Хәбәрлек сүзләрне кабатлау
план-конспект урока (7 класс)

Татар теле дәресенә план һәм конспект

ТЕМА: Хәбәрлек сүзләрне кабатлау

7 нче сыйныф

“____ ” _______________ 2021 ел                                                               

Казан – 2021

I. Дәреснең максатлары:

1) Фәнни: хәбәрлек сүзләр темасын гомумиләштереп кабатлау;

2) Коммуникатив: укучыларның фикерләү сәләтен үстерү, сөйләм телен камилләштерү, парларда һәм күмәк эшли белү, әңгәмәдәшеңнең  фикерен тыңлый һәм бердәм эшчәнлектә уртак нәтиҗәгә килә белү;

3) Тәрбияви:  сөйләм зәвыгы тәрбияләү, шәфкатьлелек, гуманлылык хисләре булдыру, татар теленә мәхәббәт уяту.

II. Бурычлары:

1. Укучыларның хәбәрлек сүзләр турында белемнәрен арттыру;
2. Җөмләдә хәбәрлек сүзләрне аера белергә өйрәтү;
3. Сөйләм культурасын үстерү.

        III. Принциплары:

1. Дидактик принциплар: күрсәтмәлелек, уку-укыту барышының тәрбияви характерда булуы, фәннилек, башка фәннәр белән предметара бәйләнеш булу;
2. Гомумметодик принциплар: коммуникатив, ситуатив-тематик принциплар.
3. Лингвистик принциплар: функциональ һәм бүлекара бәйләнеш (синтаксис, пунктуация, лексикология);
4. Хосусый принциплар: лексик-семантик, теория белән сөйләм практикасы берлеге.

IV. Уку-укыту ысуллары: өлешчә эзләнү.

V. Укыту алымнары: төркемнәрдә эш, такта белән эшләү, карточкалар белән эш, парларда эш.

VI. Дәреснең төре: кабатлау дәресе.

VII. Җиһазлау:

1) Күрсәтү материалы: белемнәрен актуальләштерү өчен биремнәр, хәбәрлек сүзләр темасы буенча мәгълүмат, уку эшчәнлеген оештыру буенча план;

2) Тарату материалы: уку эшчәнлеген оештыру өчен биремнәр, карточкалар;

Өстәмә: Презентация күрсәтү өчен проектор, экран, ноутбук, такта.

5. Дәреслек: 7 нче сыйныф өчен Р.К. Сәгъдиева, Г.Ф. Харисова, Л.К. Сабирҗанова, М.Ә. Нуриева тарафыннан төзелгән дәреслек (Казан: Мәгариф-вакыт нәшрияты, 2015)

                                 Дәреснең этаплары

        I.Мотивлаштыру-ориентлаштыру:

- исәнләшү, укучыларга хәерле көн теләп, дәресне башлау,

- психологик уңай хәләт тудыру.

II.  Актуальләштерү:

• өй эшен тикшерү;
• үткән темаларны кабатлау;
• тест эшләү.

III.  Яңа белем һәм күнекмәләрне ныгыту:

- төркемнәрдә эш;

- парларда эш;

- ял минуты;

- күнегүләр эшләү;

- тактада биремнәр үтәү.

IV. Йомгаклау:

• нәтиҗәләр ясау;
• билгеләр кую;
• өй эшен аңлату.

                                                  Дәрес барышы

1. Мотивлаштыру-ориентлаштыру.

Укытучы: Исәнмесез, укучылар! Хәерле көн. Бүгенге көн хәерле булсын, шатлык һәм бәхет белән тулсын.

Укучы: Исәнмесез! Хәерле көн!

(дәфтәрләргә дата, "Сыйныф эше” дип языла, тема өчен урын калдырыла)

Укытучы: Укучылар, көннән-көн табигать уяна, көннәр матурлана. Ни өчен шулай икән? Сез ничек уйлыйсыз?

Укучы: Чөнки яз җитте.

Укытучы: Язның нинди үзенчәлеге бар?

Укучы: Яз көне карлар эри, җылы яктан кошлар кайта.

Укытучы: Дөрес, укучылар. Яз – кешеләр өчен генә түгел, кошлар өчен дә иң күңелле вакыт.

Ә кошлар ни өчен туган якларына кайталар икән?

Укучы: Кошлар туган якларына оя корырга кайталар. Аларга оялар ясарга кирәк.

Укытучы: Бик дөрес, балалар. Әйдәгез, туган якларына кайтырга җыенучы кошларга хәерле юллар теләп, дәресебезне башлап җибәрик. Бүген дәрестә кемнәр юк?

II. Актуальләштерү.

Укытучы:  Укучылар, сезгә өй эшенә нинди күнегүне эшләп килергә кушкан идем әле? Барыгыз да эшләдегез микән? (өй эше тикшерелә).

Укучылар, узган дәресләрдә хәбәрлек сүзләр турында өйрәндек, шулай бит. Материалны аңладыгыз микән, хәзер тикшереп алырбыз. Сезгә кечкенә күләмле генә тест тәкъдим итәм.

1. Хәбәрлек сүзләр нинди төркемгә керә?

1) Мөстәкыйль сүз төркеме

2) Бәйләгеч сүз төркеме

3) Модаль сүз төркеме

2. Хәбәрлек сүз кайсы очракта җөмләдә хәбәр булып килә?

