огэ 9 класс
материал для подготовки к егэ (гиа, 9 класс)

1. Хиндиинде хир чок кааң дээрде биче дүъш чеде берген. (2) Хавак баарын дургаар баткан хөлбегер көк шыкта бир кодан анай-хураган оъттаары оъттаан, дешкилеп маңнажыры маңнашкан. (3) Ийи бичии тенек анайжыгаштар бар шаа-биле ийи бут кырынга турупкаш, өрү херлип-херлип, чаа үнүп олурган мыйыстарын шенешкен чүве дег, тиккиледир үскүлежип-үскүлежип, дешкилежип ыңай-даа боор. (4) Олар-биле демчээрешкен дег, ийи бичии оол база-ла аңдаштаныр-даа, ыймактажып хүрежир-даа.

(5) –Эй, ындыг эвес, шынап-ла хүрежип көрээлем, кым октаар эвес – деп,

оолдарның бирээзи Чылбак эжи Доржуга чугаалаан. (6)Арзылаңның онаа.

(7) Ёзулуг мөгелер дег, кайызы-даа өрү девивишаан, мөге салыкчыларын

өттүнүп алгырышканнар.

(8) – Мөге шылады-ы! (9) Арзылаңның онаан эккелиңеер! (10) Оолдар шаа-биле үр-ле хүрешкеннер. (11) Чылбак эжин октап алгаш, хей-аът кирип, саарын часканмышаан, «Бир мөөрей мээңии болду» дээш, девип турган… (Е.Танова)

2-ги кезек

2)  Сөзүглелдиң стилин тодарадып, тайылбырлаңар.

3) Чылбак биле Доржу деп сөстерни чүге улуг үжүктен эгелеп

бижээнин тайылбырлаңар. Дылда оларны кандыг термин-биле адаарын

бижиңер.

4) Быжыг сөс каттыжыышкынын тыпкаш, утказын тайылбырлаңар.

5) – Эй, ындыг эвес, шынап-ла хүрежип көрээлем, кым октаар эвес –

деп, оолдарның бирээзи Чылбак эжи Доржуга чугаалаан. Бердинген домакта

бижик демдектериниң салганын тайылбырлаңар.

6) Оъттаар деп сөстүң фонетиктиг сайгарылгазын кылыңар.

7) Анай-хурган, үскүлежип-үскүлежип, херлип-херлип, хей-аът деп

сөстерниң тывылган аргазын тодараткаш, оларның морфемниг

сайгарылгазын кылыңар.

8) Арзылаңның онаа. Домактың долу синтаксис-морфологтуг

сайгарылгазын кылыңар.

3-кү кезек

9) «Хүреш – тыва чоннуң оюну» деп угаап бодаар чогаадыгдан сөзүглелден чижектерни ажыглап тургаш бижиңер. 70-ден эвээш эвес сөстүг кыска чогаадыгны бижиңер. Ону билдингир болгаш арыг кылдыр күүседиңер.