Олыкышто модмаш
методическая разработка

/Кок  ӱдыр /Хрисанова К., Григорьева К./ олыкышко лектыт, почешышт весе /Оразаева А./

Хрисанова Карина: Могай сылне пагыт шуын. Йырваш ужаргын-алын вел коеш. Олыкшо ужарге, пеледышыже мотор деч мотор, памаш йӱкшӧ торашке йыргыктен йога. Шӱшпыкшӧ, шӱшпыкшӧ, кузе шӱшкалта!

Оразаева Ариана: Ой, а теже мо шкет йӱксӧ гай йокрокланен шогылтыда? Моло ӱдыр-эрге-влак эше толын шуын огыл коеш? Айда пырля муралтена.

/Коктын мурым мурат:

(канде, пелганде, ошо , нарынче…

/Ӱдыр-рвезе-влакын йӱкышт шокта/

Алексеева Валерия: Салам, ӱдыр-влак!

Паймов Никита: Поро кас!

Ксенофонтов Никита: Таче кас огешак шу дыр, шонышым. Пӧрт паша пытышаштлат ок чуч.

Алексеева Валерия: Пагытше тугай: пареҥге пакчаштат шӱк шочын, шудымат йӱр деч ончыч поген шукташ кӱлеш. А теве, Юрик изай йӱдвоштат ок мале: мемнам мурыкта да куштыкта. Эрдене гармоньжым поген шында, вара кидышкыже савам куча да шудо солаш ошкылеш. Малымыжат ок шу ала-мо.

Нигаматзянова Ангелина: Ай, кӱлеш-оккӱлым ойлыштат. Тыгай годым кӧ мала? Шоҥго ма я рвезе, чылан писештыт. Мален киена гын, марлан кайыдеат кодына.

Тимофеева Анжелина: Ончал, кечыже могай мотор, леве мардежше кузе шокшын чуриетым шупшалеш, а шӱм-чонышто куанже, куанже мыняре! Ушет веле кая. Чон мура, кид-йол шкеак модеш.

Казанцев Данил: А теже мом шогеда? Гармоньчо, шокталте весела семым, изишак пуракым тарватена.

Паймов Никита: Ӱдыр-рвезе-влак, мом муралтена? Ала «Пар кычалын» модына ыле?

Ӱдыр-влак: А мо, ме келшена.

«Пар кычалын» модмаш.

/Ик рвезе лектын шогалеш. Тудын туп могырышкыжо вес еҥ лектеш. Коктынат иканаште совым пералтат да ик могырыш /шолашке але пурлашке/ ончалшаш улыт. Коктын кок велыш ончалыт гын, рвезын туп шеҥгекше лектын совым перыше мӧҥгеш верышкыже кая. Тудын олмеш весе лектеш. Ик велыш ончалыт гын, нуно иктаж-мом ыштен ончыктышаш улыт/

Петрова Виктория: Нунылан мом ыштыктена?

Чылан: Туштым туштышт, а ме палаш тыршена.

Паймов Никита:

1. Чевер ӱдырем деке мияш ок лий, тудым ужын, чыланат куанат (Кече).

 Оразаева Ариана:

2. Телым оҥжым кадыртен,

Лум ӱмбачын коштеда.

Кеҥеж шумек, пӱгырнен,

Улак верыште шога. (Ече)

Паймов Никита:

3. Кидыш налын ончалам –

Шке тӱсемым вик муам (воштончыш)

Оразаева Ариана:

4. Йылме деч посна ойлен мошта,

Шӱвыр деч посна шӱвырым шокта.

Олаште да ялыштат

Куаналын колыштыт (Радио).

/2-шо мужыр покшелан кодеш/

Петрова Виктория: А теже молан мастар улыда?

Чылан: Тек кушталтен пуат. Йодына!

/Куштат. Моло-влакат ушнат/

/3-шо мужыр покшелан кодеш/

Петрова Виктория: Ӱдыр-рвезе-влак, а нунылан мом ыштыктена?

Чылан: Тек мурым мурат, а меже полшена.

/Чылан мурым мурат/

Айста, йолташ, кид кучалын муралтена у сем ден.

Айста, йолташ, кид кучалын муралтена у сем ден.

Айста, йолташ, рошт тошкалын кушталтена куанен.

          Айста, йолташ, рошт тошкалын кушталтена куанен.

   Теве тылат пурла кид, теве тылат шола кид.

   Теве тылат пурла кид, теве тылат шола кид.    

   Теве тылат пурла-шола, теве тылат яра кид.

   Теве тылат пурла-шола, теве тылат яра кид.

Кузнецова Люба: Йӧра, сита ынде, ноен пытышна. Айста изишак каналтена. Уналче, тыйын лӱмет пеш оҥай. Кӧ тыланет тиде лӱмым пуэн?

Уналче /Алексеева Валерия/: Авам мыйын унагудышто пашам ыштен, сандене мыланем Уналче лӱмым пуэн. Мый марий калык модыш нерген пеш шуко палем. Марий калыкын шуко пайремже уло, кажне пайремын шке модышыжо лийын. Айста теве иктыжым туныктем. «Кӧ писе, тале да виян» маналтеш.

/Покшеке пӱкеным шогалтат. Тушко туп дене кок могырышко кок еҥ шинчеш. Ӱлыкӧ кандырам але тасмам пыштыме. Кок могыр гыч шӱдыраш тӱҥалыт. Кӧжӧ ондакырак шӱдырал шукта але виянрак весыж деч, тудо сеҥа/.

