Конспект урока по башкирскому языку на тему Мостай Кәрим. Һеңлемдең төшө. Омонимдар.
план-конспект урока (6 класс)

Мостай Кәрим. Һеңлемдең төшө. Омонимдар.

Маҡсат: М.Кәримдең тормошо һәм ижады менән таныштырыу,өҙөктөң йөкмәткеһен үҙләштереү, бөйөк әҙиптең тормошо һәм ижадына ҡарата һөйөү, хөрмәт тәрбиәләү ; омонимдар тураһында төшөнсә биреү.

Йыһазландырыу: М.Кәримдең портреты , Башкортостан картаһы, китап күргәҙмәһе;”Укытыусыма” йырының аудиоязмаһы; «Беҙҙең өйҙөң йәме» фильмынан өҙөк видеоязма, интерактив таҡта,карточкалар.

Методик алымдар: әңгәмә, текст өҫтөндә класс менән бергә эшләү,тасури уҡыу, уҡыусыларҙың үҙ аллы эштәре, парҙар менән эш (АСО), прогнозлау.

Дәрес барышы :

1. Ойоштороу мәле.
2. Өйгә эште тикшереү.
3. Ҡабатлау.Уйын формаһында.

«Серле ҡумта» уйыны . Уҡытыусы ҡумтанан һүрәттәр тартып сығара бара,балалар был предметтың ниндәй әҫәрҙән булыуын әйтеп баралар.

1.Кәпәс, миҙал,быҫаҡ.

(«Дан кәпәс түгел»)

2 Ҡошсоҡ, бесәй, ҡыҙыкай һүрәте.

( «Сыйырсык балаһы»)

3. Ҡыш бабай,шыршы,сана,балалар һүрәте.

(“Ҡыш бабай бәләкәй саҡта...”)

Был әҫәрҙәрҙәрҙәң бөтәһен дә Башкортоҫтандың халыҡ шағиры,

С.Юлаев исемендәге премия лауреаты Мостай Кәрим яҙган.Һеҙ был әҫәрҙәрҙе уҡып өйрәндегеҙ.

IV.М.Кәрим биографияһын иҫкә төшөрөү.

Мостай Кәрим (Мостафа Сафа улы Кәримов) 1919 йылдың 20 октябрендә

Башкортостандың хәҙерге Шишмә районы Келәш ауылында тыуған.

(картанан күрһәтеү, йәки, укыусыларҙан күрһәттереү). Башланғыс белемде үҙ ауылдарында ала. Унан Башкорт дәүләт педагогия институтын тамамлай. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша, ҡаты яралана, кыюлығы, батырлығы өсөн орден,

миҙалдар менән бүләкләнә.

М.Кәрим- талантлы шағир ҙа, прозаик һәм драматург та. Балалар өсөн дә бик күп әҫәрҙәр яҙған ул.Һеҙ алда әйтеп үтелгән әҫәрҙәрен уҡынығыҙ.Уның тағы ла«Өс таған»,”Беҙҙең өйҙөң йәме”,”Оҙон-оҙон бала ҫаҡ”әҫәрҙәре балалар донъяһын асып бирә.Быларҙы уҡыған һәр бер кеше бала сағына сәйәхәт ҡыла.

V. Яҙыуҫының әҫәрҙәре тураһында мәғлүмәт биреү.( Интерактив таҡтала китаптарының исемлеге сыға бара, уҡытыусы был китаптарҙы уҡыусыларға китап күргәҙмәһенән күрһәтә бара.)

VI. Яңы тема өҫтөндә эш.

Число, көндө, яңы теманы дәфтәргә языу,дәреҫтең маҡсатын уҡыусыларға әйтеү.

VII. «Һеңлемдең төшө » өҙөгө буйынса эш.

Был өҙөҡ «Беҙҙең өйҙөң йәме» повесынан алынған. 1951 йылдаяҙыла.

1. Һүҙлек эше (дәреслек буйынса)

еҫкәнеү- вынюхивать

төкөшөү- бодаться

мөгөҙ- рог

һипкел- веснушка

һипкелле- конопатый

сәскес- сеялка

ҡуңыр- ҡараһыу,чернявый

ҡысытыу- чесаться

2. Дәфтәргә яҙыу.

Һүҙҙәрҙе аңлатып бөткәс,үҙ аллы һөйләмдәр төҙөү, 1 һөйләмде дәфтәргә яҙыу.

3. Прогнозлау .Өҙөктә һүҙ нимә тураһында барасаҡ.
4. Китаптан тексты уҡыу:

а) тексты уҡытыусы уҡый;

б)уҡыусыларҙың тасури уҡыуы;

5. Укыусыларҙың фекерен тыңлау, аҙаҡ кем дөрөҫ булғанын аҫыҡлау.

6. Текст буйынса биремдәр үтәү (182-се биттәге һорауҙарға телдән яуаптар).

