И.М.Гоголев "Санньыар санаам сэргэтэ"сэһэнинэн аһаҕас уруок.
план-конспект урока (11 класс) по теме

11 кылаас.

Уруок темата: И.Гоголев "Санньыар санаам сэргэтэ" кэпсээнигэр сэргэ - олох символа.

Сыала: Саха оло³ун символа - сэргэ то³о "санньыар санаа сэргэтигэр" кубулуйбутун бы»аарыы. Олохпут итэ³эс уонна ¼ч¼гэй ±р¼ттэрин та»ааран ¼±рэнээччи олох ту»унан тобулук толкуйунан б¼г¼½½¼ ¼йэбит проблемаларын ±йд¼¼р¼н сити»ии.

Ту»аныллар матырыйаал: Сэргэ араа»ын к±рд±р±р, айымньы уонна суруйааччы ту»унан компьютернай презентация; М.Боппуоба "Олохпут кыларыйар кырдьыга" хо»ооно; 2006,2007 сс. б¼тэрбит ¼±рэнээччилэр "Эллэй Боотурга кэпсиэм этэ..." толкуй суруктара; саха тылын бы»аарыылаах тылдьыта.

Хаамыыта:

1. Киириитэ. "Сэргэ" - презентация. Муз.фон.

- Сэргэ диэн тугуй? (Ытык ба³ана. Урут тиэргэ½½э дьиэ иннинэн аты баайар судургу эбэтэр томтор³олоох моойдоох ба³ана.)

- Сэргэ - олох символа. То³о? (Ыал хайдах олохтоо³о сэргэтиттэн биллэрэ).

2. С¼р¼н чаас.

I. Саха народнай суруйааччыта И.М.Гоголев-Кындыл "Санньыар санаам сэргэтэ" айымньытыгар сэргэ то³о "санньыар санаа сэргэтигэр" кубулуйда?

(К±р: уч. 286с.) "Санньыар санаам сэргэтэ! Эн к¼л¼г¼½ у»аан и»эр, эн к¼л¼г¼½ харааран и»эр"

                                        А»а³ас микрофон.

Т¼м¼к санаа: Сэргэ саха норуотун дьыл³атын ту»угар санааргыыр, хараастар.

II. Саха омук т±рд¼нэн аа³ыллар ытык Эллэй Боотур уобара»а то³о киирдэ? (Дьон-сэргэ оло³ун дьэ½кэрдэр, ±й-санаа угар, кутталга сэрэтэр ¼т¼± аналлаах).

- Эллэй Боотур - культурнай ±б¼гэ;

- Хас ¼йэ буолан баран, то³о, туохтан туран кэлбитий?

- Эллэй Боотур са³ана алгыстаах ытык Туймаада сирэ-уота, айыл³ата хайдах эбитий?

- Эллэй Боотур туохтан хомойдо-хоргутта, били½½и кэм дьонун ту»унан туох санааланна?

(¬±рэнээччилэр и»итиннэриилэрэ, уру»уйдара - компьютернай презентация ту»аныллар).

III. Эллэй Боотур уонна 20-ис ¼йэ 90-ус сыллара

- Ааспыт ¼йэ 90-ус сыллара туох уратылаахтарый? Ол кэм кыларыйар кырдьыга...

- Эллэй Боотур хомойуон хомойбут, кэлэйиэн кэлэйбит дуо? Санаа³ытын эти½.

А»а³ас микрофон.

IV. Айымньыга кынаттаах ат уобара»а.

- Кынаттаах ат уобара»а туох бэлиэтэ уонна уобара»а буолан киирбитий?

- Айымньыга, авторга туох к±м±л±±³¼й?

(¬±рэнээччи и»итиннэриитэ, уру»уйа)

Т¼м¼к санаа: Ки»и эрэнэрин тухары тыыннаах, ки»и эрэнэрин тухары олох олорор.

V. Айымньы бэргэн этиилэрэ :

• Бэйэтин ытыктанар норуоту атын да норуоттар ытыктыыллар. Бэйэтин сэнэнэр норуот ¼т¼± норуот буолуон сатаммат.
• Омук бы»ыытынан бэйэни ытыктаныы, бэйэ кыа³ар эрэнии - интернационализм акылаата. Акылаата ¼ч¼гэйдик т¼сп¼т дьиэ ±р ¼йэлээх буолар.
• К¼н санаа айыл³а³а к¼ннээхтик сы»ыанна»артан к¼±дь¼йэр. Бары санаа айыл³аттан    т±р¼ттээх. Айыл³а до³оро - ки»и до³оро.

(Хас биирдии ¼±рэнээччи с±б¼лээбит этиитин талан ырытар, тус санаатын, толкуйун та»аарар. Ол т¼м¼г¼нэн 5 м¼н. диспут тэриллэр.)

VI. Эллэй Боотур уонна 21-ис ¼йэ.

- Би»иги 21-ис ¼йэбит. Кини хайда³ый?

- Арай Эллэй Боотур тиийэн кэллин. Киниэхэ тугу ¼±рдэ, с±хт±р±, киэн тутта к±рд±р¼±хх¼т, кэпсиэххит этэй?

- Ытык ±б¼гэ³итигэр тугу ¼½сэ то»уйуоххут этэй?

-Эллэй Боотур 21-ис ¼йэбититтэн санаата арыый бэттэх кэлиэ дуо?

• Хас да ¼±рэнээччи М.Боппуоба "Олохпут кыларыйар кырдьыга" хо»оонун аа³ан и»итиннэрэллэр.
• Учуутал урукку ¼±рэнээччилэр ¼лэлэриттэн бы»а тардан били»иннэрэр.

А»а³ас микрофон.

VII. Айымньыны т¼м¼ктээ»ин.

VIII. Автор ту»унан.

"Санньыар санаам сэргэтэ" кэпсээн авторын ту»унан туох ±йд±б¼л ¼±скээтэ. Кини ту»унан тугу этиэ½ этэй? (Кэпсэтии)

• Саха народнай суруйааччыта И.М.Гоголев-Кындыл - ¼±рэнээччи и»итиннэриитэ, компьютернай презентацията.
• Учуутал эбии информацията:

3. Дьиэ³э сорудах : "Эллэй Боотурга кэпсиэм этэ... (Ку»а³аны да, ¼ч¼гэйи да)" толкуй сурук.

4. Т¼м¼к тыл:

- Олох ханнык да ыар т¼гэнигэр санааны саппа³ырпакка, ки»илии сирэйи с¼тэрбэккэ Ки»и диэн ¼рд¼к ааккытын киртиппэккэ иннигит диэки айаннаа½. Саха норуотун инникитэ э»иги илиигитигэр баарын ±р¼¼ ±йд±±½. Аны 20-ччэ сылынан э»иги о³олоргут миэхэ кэлэн Эллэй Боотурга наар ¼ч¼гэйи эрэ кэпсииллэрин курдук ¼лэлээ½, айы½-туту½, олору½. К±рс¼±ххэ диэри!

Ту»аныллыбыт литература:

1. Попова М.А.. Саха литературатыгар тирэх ±йд±б¼ллэр. Я.,2001
2. Тобуруокап Н.Н.. Саха литературатын саарына. Чолбон. 2005, ѕ1.  
3. Яковлев В.Ф.. Коновязь Сэргэ. 1 часть. Я.,1992