Учуутал туьунан санаа
материал

                Учуутал... Учуутал диэн – бастатан туран – иитээччи, хас биирдии үөрэтэр оҕолоруҥ ис туруктарын билэр,  ураты дьоҕурдаах, талааннаах киһи буолуохтаах. Ханнык да предмети үөрэттин, учуутал аан бастаан, үөрэтэр предметин нөҥүө, оҕону иитиэхтээх, олоххо бэлэмнээх киһи буоларыгар үөрэтиэхтээх.
              Мин учуутал идэтин баһылаабытым быйыл, 2025 сылга, уопсай ыстааһым 45 сыла буолла. Учуутал идэтигэр умсугуйуум, олох кыра кылааска үөрэнэ сылдьан, бастакы учууталбар, Татаринова Ульяна Егоровнаҕа, тапталбыттан саҕаламмыта. Дьиҥ чахчы, дьиҥнээх учуутал хайдах буолуохтааҕын сүрүн хаачыстыбатын киниттэн үөрэммитим.
             Оҕо 11 сыл үөрэнэрин тухары , араас учууталга үөрэнэн, иитиллэн ааһар. Ол үөрэммит учууталларыттан биир эмит учууталы ордук сүрэҕэр иҥэрэн , өйдүү-саныы сылдьыаҕа.
             Учуутал бэйэтин үөрэтэр бэридимиэтин нөҥүө, оҕо билэр-көрөр дьоҕурун уһугуннарыахтаах. Үөрэтэри ким баҕарар үөрэтиэ, билиини биллэриэ, оттон иитиини иҥэрэр уустуктардаах. Ол иһин учуутал, аан бастаан оҕону, кини кыра кылаас да, улахан кылаас да буоллун, личность быһыытынан, киһи быһыытынан көрүөхтээх дии саныыбын. Оҕо толкуйунан толкуйдаан, кини кыһалҕатын билэ сатыахтаах. Оҕону аҥардастыы мөҕөр туох да туһаны аҕалбат.
            Хас биирдии учуутал, мин санаабар, уруогар бэлэмнэнэригэр, ол кылааһын хас биирдии оҕотугар туһаайан туран бэлэмнэниэхтээх уонна үөрэтэ барарыгар кылааһыгар үөрэ-көтө киириэхтээх. Биир сылаас тыл оҕону кынаттыырын олох умнумуохха наада.
            Аныгы оҕону кытта алтыһарга , учуутал хайаан да саҥа технологияны баһылыахтаах. Учуутал, ханнык баҕарар түгэҥҥэ, оҕоттон көмө көрдөөн көмөлөһүннэрдэҕинэ, оҕо биир харыс үрдүүр, астынар. Сөптөөх хайҕалы ыллаҕына, киһи тэҥэ суох буолан хаалар. Оҕоттон хаһан баҕарар  көмө ылар, сүбэлэттэрэр буолуохха наада.
            Билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ, оҕо, төрөппүт учууталга ирдэбилэ күүһүрбүт кэмигэр, учуутал киэҥ билиитинэн, киһиэхэ сыһыанынан таһыччы үрдүк таһымҥа  туруохтааҕын өйдүөхтээхпит. Ол иһин, учуутал бэйэтин методическэй билиитин, таһымын үрдэтэрэ булгуччулаах. Ханна да сырыттын, барытыттан үөрэнэ, опыт ыла, билэ-көрө сылдьыахтаах.
            Эдэр учууталларга саамай сүрүн сүбэм маннык. Хас биирдии оҕо кыһалҕатын хараххытынан эрэ кэрумэҥ, дууһаҕытынан кэрүҥ, ылыныҥ. О5о кыһал5атын, мунаахсыйыытын таба көрөн көмөлөһө сатааҥ.
           Эдэр учуутал, оҕо таптыыр, эйиэхэ туох баар мунаахсыйар боппуруоһун, кыһалҕатын сүбэлэттэрэр, ДОҔОР киһитэ буоларгар ис сүрэхпиттэн баҕарабын.
           Кылгас сүбэбин хоһооммунан түмүктүүбүн.

Учуутал

Киһини киһи оҥорор,
Олоххо сирдээн атаарар,
Учуутал диэн - үрдүк ааты
Сүгэ сылдьарбынан - дьоллоохпун

Оҕону кытта алтыһар буоламмын,
Оҕолуу үөрэбин,оҕолуу мэникпин,
Оҕолуу хоргуспун,оҕолуу уйаммын,
Олоҕу билэрим-көрөрүм - оҕолуу.

Сыралаах үлэнэн үөрэтэн,такайан
Уһааран-уматан, чочуйан ииппиккин
Кэнчээри ыччатыҥ олоҕу салайсан
Эйиэхэ махтала - олоххун уһатыа.

Парфенова Наталия Петровна - Горнай улууһун В.В.Филиппов аатынан Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназиятын, саха тылын, литературатын учуутала