Сценарий творческого урока по хакасскому языку для 8 класса
план-конспект урока (8 класс)

04.03.2021.

Место проведения: МБОУ Лесоперевалочная СОШ-1, школьный музей «Тус таңмазы»

Предмет: Хакас тілі

Класс: 8

Тема: Айланыстығ чоохтағлар. «Аарлығ, іҷелер, ууҷа – пиҷе, хыс туңмалар».

Урокка кирек нимелер: алып іҷелер хоостары, сомнары, алыптығ нымахтаң ӱзіктер, алып кип-азаа,  …

Наа сӧстер: уроктың пӧгіні – цель,

Пӧгіні: 1) Ирткен «Толдыра паза толдыра нимес чоохтағлар» теманы пиктирінең палғалыстығ кӧнігістерні алғыдары;

2) наа теманы удур-тӧдір полызызып, постары таап полар, істезіп, пасхаларына чарыт поларға ӱгредерге;

3) Ипчілер ӱлӱкӱнінең 8 Марттаң алғыстирын «Айланыс»теманаң паза «2021 чыл – алыптығ нымахтар чылынаң» палғастырып, чуртаста тузаланар иде тиреңнедерге.

Уроктың чӧрімі:

1. Изеннезері.
2. Ирткенін хатиры. А) Сурығларға толдыра нандырчабыс:

-Синің адың кем?

-Синің фамилияң хайди? Син хайдағ сӧӧктеңзің?

-Сӧбіреңнеңер чоохтап пир. Кемнер? Хайда тоғынчалар?

-Айлар аттарын адап пир.

-Нидиле кӱннерін адап пир.

-Пӱӱн хайдағ кӱн?

Б) Ирткен урокта піс ниме ӱгренгебіс?

-Толдыра паза толдыра нимес чоохтағлардаңар чоохтап пирер…Кӧзідім?

-Хайда кӧбізін учурапча толдыра нимес чоохтағлар? (Ікі кізі чооғында. Пӱдіріңер «Ікі алай 3 кізі чооғы»-тема хайдағ даа (сильного ученика и слабых учеников диалог)-ибдегі тоғыс.

III.Наа теманы табары.

а) Тетрадьта пасчабыс число паза сӧстіг диктант – 1) хоостығ диктант:

ол кирек полар піске уроктың пӧгінін орта турғызарға.

1. Уроктың пӧгіні, наа  теманы, піліп алары, сӧстерні, правилоға, тӧстеніп пазары, хакас тілінең чахсы чоохтазары, чоохта тузаланары. 

2. Уроктың, пӧгіні, піс, піліп, аларға, кирекпіс, ниме, андағ, наа, теманы, аның, ӧӧн, тузазын; хайдағ, сӧстер, пол полчалар; хайди, пазылчалар; паза, чоохта, тузалан, поларға, ӱгренербіс.

-удур-тӧдір сыныхтапчазар.

-постарың слайдтаң сыныхтапчазар. Поляда оценка турғысчазар. (5 алҷаас – «3»)

б) Наа теманы посха таап алар ӱчӱн таап алыңар кроссворд:

Тоғыр:1. Сірер прайзы кем полчазар? «п» букванаң пасталча. (пала)

2. Кӱнӧрте полча кӱн, хараазын сых килче? -…(ай)

3. Хакас чонының хынҷаң чиизі? (талған)

 4. Тайға ээзі ол полча, чистектерге чоо хынча. (аба)

5. Тоғасса кізілер тіпче …? (изен)

6. Суғда чӱс чӧрче? (палых)

7. Хайдағ хус аал аразынҷа сатырап чӧрче, прай тылаастар чай чӧрче, нымырхалар оғырлапча? – ол ала…? «с» букванаң пасталча.

3. Уроктың темазы: Айланыстығ чоохтағлар.

Пӧгіні? 1) піс піліп аларға кирекпіс ниме андағ айланыс, аның ӧӧн тузазын? Хайдағ сӧстер  айланыс пол полчалар? Хайди айланыстар пазылча? Паза айланыстарны чоохта тузалан поларға ӱгренербістер.

4. Ӧмелернең тоғынары (5 минут). Компьютерде папка «8 классха», азыңар, документ «Ӧменең тоғынары», толдырыңар.

1 ӧме. Правило чоохтапча.

2-ҷі ӧме. Чоохтағларда айланыстар табар.

