Тесты по родной (хакасской литературе) за 1 четверть для обучающихся 8 класса, занимающихся по программе "Хакасский язык как государственный язык"
консультация (6 класс)

Контрольные тесты за 1 четверть.

#1055;еревод:

Хоос литература-__________________________

Кӱс -_________________

Сӧспек-____________________________

Тигіриб-______________

Книга-_____________________________

церковь-______________________

Чайаачы оңдай-______________________________

Сила -_________________________

Пословица-________________________

Кинде-____________________________

#1054;ткрой стр.9- напиши названия всего что нарисовано на рисунке:

#1055;ірее сӧспек пас сал:

______________________________________

#1063;итпинчеткен сӧстер пас:

А)Піліс алтыннаң даа_________________.

Б)Арғыснаң кӧдірген тӧге ______________,

Арғыснаң иткен тоғыс ______________.

В) _________ _________ хаҷан даа чиңедір.

Кирек сӧстер: сын ниме, аарлығ, ниик, чахсы.

5. Таптырғастарны тап (отгадай загадки):

А) Часхыда аппағас кӧгенектіг,

Чайғыда хап-хара харағастығ.

Б) Ах чорған прай чазыны чаабысхан.

В) Хызыл иңнес суғ ӱстӱнде іліл парған.

6. Читіре пас:

Мин пілчем хакас чонның кибірлерін: ол …-____________________________

_______________________________

7. «Кірӧске тӱзіргені» чоохта ӧӧн матырлар: _______________________________________________________________________

8. Стрелканаң кӧзіт сал:

Василий Андреевич чоох Николай Георгиевич Доможаков

«Галина» абыстарның пазы

«Кірӧске тӱзіргені» Кобяков

Аркалей поэма

9. Хакас литературазын тиліткен писатель – ол_________________________________

Иң улуғ роман пас салған писатель – ол Н.Г. Доможаков. Ол роман адалча ________________________________

Контрольные тесты за 1 четверть.

#1055;еревод:

Хоос литература-__________________________

Кӱс -_________________

Сӧспек-____________________________

Тигіриб-______________

Книга-_____________________________

церковь-______________________

Чайаачы оңдай-______________________________

Сила -_________________________

Пословица-________________________

Кинде-____________________________

#1054;ткрой стр.9- напиши названия всего что нарисовано на рисунке:

#1055;ірее сӧспек пас сал:

______________________________________

#1063;итпинчеткен сӧстер пас:

А)Піліс алтыннаң даа_________________.

Б)Арғыснаң кӧдірген тӧге ______________,

Арғыснаң иткен тоғыс ______________.

В) _________ _________ хаҷан даа чиңедір.

Кирек сӧстер: сын ниме, аарлығ, ниик, чахсы.

5. Таптырғастарны тап (отгадай загадки):

А) Часхыда аппағас кӧгенектіг,

Чайғыда хап-хара харағастығ.

Б) Ах чорған прай чазыны чаабысхан.

В) Хызыл иңнес суғ ӱстӱнде іліл парған.

6. Читіре пас:

Мин пілчем хакас чонның кибірлерін: ол …-____________________________

_______________________________

7. «Кірӧске тӱзіргені» чоохта ӧӧн матырлар: _______________________________________________________________________

8. Стрелканаң кӧзіт сал:

Василий Андреевич чоох Николай Георгиевич Доможаков

«Галина» абыстарның пазы

«Кірӧске тӱзіргені» Кобяков

Аркалей поэма

9. Хакас литературазын тиліткен писатель – ол_________________________________

Иң улуғ роман пас салған писатель – ол Н.Г. Доможаков. Ол роман адалча ________________________________

«Урок хакасской литературы как источника формирования  семейных ценностей  в контексте ФГОС ОО и СОО», посвящается закрытию Года Семьи

Тюкпиекова Галина Константиновна

МБОУ Лесоперевалочная СОШ-1

Хакас литература урогының сценарийi

Дата проведения: 20.12.2024.    

Ӱгретчі:  Тюкпиекова Г.К.

Предмет: Хакас литературазы

Класс: 6

Уроктың темазы: «Ууҷамның хумартхызы – хылығым тыытча» Л.И.Чебодаеваның «Кізі постинаң тыытхылығ» паза Г.Г.Казачинованың «Поғо» чоохтары пастыра («Литературнай хығырығ» 4-ҷі классха)

Уроктың кӧстее: Сӧбіре аразындағы ӧбекелер паза пархалар  сылтағ-салтарлығ палғалызын іле сығарары, ÿгренҷiнi чайаачы оңдайлығ кӧрбин чоохтирына ÿгредерi, пурунғыларыбыстың кибірлеріне тöстенiп, хакас литература произведениелерінең тиксі піліс алып. чуртас оңдайын пиктеп, чахсыландырып пілерін тиреңнедерге.

