Габдулла Тукай әсәрләрен сыйныфтан тыш өйрәнү. Авторлык программасы.
методическая разработка на тему

ИНСТИТУТ РАЗВИТИЯ ОБРАЗОВАНИЯ РТ МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РТ

ЭЛЕКТИВ  КУРСЛАРНЫҢ АВТОРЛЫК  ПРОГРАММАСЫ

1-4нче сыйныфларда Габдулла Тукай иҗатын тирәнтен өйрәнү.

Төзеде: Татарстан республикасы, Совет районы,  141нче урта мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы Салихҗанова Илмира Локман кызы.

Казан, 2013нче ел.

ЭЧТӘЛЕК

1. Аңлатма язуы        ..…..4
2. Программа………………….……………………………………………...…....…..9
3. 1 нче сыйныф өчен дәресләрне тематик  планлаштыру…………………….…..12
4. 2 нче сыйныф өчен дәресләрне тематик планлаштыру…………………….…....16
5. 3 нче сыйныф өчен дәресләрне тематик планлаштыру………………….................18
6. 4 нче сыйныф өчен дәресләрне тематик планлаштыру……………….…..……..20
7. Г.Тукай иҗатын өйрәнүнең нәтиҗәсе…………………………..….....................21
8. Кулланылган әдәбият…………………………..…………………......................22
9. Кушымта……………………………………………………..……………...…..23

10.Тест үрнәге (укучыларның белемен тикшерү)………………………….…….....….27

11.Дәрес һәм сыйныфтан тыш чара конспектлары........................................................29

Аңлатма язуы

     Габдулла Тукай – татар халкының күренекле шагыйре. Кече яшьтәге мәктәп баласына Г. Тукай иҗатын тирәнтен белү, балалар өчен язылган шигырьләрен аңлап уку бик зарур. Бөек шагыйрь Г. Тукай иҗатын өйрәнү, аның әсәрләрен тирәнтен үзләштереп уку башлангыч сыйныф укучыларының уку тизлекләрен, аңлап укуларын үстерүдә зур этәргеч булып тора. Бу дәресләр төп игътибарны укучылар фикерен активлаштыруга, укучылар үзләштерергә тиешле белемгә юнәлтә, укучыны мөстәкыйль фикерләргә, әсәргә анализ ясарга, автор салган мәгънәне табарга өйрәтә. Башлангыч сыйныфларда Г. Тукай иҗатын һәм тормыш юлын өйрәнү укучылар алдында түбәндәге бурычларны хәл итүгә юнәлтә:

• күренекле шагыйрь Г.Тукайга балалар күңелендә ихтирам тәрбияләү;
• шагыйрь мирасы белән мөмкин кадәр тулысынча таныш булу;
• шагыйрьнең әсәрләреннән рухи азык алу;
• Г. Тукайның тәрҗемәи хәле, шигырьләре, әкиятләре үрнәгендә тормышка әзер кешеләр тәрбияләү;
• укучыларга Г. Тукай шигырьләре аша милли рух сеңдерү; милли тәбия бирү;
• Г. Тукай әсәрләрен укыганда балаларның акылын, хисләрен, әхлакый сыйфатларын үстерү.

Г. Тукай әсәрләрен тирәнтен үзләштерү дәресләренең максатлары:

• балаларның сөйләмен үстерү – аның активлыгын арттыру; уйлау алымнарына өйрәтү, логик фикерләү сәләтләрен үстерү,  уен үзе теләп әйтеп бирергә күнектерү;
• аңлы, сәнгатьле һәм тиз уку күнекмәләрен камилләштерү;
• әхлак тәрбиясе бирү.

     Тәрбияче – педагог өчен алыштыргысыз бер кагыйдә бар: укучыны өйрәтү барышында – тәрбияли белергә, тәрбияләү барышында өйрәтә белергә кирәк. Г Тукай әсәрләрен тирәнтен өйрәнгәндә белем белән тәрбия бер – берсенә нык бәйләнә, кушыла. Программаның системасы шундый: беренче сыйныфта үтелгән темалар алдагы сыйныфларда да үзләштерелүен дәвам итә.                                                                                                    

     Г Тукай әсәрләрен укыганда сүзлек өстендә эшләүгә аеруча ихтибар бирәм. Синонимнар, антонимнар, фразиологик әйтелмәләр, сурәтләү чараларын куллану укучының актив сүзлек запасын баета.

