"Чылан чылын уткуп тура"
методическая разработка (10 класс) по теме

Чылан чылын уткуп тура!

                                                                                                                                       Чарлып болбас ыдыктыг,

                                                                                                                                        Чанчылывыс  кагбаал,

                                                                                                                                         Сагыызын дег камнаал,

                                                                                                                                         Салгалдарга дамчыдаал!

Сорулгазы:

1. Тыва  улустун хундулээчел, эвилен-ээлдек, сонуургак эки чанчылдарынга уругларны кижизидер.
2. Национал оюннарнын чамдык хевирлери-биле таныштырары.
3. Сагынгыр, тывынгыр чорукка, оюннарга даянып кижизитпишаан, аас чугаазын сайзырадыры.

Чорудуу:

Экии, уруглар! Богун бо кайгамчык буянныг кежээвиске тыва чоннун национал байырлалы-Шагаага тураскааткан кежээни эрттирер-дир бис. Келген аалчыларывыс ада-иелерге болгаш эргим уруглар, силерге кел чыдар Чылан чылы-биле байыр чедирбишаан, быжыг кадыкшылды, чедиишкиннерни, аас-кежикти, ак орукту кузеп, йорээп тур мен.

Шагаанын кол утказы – чыл эргилдезин демдеглээри, кыштын чыккылама соогунун часкы хаттар-биле солужарын ооруп, уткуп алыры, кышкы берге амыдырал адакталып, ак чемнин элбек болурунун эгезин байырлаары. Чаа чылдын эге айын Ак ай деп адаар, ол сут-биле холбашкан.

Шагаа хамыктын мурнунда бойдус-биле чолугуушкун азы оран-танды-биле кижинин чолукшууру.

Чанчыл ындыг, ужур ындыг, чалыы салгал уламчылаал! Класстарга уступ алгаш, адаан-моорей кылыылынар! Кайы класстын уруглары аас чогаалынга кончуг эвес корээлинер, уруглар!

Эрги чыл сен эки чолду

Эктивисти ажыр шаннадып.

Байырлажыр деп тур бис,

Байырлыг чылым байырлыг!

        Чаа чылым, Чылан чылым

Сагыш ышкаш моорлап келдин.

Чаа чылым амыр-ла бе!

Ажы-толге башкыларга

Аас кежиин шаннап келем.

Ада-ие чонувустун

Ажыл-ижи будуп турзун!

Азыраан мал менди турзун,

Ажы-толу мандып турзун!

Аас-кежии, курай-курай!

Амыр-тайбын, курай-курай!.

1-ги моорей «Улегер домак».

2-ги моорей «Дурген чугаа». Дужуп бербейн маргыжарда дурген чугаа кымда барыл?

3-ку моорей «тывызык». Класстар аразында

Кроссвордтун айтырыглары

1. Тыва улустун чаа чыл байырлалы?
2. Шагаа уезинде  сунуп чолугар «ак чуве».
3. Тыва чыл санаашкынынын чедиги чылы.
4. Тыва оюн.
5. Болук аалдар.
6. Кандыг-даа малдын торээн соонда бир дугаар суду.
7. Ак чем.
8. Кефирнин тыва ады.
9. Улу чылынын мурнунда чыл.

   10.Алгаг, экинин кузээшкини.