Пöгіннер:

1) Ÿгредiглiг: олғаннарны öтiг  хығырарға, анаң хығырғанын текстке чағын, хоос кӧзідіп, чоохтирға ÿгредерге;

2) Тилiдiглiг: смысловой хығырығ оңдайларнаң тузаланып, чоохтың ööн сағызын iле сығарарға,тыңнап пiлерге, чоохтазығда аралазары, постың сағызын читiр полары, алған пiлiстерiн пiрге ағылары, чоохта паза чуртаста  тузаланары;

3) Кибiрли тудыныс: сӧбіре аразындағы палғалысты, тöреен тiлге  хынысты тыыдары, удур-тöдiр улуғлазарын, чахсы ÿгренгенi – ол олох сӧбіре часказы полчатханын сизiндiрерi, хылыхтарын паалирға паза чуртаста посты орта тудынарға кöнігісті тиреңнедерге.

Урокка кирек нимелер: учебник, сундух, аймах ӧңніг кӧгенектер, ууҷамның хумартхызы – поғо, постың кибірліг кип-азағы, ӧңніг сырлар.

Уроктың кöрімі: (урок – экскурсия  применения в практической жизни  приобретенных  на уроке знаний)  наа пілістең чуртаста орта  тузаланар урок

УУД:

Личностные: сӧбіредегілерні хайраллирына, удур - тӧдір полызызып, паарсазып, ачынызып  чуртирға ÿгредері;

Предметные: ӧбекелер хумартхызының ӱгредігліг полтазын чарыдары;

Метапредметные: туғаннарның паза кізінің удур-тӧдір палғалызын сизінері;

Тузаланар технологиялар: стратегия смыслового чтения, технология критического мышления, проблемное обучение, здоровьесберегающая технология, экскурсия.

Оңдайлар (метод): удур – тӧдір истізерге, пір кізі чоохтанча – пасхазы мииске салча, соонаң на талазығ, табырах сағынары, чоохтазығ, iстезiгні узарадары.

Уроктың чöрiмi.

I.Тимнеглiг тус.                                                                                                                          

II. Олғаннар чоохтанча:

Саң сыңырапча, урок пасталча.

-Изеннер, олғаннар!

-Изеннер, изеннер, изеннер, ÿгретчі!

/ кӧзідіп чоохтанчалар/

-Саң, саң плесет салча,

Олғаннарны хығырча.

Хырыспадах, саңыҷах,

Прайзы класста одырча./прайзы одырыбысча/

-Ағам паза ууҷам,

Ιҷем паза пабам,

Харындас – пиҷелерім –

Минің ынағ сӧбірем.

Минің улуғ сӧбірем –

Минің поғдархазым.

Минің кÿстіг сӧбірем –

Минің улуғ часкам.

Кÿңÿре хызы «Хакас тілі» 3кл.-стр16

II. Ÿгретчiнiң чооғы. 

 -Піс полған на урокта хайдағ-да хайхастар таапчабыс, йа? Пістің пай хакас тілібісте уғаа кӧп хайхастар чуртапча.  Прайзыбыс чахсы тоғынарбыс? Удур-тöдiр истербiс, полызарбыс? Прайзының кöңнi чахсы? Удур-тӧдір кӧрізібізіңер, кÿлінібізіңер. Че, чахсы. Ам тоғызыбысты пастирбыс.

III. Наа темаа кöстирi.  1.Тетрадьта пу чоохтағны читіре пас салыңар: «Минің сӧбірем мағаа – ол…»

2. Хоостапчабыс чÿрегес, сырлапчабыс, істінде пасчабыс: СÖБΙРЕ – ЧУРТАС ÖЗЕНΙ,

Ууҷамның хумартхызы – хылығым тыытча.

III. Чоохты ÿзÿрер алнындағы тоғыс. (Прием стадии «Вызов»)

Ӱгретчінің паза ÿгренҷілернің аразындағы чоохтазығ:

- Ноға пÿÿнгi урок пу чÿрегеснең пасталды полар? (Мин сағынчам, піс пÿÿн урокта хыныстаңар чоохтазарбыс).

