спектакль Огайлын шэдитэ эбэрнууд
классный час

Спектакль «Огайлын алтан шэдитэ эбэр» по мотивам легенды Эхирит бурят

Действующие лица: хабаадаха нюурнууд:

Эжы( мать) –Халзанова Сэсэг

Бадма(младший брат)-  Дымпилов Амгалан

Гомбо(старший сын- Тогочиев Эрдэм

Жаргал(отец)- Бальжиев Нимажап

Байгал- Очиров Жаргал Дамбаевич

Янжима – хозяйка Баргузинских хребтов . Дарья Аюшеева

Цындема (помощница Янжимы) –Чимитова Аяна

Огайло(гүрѳѳһэн)- Очирова Бальжима

1 зураг

Юрта, домашняя утварь.

 Гэр соо. Эжы зулаа бадараана, Жаргал ногто гурэнэ, Гомбо ном годли бэлдэнэ. Бадма тулеэгээ оруулна.

 хубууд  хоорэлдэнэ, галаа тулинэ.

Эжы: Гомба-а галаа тулидээ.

Гомбо: Зай, эжы! Бадма тулеэгээ оруула даа.

Бадма: Аха ойлгооб. Мүноо.

Гомбо: Тулеэгээ аргааханаар табяарай. Галай заяаша сошохо.(Галаа носооно.)

Бадма: Аха, хэлыт даа! Дуран гэжэ юун бэлэй?

Гомбо: угы, би хэлээ hэмби шамдаа. Дуран гэжэ манай огторгой юм… Наран, hара, тэнгэри, манай  дэлхэй…

Бадма: Зүб, зүб, тиимэ даа. Хүнэй сэдьхэл тухай нэгэ юумэ гээ hэн гүт?

Гомбо: Дуран гэжэ хүнэй hанаанай сэдьхэл, бодол, хүсэн. Нэгэ жааханаар залхуураа hаа, hалаа гүбши даа. Үдэр hүнигүй hонор , элүүр, сэбэр ябаха хэрэгтэй.

Бадма: нэгэ жааханаар амаржа болохо гү?

Гомбо: Амарха, залхуурха гээшэшни  хоёр ондоо ондоо юм гээшэ ааб даа.

Гомбо: Зай барилдахамнай гү?

Бадма: Ахай ,би таниие мүнѳѳ  диилэхэ байхаб даа.

Гомбо: Ай даа, бү hайрхыш даа! Ерэл даа наашаа! (хоюулаа барилдана)

Гомбо: Зай, диилэhэн хүн бүргэдэй хатар хатардаг юм. Харадаа намаяа. (Хатарна.)

2 зураг.

Эжы: Гомбаа, Бадмаа.! Үгы таанад малаа адуулжа ябана гэжэ hанахадамни хүсэеэ үзэлсэжэ байна гүт? Харыт, хаана юм малнай?

Бадма: Тэрүү холо хада руу ябашоо, эжы.

Гомбо:Гүйлгэеэ! Би зүүн талаhаань, ши баруун талаhаань.  (Малаа гүйжэ туунад) Эй, hылоо!

Аба: Харыш, Долгор! Иимэ шанга ногто гүрѳѳб. Зай, би агнуурида бэлэн болооб, түргэн түргэн  сайгаа уугаад, ябахам. Орой болохонь.

Эжы: Зай, би сайгаа үргѳѳд ерэхэм. Хүлеэгээрээ!

Эжы: - нүхэрэйм харгы зам арюун, сэбэр байһай.Хүбүүднишье   томо боложо байна  даа. Бэе бэеэ хайрлажа, ойлгожо, эсэгэтеэн адли бэрхэ, мэргэн, һайн һанаатай боложо ябаһай даа!!!. (Тогоон соо эдеэ хоолоо шанана, сайгаа үргэнэ.)

( Нүхэртѳѳ сай уулгана. Тиигээд ябуулна. Эдегынь бэлдэжэ байһаар үгэхэеэ мартана.)( ябаһанайнь хойноһоо хүбүүдынь ерэбэ).

Бадма: Эжы! Бидэ малаа асараабди, хашаан соогоо хаагаабди! Абамнай хаана юм? Бидэниие хүлеэнгүй  ябашаба гээшэ гү?(Эжынь хүбүүдтээ сай улгахадаа, һанажархёо: нүхэртѳѳ эдеэгынь үгѳѳгүй!)

Эжы: Хүбүүдни, түргэн сайгаа уугаад,  абадаа эдеэгынь  абаашажа үгэгты.

Гомбо: Ямар амтатай эжын сай гээшэб!

Бадма: Ямар һайхан шүлэ юм!!! ( тиигээд хүбүүд ябана). Һайндаа эжы!

                                                   3 зураг.( ой соо)

Бадма:  Абаа, абаа. ОО, булагаймнай уһан амтатай гээшэнь!!!

Гомбо: Ооо, тиимээ даа!!!

Гомбо: Хара даа Бадмаа! Булган гү даа?

Бадма: Харбадыш, арhыень бү нүхэлѳѳрэй

Гомбо: Бу айгыш даа! (Харана) Ооо, гое даа… Уу,  хүлни яаба гээшэб? Намайе түргэн гэртээ абаашыш!

Бадма: Ахамни яаба гээшэбта? (тиигээд гэртээ ошоно).

4 зураг. Гэрээ хажууда.

Бадма: Эжы, харыт даа.

Эжы: Уу, ямар үйлэ гараба гээшэб? Яагаа гээшэбши даа?

