Рабочая программа по государственному башкирскому языку 6 класс
рабочая программа (6 класс)

МУНИЦИПАЛЬНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

ОСНОВНАЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА СЕЛА ТАЙМЕЕВО МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА САЛАВАТСКИЙ РАЙОН РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

Рабочая программа по государственному

башкирскому языку

6 класс

Учитель башкирского языка и литературы Ишмухаметова Г. Г.

Высшая квалификационная категория

2021 - 2022 учебный год

I.Аңлатма яҙыу.

 В основе Рабочей программы лежат следующие документы:

1. Федеральный закон Российской  Федерации от 29 декабря 2012 года № 273-ФЗ «Об образовании в Российской  Федерации»;
2. Закон Республики Башкортостан от 01.07.2013 № 696-З «Об образовании в Республике Башкортостан»;
3. Приказ Министерства образования и науки РФ от 17.12.2010 №1897 «Об утверждении федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования» (зарегистрировано в Минюсте РФ 01.02.2011 №19644);
4. Приказ Министерства образования и науки РФ от 29 декабря 2014 г. N 1644"О внесении изменений в приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. N 1897 "Об утверждении федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования" (зарегистрировано в Минюсте РФ 06.02.2015 №35915);
5. Приказ Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015  № 1577 «О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденный приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. № 1897»;
6. Приказ Министерства образования и науки РФ от 5 сентября 2013 г. N 1047"Об утверждении Порядка формирования федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования" (С изменениями и дополнениями от: 8 декабря 2014 г., 14 августа 2015 г.);
7. Приказ Министерства образования и науки РФ от 31 марта 2014 г. № 253 “Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования”;
8. Письмо Департамента государственной политики в сфере общего образования от 29.04.2014г. № 08-546 «О федеральном перечне учебников»;
9. Примерные основные образовательные программы начального и основного общего образования.
10. Примерные учебные планы для 5-9 классов всех общеобразовательных организаций, составленных в соответствии с федеральными государственными образовательными стандартами основного общего образования;
11. Основная образовательная программа ООО МОБУ ООШ с. Таймеево, приказ   № 68 от 29.08.2016 г.
12. Учебный план муниципального общеобразовательного бюджетного учреждения  основная общеобразовательная школа с. Таймеево муниципального района Салаватский район Республики Башкортостан (приказ № 47 от 27.08.2021 г.
13.  Положение о рабочей программе по учебным предметам, утверждено приказом от 28.08. 2017 г. №  60.
14. Учебник: В. И. Хажин, Ә. Х. Вилданов. Башкирский язык. Уфа: Китап, 2020. 

II. Программа йөкмәткеһен үҙләштереүҙең  планлаштырылған һөҙөмтәләре.

• телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу;
• телдең системаһын ( фонетика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) өйрәнеү;
• бәйләнешле текст менән эшләргәөйрәтеүҙе күҙ уңында тота. Шулай уҡ унда милли тәрбиә  тураһында ла мәсьәлә күтәрелә.

Программаның йөкмәткеһе һәм төҙөлөшө:

Башҡорт телен уҡытыуҙың икенсе баҫҡысы 5-9-сы кластарға тура килә. 6-сы класта уҡытыуҙың маҡсаты – башланғыс кластарҙа алған белем һәм күнекмәләрҙе икенсе баҫҡыс талаптарына ярашлы практик йүнәлештә тәрәнәйтеү, башҡорт теленеңөндәр системаһы, лексик байлығы,морфологик категориялары һәм синтаксик төҙөлөшө тураһында белем биреү.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе :

  Уҡыу – белем шишмәһе. – 1 сәғәт. Бөгөн– белем көнө. У. Кинйәбулатов. Уҡытыусыма.

Йырым минең- Башҡортостан. – 1 сәғәт. З. Биишева.” Башҡортостан”. Р. Ғарипов. “Дан һиңә, Дан Башҡортостан”. Ф.Туғыҙбаева Эй, яҙмышым минең“ , Ш.Бабич “Башҡортостан”. Башҡорт теле буйынса алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Башҡорт әҙәби теле, уның нормалары тураһында төшөнсә биреү.

