Пелед, тузлане, Марий Элем!
методическая разработка

/Муро сем почеш, мурым мурен, олыкышто кок ӱдыр пеледышым пога/.

1. Могай сылне пагыт шуын. Йырваш ужаргын-алын вел коеш. Пеледышыже кузе пеледеш! Изи мӱкш-влак чоҥештылыт. Шӱшпыкшӧ, кузе шӱшпыкшӧ шӱшкалта! Кушко гына миен шым кошт, но шочмо верем деч сылным нигуштат шым му. Чынак ойлат улмаш, шке шочмо вер деч сылне да шерге нимат уке. Э-эх, муралтен колтымет веле шуэш.

Сем йоҥга, мурат.

Мутшо: М.Казаковын

Семже: В.Захаровын

«Букет» муро гыч припев:

Канде, пелганде,

Ошо, нарынче,

Йошкарге, кына –

Сылне олыкна.

/Ӱдыр-рвезе-влак толыт/.

2. Ончалза, кечыже могай мотор, леве мардежше кузе шокшын чуриетым шупшалеш, а шӱм-чонышто куанже, куанже мыняре! Ушет веле кая. Чон мура, кид-йол шкеак модеш. А паледа, молан? Тидлан амалжат уло. Вашке шочмо марий кундемнан лӱмгечыжым пайремлаш тӱҥалына.
3. 1920-шо ий. Кылме тылзын 4-ше кечыже. Лач тиде кечын марий калыкын кумылжо нӧлтын, шулдыржо кушкын. Вет тиде кечын марий калыкын кундемже почылтын.
4. А ынде Марий кундемна чал пондашан ийготыш шуын. Тений тудлан – 100 ий!

Ваштар лышташ кумдыкан республикына,

Финно-угор тӱнян тӱвыра рӱдыверже

Тора Унчо  кундем гыч

 Чылан: Тылат шокшо саламна!

5.  Шочмо калыкнан тыгай йӱла

 Ик тукым гыч весышке кусналын:

 Суртыш еҥ пура гын унала,

 Темлат эн ончыч кинде ден шинчалым.

                                     /В.Абукаев-Эмгак. Кинде-шинчал/

6. Марий Элем, кугу тӱнян картлаште

От нал ваштар лышташ гай верымат,

Но тый улат эреак мемнан шӱмнаште,

Пеледыш гай мотор, рвезак улат. /С.Вишневский/

7. Чодыра лоҥгаш верланыше алан гай

Мылам чучат, изи Марий Элем.

Россий пушеҥгын ик саскан

Кушкатыс Юл эҥер воктен. /В.Кв. Марий элем/

8. Тый жапше годым куклышыч илемым

Ласкан да эрык ден шӱлаш.

Кеч илышна коклан нелемын,

Ик шоныш садак лийын – тӱзаташ. /В.Крылов. Марий элем/

9. Кажне еҥ мокта шке шочмо велым,

Кажне еҥ шке шӱмжым пӧлекла тудлан.

Муралтем мыят, моктен Марий Элемым,

Уло йӱкын – поро йолташем-влаклан.

Мутшо: Э.Анисимовын

Семже: Ю.Евдокимовын

«Шочмо вер» муро

1. Шочмо вер -  тӧр олык,

Шочмо вер – садер,

Ӱжаран ал солык,

Кайыкан куэр.

Шочмо вер эн шерге,

Шочмо вер – ава,

Тудын деч чеверже

Мо уло ала?

2. Шочмо вер – лай кумыл,

Шочмо вер – куан.

Порсын ден куалме

Чонжо калыкнан.

10. Мый кугешнем марий улмем ден,

Таклан огыл марла кутырем.

Кугешнем мый чолга марий дене,

Калыкем мокталтен, мый мурем.  /А.Иванова. Шочмо йылме/

11. Чиенам марий тувырым, сылным,

Вуеш гӱл шовычем пыштенам.

Пуйто олык пӧлеклыш шке сынжым,

Пуйто шкеак пеледыш улам.  /Роза Садовина. Тиде мыйын элем/

12. Изи памаш гыч чумырга эҥер,

Изи пушеҥге гыч кушкеш садер.

Изи уке тӱняште нимоат,

Поснак айдеме,кеч пашкар гынат. /В.Горохов/

13. Авам гае Марий Элем

Изи чонемлан келшалеш.

Тыште муынам пиалем,

Шочмемлан куанен, мый илем. /В.Бояринова. Авам гай Марий Элем/

14. Эй, изай, шокталте баянетым,

Шӱм-чоннаже мурым йӧрата.

Ит вашталте сай кумылетым,

Тек чылам семетше тарвата.

/Такмак-влакым мурен куштымаш/

Куку мура, шӱшпык шӱшка

Сылне чодыра коклаште,

Ме илена, ме кушкына

Тӱрлӧ калык коклаште.

Йыраҥ ӱмбал маке гае

Шочын-кушкын улына.

Шочмо Марий Элыштына

Модын-воштыл илена.

Кайык-влакын мурышт дене

Элнет чодыра йоҥгалтеш.

Мемнан тыршен тунемме дене

Марий Элна волгалтеш.

Ужар озымым мокталтен,

Турий кӱза муралтен.

Марий кундемнам мокталтен,

Мурена ме куанен.

15. Шӱдӧ ий. Лачак ик курым.

Шуко ма, шагал – тылат шонаш.

Иктылан гын – тиде неле тургым,

Весылан – куанле курымаш. /Т.Филиппова/

16. Мотор пайрем. Волгалтше кече.

Мемнан пайрем чечен могай.

Кочай, мемнан республик верчын

Нӧлтал бокалым, чал кочай!    /Олык Ипай. Республик верчын./

17. Марий Элем, мотор элем!

Вияҥын шого курымеш!

Чылан:

Пелед, тӱзлане, Марий Элем!

Чаплане курым курымеш!

Мутшо: С.Вишневскийын

Семже: Е.Волковын

«Марий Эл» муро гыч

Ужар чодыра ден

Элнет серыштет

Ужар сывынла

Леведалтын шогет.

Мотор йӧраталме

Марий кундемна

Ме тыйым моктен мурена

                                  Кучылтмо литератур

1. Марий поэт-влакын почеламут корнылашт: В.Абукаев – Эмгакын, Семён Вишневскийын, В.Крыловын, А.Иванован, Роза Садовинан, В.Регеж-Гороховын, В.Бояринован, Т.Филиппован, Олык Ипайын.
2. Муро-влак:

1. Мутшо: М.Казаковын

Семже: В.Захаровын

«Букет» муро гыч припев.

2. Мутшо: Э.Анисимовын

Семже: Ю.Евдокимовын

«Шочмо вер» муро.

3. Мутшо: С.Вишневскийын

Семже: Е.Волковын

«Марий Эл» муро гыч

4. Марий такмак-влак