Гомбо: Бидэ абаяа бэдэржэ байһаар, булгые һарбажа, гэмтээбди. Хүлни, нюргамни хүдэлхѳѳр бэшэ. Наhамни дүүрээ гээшэ гү!.

Эжы: Тиигэжэ бү дуугара!!!

Бадма: Эжы, һанаагаа бү зобоорогты!!! Би ерэхэб!!!

                                                                5 зураг.    

Бадма: Байгал эсэгэмни! Яажа ахаяа абарха гээшэбиб?

Байгал: Бү ехээр муудыш даа! Баргажан хада руу нэгэ Алтан эбэртэй  гүрѳѳhэн бии гэдэг. Тэрээнэй эбэр  ахадашни hайн эм  болохо. Эдэгэшэхэ. Тэрэниие оложо шадаха гүш?

Бадма: Шадахаб, Байгал эсэгэ, шадахаб. О,hайн даа.

6 зураг.

Бадма: Тэрэ алтан эбэртэй гүрѳѳhэн гээшэ гү даа?

Янжима:-«Болиш!!!» Харыш, Сэндэмаа! Минии Алтан Огайлада hанаатай  гү даа? Ямар дээрэ hанаатай агнуушан гээшэб?Айлгаарайлши даа гортой, энээние, яагшааб. Харая.

Сэндэмаа:- hалхин наашаа, hалхин наашаа!

Бадма: Юунэй hалхин гээшэб? Нюдэмни, амамни шоройгоор, элhээр дүүрэшэбэ. Зууршахаар хүйтэн  гээшэб! (Бархирхаар.)

Голос за кадром. Ороhон бороое байлгахын шэнгеэр бү hана. Энэ hалхиие больгохын  шэнгеэр бү hана.

Янжима: hалхинда  нугархагүй, диилэхэгүй хүбүүн байна. Сэндэмаа! Модо шулуугаа амидыруула!

Сэндэмаа: Энэ бэеэрээ.

Бадма: Хайшаа ябанаа гээшэбиб? Баруун тээшээ гү, али зүүн тээшээ гү? Уhамнишье дууhашоо. Юун гээшэб? Намайе хайшань татана гээшэб? Одоол иимэ юумэ үзоо хараагүйб! Ай, бурхан, абарыт даа намайе! Ум маани бадмэ хум! (Унажа, бурханда мүргэнэ) Би миин лэ гэртээ бусахам гээшэ гү. (мүлхинэ, ябажа ядана.)

Янжама: Яhала шанга шадалтай хүбүүн байна, зүрхэтэй гээшэнь, тиимэ гү Сэндэмаа? Гэртэнь ябуулая.

Сэндэмаа. Зай, тииигэе, тиигэеэ.

Бадма: hайн даа! Абараат намайе, Янжима хатан!

Янжима: Яагаат энэ Алтан эбэртэ шамда хэрэгтэй болоо ю? Алтанда дуратай хүн гүш даа?

Бадма: Ооо, Янжима хатан! Ахамни аргагүй ехэ үбшэн болонхой. Байгал эсэгэмни хэлээ: «гансал Алтан эбэр туhалха» гэhэн байна. Би тиигээд бэдэржэ ябанаб!

Янжима: ѳѳртѳѳ бэшэ ха юм!! Хүндэ туhалха гэжэ ябаhан хүн ха юм. Ехэл hайн даа. Сэндэмаа асарал даа!

(Бадма хадаг баряад, эбэр абана,)Ямар hайхан сэдьхэлтэй басаган гээшэб! Нэгэшье мартахагүйб.

Янжима:Би эм залахам! Ахашни эдэгэхэ! Зай, Сэндэмаа, ямар хүн гэжэ hанабши?

Сэндэмаа: Ехэл hайн hанаатай хүн гэжэ hанаб!

Янжима: Тиимэ hаа, та хоёр хуби заяагаа олобо гээшэт даа!

Бадма: hайн даа , ехэ баярлааб, Янжима хатан.

7 зураг.

Эжы: үү, хүбүүмни, Бадмамни! Амиды ерэhэншни болоо!.Болтогой! Гомбомнай хүлеэжэл байна! Орогты!

Бадма: Эжы, Сайн байна.

Сэндэма: Эжы, сайн байна!

(Абань агнууриһаа гэртээ ерэнэ. Тэрэ зураг харана.)

Аба: Энэ юу болооб? Хүбүүмни, юундэ хэбтэнэш?

Эжы: Хүбүүднай шиниингээ хойноһоо ошообди гэжэ гэмтын оюултада ушарба!

Бадма: Гомбо-ахай! Бидэ танда эм  асараабди. Баригты, угты! Алтан эбэр туһалаа!

Гомбо: hайн даа дүүнэрни. (Эм ууна, бодоно, ябажа эхилнэ). Баярланаб!

Эжы: Ямар hайн үдэр гээшэб! Элүүр энхэ хүбүүнэйм болоходо ямар гое гээшэб. Ямар жаргалтай, буянтай үдэр гээшэб! Үхибүүдни, энээнhээ хойшо ой модоор ябахадаа, бурхандаа мүргэжэ, эзэдтээ үргэжэ ябыт даа, тиигээ hаа  гэмтын аюулда ушархагүйт!

Аба: Минии, эжынгээ хѳѳрэһэн үгыемни һанажа ябаарагты!!!

( бултадаа бурхандаа мүргэнэ!!!)