     Тирәнтен өйрәнү дәресләрен җөмлә, хикәя төзүдән башка күз алдына да китереп булмый. Зур бер теманы үткәч инша язу башкарыла. Укучылар әсәрдәге төп идеяләрне ачарга, фикерләргә, иҗади эшләргә омтылалар.

     Инша язганда укучыларга индивидуаль якын килеп, дифференциаль эш алымнарын куллану уңай нәтиҗә бирә. Иң куанычлысы шул, иҗади эшләргә омтылучы укучылар саны арта.

     Г. Тукай әкиятләрен сәхнәләштереп күрсәтү, телдән диафильм төзү – әдәби тел нормаларын үзләштерүдә чын күрсәтмә материал. Бу эш төре укучыларның хәтер сәләтен яхшырта, акылны камилләштерә, сөйләмне баета, үстерә, эчтәлекне логик эзлеклелектә бирергә күнектерә.

     Бу программа белән эшләгәндә , укытучының дөрес дикция белән, сәнгатьле уку үрнәге бирүе дә әдәби сөйләм үстерүгә ярдәм итүен ачыкладым.

     Г. Тукайның иҗат юлын өйрәтү өчен программадан тыш бирелгән шигырьләрне алырга тырыштым. Бу – укучылар шагыйрь мирасы белән мөмкин кадәр тулы танышсыннар, әсәрләреннән рухи азык алсыннар өчен эшләнә.

     Һәр сыйныфта программа үтелеп беткәч, Г. Тукай турында белемнәрен тагын да ныгыту, гомумиләштерү өчен сыйныфтантыш чаралар үткәрү күз алдында тотыла. Мәсәлән, ел ахырында 1нче сыйныфлар белән әдәби -   музыкаль кичә, 2нче сыйныфлар белән Кушлавыч авылындагы           Г.Тукай музеена сәяхәт, 3нче сыйныфлар белән “Могҗизалар кыры” (уен – дәрес), Тукай – Кырлай авылындагы музейга сәяхәт, ә инде 4нче сыйныф укучылары белән Г. Тукайның сәяхәт итү картасын төзү һәм  Г. Тукайның  Казандагы музеена экскурция каралган.

     Кабатлау, гомумиләштерү дәресләрендә тестлар, викториналар, перфокарталар белән эш, китап укучылар конференцияләре үткәрелә

ПРОГРАММА

1 НЧЕ СЫЙНЫФТА Г.ТУКАЙ ӘСӘРЛӘРЕН ДӘРЕСЛӘРДӘ КУЛЛАНУНЫ ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРУ

2НЧЕ СЫЙНЫФТА Г.ТУКАЙ ӘСӘРЛӘРЕН ДӘРЕСЛӘРДӘ КУЛЛАНУНЫ ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРУ

3НЧЕ СЫЙНЫФТА Г.ТУКАЙ ӘСӘРЛӘРЕН ДӘРЕСЛӘРДӘ КУЛЛАНУНЫ ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРУ

4 НЧЕ СЫЙНЫФТА Г.ТУКАЙ ӘСӘРЛӘРЕН ДӘРЕСЛӘРДӘ КУЛЛАНУНЫ ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРУ

Сүзлек.

Иҗһад итсәң - тырышсаң

Уяндисә - уянды исә

Мәгърибкәчэ - кояш батканчыга

Мәзлум - кимсетелгән, рәнҗетелгән

Сыгъна - сыгына, сыена

Саба-таң җиле

Мәхбүслек — тоткынлык

Җиһан - дөнья

Тәрәкъкый - прогресс

Нәрсәчән - нәрсә өчен

Чәпрәсен - йөзен, битен

Тайярлык - әзер булып тору

Фәркы - аермасы

Мәгърифәт - белем

Мөгаллим - укытучы

Кашында - каршында

Фәһме үткен - зиһене, акылы үткен

әлепби - әлифба

КУЛЛАНЫЛГАН ӘДӘБИЯТ

1. Г.Тукай. Әсәрләр. 4 томда.
2. Г.Тукай. Сайланма әсәрләр. Шагыйрь турында истәлекләр.
3. А.Г. Яхин. "Урта мәктәптә татар әдәбиятын үстерешле укыту программасы".
4. Әдәплелек дәресләре (1-3 нче сыйныфлар)
5. ТР Мәгариф министрлыгы. Урта мәктәп программалары (башлангыч сыйныфлар).
6. ТР Мәгариф министрлыгы. Дүртъеллык башлангыч татар мәктәбендә риторика укыту программасы. 1-4 сыйныфлар.

