхнәләштерелә

Лилия Фәрхетдинова                                       “Сәгать “ әкияте

Әкиятче:

-Яшәгән,ди,булган,ди,бер гаилә: әби (сәхнәгә чыга),бабай (гәҗит тотып чыга),әти (папкасын тоткан,сәгатен карый,галстугын рәтли),әни(кулында савыт)һәм өч бала(беренче бала телефонда уйный,икенче бала көзгегә карап иннек сөртә,өченче бала йомшак уенчык белән уйный) .

Әкиятче:    Олылар-эшкә,олы кызлары белән уллары-мәктәпкә йөргән.

Әти:    Әйдәгез,балалар мәктәпкә барабыз.(әти һәм ике бала мәктәпкә китә)

Әкиятче:   Кече кызлары балалар бакчасына йөргән йөргән,ди.

Бабай: Әйдә,кызым бакчага соңга калабыз.

Кечкенә кыз: Соңга калабыз! (җитәкләшеп чыгып китәләр)

Әкиятче: Бу өйдә бер сәгать булган.(сәхнәгә сәгать чыга).Ул бик борынгы ,ди.Борынгы булса да,үзе һаман төгәл йөри, ди, барысын да вакытында уята икән. Беркөнне...(сәхнәгә әни чыга.Ул сәгатьне сөрткәләгән итә.Күңелле көй яңгырый)

Әни: Бу иске сәгатьне алып куегызчы инде!Бөтен интерьерны боза!

Әкиятче: Сәгатьнең бу сүзләргә хәтере калган һәм ул адымын әкренәйткән Шулай биш минутка артка калган.(Сәгать үпкәләгән кыяфәттә.Көй)

Әкиятче:Шул көнне барысы да эшләренә,укуларына,хәтта балалар бакчасына соңга калып киткәннәр.Өйгә иң беренче булып малай кайткан.(сәхнәгә малай чыга.көндәлеген сәгатькә күрсәтә)

Малай: Синең аркада соңга калдым.(сәгатьнең телен күчерә)

Әкиятче: Аның артыннан апасы кайткан.Ул да туп-туры сәгать янына ашыккан.

Апа: Соңга калдым.

Әкиятче:Әби-бабай да ,эштән кайткач,сәгать угын борып куйганнар.

Бабай:синең аркада соңга  калдым

Кечкенә кыз:соңга калдым.

Әни:соңга калдык.

Әкиятче: Иң соңыннан әтиләре кайткан.

Әти: Иртәгә соңга калырга ярамый(укны күчерә)

Әкиятче: Икенче көнне барысы да сәгать уяткан вакытта торып,иртәнге эшләрен эшләп,ашап-эчеп,куясын куеп,аласын алып,кем кая таралышкан.Сәгать алардан көлеп калган (күңелле көй яңгырый,барысы да чыгып китә)

Әкиятче: Кичтән бөтен гаилә өйгә җыелгач,сәгатьне тирги башлаганнар.(Барысы да керә Һәм ачуланган кебек хәрәкәтләр ясыйлар) Сәгать,үпкәләп,төн уртасында туктап калган.Икенче көнне берсен дә уятмаган.Ярый әле ял көне икән.Беркем беркая ашыкмаган.Кем кайчан торса да,вакыт унике дип белгән.

Малай: Әй,сәгать унике генә әле!

Апалары: Сәгать унике!

Әби-бабай,кечкенә кыз: Әле сәгать унике генә!

Әни: Әле сәгать  унике генә икән бит!

Әти: Сәгать туктаган бит!(сәгатьне алып чыгып китә)

Сәгать: Уеннан уймак чыгардым.Үз башыма шаярдым.

Әкиятче:Ләкин әтиләре аны сәгать төзәтүче остага илтеп төзәттергән.Сәгать остасы майлыйсын майлаган,борасын борган,бушатасын бушаткан,вакытны дөресләп,сәгатьне төзәтеп биргән.(сәхнәгә барысы да чыга.)Менә кичкырын,сәгать күтәреп әтиләре кайтып кергән.

Әти: Бүгеннән алып сәгатькә кагылмагыз.Антиквариат!

Барысы бергә:Антиквариат!

Әкиятче: Сәгать, үзенең төгәл вакыт күрсәтүче сәгать икәнлеген расларга теләп,әле дә булса йөри ,ди.(күңелле көй яңгырый).

Скрипкада “Туган тел”көе уйнала.