3-ҷі ӧме. Чағдапчатхан ӱлӱкӱннең алғыстир Алыптың адынаң(кизерге кип-азаан).

4- ҷі ӧме. Сыйых тимнир (открытка, поғоҷах). Кибелісті пасталғанынаң читіре пас салыңар (продолжите стих по начатому):

.

5. Сыныхтиры (10минут).
6. ФИЗМИНУТКА. Ам истiг иде одырыбысчазар, харағастарың чабызыңар, исчезер, тынанчабыс. (Арығда хустар табызы истiлче…)

-Ниме сiрер истер?

-Мин искем, хайди…

-Хайди сағынчазар хайдағ туста ол полча полар?

-Мин сағынчам, ол__________ туста полча.

-Часхы хайдағ айнаң пасталча?

- Часхы_________ айынаң пасталча.

-Часхы айларны адап пирерге.

-Часхы айлар: _________

VII. Тест оңдайынҷа посты компьютерде сыныхтиры: папка «8 классха», документ «Тест №2» (5 минут).

Тест №2.

1. Айланыс – ол…а)  пірее кізінең  хада тоғынчатханы;                              

б) пірее кізізер айланчатханы;

в). пірее кізее полысчатханы.

2. «Аарлығ іҷем, алғыстапчам сині ӱлӱкӱннең» - пу чоохтағда хайда айланыс, пар алай чоғыл?

а) аарлығ іҷем;

б) алғыстапчам сині ӱлӱкӱннең;

в) айланыс чоғыл.

3. Пу чоохтаға хайдағ айланыс килісче «…, хайди син чуртап парчазың»?

а) ниме итчезің;

б) хайди син полчазың;

в) іҷеҷеем, паарсах кӱніҷеем.

4. «О-о, тӧреен минің аалым, хайди сағынчам синің алып тастарыңа, обаа-кӱргеннеріңе».  Пу хайдағ айланыс?

а) тараңхай;

б) тараңхай нимес;

в) хаталчатхан.

5. «Одыр автобусха табырах, хызыҷах».  Пу хайдағ айланыс?

а) тараңхай;

б) тараңхай нимес;

в) хаталчатхан.

6. «Іҷем, іҷем, іҷеҷеем,

Иң аарлығ, кізіҷеем, …» Пу хайдағ айланыс?

а) тараңхай;

б) тараңхай нимес;

в) хаталчатхан.

7. Ам чағдапчатхан ӱлӱкӱн – ол кемнернің ӱлӱкӱні – ?

а) иреннернің;

б) ӱгретчілернің;

в) ипчілернің.

8. Ӱлӱкӱннең піс прайзын –

а) хырысчабыс;

б) алғыстапчабыс;

в) тоғынчабыс.

Салтарын пасчабыс тетрадьха. Сыныхтапчабыс (3 минут).

 Паалағ позыбысха тетрадьта турғысчабыс:

1-2 балл – «2»

3 – 4 балл – «3»

5 - 6 балл – «4»

7 – 8 балл – «5»

VIII. Пӱӱнгі урокта ниме піліп алдыбыс? Пӧгінібіс толды ба?

Ам хакастарның хайдағ ӱлӱкӱні чағдапча? 21 кӧрікте – мартта? – (Чыл Пазы)

Хызыл чалама – теманы прай чахсы піліп алғам, пiр дее алчаас чоғыл  (всё хорошо усвоил, ошибок нет).

Ноған чалама –   туртуххам, сидiктенгем, теманы пір дее піл полбаам (сомневался, затруднялся, вообще ничего не понял).

Ах чалама - теманы чахсы піл полбаам. Хоза полызығ кирек (не до конца понял, нужна помощь).

Доскада кöрчезер пазыл парған сöспек. Пос алынча хығырчазар. Ам ________хығырча.

  Чÿс час чурта,

  чÿс чыл ÿгрен.

-Олғаннар, хайди пу сöстернi пiл полчазар? Ниме теенi ол «чÿс час чурта»?

«чÿс чыл ÿгрен»?

-Пÿÿн пiрее нимее ÿгренiп аларға сағынчазар ба?

-Чахсы, андағда тоғынчабыс.

1. Хоостығ диктант пасчабыс.

Хар, суғ, кÿн, тигiр, ағастар, от, чахайах, хустар.

Сыныхтапчабыс, че олаңай ла нимес. Чоохтирға: нинче слогтығ сöс, хатығ алай нымзах, хайдағ санда турча: пiр алай кöп?