Уҙған ғүмер- ҡалған хәтер. –2 сәғәт.Ә.Усманов “Башҡорттарҙың хәскәри хеҙмәте,”“Ҡолой кантон” (Башҡорт халыҡ йыры). Ғ. Хөсәйенов. “Рудасы Исмәғил Тасим улы“(повестан өҙөктәр), М.Ғафури “Беҙҙең нәмәләрҙе һатҡанда”Һүҙ төркөмдәре турһында төшөнсә.Үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәре. Исем.

Ил һаҡлап, азатлыҡ даулап. –2cәғәт.  М.Иҙелбаев “Хушлашыу”, “Салауат” (башҡорт халыҡ йыры), Р.Бикбаев “Салауат ҡылысы”, Степан Злобин. “Салауат Юлаев”., Ғ.Ибраһимов “Кинйә”. Исемдәрҙеңһан, эйәлек, килеш һәм хәбәрлек категориялары менән үҙгрешенеңүҙенсәлектәрен, ялғауҙарының фонетик варианттарыныңҡулланышын практик күҙәтеү күнегеүҙәре.

Төньяҡ амурҙары – 2 сәғәт. “Рус-француз һуғышы бәйете”, Я.Хамматов “Төньяҡ амурҙары”, “Любизар”(башҡорт халыҡ йыры), “Кутузов”  (башҡорт халыҡ йыры), “Ҡаһым түрә” (риүәйәт).Бәйет тураһында төшөнсә. Исемдәрҙең күплек категорияһы.

Утлы йылдар ауазы – 2 сәғәт. Ә.Вәлиди Туған “Беренсе башҡорт ҡоролтайы, ш.Бабич “Башҡорт халҡына көйлө хитап”, Р.Солтангәрәев “Осто бөркөт”. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәреше. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр.

Уралып ятҡан Уралтау. –  2сәғәт.   Башҡорт халыҡ йыры “ Урал”. Б. Бикбай. “Уралыма”.Я.Хамматов “Ғәйзулла”. Исем буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.

Ағиҙелкәй алҡын, һыуы һалҡын. – 2 сәғәт.  Башҡортостан йылғалары тураһында белешмә. Башҡорт халыҡ йыры «Йәмле Ағиҙел буйҙары». Р.Бикбаев “Һыуһаным, һыуҙар бирегеҙ!”, “Йәмле Дим буйы” (башҡорт халыҡ йыры),” Ағиҙел менән Яйыҡ”(риүәйәт), Ә Вахитов “Ир ҡанаты” Сифат. Сифаттарҙың дәрәжә менән үҙгәреше.

Тау башында балҡый бер ҡала.  – 1 сәғәт.   Р.Янбулатова “Гүзәл Өфөм – баш ҡалам”(йыр). А. Камалов. “Боронғо башҡорт ҡалалары”.  Башҡорт телендә исем алдында килгән сифаттар.

Башҡор йолалары.  – 2 сәғәт.А. Ҡобағошов. “Ҡарға бутҡаһы тәмлеме”? Т. Ҡарамышева.” Кәкүк сәйе”, С. Агиш “”Ҡунаҡ һәм намыҫ” Башҡорт йолалары тураһында белешмә. Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр. Исемдәрҙең сифат урынында килә алыуы.

Башҡорт аштары. – 2 сәғәт.   Ҡ. Даян. “Башҡорт ҡымыҙы”. М. Өмөтбаев.” Башҡорт ҡорото”. Н. Сафин. “Бишбармаҡ”. Башҡорт халҡының милли аштары тураһында белешмә. Сифаттарҙың исемләшеү осраҡтары..

Әсәм теле- сәсән теле – 2 сәғәт.  Башҡорт теле(белешмә). З. Биишева. “Башҡорт теле”. Башҡорт халыҡәкиәте «Яҡшы һүҙ- йән аҙығы». Ә. Вахитов.” Һүҙ хаҡында баллада.” Ғ.Хөсәйенов “әсәм теле – сәсән теле”. Сифат темаһын ҡабатлау.