7.Текстҡа ҡарата план төҙөү ( коллектив менән бергә ), дәфтәргә яҙыу, уҡытыусы таҡтаға яҙып бара.

План.

1.Яҙ- иң матур миҙгел.

2.Яҙғы күренештәр.

3.Оксана һәм Йәмил.

4.Йәмил һеңелеһен бик тә ярата.

5.Әсәйҙәр ҡырҙа бойҙай сәсә.

6.Оксананың төшө.

7.Ҡайын төбөндәге хазина.

VII. Ял минуты.

Ҡулдарға һәм күҙҙәргә физминутка.

VIII. Тәьҫораттар менән бүлешеү.

1) Әҫәр һеҙгә оҡшанымы? Ни өсөн? 2)Ҡайһы урында шатландыгыҙ?

3)Ҡаҫан моңһоу булды ? 4)Әҫәрҙе уҡығанда нимәләр күҙ алдына килде?

5) Ни өсөн өҙөк «Һеңлемдең төшө» тип аталған? 6)Һеҙ төштәр күрәһегеҙме? 7) Төҫлө төштәрме, төҫһөҙ төштәрме? Уларға ышанаһығыҙмы? 8)Бөгөн төндә ниндәй төштәр күрҙегеҙ ? ( Бөтә класстан яуап алына). 9) Өҙөктә һүҙ төш тураһында ғына барамы, әллә башҡа нимә тураһындаламы? (Укыусыларҙың фекерҙәрен тыңлау)

IX. «Беҙҙең өйҙөң йәме» повесы буйынса кино төшөрөлгән.

( «Радость нашего дома» , рус телендә өҙөк карау )

X. Парҙарын табығыҙ. Уйын формаһында китаптан 4-се биремде үтәү.

Уҡыусыларға карточкалар таратыла, башта урында парҙар менән эш башҡарыла, унан интерактив таҡтала уҡыусыларҙың эшләүе.

(һүҙҙәрҙе уҡтар ярҙамында парларға)

1 . тауыҡ ҡысҡыра

кәккүк ҡыжҡылдай

һандуғас шыҡырлай

ҡарға һайрай

күгәрсен ҡарҡылдай

торна гөрөлдәй

әтәс торҡолдай

һайысҡан ҡытҡылдай

2. курица кудахдает

кукушка кукует

соловей поёт

ворона каркает

голубь воркует

журавль курлычет

петух кукарекает

сорока трещит

XI. Ял итеү. М. Кәрим һүҙҙәренә яҙылған «Укытыусыма» йырын аудиояҙмала тыңлау.

XIII. Омонимдар тураһында төшөнсә.

1) Башҡорт телендә лә, рус телендәге кеүек, омоним һүҙҙәр бар. Омонимдарҙың әйтелештәре лә, яҙылыштары ла бер үк, ләкин төрлө мәғнәне аңлаталар. Мәҫәлән:

ҡала(город)- ҡала (остается)

беҙ (мы) - беҙ (шило)

ҡара(черный)- кара( смотри)

2. Текстан омонимдар табыу , дәфтәргә яҙыу.

яҙ(весна) - яҙ (пиши)

төш(сон) - төш(орех)

өй (дом) - өй (клади)

ул(он) - ул(сын)

уҡ(стрела) - уҡ (также)

йәме(краса) - йәме(ладно)

беҙ (мы) - беҙ (шило)

XIV. Өйгә эш. Омоним һүҙ менән 2 телдә лә һөйләмдәр төҙөргә, таблица итеп. Миҫал:

Башоҡортса

Русса

1. Яҙ-иң матур миҙгел
2. Һин миңә хат яҙ.

1. Весна- красивое время года.
2. Ты напиши мне письмо.

XII. Тәрбиәүи момент.

Беҙ укыған әҫәрҙә һүҙ Оксананың тағы ла бер әсәһе тураһында әйтелә.

• Укыусылар, кеше лә ике әсәй була аламы? Нисек уйлайһығыҙ?(Уҡыусылар фекерен тыңлау)
• Әсәйҙәр тураһында тағы ниндәй әҫәрҙәр уҡынығыҙ? 5-се синыфта?
• “Яралы китап”, “Әсә”, « Таҫтамал», “Әсикмәк”, “Әсәйем ҡулдары”, “Әсә йөрәге”...
• Был әҫәрҙәр беҙҙе нимәгә өндәй?

Әсәйҙәр беҙгә ғүмер бүләк итеүселәр, донъяға килтереүселәр, төн йоколарын ҡалдырып, тәрбиә биреүселәр, шуға күрә беҙ уларҙы яратырға, ололарға, хөрмәт итәргә, ҡарт көндәрендә ярҙам итәргә, ҡартайтмаҫҡа,ярҙам итеп йәшәргә, яҡшы һүҙҙәр әйтергә, рәнйетмәҫкә, улар беҙгә тәрбиә ҡылған өсөн уларҙы яратырға, матур йәшәтергә...

XV. Баһалау.

XVI. Дәресте йомғаҡлау.