Уналче /Алексеева Валерия/: Сейчас пален налына, кӧ писырак, чолгарак да виянрак. Верук ден Эчук, толза, эн ончыч тендам терген ончена.

/Моло-влакат модыт/

Григорьева Ксения: Мыят ик модышым палем. «Шӱйшӧ ковышта» маналтеш.

/Чылан рат дене шинчыт. Вӱдышӧ умылтара/

Григорьева Ксения: Мый вуй гычда темдал ончем. Пеҥгыдын шинчаш тыршыза, йӧрлыда гын, шӱйшӧ ковышта лийыда.

/«Шӱйшӧ ковышта» модыш дене модыт/

Орсаева Ксения: Мыят шарналтышым. Айста «Чияла» модына. Мый вӱдышӧ улам, а тый, Вачий /Афанасьев П./, чиям налаш толат.

/Чылалан чия тӱсым пуэн кая: ошо, шеме, канде,….. Вачий толеш да «Мылам канде чия кӱлеш» манын ойла. Кӧлан канде чия тӱсым пуымо, тудо вик куржын колтышаш. Куржын ок шукто да кучалтеш гын, тудо чиям налаш толшаш/.

Казанцев Данил: А мый «Икс паҥга дене модмашым» палем.

/Паҥгам луктеш. Икс паҥгам пера, моло-влак кучышаш улыт. Кучымеке, могай цифр логалеш, тунар тудын очкожо лиеш. А перышыже мыняр торашке перен колта, висыме тояж дене виса да тунар очком налеш/.

Иванова Анастасия:  Мый «Ний шупшын» модмашым палем. Чечас пален налына: кӧ кӧм чот йӧрата. Могай мужыр гыч тӱҥалына? Верук ден Эчук, толза,тендам тергена.

/Вӱдышӧ тасмам кок могырыш кучен шуен шога. Ӱдыр ден рвезе кок могырыш тасма мучашым шупшыт. Коктынат ик тасмам шӱдырат гын, нуно ӧндалалтшаш улыт. Ынешт ӧндалалт гын, иктаж оҥайым ыштышаш улыт. Вара вес мужыр лектеш. Тыге модыш умбакыже шуйна./

Кува /Нигаматзянова А./: Кугыза, айда агытаным кычалына. Петя, кушто коштат?

Кугыза /Михайлов А./: Петя-тя-тя, тол вашке.

Агытан /Ксенофонтов Н./: Ке-керек-ке-кек, мо тыгай лиый?

Кува /Нигаматзянова А./: Петя, ола чывына муным мунчен.

Кугыза /Михайлов А./: Тыглайым огыл, а шӧртньым.

Кува /Нигаматзянова А./: Айда муным тӱчен ончена. Ала шӧртньӧ чыве кия?

Кугыза, Агытан /Михайлов А., Ксенофонтов Н./: Айда.

/Коля /Афанасьев П./ толеш да муным почшо дене шӱкалеш. Муно пуреҥгая да шалана/.

Кува, Кугыза /Нигаматзянова А., Михайлов А./: Шӧртньӧ муно шаланыш! /коктынат шортыт/

Кува /Нигаматзянова А./: Чывем ош мунымак мунчыжо, ош муно сайрак. Тыглай муно гыч кочкышымат ышташ лиеш.

Кугыза /Михайлов А./: Чывигат шочын кертеш. /коктын ӧндалалтыт/.

Петрова В.:  Ӱдыр-рвезе-влак, а те паледа, таче пошкудо ялыште самырык театр гыч артист-влак толыт. Тушто «Кок ватылан ик марий» спектакльым модын ончыктат.

Хрисанова К:  А тыйже кушеч чыла палет?

Кузнецова Л.: Пошкудо ял гыч кокам унала тольо да ойлыш. Мемнан, манеш, качымарий-влак пеш мотор улыт. Колыда, эрге-влак?

Паймов Н.: Э-э-э, тугеже тушто ӱдыр-влакшат чаплырак улыт дыр?

Алексеева В.:  Ну, рвезе-влак, вуеш ида нал. Меже вет так гына ойлыштына.

Михайлов А.: Йӧра-йӧра, ик ганалан проститлена, туге вет? Ну мо, тугеже «Вӱд йоген» модыш дене пошкудо ял марте модын каена мо?

/Сем почеш модын каят. Семже тиде муро почеш:

Изи вӱдет йогалеш

Комбо игет модалеш.

Комбо игын коклаштыже,

Кугу комбет улдалеш

Рат дене кидым кучен шогалыт. Ончылно шогышо кок еҥын кид йымачыже чылан лектыт, ончылно шогышо-влак пытартышлан кодыт. Кидыштым мучыштарыде, шке йырвашышт савырнат да ончылно шогышо кок еҥын кид йымачышт лектыт. Моло-влак нунын почеш каят. Тыге модыш умбакыже шуйна. /

Мучашлымаш: А.Иванова «Шочмо йылме» почеламут.

Кугешнем мый марий улмем дене,

Таклан огыл марла кутыремю

Кугешнем мый чолга марий дене,

Калыкем мокталтен, мый мурем.

Марий койыш ила шӱмыштемже,

Да ом тырше утлаш тудын деч.

Шыҥдарем эрелан шуышкемже –

Марий калык виян нимо деч.

Кугешнем мый марий улмем дене,

Таклан огыл марла кутырем.

Ваш келшалын илаш родо дене –

Чылалан лийже ты сугыньем!