Пелед, тӱзлане, Марий Эл!
методическая разработка

 МОУ «Академик Ожиганов Леонид Иванович лӱмеш Öрша тӱҥ общеобразовательный школ».          

Пелед, тӱзлане,  Марий Эл!

(монтаж)

                      Икымше категориян

                                  Марий йылмым туныктышо

                                  Антропова Роза Геннадиевна

                                                    2019.        

Теме:  Пелед, тӱзлане,  Марий Эл!      2019.        

Цельже: Йоча – влакым кугыжаныш марий йылме деке шӱмаҥдаш, почеламутым  сылнын лудаш кумылаҥдымаш,  Марий  Элна нерген тунемше- влакын шинчымашыштым  келгемдымаш.

Задачыже:

туныктышо: Марий Элын шочмыжо нерген палдараш;

вияҥдыше: марла  кутыраш кумылыштым нöлталаш;

шуарыше: шочмо кундемым йöраташ, пагалаш кумылаҥдымаш;

Моло предмет - влак дене кыл: Марий Элысе калык - влакын историйышт да тӱвырашт, ИЗО( искусство).

Оборудований:

Компьютер, проектор, «Марий Эл мучко экскурсий дене» презентаций.

Плакат:  «Пелед, тӱзлане,  Марий Эл!»,  «Марий Элем - шочмо верем» сӱрет конкурсысо паша-влак  пырдыжым  сöрастарат.

Антропова Р.Г. :   Поро кече, йоча – влак, туныктышо да уна - влак!

 4 ноябрьыште Марий Элна шочмо кечыжым пайремлаш тӱҥалеш.

 Садланак тачысе монтажна тиде пайремлан   пöлеклалтын.

 (Тунемше - шамыч наизусть почеламут- влакым  сылнын лудыт да каласкалат).

Мочалова Юлия:  

Марий Элем!  Улат  Российын ик чӱчалтыш,

 Тый кажне ийын тӱзланен,  моторештат.

 Лач тыште икымше гана шӱмеш пералтыш,

 Мылам тый шочмо авам гай улат.

  Марий элем! Улат  Российын ик  чӱч алтыш.

 Россий – куэ, а тый лышташыже улат.

 Шонанпыл гай   сöрал  Элнаште

 Эн ямле тӱсшым ойыренат.

Халтурина Диана:  1920 ий  4 ноябрьыште Марий Автономный область  ышталтын. Автономный область ышташ эше 1917 ийыштак  ой  лектын ыле.  Но тӱрлö  амаллан  кöра  ик жаплан  тиде паша шогалын.1920 ийыште тиде декретым В.И. Ленин ден М.Калинин подписатленыт.1936 ий гыч , у Конституций  дене келшышын, тудым Автономный республикыш савырыме.

Топорова Диана:  

 Мый пиалан улам, марий айдеме,

 марий чодыра лоҥгаште кушшо еҥ.

 Моктен мурем нöлталтше  кумыл дене,

 Родной эл ден пырля Республикем.

Иванова Наташа:

 Йӱлалтара шӱмемым шочмо верже

 Пасушто ошын койшо шовыч ден.

 Чодыра лонгасе ший гай кажне ержым

 Шӱм вургыжде, омак керт шарналтен.

Булыгин Артём:    

 Но пӱчмö  ыле калыкемын шулдыр,

 Чоннам, шӱмнам, капнам шем  вий темден.

 Мемнан киднам онар руш калык вӱдыш,

 Да мане: «Куш , пелед тый тӱзланен!»

Нагаев Петя:          

 Ме Акпарсын уныкаже улына,

  Да Онар – мемнан кугезе кочана.
 Нунын лӱмым шӱм воктене кучена,

  Нунын чапым паша дене нöлтена.

Кудрявцев Максим:

 Сылне муро мланде мучко йоҥгалтеш,

 Калык  - влакым эре ончыко   ӱжеш.

 Кумылаҥын, патыр семын каена.

 Таклан огыл уныкашт ме улына!

