Класстан тыш чара
материал (8 класс) по теме

Татарстан Республикасы Кайбыч муниципаль  районы

“М.К.Кузьмин  исемендәге Иске Тәрбит урта гомуми белем бирү мәктәбе”

Киң колачлы талант иясе

(Галимҗан Ибраһимовның  125 еллык юбилеена

багышланган   әдәби  викторина)

Иске Тәрбит урта мәктәбенең

югары  категорияле  татар теле

 һәм әдәбияты укытучысы

                                                           Васильева Р. Н.

2013

Максат:

 Дидактик: кызыксындыру  чараларын кулланып,  укучыларда  Галимҗан Ибраһимовның  тормыш  юлы һәм  иҗатына  мәхәббәт  тәрбияләү;укучыларның белем дәрәҗәсен билгеләү.

Үстерешле: укучыларның танып - белү  активлыгын  үстерү.

Тәрбияви: укучыларда  коллективлык, ярдәмчеллек  сыйфатлары тудыру.

Җиһаз.

1. Әдәби бюллетень “Киң колачлы талант иясе”.
2. Г.Ибраһимов   әсәрләренә карата иллюстрацияләр.
3. Мультимедиа проекторы.

Дәреснең барышы:

Хәерле көн, укучылар.  

     Без   татар әдәбияты классигы, галим-филолог, тарихчы, күренекле җәмәгать эшлеклесе, Хезмәт  Батыры Г.Ибраһимовның тууына 125 ел тулу уңаеннан  хәзерләнгән  чарага  җыелдык.

    Еллар,  гасырлар  уза тора.  Кайбер данлыклы   шәхесләр  онытылалар.  Ә  менә Г.Ибраһимов халык  хәтеренә   йөрәкләргә  үтеп керә  торган әсәрләре   белән   үзенә  үлемсезлек  яулап алды.

 Бу  олуг  шәхесне  бөтен тирә  якта  олылап  искә  алалар.  Бездә дә  аңа   карата күптөрле  чаралар үткәрелде. Г.Ибраһимовның  әсәрләре буенча “Иң яхшы рәсем”конкурсында   актив катнашучы укучылар  булды, 8 нче  сыйныф  укучылары  Васильева Ангелина, Шапеева Надежда  “Кем  миллионер булырга  тели”  бәйгесендщә актив катнаштылар.   Ә хәзер   без 7 - 8  нче сыйныф укучылары  арасында  әдәби  викторина үткәрәбез.  Сүз, әлбәттә,  Галимҗан      Ибраһимовның  тормыш  юлы һәм  иҗаты  буенча барачак.  

Максатыбыз:  әдип  турында  белемнәрне  тирәнәйтү, аның  иҗатына  кызыксыну,  мәхәббәт тәрбияләү.

 Кичәне  башлап  җибәрәбез.  Башта  кичәдә  катнашучы  жюри әгъзалары  белән  танышыйк.

1. Рус теле һәм әдәбияты укытучысы, 5 нче сыйныф җитәкчесе Федорова Н.В.
2. Физика укытучысы, 6 нчы сыйныф җитәкчесе  Шоркина В.И.

    Сүзне,   бер-берсен  сәламләү  өчен,  командаларга бирәбез.

              I команда -“Яз башы”,  II команда “Табигать балалары”

                         Командалар бер-берсен  сәламлиләр.

   Викторина  3 турдан  тора. I тур “ Кем? Нәрсә? Кайда? Кайдан” дип атала.   Таблица  тәкъдим  ителә.  Мондагы саннар артына   сораулар  яшеренгән. Саннар  зурая  барган саен, сораулар катлаулана барачак.

Кем? Нәрсә?

5 балл  өчен сорау:

 Г.Ибраһимовның  әтисенең  исемен  атагыз. Аның турында ни беләсез?

( Гыйрфан-Хәсәнә)

6 балл  өчен сорау:

 Г. Ибраһимов үзенең  иң беренче укытучысы  итеп кемне саный.

(әнисен)

7. Язучының  абыйсы ни исемле?

(Шакирҗан)

8. Оренбург шәһәрендә   Г.Ибраһимов   белем  алган мәдрәсә кем исемен  йөртә? Әлеге мәдрәсә   турында бәян  итегез.

(Вәли мулла)

9. “Көтүчеләр” хикәясендә   төп герой кем? Аның этәлеге нидән гыйбарәт?                                                    (Вахит)

10. “Яз  башы”  хикәясендә  вакыйга кем исеменнән  сөйләнә?

(Салих)

11. Г.Ибраһимов  белем алган  “Галия”  мәдрәсәсенең  җитәкчесе  кем булган?

Кайда?

5. Г.Ибраһимов кайда туган?

(Башкортстан Республикасы Авыргазы районы Солтанморат авылы)

6 . 1898 елда  әтисе  кайсы  шәһәр  мәдрәсәсенә  китерә? Бу  мәдрәсә  турында  

                                                                         (Оренбург)

7. Вәли мулла  мәдрәсәсеннән  куылгач,   Г.Ибраһимов  кайсы  шәһәрдәге  мәдрәсәдә белем ала?                 (Уфада)

8. “Галия” мәдрәсәсе  кайсы  шәһәрдә  булган?  (Уфада)

9. “Әдип  “Яз башы” хикәясен   кайда  яшәгәндә  иҗат итә?

                                                                                   (Казанда)

10. “Кызыл  чәчәкләр”  хикәясендә вакыйгалар кайсы  авылда бара?                                                                 (Зәңгәр Чишмә)

11. Гомеренең  соңгы  ун  елын  Г.Ибраһимов, каты авыру  сәбәпле,  кайда  уздыра. (Кырымда Ялтада)

Кайдан?