КУШЫМТА

ӘХЛАК СЫЙФАТЛАРЫ ТӘРБИЯЛӘҮ

ӘСӘРГӘ АНАЛИЗ (1 СЫЙНЫФ)

1. Катнашучыларны табу.
2. Эчтәлек сөйләү.
3. Катнашучыларга бәя бирү.
4. Әсәрнең эчтәлеген табу.
5. Әсәрнең мәгънәсен ачыклау.

ӘСӘРГӘ АНАЛИЗ (2 СЫЙНЫФ)

1. Катнашучыларны табу.
2. Әсәрне өлешләргә таркату (анализ).
3. Охшаш өлешләрне кушу (синтез).
4. Әсәрнең эчтәлеген табу.
5. Әсәргә автор салган мәгънәне ачыклау.

ӘСӘРГӘ АНАЛИЗ (3-4 СЫЙНЫФ)

1. Персонажны, төп геройны табу.
2. Персонажларга образларга бәя бирү.

3.        Әсәрне өлешләргә таркату (анализ).

4. Каршы яклар арасындагы бәйләнешне ачыклау.
5. Әсәрнең эчтәлеген табу.
6. Әсәрнең мәгънәсен табу.

ӘСӘРГӘ АНАЛИЗ ЯСАУ СХЕМАСЫ

КАБАТЛАУ ДӘРЕСЕНДӘ 3, 4нче класс укучылары белән түбәндәге сораулар буенча тест үткәрергә мөмкин.

Тема: Г.Тукайның әсәрләрен һәм тормыш юлын искә төшерү.

Максат: Г. Тукайның әсәрләрен, тормыш юлын искә төшерү, әдәби китаплар белән кызыксынуын арттыру.

Җиһазлау:Сигнал карточкалар.

I. Г.Тукайның бала чактагы кушаматы нинди?

а) Апуш;

б) Габдулла;

в) Тукай.

II. Г.Тукайның кайсы әсәрләрендә халык әкиятләре сюжеты файдаланган?

а ) "Кәҗә белән сарык";

б)"Бала белән күбәләк";

 в) "Шүрәле";

г) "Су анасы;

 е) "Кышкы кич".

III.        Түбәндәге юллар кайсы әсәрдән алынган

1.        "Яшьлегеңдә күп тырышса... ".
а)"Ата илә бала";

б) "Карлыгач";

в)        "Эшкә өндәү".

2.        "Син әле үс һәм укы күп.,."
а) "Бәхетле бала";

б) "Яңгыр илә бала";

в) " Сабыйга".

3."Качма! Качма! Тукта, тукта, и карак!"

 а) "Су анасы";

б) "Шүрәле";

в) "Кәҗә белән сарык".

 4. "Бәхетле шул баладыр, кайсы дәрсенә күңел бирсә...» 

 а) "Эш беткәч, уйнарга ярый";

б) Фатыйма белән сандугач";

в) "Кызыклы шәкерт".

IV.        Г.Тукайның табигать күренешләрен чагылдырган нинди
шигырьләрен беләсез?

а) "Көзге җилләр";

б) "Буран";

в) "Көз";

г)        "Пар ат";

д) "Җир йокысы";

е) "Кызыклы шәкерт".

V.        Г.Тукай әсәрләренә нигезләнеп иҗат ителгән нинди балладаларны беләсез?

а) "Шүрәле";

б) "Су анасы";

в) "Кисекбаш";

г)"Аккош күле".

VI.        Г.Тукай кайларда яшәгән?
а) Казан;

б) Арча;

в) Кушлавыч;

г) Мәскәү.

Эшләп бетергәч, укучыларның эше тикшерелә. Тикшергәндә:

1. Һәр укучыда сигнал карточкалары.

2.        а) Һәр сорау укыла, укучы дөрес җаваплы сигнал карточкасын
күрсәтә.