-Йа, пÿÿн урокта чоох парар ноға сӧбірее піс хынарға, аарлирға  кирекпіс, хайдағ піске кÿс килче пурунғыларыбыс хумартхызынаң, паза хайди хумартхыларны хайраллирға кирек.  Сӧбіре – ол піске прай ниме! Ол пістің сӧӧгібіс, пістің хуйағыбыс, пістің кибір-чозахтарыбыс, сӧбіре піске – туғаннар палғалызы, хайзында піс таапчабыс ізеніс, сағыссырас.

-Че нимедір ол – ХУМАРТХЫ?  

-Хумартхы – хаҷан даа чӧрімде, ол пір чирде турбинча, ол кізілерні паарсатча, нымзатча, сағыстарын алғытча. Ол кізі сағызын паза чÿреен аптапча. Ол піске улуғ кÿс пирче, паза сӧбіребісті пик хуйахтапча.

            Тиктең нимес пу Чыл Хакасияда – кӧп палалығ Сӧбірелер Чылы чарлалған. Ιди пістің хазнадағы сӧбірелер уламох пиктелчелер, махтағлығ сӧбірелерібіс кӧптелчелер. Пістің хакас литературазында кӧп произведениелерде кӧзідім пирілче часкалығ ынағ сӧбірелердеңер, анзына піс кічігдең ÿгренчебіс, йа? Амды кӧріп – истіп сағысха тÿзербіс – хайдағ хумартхы минің ибімде хайраллалча. Пу ÿзік алылған Л.И.Чебодаеваның «Кізі постинаң тыытхылығ» паза Г.Г.Казачинованың «Поғо» чоохтарынаң («Литературнай хығырығ» 4 кл.)

Экскурсия «Ууҷамның сундуғы»

Кучученова Виолетта: -Изеннер. Пу минің ууҷамның сундуғы. Асчам. Оо, Поғо – ууҷамның хумартхызы, ипчі кізі кӧксін чазаҷаң ниме. Ол піске хас-пуруннаң читкен. Аны хакас ла ипчілер кисче. Пасха чоннарның ағаа тӧӧй чазанҷых чоғыл. Поғоны ирліг ле ипчі кисчең. Удаа тоғылах поғо тоғасча, ол тоғылахтың істінде улуғ паза кічіг тоғылағастар – таналар, кÿмÿс ахчалар – полча. Поғоны ибіре оох мархалар тік салчалар, алтында ахчалардаң алай нинҷідең иділген чачахтар салбаңнасчалар. Поғода хайди даа харахтар, ахсы, хулахтар поларға кирек. Тоғылах ÿзілбес пір пÿдін нимені, кÿнні таныхтапча. Поғо кізіні хомай кÿстердең арачылапча, аның хазиин хайраллапча.

Надя Чебодаева:- А пу хайдағ сіліг ӧңніг аймах кӧгенектер сундухта, ууҷаң?

Аима Комозакова: -Пу кӧгенектер хоостыра минің чуртас чолымны істезерге чарир. Мин хоных хончатханда, пу кӧгенектіг полғам. Хызыл сарығ, кÿн чахайағы осхас ӧңніг кӧгенек тимнееннер піске.(показывает оранжевое)

-Надя Чебодаева:-  А мынзы чи хайдағ сіліг! (алым цветом)

Аима Комозакова -Пастағы хоныхта чуртапчатхан ипчілер идінҷеңнер андағны.

Надя:- -А мынзы чи? (желтым цветом)

Аима -Мындағ ӧң чиит хыстарни полтыр. Ӱс палаа читпеен ипчілерге чарадылбаҷаң мындағ ӧңніг кӧгенектерні кизерге (ууҷа на руки берет красное и красно-коричневое платье). Кÿрең ӧңніг кӧгенек кизерге  полған на іҷе сағынҷаң. А мындағ черниле кӧк ӧңніглерні ӧкіс халған ипчілер кисчеңнер.

Надя:- Амды пір ле от кӧк ӧңніг кӧгенек хала парды.

Аима -От кӧк ӧңніг кӧгенектерні хоных хонмаан алай ба чиитке ӧкіс халған ипчілер кисчең. Пістің чон кӧгенекті алғап кизіртчеңнер, сыйлаҷаңнар. Тӧлдең тӧлге парҷаң оларның піреелері. Иргі кӧгенек, тізең, хуйах чіли парча, анда кÿс!!!

Ибде: 1) пас килерге паза хоос тимнирге «Пістің ибдегі хумартхылар»;

2) тимнеп килерге Сӧбіре чылынаң алғыс сӧстерін сӧбіредеңер хакас сӧспектерін тузаланып.

Видеоролик урока: https://vk.com/wall-192660144_51