5. Өзек кайсы  әсәрдән?

“Авыл халкы бу  эшкә   башта  аптырап калалар: ни сәбәптән,  бу  тирә-якка  усаллыгы, саранлыгы  белән  даны  чыккан  явыз  көрәшче Әлемгол, тик  торганда, үзенең  гомерлек  дошманы  Хафизга  бер бия китереп, фатиха  кылдыра?!”

                                                          (“Алмачуар”)

6. “Бу хикәя  якты, азат  көннәр  өчен  көрәш  юлында  һәлак булган  иптәшләргә  багышлана  һәм түбәндәге юллар белән башлана:” Без түбәннән, тормышның төбеннән күтәрелдек. Кем күтәрде? Кайчан? Ничек?  Сезгә менә шул турыда  сөйләп  бирергә телим...”

                                                   (“Кызыл  чәчәкләр”)

7. Хикәянең  төп герое  11 яшьлек  шәкерт. Биредә  җәйге каникулга  кайткач,   шәкертнең  туган  авылында  үткәргән  беренче  көне тасвирлана.                                  (“Яз башы”)
8. Әсәрнең  герое  Садыйк  авыл мулласы була.  Ахырда ул яшәү  мәгънәсе  турында уйламый,  элекке  идеалларын  югалта. Кайчандыр  галим, доктор,  тагын  әллә кем  булу  турында   хыялланган  иде.     (“Уты   сүнгән җәһәннәм”)
9. Ялчы карт Шаһи, сабый  чагыннан  алып  бөтен гомерен  байга  хезмәт итеп  үткәргән,  аның  кесәсен калынайту  өчен   билен бөккән.                   (“Карт ялчы”)
10.  Ә бу  герой    әтисе  өчен  авыл байларыннан  һәм куштаннарыннан  үч алырга  тели. “Менә  хәзер   сикереп торсам,  шәп  киенеп, шәп атка менеп,  шәп кылычлар  тагып, үзем шикелле  егетләрне  атка мендереп, шәп кораллар  белән  шул каһәр  авылга  һөҗүм итсәк, авылның астын-өскә китерсәк... шул вакытта  йөрәгем тынар”, ди.  Нинди  әсәр турында сүз  бара? (“Көтүчеләр”).

II тур – “Бәхетле  очрак”

  II турда  безгә сигнал карточкалары  белән  эш  йөртергә кирәк булачак.  Сораулар  мультимедиа экранында тәкъдим ителә. Дөрес җавапка  жюри 2  балл  исәбеннән нәтиҗә ясый.

1. “Кызыл чәчәкләр” хикәясендә төп герой

1. Солтан

2. Салих

3. Вәли

4. Вахит

2. Г.Ибраһимовның  әсәрен  билгелә.

1. “Диңгездә”

2. “Саф күңел”

3. “Әйтелмәгән васыять

4. “Яралы язмышлар”

5. “Язмышның туган көне”

3. «Галия»  мәдрәсәсендә Галимҗан Ибраһимовтан   беренче  иҗат  сабагын алган шәхес:

1. Г.Тукай

2. М.Җәлил
3. Х.Туфан
4. Ф.Яруллин
5. Г.Ибраһимовның беренче  хикәясе

1. “Карак мулла”
2. “Алмачуар”
3. “Зәки шәкертнең мәдрәсәдән куылуы”
4. “Көтүчеләр”

6. Г.Ибраһимовка кайсы раслау хас  түгел?

1. Композитор

2. Галим-филолог

3. Язучы

4. Публицист

5. Тарихчы

7.      “Сәгыйть ─ зур бай улы,  ә Галимә ─ ярлы кыз.  Алар бер-берсен яратышалар, ләкин араларындагы социаль тигезсезлек киртә булып тора.” Сүз нинди әсәр турында  бара?

1. “Гыйшык корбаннары”

2. “Татар хатыны ниләр күрми”

3.”Яз башы”

4. “Сөю-сәгадәт”

8. Галимҗан  Ибраһимов кайсы газет-журнал чыгаруда катнашмый?

1. “Безнең юл”

2. “Аң”

3. “Сүз”

4. “Ирек”

9. Кайсы әсәрнең  үзәгендә Зыя образы тора?

1. “Безнең көннәр”

2. “Казакъ кызы”

3. “Яшъ  йөрәкләр”

4. “Тирән тамырлар”

10. Г.Ибраһимовның нинди әсәре  “Фәхрине  үтереп  ташладылар” дигән фраза  белән  башланып китә?

1. “Безнең көннәр”

2. “Тирән тамырлар”

3. “Татар хатыны ниләр күрми?”

4. “Яңа кешеләр”

11. Гөлбану, Лотфи,  Закир кайсы әсәр геройлары? 

1. “Безнең көннәр”

2. “Тирән тамырлар”

3. “Татар хатыны ниләр күрми?”

4. “Кызыл чәчәкләр”

12. Кайсы  әсәрдә  ачлык  фаҗигасе  сурәтләнә?

1. “Адәмнәр”

2. “Алмачуар”

3. “Кызыл чәчәкләр”

4. “Диңгездә”

13. Галимҗан Ибраһимов гомере ничек  өзелә?

1. Сталин репрессиясенең корбаны булды

2. Бөек Ватан сугышында  һәлак булды

3. Авырып  үлде

4. Картаеп үлә

III тур - “Кем күбрәк  белә”

Капитаннар көч сынаша.

Г.Ибраһимовның  әсәрләрен атыйлар.

Кичә “Яшәсен  бу  җирдә тынычлык” дигән җыр  белән тәмамлана.