б) Дөрес җавап бирмәгәннәр белән эш алып барыла.

3.        Очколар санала, һәр дөрес җавапка 1 очко куелып барыла.

Безнең тестта 6 бирем, әгәр укучы һәр сорауга дөрес җаваплар тапса - 6 очко куела.

Нәтиҗә чыгарыла:

6 очко – яхшы.

5, 4 очко – уртача.

3 һәм  аннан да түбән – начар.

Искәрмә: кабатлау дәресләрендә тестлар, перфокарталар белән эш, викторина кебек һәм башка эш алымнарын кулланып була. (Укытучы карамагында)

1нче класслар һәм мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен Г.Тукайның 128 еллыгына әдәби-музыкаль кичә.

( 1 нче класслар белән йомгаклау дәресендә үткәрелә, үрнәк)

Тема: Г.Тукайның 128 еллыгына әдәби-музыкаль кичә.

Максат: Укучыларның белемнәрен гомумиләштерү, җыр, музыкага мәхәббәт тәрбияләү, укучыларның күзаллауларын үстерү.

Җиһазлау: Г.Тукай портреты, шагыйрьнең язган китапларыннан күргәзмә, "Әкият геройлары бездә кунакта" дип исемләнгән иҗат күргәзмәсе, укучылар ясаган рәсемнәр, магнитофон язмасында З.Яруллинның "Тукай маршы"

Әдәби-музыкаль кичә буласы зал бәйрәмчә бизәлә. Тукай портреты янында -кечкенә өстәл, аңа шагыйрьнең китаплары куела.

"Әкият геройлары бездә кунакта" дип исемләнгән иҗат күргәзмәсенә укучылар ясаган рәсемнәр урнаштырыла.

Магнитофон язмасында З.Яруллинның "Тукай маршы " яңгырый. Алып баручы:

Хак тәгалә әмере белән җиргә раушан көзге иңде.

Бу сәгатьтә Кушлавычта дөньяга бер шагыйрь килде.

Үткәннәрдән киләчәккә барып җитте, хәтер нуры,

Кабындырды өмет тәмен йөрәкләрдә үтеп туры...

Ятимлек һәм фәкыйрьлекне яшьләй белде.

Тукай тәмен,

Михнәтен күп биреп, тормыш аз күрсәтте ямен.

Кайнар сөйде ул милләтен, аның өчен янды, көйде.

Гафләт йокысыннан алып уятып алга өндәде.

Моңсуларны моңландырды, сукырларның ачты күзен,

Телсезләрне телле итте, сихри шигыре, тугры сүзе.

Кыска булды гомер юлы, иртә сынды моңлы сазы.

Шат яз бүләк итте аны, - алып китте кайгы язы.

Үлемсездер ләкин Кодрәт, бүген дә яши ул Тукай.

Вакыт үтсә дә сүнми бит, күктә балкыган ярымай  (ут).

Хилаф кыллмыйм дип исламга, рәсүлебез  Мөхәммәткә,

Ул шиксез соңгы пигамбәр мөэмин мөселман өммәткә.

Әмма ләкин татарга да, илчене биргәнсең ходай.

Пәйгамбәрләр нәселеннән булгандыр ул безнең Тукай.

И тыңлаучым, уйлама син төче мактау сүзе бу дип.

Мактауга һич мохтаҗ түгел чын шигърият һәм чын әдип.

Тукай безнең арабызда, алгы сафларда көрәшә.

     Тел яшәгән милләт яшәр, халкым яшәр, дип эндәшә.

(Укучылар тезелеп басалар)

1нче укучы: Әле укый белмәсәк тә,

                                Туган телне җырлыйбыз,

                                 Бу Тукай абый бүләге,

                          Иң гүзәл бер җыр, - дибез. Бергә: И, туган тел, и матур тел.

2нче укучы: Әкиятләрен сөйләп, тыңлап,

                        Телләребез ачыла.

                        Су анасы, Шүрәлеләр -

                        Безнең дуслар барсы да.

"Кырлай " дигән симфоник поэмадан (Н.Җиһанов көе) өзек яңгырый. Арткы планда урман күренеше. Күбәләк очып керә. Кулына кәрзин тоткан кыз Күбәләкне тотарга тели.

Кыз:      - Нинди матур Күбәләк!