1) Җөмләне тәмамлап куйса.

2) Җөмләнең башында килсә.

3)Җөмлә уртасында урнашса.

3. Хәбәрлек сүзләр нинди җөмлә кисәге булып килә ала?

1) Ия

2) Хәл

3) Хәбәр

4) Төрле җөмлә кисәге

4. Хәбәрлек сүз кергән җөмләне тап.

1) Безгә бүген кунак кайтты.

2) Илчегә үлем юк.

3) Иртәгә, мөгаен, кунакка барырбыз.

5. Мәкальгә куелырга тиешле хәбәрлек сүзне сайла.

Теле ... - иле бар.

1) юкка

2) барның

3) кирәгеннән

6. Хәбәрлек сүз нинди үзлеккә ия була ала?

1) исемләшә

2) сан белән төрләнә

3) юнәлеш категориясе хас

7.Килеш белән төрләнгән хәбәрлек сүзе булган җөмләне тап.

1) Дустым, башкача яшәү мөмкин түгел!

2) Юкка мин үзем дә тук.

3) Кешене шулай кимсетергә ярамый инде.

III. Яңа белем һәм күнекмәләрне ныгыту.

Укытучы: Укучылар, без бүген сезнең белән хәбәрлек сүзләрне кабатларбыз. Иң беренче, слайдка игътибар итик әле. Тактада хәрефләр рәте бирелгән. Сезгә аларны дөрес урнаштырып, мәкальләрне күчереп язарга кирәк була. Әлеге эшне төркемнәрдә башкарабыз (төркемнәрдә эш).

БМЕЛЕННӘ РУЗ ӘХНИХӘ КЮ, ЛКАНЫДАТАНН АЧРАН ДАЮШЛ КЮ.

Нинди җөмлә килеп чыкты?

Укучы: Белемнән зур хәзинә юк, наданлыктан начар юлдаш юк.

Укытучы: Әлеге юлларны ничек аңлыйсыз?

Укучы: (укучылар җавабы).

        Укытучы: Чыннан да, кешенең иң зур байлыгы – белем. Белемле кеше генә зур үрләр яулый ала, белемле кеше генә зур уңышларга ирешергә мөмкин. Әлеге җөмләдә нинди хәбәрлек сүзләр таптыгыз?

Укучы: Юк.

Укытучы: Афәрин! Ә хәзер парларда эшләп алыйк. Мәкальдәге төшереп калдырылган ( юк, бар, кирәк, ярамый, тиеш )  сүзне язарга, нинди җөмлә кисәге булуын билгеләргә. (Слайдка мәкальләр язылган, соңгы сүзләре төшереп калдырылган. Бирем үтәлгәннән соң, бер укучы тактага чыгып,  биремне үти.)                      

1) Укымыйча гыйлем ...,  (юк)

  Белемсезнең көне ... . (юк)

          2) Авыр эшкә беләк,

 Кыю эшкә йөрәк ... . (кирәк)

 3) Иле барның теле бар.. .

          4) Чәйне чөмереп эчәргә ... ,(ярамый)

          Ямьсез булып үсәрсең.

Укытучы: Юк, кирәк, бар, ярамый, тиеш сүзләре без тикшергән җөмләләрдә нинди кисәк булып килделәр?

Укучы: Хәбәр.

Укытучы: Ә хәзер, әйдәгез, ял итеп алыйк.

Ак куянкай утырган,

Колакларын селкетә.

Менә шулай, менә шулай,

Колакларын селкетә.

Куян туңа башлагач

Аякларын җылыта.

Менә шулай, менә шулай,

Аякларын җылыта.

Куян һаман да туңа,

Сикергәләп тә куя.

Менә шулай, менә шулай,

Сикергәләп тә куя.

Укытучы: 278 нче күнегү эшлибез. Текстка исем уйлап табыйк әле.

Укучы: (Текст укыла, исем уйлап табыла).

Укытучы: Укучылар, сез ничек уйлыйсыз,  балалар белән өлкәннәрнең хыялы бер-берсеннән аерыламы?

Укучы: (укучылар җавабы).

Укытучы: Әлеге тексттан нинди хәбәрлек сүзләр таптыгыз.

Укучы: мөмкин, бар, кирәк.

Укытучы: Ә хәзер яңадан төркемнәрдә эшләп алыйк. Хәбәрлек сүзләрне кулланып, биш җөмлә язабыз.

Укучы: (төркемнәрдә эш).

V. Йомгаклау.

Укытучы: Укучылар, без бүген нәрсәләр турында өйрәндек?

Укучы: Хәбәрлек сүзләрне кабатладык.

Укытучы: Хәбәрлек сүзләр турында ниләр әйтә аласыз?

Укучы: Алар – модаль сүз төркемнәре. Җөмләдә нәрсәнең дә булса барлыгын яисә юклыгын белдерәләр. Кайбер хәбәрлек сүзләр килеш һәм тартым белән дә төрләнергә мөмкин.

Укытучы: Өй эшен язып куйык.

Барлык үтелгән темаларны кабатларга, кагыйдәне өйрәнергә, контроль диктантка әзерләнергә (билгеләр куела).

         Безнең дәрес тәмам, сау булыгыз!

Укучы: Сау булыгыз!