Мочалова Юлия: Марий Эл! Тыгеракын лӱмда мыйын калыкем шке шочмо - кушмо  кундемжым, кугезе кочан мландыжым. Шочмо велжым, шӱмбел вер - шöржым  тудо нимо дечат сайлан, сылнылан шотла да шӱмжö  гыч шолын лекше мурыштыжо манеш «Марий элет – мотор Элет!»

         «Марий Эл!» муро   йоҥга, йоча-влак мурат.                                                         

Халтурина Диана: Чынак, марий эл пеш мотор! Ужар дечат ужарге чодыран, салма гай  тöр пасуан, вӱдан. Чодыражым ончен йывыртен от ситаре,  вӱдшым йӱын,  шерет ок тем!

Топорова Диана:

Марий Элем, кугу тӱнян картлаште

 От нал ваштар лышташ гай верымат.

 Но тый илет эртак мемнан  шӱмнаште,

 Пеледыш гай мотор, рвезак  улат.

 Мыняре шӱдыр верланен каваште,-

 Ончал гына, кузе йӱлат  чӱчкен.

 Шке шӱдырем муам тӱжем коклаште,

 Вет тудо мыйым ятыр жап вучен.

Мочалова Настя:  

Ончалынак,  куан тема шӱмемым,

 Да мыланем эн волгыдын коеш.

Тӱзланыше сад гай Марий Элемым

 Мый йот эллаште ужынам омеш.

 Чодыра, пасу йолгат ужар тӱс  дене,

Эҥер воктене мöр олык пеледеш.

 Пеш поро кумылан Марий Элемым

  Кечат тора гыч саламлен лектеш.

Иванова Наташа: Марий кундем – чодыран кундем.  Республикынан  пел утла мландыже – чодыра  йымалне. А чодыраште,  шкеат паледа, мо гына ок иле. Йырым - йыр тӱрлö  кайык мура.  Республикыштына 500 утла эҥер йога, а изи эҥер - влакшым шотленат от пытаре.          

 Иванова Лена: «С.Чавайнын  «Ото» почеламутшым лудеш.

Халтурин Витя:

Ужар чодыра ден Элнет серыштет,

 Ужар сывынла леведалтын шогет.

 Мотор, йöраталме марий кундемна

 Ме тыйым моктен мурена!

Халтурина Диана:

 Эх, могай сай пагыт тольо, эрык шочшо – Марий Эл!

Тӱрлö калык – иза – шольо, келшен илат, Марий Эл!

Кö  пуэн тыгай пиалым, уло чон ден , Марий Эл,

таум  ыштем,  куаналын, Тудлан таче ,Марий Эл!

Мочалова Юлия:

 Марий Элем моктен, йоҥгалт тораш мурем,

 тылат мый почым волгыдо чонем.

Пашазе тый улат, кресаньык кумылан,

 изак - шоляк гай илена чылан!!!

Топорова Диана:

Тӱня кугу гынат, лӱметше тыйынат,

 Марий Элем, торашке йоҥгалтеш.

 Мурен, пашам ыштет.

Арам мо оҥыштет кум  шӱдырла кум орден волгалтеш.

Антропова Р.Г.    

 Юмо аралыже шочмо элнам,

  Пӱрымö  тӱсым да калык чоннам.

Тек кава кӱкшыт гай чап куатна

Тукым гыч тукымыш вожым колта.

 Ший эҥер йолгымым, олык нур   йоҥгыдым

 саклыже волгыдын пӱнчö   сорта.

  Ош ӱдыр – эргычлан  лийже чевер кече гай,

  Иле, суаплыме Марий Элна!!!

Антропова Р.Г. «Тау, йоча – влак, тыге сайын выступатлымыланда, а ынде «Марий Эл мучко экскурсий дене» презентацийым ончаш темлем.

 Марий кугыжаныш йылмым туныктышо Антропова Роза Геннадиевна,

МОУ «Академик Ожиганов Леонид Иванович лӱмеш   Öрша тӱҥ      общеобразовательный  школ». Советский район, Марий Эл .  2019.