Әйт әле, Күбәләк,

Сөйләшик бергәләп:

Бу кадәр күп очып,

Армыйсың син ничек?.

Ничек соң тормышың? Ничек көн күрмешең? Сөйләп бирче тезеп, Табаламсың ризык?

Күбәләк: Мин торам кырларда, Болында, урманда, Уйныймын, очамын Якты көн булганда.

Иркәли һәм сөя Кояшның яктысы, Аш буладыр миңа Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомерем бик кыска:

Бары бер көн генә,-

Бул яхшы, рәнҗетмә

Һәм тимә син миңа.

(Күбәләк очып китә)

Кыз:

Каты эссе. Һава бөркү. Кыза дөнья, сабыр җитми,

 Җил исми аз гына да, бер генә яфракны селкетми.

Якын урманның артында яшеннәр ялтырый аз-аз,

Ерактан, әллә кайдан, ишетелә күк күкрәгән аваз!

Агачлар ауган, күк күкрәгән, улаган тавышлар ишетелә.

Кыз: Тукта, чү! Ямьсез тавышлы әллә нәрсә кычкыра?

Ф.Яруллинның "Шүрәле " балетыннан бер көй ишетелә. Бии-бии Шүрәле керә. Кыз качарга тели.

Шүрәле:Бер дә шикләнмә, кызый, син, мин карак-угры түгел. Юл да кисмимен, шулай да мин бигүк тугры түгел.

Кыз: Сиңа миннән ни кирәк?

Шүрәле: Гадәтем: ялгыз кешеләрне кытыклап үтерәм;

                 Мин әле, күргәч сине, шатлыгымнан үкерәм.

Кыз: Ярый, абыем килгәнче уйныйк бераз кети-кети.

З.Хәбибуллинның "Пар ат " көе ишетелә. Ат туктый. Аттан сылу, батыр егет Былтыр төшә. Шүрәле Былтырны күргәч, качмакчы була.

Шүрәле: Яшь егет! Килче, икәү уйныйк бераз кети-кети.

 Былтыр: Яхшы, яхшы, сүз дә юктыр, мин карышмый уйныймын,

   Тик сине шартыма күнмәссең, диеп мин уйлыймын. Шүрәле: Нәрсә шартын, сөйлә, и бичара адәмчек кенәм? Былтыр: Шунда бар ич бик озын һәм бик юан бер бүрәнә.

  Шул агачны бергә-бергә ушбу арбага салыйк.

  Бүрәнәнең бер очында бар әчелгән ярык

  Шул җиреннән нык кына син тот, и урман сарыгы.

Шүрәле бармагын тыга, бармагы кысыла. Шүрәле акыры, үзенә ярдәмгә әкият геройларын чакыра. Чәчләрен тузгыткан, кулына алтын тарак Су анасы керә.

Су анасы: Утырасыңмы? Бик яхшы.

   Күптән шул кирәк сиңа.

                    Балаларны куркытып,

                    Йөрисең инде шунда.

 Әйдә, Шүрәле, тор урыныңнан,

 Кичәгә алып барам.

 Бар балалар көтә безне

 Мин сине озатып калам.

Шүрәле бүрәнә күтәреп, Су анасы белән китәләр. Кәҗә белән Сарык керә.

Кәҗә белән Сарык: Шүрәле, Су анасы, сезме бу? Бьлтыр кайда? Без монда

бөтенебез дә кешеләргә таныткан, балаларның яраткан геройлары иткән, татар халкының бөек улы Г.Тукайны искә алырга килдек. Быел сөекле шагыйребез Г.Тукайга 120 яшь була. Тукайны оныткан икән, димәк ул, Туган телен дә онытачак.

Укучылар "Туган тел " җырын башкаралар.

Знче укучы: Даны барның җирдә җыры булыр

                        Бәйрәмнәре булыр мәңгегә.

                    Без- бәхетле, без шагыйрьле халык

                           Без Тукайлы халык мәңгегә.

4нче укучы: Бөек Тукай, синең исмең белән

                       Телем ачтым сабый чагымда.

                      Шигырьләрең укып ләззәтләнеп,

                        Кабатладым һәрбер таңымда.

5нче укучы: Кара кәләпүшле матур рәсемең

                     Һаман торды минем каршымда.