Башҡорттар китте һуғышҡа – 4 сәғәт. Я.Хамматов “Башҡорттар китте һуғышҡа..”Ҡ. Даян. “Шайморатов генерал” (йыр).  Ж.Кейекбаев “Зөбәй Үтәғолов”, Ә. Бикчәнтәев. “Бөркөт һауала үлә”(өҙөк), Р.Насиров “Ил балаһы Шакирйән”. сифат темаһын йомғаҡлау.

Башҡорт ауыҙ-тел ижады –  2 сәғәт.   Башҡорт халыҡәкиәттәре (белешмә). “Урал батыр”, «Алдар менән Шайтан» башҡорт халыҡәкиәте.Тормош- көнкүреш әкиәттәре. «Ҡурай» башҡорт халыҡ йыры. «Ҡурай моңо» әкиәте.  М.Кәрим “Азамат”. Көләмәстәр. Алмаш.

Боронғо әҙәби ҡомартҡыларыбыҙ –4 сәғәт. Ҡол Ғәли “Йософ ҡиссаһы”, Ҡармас менән Сәрмәсән, С.Юлаев “Бүгәсәүгә ҡушылып, ир-батырға ҡуш булып,” “Ҡарабай менән сарыбай”, М.Аҡмулла “Нәсихәттәр”. Зат алмаштары.

Башҡортостандың халыҡ шағирҙары– 2сәғәт. М.Ғафури “Бир ҡулыңды”,Р.Ниғмәти “Ҡыҙымдың һорауҙарына яуап”, М.Кәрим “”Өсөнсө көн тоташ ҡар яуа”, С.Ҡудаш “Сәй”, Р.Ғарипов “Аманат”, Н.Нәжми “Күлдәк” Р.Бикбаев

  “Халҡыма хат”, Ә.Атнабаев “Салауат менән һөйләшеү”,М.Кәримов “Фасылдар”, Т.Йосопов “Күңел тула”. Биография, автобиография      тураһында төшөнсә. Һан.

Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары- 2 сәғәт. З.Биишева “Кәмһетелгәндәр”, Ә.Хәкимов “Сәләх ҡарт”, Н.Мусин “Күҙ йәше”, А.Асанбаев “Ҡыҙыл паша”, Ғ.Хөсәйенов “Алдар батыр ҡиссаһы”. Һан төркөмсәләре. Һандарҙың дөрөҫ яҙылышы.

Дуҫлыҡ менән көслөбөҙ –1  сәғәт.Ҡ.Аралбай “”Дуҫлыҡ һәйкәле”, М.Кәрим “Беҙҙең өйҙөң йәме”, З.Биишева “Дуҫ булайыҡ”

III. Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе.

    1. Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү;

           * текстың планын төҙөү;

* текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү; диалогты дауам итеү;

* текстағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү – тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, уларҙы телмәрҙә дөрөҫ итеп ҡулланыу;

* тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

* 5-6  шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.

3. Тексты дөрөҫ, аңлы, тасуири уҡыу;

*  тексты мәғәнәле өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;

*  әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү;

* текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү.

IV.Тематик планлаштырыу.

V. Методик ҡулланмалар.

1.   Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәренә яңы технологиялар ҡулланыу.  М. И. Баһауетдинова. Г. Н. Йәғәфәрова.  

2. Башҡорт теле. Күнегеүҙәр. Анализ өлгөләре.Тестар. Текстар. Э.Ф. Рәхимова. Өфө – 2013.

3.   Башҡорт теле. Теория. 5-9 класс. М. Ғ. Усманова, Ф.Ф. Абдуллина. Китап. Өфө – 2013.

4.   Башҡорт теленән диктант һәм изложениелар йыйынтығы.   М.  Ғ. Усманова, З. М. Ғәбитова.

5.  Журналдар:  «Башҡортостан  уҡытыусыһы»,   «Аманат».

6.  Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма.

7.  Башҡорт теле һәм әҙәбиәте. [авт. – төҙ.:В. И. Хажин, Ә. Х. Вилданов]. – Өфө: Китап, 2020.