                        Киләчәктә алга җитәкләде,

                       Аңлатты ул миңа барысын да.

6нчы укучы: Өебезне нурландырып торган

                         Бу рәсемгә һаман баш иям.

                         Син бит халкыбызның горурлыгы

                        Бөек шагыйребез син!- диям.

Укучылар барысы "Бәйрәм бүген!" җырын башкаралар.

Дәрес-уен. Могҗизалар кыры.

Тема: Г.Тукай әкиятләре

Знче класс (уен-дәрес)

Максат: Укучыларны Г.Тукай иҗатын белүләрен гомумиләштерү, язучының әкиятләренә кызыксыну уяту, аңлап укуларына, фикер йөртә белүләренә ирешү.

Материал: Г.Тукай әкиятләре.

Җиһазлау: Язучының портреты, китапларыннан күргәзмә. Укучыларның Г.Тукай әсәрләренә ясалган рәсемнәр күргәзмәсе, компьютер, магнитофон, кассета "Сабыйга", диапроектор, мультимедийный СD-диск "Г.Тукай"

I. Оештыру өлеше.

1. Исәнләшү.
2. Дәреснең максатын бергәләп уйлау. Кроссворд чишү.

Укытучы:

- Бүген безнең класстан тыш уку дәресе. Сезнең белемнәрегезне тикшерербез. Кайсы язучының әкиятләре турында сөйләшербез икән. Аның өчен түбәндәге кроссвордны чишик. Иң актив катнашкан 3 укучыны сайлап алырбыз. Табышмакларны белүләрегезне тикшерербез.

1.  Бабай кат-кат тун кигән,

   Чишендерсәң еларсың. (суган)

2.  Җир астында кар тыгыз,

   Сакалыннан тартыгыз.(шалкан)

3.  Бер күтәрәм йорт,

Эче тулы яссы корт.(кабак)

4. Түтәрәм, түтәрәм,

Кунакны мин күтәрәм. (урындык)

5.  Җансыз җанлыны уята. (будильник)

6.  Үзе йомры, эчендә су тора. (чиләк)

7.  Алма дисәң дә алалар,

   Нәрсә соң ул балалар. (алма)

8.  Каны бар җаны юк. (балан)

9.  Иелә, бөгелә,

Ак мамыгы түгелә,

Кара күзе күренә. (шомырт)

10.  Нинди агач җилсез шаулый? (усак)

11.  Эче кандай,

Тәме балдай. (карбыз)

12.  Күтәреп була,

      Ыргытып булмый. (мамык)

13.  Үзе ура, үзе суга,

     Үзе капчыкка сала,

Шаулап-гөрләп эшләгәндә,

Кыр матурланып кала. (комбайн)

II. Уенны башлау.

1. -Әйе, без бүген Г.Тукай әкиятләрен белүләрегезне тикшерербез.

(иң күп җавап бирүче 3 укучы сайлана)

- Укучылар, Г.Тукай кечкенәдән үк бик моңлы бала булган, шигырьләр, бәетләр,

халкыбызның җырларын, әкиятләрен тыңлап үскән. Хәзер беренче биремне

тыңлагыз.

Бирем: Түбәндәге өзек кайсы әкияттән.

"Мин дә шуннан бирле андый эшкә кыймый башладым.

"Йә, иясе юк!"- дип, әйберләргә тими башладым ".

 (Су анасы)

(Җиңүче билгеләнә) Җиңүче түбәндәге сорауга җавап бирә.

• "Су анасы" әкияте укучыларны нинди булырга өйрәтә?
• "Су анасы" әкияте безне алдашмаска, кеше әйберләренә тимәскә өйрәтә.

2. Пауза. Г.Тукайның автобиографиясен кыскача искә төшерү. (Компьютердан экранга Г.Тукайның тормыш юлыннан рәсемнәр чыга. Кыскача тормыш юлы белән таныштырыла)

III. 2нче турда катнашучы укучыларны сайлау.

1. "Су анасы" уенын уйнау. Уенны алып баручы - Су анасы, күзләре бәйләнгән килеш, түгәрәк уртасында утыра. Уйнаучылар, кулга-кул тотынып җырлый-җырлый аның янында әйләнеп йөриләр.

Су анасы, Су анасы,

Су астында ниләр бар?

Кил бире чык, кил бире чык

Безнең белән уйнарга.

Уйнаучылар туктап калалар. Су анасы аларга якынрак килә һәм бармагы белән берәр уенчыга төртеп күрсәтә. Капшап карап, ул аның кем икәнлеген әйтергә тиеш. Әгәр дөрес әйтсә, шул уенчы Су анасы була. (Дөрес әйткән 3 Су анасы уенчы итеп сайлана)

Бирем: Түбәндәге өзек кайсы әкияттән?

"Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл- Кырлай, диләр, Җырлаганда көй өчен тавыклары җырлай, диләр.

(Шүрәле)

Җиңүчегә сорау: "Шүрәле" әкияте укучыларны нинди булырга өйрәтә?

- Табигатькә сак караш тәрбияли, кыю булырга, бернәрсәдән дә курыкмаска, эшчән булырга өйрәтә.

2. Җыр паузасы. Укучылар башкаруында "Шүрәле" (Э.Хәкимова көе, Зиннур Хөснияр сүзләре) җырын тыңлау.

IV. 3 нче турда катнашучыларны сайлау.

Сорау: Г.Тукай шигырьләренә язылган җырларны санап чыгыгыз. 3 уенчы сайлап алына.

( "Бишек җыры", "Туган авыл", "Туган тел", "Пар ат", "Җир йокысы" һ.б.)

Бирем: Бу юллар кайсы әкияттән алынган?

"Китте болар. Бара, һаман бара-бара,-

Күренмидер күзләренә ак һәм кара.

Бара болар. Күпме баргач, алла белә,

Юл өстендә үлгән бүре башын таба.

(Кәҗә белән сарык)

Җиңүче билгеләнә. Сорау:

 -"Кәҗә белән сарык" әкияте укучыларны нәрсәгә өйрәтә?

-        Авырлыклар килсә куркып калмаска, тапкыр, үткен булырга, өйрәтә.

2. Биюле пауза. Ишекне шакыйлар, бүлмәгә "Кәҗә" һәм "Сарык" костюмыннан малай һәм кыз керә. "Кәҗә" гармун тоткан.

Кәҗә:

-        Миккики! Миккики! Без кая килеп чыктык соң? Балалар да күп җыелган? Без кайда соң?

Укучы:

-        Бу  Утар-Аты урта мәктәбе. Без Тукай абыйның әкиятләрен искә төшерәбез.

Сарык:

-        Бүреләрдән котылгач, ботка ашап алдык та сезнең янга ашыктык. Укучылар, кечкенә Тукай татар халык уеннарын бик ярата торган булган. Шундыйларның берсе - "Ачык авыз" дигән уен.Әйдәгез, хәзер шуны уйнап алыйк.(Уен                аңлатыла)
Әйдә, Кәҗә дустым, уйнап җибәр әле.

"Ачык авыз" уены уйнала. Парсыз калган балага җәза бирелә. ("Бичара куян", "Бәхетле бала", "Эшкә өндәү" һ.б.шигырьләр сөйләтелә)

V.  Җиңүчеләр белән уен.

1. Сорауны Кәҗә бирә:

-        Уйлагыз әле, укучылар, безнең әкияттә "Суы бик аз, безнең ботка пешәр
коры " дип кайсы бүре суга китә?

(Өлкән)

2. Рәсем ясау паузасы. ( Бәйгедә 3 укучы катнаша. Кем тизрәк һәм матуррак итеп күбәләк рәсемен ясый. Җиңүче билгеләнә.)
3. Укучыларның рәсем күргәзмәсен карау. Җиңүчене билгеләү.
4. "Кырлай" дигән симфоник поэмадан (Н.Җиһанов көе) өзек яңгырый. Арткы планда урман күренеше. Күбәләк очып керә. Кулына кәрзин тоткан кыз Күбәләкне тотарга тели.

Кыз:

- Нинди матур Күбәләк!

("Бала белән Күбәләк" җырын кыз белән Күбәләк башкара)

VI. Супер уен.

Укытучы:

- "Су анасы" балетына көйне кайсы композитор язган?

 (Бакиров)

VII. Йомгаклау.

1. Җиңүчеләргә бүләк итеп Г.Тукайның "Су анасы" әкияте китабы өләшенә.
2. "Туган тел" җырын күмәк башкаралар.